جیڕاڵد فێریشتەین جێگری سەرۆك ئەنستیتوتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە، كە بارەگاكەی لە (واشنتۆن دی سی)یە و توێژەرێكی باڵای بواری دیپلۆماسییەتی ئەمریكایە لەم ئەنستیتوتە، پێشتریش چەندین پۆستی دیپلۆماتیی جۆراوجۆری هەبووە و، لە شاندە دیپلۆماتییەكانی ئەمریكادا بووە بۆ پاكستان و سعودیە و، لە ساڵی 2010 لە لایەن ئیدارەی سەرۆك باراك ئۆباما كرایە باڵیۆزی ئەمریكا لە یەمەن و تا ساڵی 2013 لەو پۆستەدا مایەوە، لە ساڵی 2013 تا ساڵی 2016 جێگری یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بووە بۆ كاروباری ڕۆژهەڵاتی نزیك. گوڵان دیمانەیەكی لەگەڵدا ئەنجام دا، كە تەوەرە سەرەكییەكانی پەیوەست بوون بە دۆخی ئێستای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و سیاسەتی ئەمریكا لە ئاست ئەم ناوچەیە و، پرسی پڕۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران و بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشەكانی تیرۆریزم و چەند پرسێكی دیكە.

 

* وەك دەزانین ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە دەست چەندین قەیران و كێشە و تەنگژەوە گرفتارە، شەڕی ناوخۆیی و ناسەقامگیریی سیاسی و سستیی گەشەی ئابووری، لە نێو هەموو ئەم دۆخە دژوارەدا چ پەرەسەندن و پێشهاتێك زیاتر ئێوی نیگەران كردووە؟

- لە ڕاستیدا چەندین كێشەیە و قەیران هەن كە ئێمە دەتوانین ئاماژەیان پێ بكەین، كە لە ڕوانگەی ئەمریكاوە پێویستییان بە ئاوڕدانەوە و كاركردنێكی بە پەلە هەیە بۆ چارەسەركردنیان، بە دڵنیاییەوە یەكێك لەو كێشانە بریتییە لە پرسی پڕۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران و نیگەرانییەكانی دیكە لە بارەی ڕۆڵ و ڕەفتاری وڵاتی ئێران لە تەواوی ناوچەكەدا، بە تایبەتی لە وڵاتانی عێراق و سووریا و یەمەن و لوبنان، كە پێم وایە ئەمە مەسەلەیەكە كە جێی بایەخ و نیگەرانیی ئەمریكایە. هەروەها شەڕی یەمەن، كە تەنیا دۆخ و كارەساتێكی مرۆیی نییە، بەڵكو ئەو دۆخەی لەو وڵاتەدا هەیە، ئەگەری ئەوەی لێ دەكرێت كە ببێتە هۆی بەرفراوانبوونی شەڕ و ناكۆكییەكەش، بە چەشنێك ببێتە مایەی ناسەقامگیریی زیاتر لە نێو وڵاتانی كەنداودا، هەروەها ناكرێت ئاماژە بە دەرئەنجام و ئاكامەكانی پاشەكشە و كشانەوە لە ئەفغانستان نەكەین، كە بە دڵنیاییەوە بووە هۆی لاوازكردنی متمانە بە ڕۆڵی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەدا و، بە توانای ئەمریكا بۆ جێبەجێكردنی پابەندبوونە ئەمنییەكانی لە ئاست هاوبەش و هاوپەیمانەكانی. كەواتە پێم وایە ئەمانە ئەو پرسە و كێشە بنەڕەتییانەن كە لە ئێستادا ئێمە لێیان دەڕوانین.

* ئێوە ئاماژەتان بە پرسی پڕۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران كرد، كە ئاشكرایە ئیدارەی ئێستای ئەمریكا هەر لە سەرەتای دەستبەكاربوونیەوە گفتوگانی دەست پێ كردەوە و، ڕایگەیاند كە دەیەوێت ئەم پرسە یەكلا بكاتەوە، ئایا پێت وایە لە ئەنجامی ئەم گفتوگۆیانەوە ئەگەری ئەوە لە ئارادایە كە ڕێككەوتنێكی باشتر و درێژخایەنتر لەگەڵ ئێراندا بهێنرێتە ئاراوە؟

- پێ دەچێت لەم ساتەوەختە دیاریكراوەدا تێڕوانینێك هاتبێتەئاراوە، كە دەرئەنجامێكی ئەرێنی لە گفتوگۆكانی ڤیەننا بكەوێتەوە، واتە جۆرێك لە ڕێككەوتن دروست ببێت لە نێو ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و ئێراندا، بۆ ئەوەی بگەڕێنەوە بۆ پابەندبوون بە بڕگە و بەندەكانی ڕێككەوتنەكەی پێشوو، بەڵام ئەو ئومێدەی سەرەتا لای ئەم ئیدارەیە دروست بوو، كە جەختكردنەوە لەسەر گەڕانەوە بۆ ڕێككەوتنی پێشوو بكرێتە دەروازەیەك بۆ باسكردن لە پرسەكانی دیكە، وەك پڕۆگرامە مووشەكییەكەی ئێران و دەستێوەردانی لە كاروبارە ناوخۆییەكانی وڵاتانی ناوچەكەدا، پێناچێت ئەگەری بەدیهاتنی لە ئارادا بێت، بەڵكو ڕەنگە ڕێككەوتنێك بكرێت كە مەودا و بوارەكەی بەرتەسكتر بێت، وەك لابردن و هەڵگرتنی هەندێ لە سزاكان لە بەرامبەر پابەندبوونی ئێران بە جێبەجێكردنی مەرج و بڕگەكانی ڕێككەوتنەكە.

