سەرەتا پێویستە ئاماژە بەوە بكەین كە ناتوانرێت تەنیا لە ڕێی ئاستی زانیاری و زانست و ڕۆشنبیری و سیاسی و كۆمەڵایەتی و شارەزاییەوە هەڵسەنگاندن بۆ ڕۆشنبیری هۆشیار و نیشتمانپەروەر بكرێت، بەڵكو دەبێت لە ڕێی ئەرك و كردەوە و ئاستی گوزارشتكردن لە ویژدانی گەل و هەڵوێستی بوێرانەی لە بەرگریكردن لە نیشتمان و قوربانیدانەوە هەڵسەنگاندن بۆ ڕۆشنبیر بكەین، چونكە كۆمەڵگەی كوردستانی ڕۆشنبیرێكی ڕاڕای ناوێت كە لە هەمبەر ڕووداو و ئالنگارییەكاندا هەڵوێستێكی ڕوونی نەبێت، یان وەلای دوولایەنەی هەبێت، یان هەلپەرست بێت، بەڵكو كۆمەڵگە پێویستی بە ڕۆشنبیرێكی نیشتمانپەروەری ڕاستگۆ هەیە، كە هەمیشە لە پاڵ گەلەكەیدا بوەستێت و بە هەموو توانایەكیەوە دوور لە بەرژەوەندیی تایبەت داكۆكی لە مافە ڕەواكانی بكات.

بەڵێ، ئێستا كاتی ئەوە هاتووە، ڕۆشنبیر ڕۆڵی خۆی پشتگوێ نەخات، یان تەنیا خۆی بە قسەی لابەلا و بێسوود خەریك نەكات، یان كاتێ چاودێریی هۆكار و ئالنگارییەكان بكات، كە یەخەی قەوارەی هەرێمی كوردستانیان گرتووە، تەنیا بەرپرسیارێتییەكە بخاتە ئەستۆی دامەزراوەكانی هەرێم، واتا دوورەپەرێز نەبێت لە دۆزینەوەی ڕێگە چارەی گونجاو بۆ هەموو ئاریشە و مەترسییە ڕاستەقینەكانی ناوخۆ و درەوە، بەڵكو پێویستە كاری جددی بۆ دەستگرتنی نەوەیەكی نیشتمانپەروەر بكات، كە خۆشەویستیی وڵات بكاتە دروشم و كردار، هاوكات هانی چەسپاندنی ناسنامەی كوردستانی بدات، لە هەمان كاتدا ئینتیمای بۆ گەل و نیشتمان هەبێت، هەموو هەوڵ و تەقەللایەك بخاتە گەڕ بۆ بەهێزكردنی بەرەی ناوخۆ، هەروەها ناكۆكییە حزبییەكان وەلا بنێت، بوێرانە ڕووبەڕووی سەركردە سیاسییەكان ببێتەوە و هانیان بدات بەرەو گرتنەبەری هەڵوێستی یەكگرتووی نیشتمانی بۆ خزمەتی گەلی كوردستان.

ئەمڕۆ هەرێمی كوردستان لە قۆناغی ڕووبەڕووبوونەوەی ئالنگارییە سەختەكاندایە، ئەمەش پێویستی بەوەیە كە پاڵپشتی لە هەڵوێستی سەركردایەتیی سیاسی بكەین، تا هەوڵ بدات بۆ كۆتاییهێنان بەو مەترسییانەی بەرۆكی هەرێمیان گرتووە، لە هەمان كاتدا هەوڵ بدرێت، لاپەڕەیەكی نوێ لە پەیوەندییەكان هەڵبدەینەوە، چ لەگەڵ بەغدا، یان لەگەڵ دەوڵەتانی دراوسێ، بۆیە پێویستە ستایشی ڕۆڵی بەڕێز سەرۆكی هەرێمی كوردستان بكەین لە بەتینكردنی پەیوەندیی ئاشتی لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوەدا، كە خزمەت بە بەرژەوەندیی گەلەكەمان دەكات. لێرەدا دیسان پێویستە هەڵوێستی ڕۆشنبیری كوردستان ڕوون و ڕاشكاو بێت، كە یان دەبێت لەگەڵ گەل و سەركردایەتییە سیاسییەكەی بێت، یانیش خەریكی بەرژەوەندیی تایبەتیی خۆی بێت و لە هەموو پرس و كێشەكانی گەلەكەیدا خۆی بە دوور بگرێت.

