عێراق بەرەو ئایندەیەكی نادیار هەنگاو هەڵدەگرێت، ئێستا دەرگای هەموو مەزندە و ئەگەرەكان بۆ ئاییندەی عێراق واڵان، هەرموو شرۆڤەوان و چاودێرانی سیاسیش لەسەر ئەوە كۆكن كە هۆكاری سەرەكی گەیشتنی عێراق بەم خاڵە لە سیاسەتی هەڵەی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی ئێستای عێراقەوە سەرچاوە دەگرێت، كە لەدوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق هەوڵی پاوانكردنی دەسەڵاتیدا و هەوڵیدا رێڕەوی حكومڕانی لە عێراقدا بەرەو سەنترالیەتێكی بەهێز بەرێت كە ئەمەش وایكرد پرۆسەی سیاسی بە ئاستێك تێكبچێت تا بۆشایی گەورە دروست بێت و تیرۆریستان بتوانن نەك هەر ئەو بۆشاییە بقۆزنەوە، بەڵكو شێوازی تاكتیكی كارە خۆكوژیەكان لە خۆ تەقینەوە و تەقاندنەوەی ئۆتۆمبێلەوە بگۆڕن بۆ هێرشی خۆكۆژی و هەوڵبدەن دەستبگرن بەسەر دامەزراوەكانی ئاسایش و بەندیخانەكان و بارەگاكانی دیكەی هێزی چەكداری لە عێراقدا، ئەمەش وایكردووە كە بارودۆخی ئێستای عێراق بگاتە ئەو ئاستەی كە بە هاوشێوەی ساڵانی 2006 – 2007 سەیر بكرێت. بەڵام دیسان لە روانگەیەكی دیكەوە هەست دەكرێت بارودۆخەكە لەوەش ترسناكترە و ناتوانرێت وەك ساڵی 2007 بیر لەوە بكرێتەوە ئەمریكا بە پەلە هێزی زیادە رەوانەی عێراق بكات بۆ ئەوەی كۆنترۆڵی بارودۆخەكەی پێبكاتەوە، بۆیە لەم حاڵەتەدا ئەركەكە بە پلەی یەكەم دەكەوێتە سەر شانی حكومەتی ئێستای عێراق بەوەی تاچەند گۆڕانكاری لەسیاسەتی خۆیدا دەكات و هەوڵدەدات كێشەكانی لەگەڵ پێكهاتەكانی دیكەی عێراق بە تایبەتی كورد و سوننە چارەسەر دەكات.



لەم روانگەیەوە كاتێك لە دیدی سیاسییەكانی رۆژئاوا بە گشتی و ئەمریكا بە تایبەتی سەیری چۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەكانی عێراق دەكرێت، راشكاوانە هەست دەكەین هەموو ئومێدەكان گرێدراونەتەوە بە هەڵبژاردنی داهاتووی عێراقەوە، ئەمەش لەو روانگەیەوە كە هەڵبژاردنەكان دەبێتە میكانیزمێك لە پێكهاتەی دەسەڵاتی ئێستا و دەبێتە هۆكارێك بۆ دوورخستنەوەی نوری مالیكی سەرۆك وەزیران لە پۆستی سەرۆك وەزیران، ئەمەش دەروازەیەك دەكاتەوە بۆ ئەوەی كەشێكی سیاسی لەبار بێتە ئاراوە و پرۆسەی سیاسیی بێتەوە سەر رێگەی خۆی پاشان عێراقیەكان بە دانوستاندن كێشەكانیان چارەسەر بكەن، بەڵام وەك حوسێن عەلوان پەرلەمانتاری كوتلەی ئەحرار لە لیستی ئەلعراقیە لە لێدوانێكی تایبەت بۆ گوڵان ئاماژەی پێكرد، ئەم مەزندانە دەكەونە سەر ئاكامی هەڵبژاردنەكان و ناكرێت لە ئێستاوە پێی گەشبین بین و لەمبارەوە وتی:(هەر گۆڕانكارییەك بێتە ئاراوە دەوەستێتە سەر ئەنجامی هەڵبژاردنەكان، بۆیە جارێ ناتوانین پێشبینی بكەین لە هەر گۆڕانكاری و دەرئەنجامێك، بە تایبەتیش كە پێشتر چەندین ناكۆكیمان بینی لە نێوان هاوپەیمانی نیشتمانی و لیستی عیراقییە، بۆیە دیار نییە شێوەی ئەو حكومەتەی داهاتووی عیراق چۆن دەبێت. هەروەها زۆر بەربەست و ئاستەنگ دێنە بەردەم ئەو هەڵبژاردنانە كە كاریگەرییان دەبێت، لەوانە خراپیی بارودۆخی ئەمنی لە عیراق، زۆر پێویستە ئەو دەم و چاوانە بگۆڕێن، چونكە بەدرێژایی دە ساڵی رابردوو حكومەت شكستی هێنا لە دابینكردنی سەقامگیریی ئەمنی و حزمەتگوزاری بۆ هاووڵاتیان بۆیە ئەم گۆڕینە پرۆسەی سیاسی و حوكمڕانیش لە عێراق بەرەو ئاستێكی دیكە دەبات)).




