وەرگەڕانی یەختێكی گواستنەوەی گەشتیاران لە ناو ئاوی دیجلە و لە یەكێك لە سەیرانگاكانی موسڵ، هەتا ئەگەر بە هۆی كەمتەرخەمی و چاوچنۆكیی خاوەنی سەیرانگاكەش بووبێت و، پارێزگار و دامەزراوە حكوومییەكانی ئەو شارەش بە ئەركی خۆیان هەڵنەستابن بۆ ئەوەی بە باشی چاودێری ئەو سەیرانگایە بكەن، كە ئاكامەكەی كارەساتێكی گەورەی لێكەوتەوە و زیاتر لە 100 هاووڵاتی گەشتیار لەناو ئاوەكەدا خنكان و گیانیان لەدەست دا، كاردانەوەی توندی لێكەوتەوە، بەڵام كاردانەوەی توندی خەڵكی موسڵی دژی پارێزگار و كۆی دامەزاروەكانی دەوڵەتی عێراق تەنیا بە هۆی نوقمبوونی ئەو یەختەیە نەبوو، بەڵكو كارەساتی وەرگەڕانی ئەو یەختەیە بووە دەروازەیەك بۆ ئەوەی تووڕەیی خەڵكی موسڵی تێدا بتەقێتەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە تووڕەیی و بێزاریی خەڵكی موسڵ گەیشتۆتە ئاستێك كە ئامادەیە لە هەر رووداوێك سوود وەربگرێت و تووڕەیی و بێزاری خۆی تێدا بتەقێنێتەوە.
ئەم تووڕەیی و بێزارییەی لە موسڵ بینیمان، دیاردەیەك نییە تەنیا لە پارێزگای موسڵ بوونی هەبێت، بەڵكو ئەم دیاردەی تووڕەیی و بێزارییەی خەڵك لە كۆی 15 پارێزگای عێراق بوونی هەیە، بێجگە لەو سێ پارێزگایەی كە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بەڕێوەدەبردرێت، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەم تووڕەیی و بێزارییە لە هەر كاتێك بچووكترین دەرفەتی بۆ هەڵبكەوێت، سەقامگیری سیاسیی عێراق دەخاتە مەترسییەوە، نەمانی سەقامگیریی سیاسیش، تەنیا نابێتە ژینگەیەك بۆ خۆ رێكخستنەوەی گرووپ و رێكخراوە تیرۆریستییەكان، بەڵكو هێزە سیاسییەكانی عێراقیش بەتایبەتی ئەو هێزە سیاسییانەی شیعە كە هەست دەكەن لە پرۆسەی سیاسیی عێراقدا دۆڕاون، هەوڵدەدەن سوود لەو بارودۆخە ئاڵۆزە وەربگرن و سەرلەنوێ پرۆسەی سیاسیی عێراق پەك بخەنەوە.

لە ئێستاوە كە وردە وردە وەرزی بەهار بەرەو كۆتایی دەچێت و بەرەو گەرمای وەرزی هاوین هەنگاو هەڵدەگرین، هەر چۆن مەزندەكان بەو ئاراستەیەن كە گرووپ و تاقم و پاشماوەكانی رێكخراوی تیرۆریستیی داعش هەوڵدەدەن لە پارێزگا سوننەنشینەكاندا سوود لە بێزاری و تووڕەیی خەڵك وەربگرن و، لە دژی دامەزراوەكانی حكومەت چاوپۆشی لە جموجۆڵەكانی داعش بكەن، بەهەمان شێوە هەندێك لە هێزە سیاسیەكانی شیعەش لە هەوڵی خۆكۆكردنەوەدان بۆ ئەوەی سوود لە تووڕەیی و بێزاریی خەڵكی بەغدا و پارێزگاكانی دیكەی شیعەنشین وەربگرن و كۆتایی بە حكومەتی ئێستای عێراق بهێنن. ئەم دوو مەزندەیە كە یەكەمیان مەترسیی سەرهەڵدانەوەی تێرۆریستانی داعشە و دووەمیان گوشار خستنە سەر حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدیە، لەگەڵ ئەوەی لە رووی تیۆرییەوە دوو ئاراستەی دژ بە یەكن، بەڵام لە هاندانیان بۆ دروستبوونەوەی ناسەقامگیریی سیاسی لە پرۆسەی سیاسیی عێراقدا لەیەك خاڵدا یەك دەگرنەوە.