گرنگترین ئەو ئالنگارییانەی ڕووبەڕووی هەرێم دەبنەوە، بریتین لە نەبوونی دیدگەیەكی ستراتیژیی یەكگرتوو لای سەركردایەتییە سیاسی و نەتەوەیی و ئایینی و كۆمەڵایەتییەكانەوە لە چۆنێتیی مامەڵەكردن لەگەڵ قەیرانەكانی ئێستا و ئایندەدا. بێگومان نەبوونی ئەو دیدگەیە دەبێتە هۆی لاوازبوونی ئیرادەی سیاسی، لێرەدا ڕۆڵی ڕۆشنبیری كوردستانی و دامەزراوە ڕۆشنبیرییەكان و زانكۆكان و ناوەندەكانی توێژینەوەی سیاسی لە بواری داڕشتنی ستراتیژییەتێكی ڕوون و ئاشكرا، كە هەموو ئامانجە نیشتمانی و نەتەوەییەكانی تێدا بەرجەستە دەبێت، هەروەها لە ڕووی چۆنێتیی مامەڵەكردن لەگەڵ ڕووداوە پێشبینیكراوەكان، یان ئەوانەی پێشبینی ناكرێن، دیار دەبێت.

لەو ئالنگارییانەی ڕووبەڕووی گەلی كوردستان دەبنەوە، بریتین لەو هەوڵانەی هەندێ لایەن دەستیان داوەتێ، لەوانە سوپا ئەلەكترۆنییەكان لە شێواندنی توانای سەركردایەتیی سیاسی لە بەڕێوەبردنی دامەزراوەكانی حوكمڕانیدا، هەروەها تۆمەت بۆ هەڵبەستن، دوا جار پیشاندانی وێنەیەكی تەڵخ و ساختە لەبارەی لاوازیی كۆمەڵگەی كوردستانی، كە گوایە لە ڕووی فیكر و شارستانییەوە دواكەوتووە، یان كۆمەڵگەیەكە بە توندوتیژی و پەڕگیری ناسراوە، دوا جار هەوڵ دەدرێت مێژوو و كەلتوورەكەی بشێوێنن، بە مەرامی كۆنتڕۆڵكردنی و بێبەشكردنی لە مافە ڕەواكانی، بە پاساوی ئەوەی كورد برایە، بەڵام لە پلەی دووەمدایە، یان بە بیانووی پێكەوەژیانی برایانە، لە ڕابردوودا ئەو ئالنگارییانە فاكتەرێك بوون كە هانی گەلی كوردیان دەدا یەكگرتوو بن و ڕیزەكانیان ڕێك بخەن و ئینتیما و دڵسۆزییان بەهێز بكەن، هەروەها شانازی بە ناسنامەی خۆیانەوە بكەن، بەڵام بێباكیی ساڵانی ڕابردوو لەلایەن هەندێ لە سەركردە سیاسی و حكوومییەكان و سەرقاڵییان بە ناكۆكییەكانیان و تەشەنەكردنی دیاردەی گەندەڵی دارایی و كارگێڕی، یان نەگرتنەبەری ستراتیژیەتێكی یەكگرتوو و لاوازیی هاریكاریی نەتەوەیی، دیسان بێهێزیی ناسنامەیەكی یەكگرتووی كەلتووری لە زمان و كەلەپووردا، جگە لە كەمتەرخەمیی گرنگیدان بە مێژووی گەلەكەمان و سەركردایەتییە خەباتگێڕەكەی، هاوكات لەبیركردنی قوربانیدانی گەل و پەندوەرنەگرتن لە ئەزموونی خوێناوی و ئەو كارەساتانەی بەسەر میللەتەكەماندا هاتوون، چ لە هەڵەبجە، یان پرۆسەكانی ئەنفال و مەینەتییەكانی شەڕی ناوخۆ، ئەمانە هەموویان بوونە هۆی لاوازیی ڕووبەڕووبوونەوە و پابەندنەبوون بە ئامانجە ڕەواكانی نەتەوەوە، سەرەنجام دووفاقییەك دێتە ئاراوە لە مامەڵەكردندا، تەنانەت لەگەڵ ئەوانەی هەمیشە دەیانەوێت ناسنامەی گەلی كورد پەراوێز بخەن و ڕۆڵی دامەرزاوەكانی هەرێم كەم بكەنەوە، لە كۆتاییدا مافە دەستوورییە ڕەواكانی گەلەكەمان زەوت بكەن.