كەواتە ئەوەی حوسێن عەلوان وەك سیاسەتمەدارێكی عێراقی بارودۆخەكە دەخوێنێتەوە جیاوازە لەو گەشبینەی لەدەرەوە بە هەڵبژاردنەكانی داهاتوو هەیە، ئەمەش مانای ئەوەیە مەرج نییە هەڵبژاردنەكانی داهاتوو هیچ لە بارودۆخەكە بگۆڕێت لەگەڵ گۆڕانكاری لە پێكهاتەی دەسەڵاتی ئێستای دەوڵەتی عێراقدا كە كارێكە هەموو لایەك بە پێویستی دەزانێت.
هەر لەسەر ئەم پرسە و سەبارەت بە هەنگاوەكان بۆ چارەسەركردنی كێشەكان پرسیارمان لە واسق هاشمی نووسەر و شرۆڤەوانی سیاسی كرد، ئەو لەوەڵامدا بە گوڵانی راگەیاند، پێش هەموو شت پێویستە كێشەكان بە شێوەیەكی سیاسیی لەنێوان هەرسێ پێكهاتەی هاوپەیمانی كوردستانی و هاوپەیمانی نیشتمانی و لیستی ئەلعراقیە چارەسەر بكرێت، پاشان بیر لە گۆڕانكاری یان سەقامگیری بكرێتەوە، لەمبارەوە وتی:(لەو باوەڕەدام بەر لە هەموو شتێك پێویستە رەوشی سیاسی چاك بكرێت دواتر رەوشی ئەمنی، چونكە هەر ئەشكالێك بمێنێ لە پرسە سیاسییەكان كاریگەری و رەنگدانەوەی دەبێت بۆ سەر بارودۆخی ئەمنی لە عێراق، وێڕای ئەمەش پێویستە هەر سێ هاوپەیمانییەكەی نیشتمانی و سوننی و كوردی چاو بخشێننەوە بە ئاییندەی هاوپەیمانییەكانیان تاكو دەرفەتێكی دیكە بڕەخسێنن بۆ حوكمی ئاییندەی عیراق كە ئێستا چەندین ئەجندای دیكە لە ئارادایە كە رەنگە زیان بە وڵات بگەیەنن و بەرەو كارەساتی دیكەی بەرن كە ئەویش ململانێی سیاسی و مەزهەبییە لە نێوان سەرجەم لایەنەكان كە وا لە هاووڵاتیان دەكات روونەكەنە سندووقەكانی دەنگدان و لە ئەنجامدا پرۆسەكە شكست بێنێت و ئەو ئەنجامە نەپێكێت كە هەموو عێراقییەكان لە چاوەڕوانیدان، سەبارەت بەوەی كە ئایا كام لایەن لە هاوپەیمانێتی نیشتمانی ئەمجارە بە تایبەتی رەوتی سەدر یان ئەنجومەنی باڵا سەرۆك وەزیرانیان لێ هەڵدەبژێردرێت؟، بەڵام لەبەر ئەوەی ئێمە كەوتووینەتە بەر كاریگەریی ئێران و ولایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، بۆیە ئەوان بەرژەوەندییان چۆن بخوازێت وا دەكەن، من پێموایە لەبەر ئەوەی نزیكبوونەوە هەیە لە هەڵوێستی ئێران و ئەمریكا بۆیە ئەم جارەش شانسی مالیكی هەیە بۆ سەرۆكایەتیی وەزیران هەڵبژێردرێتەوە ئەویش بە فشاری ئێران و پشتیوانیی ئەمریكا، بەڵام پرسیاری ئێمە وەك هاووڵاتیانی عێراق ئەوەیە: بە درێژایی دە ساڵی رابردوودا چیمان بینی؟ كاولكاری و كوشتن و دواكەوتوویی و نەبوونی خزمەتگوزاریی و ململانێی سیاسی نێوان هەر سێ كوتلەی سەرەكیی پەرلەمان، ئەمەش كاریگەریی نەرێنی كردەسەر ئاستی پەرەپێدان و گۆڕانكاریی كایەكانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابووری، بۆیە هاووڵاتیان لە ئێستاوە لەدڵەڕاوكێ و نیگەرانییەكی زۆردا دەژین و بەترس و لەرزەوە بەشداریی لە هەڵبژاردندا دەكەن و بە تەواویش دڵنیان لەوەی هەمان دەموچاو و هەمان ململانێ دووبارە دەبنەوە، چونكە ئەزموونی پێكهاتەی سیاسی و حزبیی ساڵانی پێشوو ئەو وێنەی بە روونی بۆ هاووڵاتیان خستۆتە ڕوو كە كەسانێكی دیكەی دیموكراتخواز و لیبرال نایەنە سەر شانۆی سیاسەت و حوكم، تاكو هەر نەبێ لە ئێش و ئازاریان كەم بكەنەوە)).




