هەرێمی كوردستان كاراكتەرێكی كارا لەسەر نەخشەی وزەی جیهان


پرۆفیسۆر ئۆستن رەنی لە كتێبی (سیاسەتی حوكم) و لە پێناسەیەكدا بۆ سیاسەتمەدار و دەوڵەتمەدار، ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە سیاسەتمەدار تەنیا سندوقی ئایندەی دەنگدان دەبینێت، بەڵام دەوڵەتمەدار سەیری ئایندەی وڵات و نەوەی ئایندە دەكات، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەو رۆڵەی سەركردەی دەوڵەتمەدار لە بونیادی نەتەوە و بونیادنانەوەی دەوڵەتدا دەیگێڕێت، جیاوازە لەو رۆڵەی سیاسەتمەدارێك لە پرۆسەی سیاسیی وڵاتەكەیدا پیادەی دەكات، هەربۆیە مێژووی سیاسەت پێمان دەڵێت زۆرجار سەركردەی دەوڵەتمەدار لە پێناوی بونیادنانی ئایندەی نەتەوەكەی هەڵبژاردنی دۆڕاندووە، بەڵام گرەوی مێژووی بردۆتەوە.

ئەگەر ئەم دەسپێكە بكەینە هەڵوەستەكردن لەسەر پرۆسەی داڕشتنی نەخشەیەك بۆ بونیادنانەوەی عێراق، ئەوجا چ لە كۆنگرەكانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی پێش رووخانی رژێمی پێشوو، یان لەدوای رووخانی رژێم و لە كاتی داڕشتنی دەستووری هەمیشەیی بۆ عێراق لە 2005، ئەوا زۆر بە راشكاوی هەست بەوە دەكەین كە سەركردایەتی سیاسیی كوردستان چۆن بە ئەقڵیەتی دەوڵەتمەدار مامەڵەی لەسەر ئەم پرسە گرنگە كردووە و، ئەوەی لەبەر چاو بووە كە دەبێت دەستووری عێراق بەو جۆرە دابمەزرێت كە دەوڵەتی عێراق وەك دەوڵەتێكی فیدرالی و دیموكراتی هاوچەرخ بونیادبنێتەوە و هەر ئەم دەستوورەش دەبێت ببێتە رایەڵی پێكەوە گرێدانەوەی پێكهاتەكانی عێراق و هێشتنەوەی عێراق بە یەكپارچەیی، راشكاوانەتر سەركردایەتی سیاسیی كوردستان راشكاوانە ئەوەی بە عێراقیەكان و ناوچەكە و جیهان راگەیاند، تەنیا یەك رێگە بۆ پێكەوە ژیان و یەكپارچەیی عێراق هەیە، ئەویش پێكەوە ژیانی ئارەزوومەندایە كە لەدەستووری عێراقدا هەموو وردەكارییەكانی دەست نیشانكراوە و بنەمای ئەم پێكەوە ژیانی ئارەزوومەندایەش بەمجۆرەیە:

1. دەوڵەتی تازەی عێراق دەوڵەتێكی دیموكراتی و فیدرالی و پەرلەمانی و فرەیی دەبێت.

2. لەم دەوڵەتە فیدرالیەدا دەسەڵاتەكان دابەش دەكرێن لە نێوان حكومەتی فیدرالی و حكومەتی هەرێمەكان.

3. حكومەتی فیدرالی دەسەڵاتی حەسری و دیاریكرا و دەبن و هەرێمەكان دەسەڵاتیان فراوان دەبێت، تەنیا ئەو دەسەڵاتانەیان نابێت كە دەكەونە ناو چوارچێوەی دەسەڵاتە حەسرییەكانی حكومەتی ناوەندییەوە.

4. داهاتی عێراق بە یەكسانی بەسەر سەرجەم هاووڵاتیانی عێراق دابەش دەكرێت.