ئەو ئالنگارییانە لە چینی ڕۆشنبیرانی پێشەنگی كوردستان دەخوازن كە دوور بكەونەوە لە مامەڵەكردنی دووفاقییانە لەگەڵ ئالنگاری و مەترسییەكاندا، هەروەها دەبێت هەمیشە كاربكەن بۆ گەشەكردنی ئینتیمای نەتەوەیی و پابەندبوون بە ناسنامەی كوردستانییەوە. پێویستە ڕۆڵی ڕۆشنبیری كورد لە هەمبەر ڕووداوەكان نەرێنی نەبێت، بەڵكو لەسەر پێشەنگی ڕۆشنبیر پێویستە مامەڵە لەگەڵ هەلومەرج و دۆخەكاندا بكەن، بێ گوێدانە بیروباوەڕی سیاسی، یان ئینتیمای فیكری، یان ئایینی، دەبێت زۆر بە قووڵی و وردبینییەوە ئالنگارییەكان شرۆڤە بكەن و لە هۆكار و پاساوەكانیان بكۆڵنەوە، دوا جار لە دۆزینەوەی چارەسەری كردارەكیدا بەشدار بن، تەنیا بە ئاماژە، یان دووربەدوور نەڕواننە مەترسییەكان یان دەستنیشانكردنی دەرد و دیاردە نەرێنییەكانی كۆمەڵایەتی و سیاسی و گەندەڵی، بێ ئەوەی هیچ چارەسەرێك بخەنە ڕوو.

پێویستە شرۆڤەكردنی ئالنگارییەكانی ئێستا و ئایندە لەبەر ڕۆشنایی لێكۆڵینەوەیەكی قووڵی مێژووی گەلی كورددا ئەنجام بدرێت، نەك وەك شانازی و پێداهەڵگوتن بە ڕابردوو، بەڵكو بۆ ئەوەی زیاتر لە پێكهاتە و بنەماكانی بارودۆخەكەی ئێستا تێبگەین و پەندیان لێ وەربگرین، ئینجا هەرچی لە توانای گەلدا هەبێت، تەرخان بكرێت، بەتایبەتیش نەوەی گەنجان بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی قەیرانەكان، نەك تەنیا ڕەخنە لە دامەزراوەكانی حوكمڕانی بگرین و بەس.

من پێموایە كە بۆ بەرەنگاربوونەوەی قەیرانەكان بڕوانینە ئەو پرسیارەی بیرمەند و مێژوونووسی فەرەنسی، كە دوای كەوتنی پاریس بە دەستی نازییەكانی ئەڵمان، دەپرسێت: «ئایا مێژوو خیانەتی لێ كردین یان چی؟» مەبەستم لێرەدا ئەوەیە ڕۆشنبیرانی كورد دوور بكەونەوە لە مامەڵەكردنی لێبژاركردن لەگەڵ مێژووی گەلەكەمان، نابێت بە ئارەزووی خۆیان و بەپێی سۆز و حەز و لایەنگری ڕووبەڕووی ڕووداوەكان ببنەوە، لایەنی گەشاوەی مێژوو پیشان بدەن و ئەو بەشەی كە پڕیەتی لە خەم و پەژارە و مەینەتی و كارەسات و هۆكار و پاڵنەرەكانی بخەنە لاوە، چونكە لاپەڕەكانی مێژووی هیچ گەلێك بێ شرۆڤەكردنی واقیعییانە و بێ ڕەخنەگرتنی ڕوون و ڕاشكاو نانووسرێنەوە، نابێت ڕۆڵی قوربانیدەر و سەركردەی ڕاستەقینە و دڵسۆز نادیدە بگیرێت.