لەلایەكی دیكە و سەبارەت بەو گرەوەی لەسەر گۆڕینی دەموچاوەكان دەكرێتەوە بێ ئەوەی جەخت لەسەر چارەسەركردنی كێشەكان بكرێتەوە، كازم شەممەری پەرلەمانتار و وتەبێژی كوتلەی بەیزا بە گوڵانی راگەیاند گۆڕینی دەموچاوەكان كێشەكان چارەسەر ناكات، لەبەر ئەوەی ئەو سیاسەتمەدارانەی ئێستا لە عێراق حكومڕانی دەكەن بەسروشتی نەهاتوونە سەر شانۆی سیاسەت هەتا بتوانن بە شێوەیەكی لۆژیكانە كێشەكان چارەسەر بكەن و لەمبارەوە بەمجۆرە بۆ گوڵان رای خۆی دەربڕی:(نابێ زۆر پشت بە هەڵبژاردنی داهاتوو ببەستین ئەگەر هەندێ دەم و چاویش گۆڕان بەڵام هەمان لایەن و حزب و سیاسەتەكانی پێشوون، هەروەها هەمان ئەو لایەن و دەوڵەتانەیشە كە پشتیوانیان لێدەكەن، بۆیە من پێموایە كە ئەو دەستەبژێرە سیاسییەی ئێستا حكومڕانی دەكەن بە شێوەیەكی سروشتی نەهاتۆتە نێو دنیای سیاسییەوە، واتا ئەو كاتەی كە بیركردنەوەو كاركردنی دژی رژێمی پێشوو بوو، ئێستاش بە هەمان شێوە بیردەكاتەوە وەك بڵێی ئۆپۆزسیۆن بێت، ئەو چینە پێشتر خۆی دادەنا كە دژی رژێم بوو بەڵام لە ئێستادا وابیر دەكاتەوە كە هەموو خەڵكی عێراق دژی ئەوە، ئەمڕۆ كە دەسەڵاتی بەدەستە لە رێگای سوپاوە دەیەوێت تۆڵە لە خەڵك بكاتەوە، هەر بۆیە خەڵكەكەش خۆشەویستی و سۆزی بۆ سوپاو هێزی چەكدار نییە، چونكە دەسەڵات وا دەزانێت و بە تێڕوانینی ئەو كە هەموو گەلی عیراق تیرۆریستە، هەڵمەتی پەلاماردان و هێرشكردنە سەر ماڵان و دەستگیركردنی بەكۆمەڵ بێ ئەوەی بزانن چ تاوانێكیان كردووە ئەمە جۆرە نائومێدییەكی لای گەلی عێراق هێناوەتە ئاراوە، هاووڵاتیان باجی زۆریان داوە بە درێژایی ئەو دەساڵەی رابردوو، بەڵام پێویستە سیاسەتمەداران و ئەوانەی حوكمڕانییان بەدەستە بە چاوێكی رێزەوە بڕواننە ئەو قوربانییانەی كە گەلی عێراق لەو ماوەیەدا پێشكەشی كردوون، لە راستیدا هەمان كەسن ئەوانەی پێشتر ئەندامی ئەنجومەنی حوكم بوون، ئێستاش ئەندامی پەرلەمانن لە هەموو خولەكاندا لەگەڵ گۆڕانكارییەكی كەمدا، لە راستیدا هەموومان لەم دەموچاوانە بێزار بووین، بۆیە پێویستە بگۆڕێن و گەنج و لاوی رۆشنبیر و خوێن گەرم بێنە گۆڕەپانەكەوە و عێراق بەرەو ئاراستەو ئاییندەیەكی روونتر و پڕشنگدار بەرن. بۆیە ئەو بژاردەو تاقمە تازەیەی دێنە سەر حوكم پێویستە چاك بزانن كە ئەم عێراقە هی هەمووانەو خێر و داهاتەكشی موڵكی سەرجەم لایەن و نەتەوە و ئایین و ئایینزاكانەو دەبێ هەموومان سوودی لێ وەربگرین، دەبێ بڕوایان بەوە بێت كە دەساڵ بەسە بۆ گۆڕینی سیستەمەكەو ئەوەی كە پێی دەڵێن پاشماوەی رژێم و بنبڕكردن و ریشەكێش كردنی بەعس، بۆیە پێویستە ئەوان چاو لە ئەزموونی هەرێمی كوردستان بكەن لە پرەنسیبی لێبووردەیی و پێكەوە ژیان و بە تەواوی پەیڕەوی بكەن بۆ ئاشتبوونەوەی كۆمەڵایەتی لە نێوان سەرجەم پێكهاتەكانی گەلی عێراقدا)).