هۆكاری سەرهەڵدانی رێكخراوی تیرۆریستی داعش لە سەرەتای ساڵی 2014، بەرەنجامی ئەو ناسەقامگیرییە سیاسی و دامەزراوەییە بوو كە لە ناوەڕاستی ساڵی 2013وە سەرتاپای حكومەتەكەی نوری مالیكی گرتبۆەوە، ئەو كات عەرەبی سوننە لەوە بێزار بوون كە حكومەت بە هۆی پیادەكردنی سیاسەتی مەزهەبگەرایی شیعە، لە چوارچێوەی یاسای تیرۆر مامەڵە لەگەڵ هەر خواست و داواكارییەكی سوننە دەكات، هەر بۆیە ئەم بیزاری و تووڕەییە بووە هۆكاری ئەوەی پێنج فیرقەی سوپا و پۆلیسی فیدڕاڵیی عێراق لە بەردەم داعش هەڵبێن و چەك و كەلوپەلەكانیان بۆ بەجێبهێڵن، بەڵام ئێستا ئەم تووڕەیی و بێزارییە لە پارێزگا شیعەنشینەكانی باشووری عێراق بەگشتی و لە بەسرا بەتایبەتی بوونی هەیە، هۆكاری ئەم بێزارییە گشتگیرەش ئەو گەندەڵییە بەرفراوان و بێ شومارەیە كە كۆی وەزارەت و جومگەكانی حكومەت و دەوڵەتی عێراقی گرتۆتەوە، حكومەتی ئێستای عێراقیش كە ماوەی نزیكەی پێنج مانگە دەست بەكاربووە، هێشتا نەیتوانیوە كابینە حكوومییەكەی بە تەواوەتی پێكبهێنێت، ئەمەش مانای ئەوەیە حكومەتی تازە بە سەرۆكایەتی د.عادل عەبدولمەهدی هێشتا وەك پێویست دەست بەكار نەبووە، بەڵام دوو مەترسیی گەورە (داعش و ئینتیهازیەتی هێزە سیاسییەكان) هەڕەشەی كەوتن و رووخاندنی لێدەكەن.

بەپێی راپۆرتە هەواڵگرییەكانی ئەمریكاو چەند دەوڵەتێكی دیكەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی داعش، ئێستا ژمارەیەكی بەرچاو لە تیرۆریستانی داعش گەڕاونەتەوە ئەو ناوچانەی كە پێشتر لێی راماڵدرابوون، دەزگای هەواڵگرییەكانی عێراقیش لەگەڵ ئەوەی بەو قەبارەی لە راپۆرتە نێودەوڵەتییەكاندا دووبارە سەرهەڵدانەوەی داعشی پشتڕاست نەكردۆتەوە، بەڵام رەتیشی نەكردۆتەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە تیرۆریستانی داعش نەك هەر تەنیا لە چەند شوێنێكی بیابانەكانی پارێزگای ئەنبار جموجۆڵیان بینراوە، بەڵكو لەچەند شوێنێكی دیكە و جیاوازیش واتە هەر لە شەرگاتەوە لە نزیك پارێزگای موسڵ تا دەگاتەوە پارێزگای دیالە بوونیان هەیە و خەریكی خۆڕێكخستنەوەن، وەك بەشێك لە میدیای عەرەبیی عێراقیش لە زاری خەڵكی ناوچەكەوە لە رووماڵی هەواڵەكاندا ئاماژەی پێ دەكەن، تیرۆریستانی داعش پەنایان بردۆتەوە بەر هەڕەشە و تۆقاندنی هاووڵاتیانی ئەو ناوچەیە و پێیان راگەیاندوون ئەگەر هاوكاریی دەزگا هەواڵگری و ئاسایشەكانی حكومەتی عێراق بكەن، ئەوا ئەوان توندترین سزایان دەدەن. ئەم هەوڵەی تیرۆریستانی داعشیش بەو جۆرە لێكدەدرێتەوە، هەتا ئەگەر تیرۆریستانی داعش نەشتوانن ناوچەیەك كۆنتڕۆڵ بكەن، یان پارێزگاری لێ بكەن، ئەوا ئەو ناوچەی ئەوان پێویستیان پێیەتی ئەوەیەكە بە هاوكاری هاووڵاتیانی ئەو ناوچەیە وەك ناوچەیەكی ئارام وابێت بۆ جوڵە و ئەنجامدانی كارە تیرۆریستییەكانیان.