دیارە ڕۆشنبیری كورد ناتوانێت ڕۆڵی خۆی بگێڕێت، تەنیا لە سایەی هەلومەرج و زەمینەی ئازادیی ڕۆژنامەگەریدا نەبێت، یان ڕزگاری ببێت لە هەژموون و زاڵبوونی فیكری، چونكە ئازادی دابەش نابێت، لەبەر ئەوەی لەگەڵ ئەو ئازادییەدا فرەبەرهەمیی فیكری و داهێنان دێتە كایەوە، بۆیە پێویستە سەركردایەتیی سیاسیی حوكمڕان لە كوردستان گرنگی بە چینی ڕۆشنبیری نیشتمانپەروەر بدات و پاڵپشتیی بكات، ئەویش لە ڕێی پشتگیریی دامەزراوە و كۆمەڵە ڕۆشنبیرییەكانی كوردستانەوە، لەگەڵ فەراهەمكردنی ئاستی بژێویی گونجاو بۆ ڕۆشنبیری كوردستانـی، تاكو ڕۆڵیان لە گەشەكردن و پەرەپێدانی كەلتووری كوردستانی بەرچاو بێت.

ناكرێت نكۆڵی لەوە بكرێت كە ڕۆڵی هەندێ سەركردەی ئایینی و كەلتووری و عەلمانی، تەنیا زێدەڕۆییە لە لاساییكردنەوە و پابەندبوونێكی توند بە ڕابردوو، بێ نوێبوونەوە كە لەگەڵ گۆڕانكاری و پێشهاتە سیاسی و كۆمەڵایەتی و زانستییەكاندا بگونجێت، چونكە هەندێ ڕەوتی ڕۆشنبیری و فیكری و ئایینی و داخراو هەن، كە تا ئێستاش لە ڕابردوودا دەژین و لە بازنەیەكی كۆنی نەریتیدا دەخولێنەوە. هەروەها هەندێ ڕەوتی ڕۆشنبیری هەن كە پابەندن بە عەلمانییەت، ئەوانە داوای لاساییكردنەوەی كوێرانەی كۆمەڵگە پێشكەوتووەكان دەكەن، بێ ئەوەی ڕەچاوی هەلومەرج و داب و نەریتی گەلەكەیان بكەن، لە ڕاستیدا ئەم ڕەوتە فیكرییانە لە كۆتاییدا تەنیا گۆشەگیری و دواكەوتووییان لێ دەكەوێتەوە، بۆیە ئەركی ڕۆشنبیری پابەندبووی كوردستانییە كە هەمیشە هەوڵ بدات، بە دوای واقیعدا بگەڕێت، شرۆڤەی دۆخەكە بكات، ڕەچاوی بەهاكانی كۆمەڵگەكەی بكات، دژی ستەم و گەندەڵی بوەستێتەوە، هەموو پاساوە بێ بنەماكانی نەیاران تێك بشكێنێت، چونكە پرسی بەرگریكردن لە گەلی كورد پرسێكی هەڵبژاردە و لێگرتن نییە، هەروەها داكۆكیكردن لە مافە ڕەواكانی گەل ئەركی سەرشانی هەموو ڕۆشنبیرانە، بێ ئەوەی تایبەت بێت بە یەكێك، یان توێژێكی دیاریكراوی چینی ڕۆشنبیرانی هۆشیار.