* ئێوە پێشتر باڵیۆزی ئەمریكا بوون لە وڵاتی یەمەن و ئێستاش لە نزیكەوە چاودێریی بارودۆخەكە دەكەن و، ئاماژەشتان پێ كرد لە وەڵامی پرسیاری یەكەمدا، كە ئاشكرایە ئێستا كارەساتێكی گەورەی مرۆیی لەو وڵاتەدا دروست بووە، ئێوە ئاسۆ و ئایندەی بارودۆخی ئەم وڵاتە چۆن دەبینن و، ئایا چۆن لەو بڕیارەی ئیدارەی بایدن دەڕوانن كە بزوتنەوەی حوسییەكانی لە لیستی ڕێكخراوە تیرۆریستییەكان دەرهێنا؟

- بە تێڕوانینی من بڕیاری دەرهێنانی حوسییەكان لە لیستی ڕێكخراوە تیرۆریستییەكان هەڵە بوو، كە بۆ بەدیهێنانی دەرئەنجامێكی ئەرێنی هیچ ئەگەرێكی لەخۆ نەگرتبوو، بەڵام كاتێك بایدن دەسەڵاتی گرتەدەست، پێداگریی لەسەر گرتنەبەری ڕێگەچارەی دیپلۆماسی و گفتوگۆكردن كرد، بۆ كۆتاییهێنان بە ناكۆكییەكە و، پێیان وابوو هەنگاوی لۆژیك ئەوەیە حوسییەكان لەم لیستە دەربهێنن و ئەم كارەشیان كرد، بەو ئومێدی ببێتە هۆی هاندانی حوسییەكان بۆ ئەوەی بگەڕێنەوە بۆ سەر مێزی گفتوگۆ، كە ئاشكرایە ئەم دەرئەنجامە بەدی نەهات و بگرە ئاكامی پێچەوانەشی لێ كەوتەوەوە و، حوسییەكان دوژمنكارانەتر ڕەفتار دەكەن لە ناو یەمەن و لە دەوڵەتانی دیكەی دراوسێش، بە تایبەت سعودیە و ئیمارات، ئەمەش پێویستی ئەوەی هێناوەتە ئاراوە كە ئیدارەی سەرۆك جۆ بایدن بەم بڕیارەی پێشوویدا بچێتەوە و درك بەوە بكات كە هێشتا حوسییەكان بەو دەرئەنجامە نەگەیشتوون كە دەبێت پەنا بۆ گفتوگۆ ببەن، چونكە هێشتا زۆرێك لە سەركردەكانی حوسیییەكان پێیان وایە دەتوانن سەركەوتنی سەربازی لە یەمەندا بەدەست بهێنن.

* هەڵسەنگاندنتان بۆ سیاسەت و ستراتیژیەتی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بۆ بەگژداچوونەوە و بەرەنگاربوونەوەی تێرۆریزم و ڕێكخراوە تیرۆریستییەكان چییە، بە تایبەتی كە تا ئێستا ئەمریكا سەركەوتوو بووە لە تێكشكاندنی سەربازییانەی ئەم ڕێكخراوانە و كوشتنی سەركردەكانیان، هەروەك ئەوەی لەم چەند ڕۆژەی ڕابردوودا بینیمان لە كوشتنی ئەبو ئیبراهیم ئەل هاشمی ئەل قوڕەیشی؟

-  ئەگەر بە شێوەیەكی گشتی قسە بكەین، ئەوا تێگەیشتنێك هەیە كە ڕاستە كوشتنی سەركردەكان و كەمكردنەوەی توانای ئەم ڕێكخراوانە بۆ گرتنەبەری ستراتیژی و پلانەكانیان، بۆ هێرشكردنە سەر خەڵك لە تەواوی جیهاندا كارێكی پێویست و بەپەلەیە و، لە ناوبردنی هاشمی ئەل قورەیشیش نموونەیەكە لەم ڕووەوە، بەڵام ئەگەر لە ستراتیژیەت و سیاسەتی 20 ساڵی ڕابردووی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریزم بڕوانین، ئەوا دەكرێت بگەینە ئەو دەرئەنجامەی كە تەنیا لە ڕێی كوشتنی سەركردەكانیانەوە ناتوانیت هەڕەشەی تیرۆر لە ناو ببەیت، بەڵكو دەبێت ڕێگەچارە و هەوڵێكی گشتگیرتر هەبێت بۆ چارەسەركردنی ئەو هۆكارانەی كە دەبنە پاڵنەر تا كەسانێك ڕوو بكەنە گرووپە تیرۆریستییەكان، واتە دەبێت لە سیاسەتی بەرپەرچدانەوەی تیرۆریزم ئەمە پرسە سەرەكییەكە بێت. دووبارەی دەكەمەوە، كوشتنی ئەل قورەیشی هەنگاوێكی لۆژیكی بوو، بەڵام كەس باوەڕ بەوە ناكات كە ئەمە كۆتایی داعش بێت، چونكە ئەم ڕێكخراوە سەركردەیەكی دیكە هەڵدەبژێرێت، دواتر ئێستا لە واشنتۆن نیگەرانییەكی بەهێز هەیە لە ئاست جموجووڵەكانی داعش نەك هەر تەنیا لە عێراق و سووریا، بەڵكو لە ناوچە سنوورییەكانی پاكستان و ئەفغانستانیشدا لەلایەن ئەوەی پێی دەگوترێت داعش خوراسان، هەروەها لە ئەفریقاش چالاكن، بە هەمان شێوە چالاكییان لە یەمەنیش هەیە- هەرچەندە ئەوەی لە یەمەندا هەیە، زیاتر چالاكیی ئەل قاعیدەیە-، مەبەستم ئەوەیە ئەم گرووپانە لە ئارادا ماون و كوشتنی سەركردەكانیان نابێتە هۆی لەناوچوون و نەمانیان.