راپۆرتە هەواڵگرییەكانی حكومەتی ئەمریكا كە پێش هەر لایەكی دیكە هۆشداری ئەوەی داوە كە دووبارە تیرۆریستانی داعش گەڕاونەتەوە بۆ عێراق و خەریكی دووبارە خۆڕێكخستنەوەن، داوای ئەوە دەكەن كە حكومەتی عێراق بە فەرمی بوونی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراقدا پەسەند بكات، بەڵام بە فەرمی پەسەندكردنی مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا بۆ حكومەتی ئێستای عێراق كارێكی ئاسان نییە، هەر بۆیە چۆن لە ساڵی 2011 حكومەتی عێراق رەتیكردەوە كە هیزەكانی ئەمریكا لە عێراقدا چیتر بمێننەوە و، ئەمریكاش بە ناچاری هێزەكانی خۆی كشاندەوە و، دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكاش لە كۆتایی ساڵی 2011 بینیمان چۆن لەماوەی تەنیا ساڵێك و چەند مانگێكدا سەرلەنوێ رێكخراوی قاعیدە لقی عێراق خۆی رێكخستەوە و پاشان ناوی خۆی گۆڕی بۆ داعش. لە ئێستادا حكومەتی عێراق هەست بەو مەترسییە دەكات كە كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا چ مەترسییەك لەسەر سەقامگیریی عێراق دروست دەكات، بەڵام موزایەدەی سیاسییی لایەنە سیاسییەكانی شیعە لەناو پەرلەمانی عێراقدا خەریكە هەمان سیناریۆی 2011 دووبارە دەكاتەوە.

دۆناڵد ترەمپ هاوكات لەگەڵ جەژنی نەورۆزدا كۆتاییهاتنی تیرۆریستانی داعشی لە شاری باهۆز لە سووریا راگەیاند، بەڵام ئەمە راگەیاندنی كۆتایی خەلافەتی ئیسلامی داعش بوو، نەك كۆتاییهاتنی فیكری تیرۆر و تیرۆریستی، ئەمەش بەو مانایەی: راستە دەكرێت بە هێزی سەربازی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی (داعش) یان ئەمارەتەكەی تاڵیبان لە ئەفغانستان بڕووخێندرێت، بەڵام لە ریشە هەڵكێشانی فیكری تیرۆر و تیرۆریستی و توندڕەوی، پێویستی بە دووبارە بونیادنانەوە و دۆزینەوەی هەلی كار و دابینكردنی خزمەتگوزارییە پێویست و سەرەكییەكانە بۆ هاووڵاتیان، كە لە ئێستاد ئەم كارە بە تەنیا لە توانای حكومەتی عێراقدا نییە و ئەمریكا و دەوڵەتانی هاپەیمانیش بەو ئاستە لە رووی ئابوورییەوە هاوكاری عێراق ناكەن بۆ ئەوەی بەو میكانیزمە مامەڵە لەگەڵ لە ریشەهەڵكێشانی فیكری تیرۆر و تیرۆریستی بكات.