لایەنێكی گرنگتر لەدەستووری هەمیشەیی عێراق كە لە %80ی عێراقیەكان دەنگیان پێداوە، ئەو میكانیزمەیە كە مافی هەرێمەكان یان پێكهاتە جیاوازەكانی عێراق ئەوجا چ (كورد بێت یان شیعە یان سوننە) گەرەنتی دەكات و لە تەفسیری ناجۆر دەیپارێزێت ئەو خاڵەیە، كە ئەم دەستوورە هەموار ناكرێت ئەگەر دوو لەسەر سێی تەنیا سێ پارێزگا ئەو هەموار كردنەوەیە رەتبكاتەوە، ئەم خاڵە مانای ئەوەیە هیچ دەسەڵاتێك ناتوانێت دەسكاری ئەو مافانە بكات كە لەو دەستوورەدا بۆ هەریەك لە سێ پێكهاتە سەرەكیەكە (كورد و شیعە و سوننە) دیاریكراوە، بۆیە ئاساییە پێكهاتەیەكی سەرەكی ئەوجا (كورد بێت یان شیعە یان سوننە) داوای هەمواركردنەوەی دەستوور بكات لەو بڕگانەی كە پەیوەندی بە مافی ئەو پێكهاتەوەیە هەیە، بەڵام بۆی نییە دەستكاری مافی پێكهاتەیەكی دیكە بكات، لەمەش گرنگتر كە بەداخەوە تائێستاش سیاسەتمەدرانی عێراق یان لە بڕگەكانی ئەم دەستوورە تێناگەن یان دەیانەوێت بۆ بەرژەوەندی خۆیان تەفسیری لابەلای بۆ بكەن، ئەو خاڵەیە كە بونیادنانەوەی دەوڵەتی عێراق وەك دەوڵەتێكی هاوچەرخ لەسەر ئەو بنەمایەیە كە حكومەتی فیدرالی دەسەڵاتەكانی سنوردار بێت و حكومەتی هەرێمیەكان دەسەڵاتیان هەتا ئەو ئاستە فراوان بێت كە بتوانن هەموو سەرچاوە سروشتیەكانی خۆیان بەڕێوەبەرن و رێككەوتننامەی ئابووری و بارزگانی لەگەڵ وڵاتانی جیهان ئیمزا بكەن، ئەم كارە كە پێویستە بە هەمانگی بێت لەگەڵ حكومەتی فیدرالی، ئەوا دەستووری عێراق ئەو چوارچێوەی بۆ دیاریكردووە.

دەسەڵاتی هەرێمەكان

لە پرۆسەی دابەشكردنی دەسەڵاتەكان لەدەستووردا

ئەوەی دەبێتە فاكتەری سەركەوتن بۆ دەوڵەتی فیدرالی فرە نەتەوە و فرەئیتنی، دابەشكردنی دەسەڵات و دابەشكردنی داهاتە، ئەوجا لەبەر ئەوەی لەعێراقدا تەنیا یەك هەرێمی فیدرالی هەیە كە ئەویش هەرێمی كوردستانە و ئەم هەرێمەش وەك دیفاكتۆ لەدەستووری عێراقدا دانی پێدانراوە، بەڵام لەبەر ئەوەی لەدوای پەسەندكردنی دەستووری عێراقەوە لە 2005ـەوە تا ئێستا هەوڵنەدراوە كە دەوڵەتی تازەی عێراق، بەتەواوی بكرێتە دەوڵەتێكی فیدرالی و هەرێمی دیكە هاوشانی هەرێمی كوردستان لە عێراقدا دابمەزرێت، ئەوا زۆر جار سەبارەت بەو دەسەڵاتانەی كە حكومەتە هەرێمییەكان بەپێی دەستووری عێراق هەیانە، جۆرێك لە ئیشكالیەت دروست دەبێت، هۆكاری ئەمەش ئەوەیە كە سەرۆك وەزیرانی عێراق و دەسەڵاتدارانی بەغدا، لەبری ئەوەی هەوڵ بۆ ئەوە بدەن عێراق بەرەو دەوڵەتێكی فیدرالی هاوچەرخ بەرن، هەوڵدەدەن حكومەتی فیدرالی بەرەو سەنترالیزەكردن ببنەوە، ئەمەش راشكاوانە واتە بوونی حكومەتێكی مەركەزی بەهێز لەبری حكومەتێكی فیدرالی دەسەڵات سنوردار لە بەغدا و فەرزكردنی ئیدارەی ناوەند بەسەر تەواوی عێراقدا وەك ئەوەی لە حكومەتەكانی پێشووی عێراق تا ساڵی 2003 بینوویمانە، ئەم بیركردنەوەیەی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەوانەیە لەبەر هەندێك هۆكار لەلایەن هەردوو پێكهاتەی شیعەو سوننەوە جێگەی هەڵوەستە و داكۆكی كردن نەبێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە نە شیعە بەرامبەر سوننە بڕوای بەدابەشكردنی دەسەڵات هەیە، نە سوننەش ئەوەی قبوڵە كە دەسەڵات لەگەڵ شیعە دابەش بكات و دان بەوەدا بنێت كە شیعە وەك زۆرینە لە عێراقدا دەبێت لە حكومەتی فیدرالی پشكی شێری هەبێت، بۆیە لایەنی سوننە هەتا ئێستاش لەهەوڵی ئەوەدایە كۆی دەسەڵاتەكانی بۆ بگەڕێـتەوە و چۆن بە درێژایی نزیكەی سەد ساڵی رابردوو خۆی بە تەنیا حكومڕانی كردووە، جارێكی دیكە ئەو دەسەڵاتەی بۆ بگەڕێتەوە، بۆیە مەسەلەی دابەشكردنی دەسەڵات و دابەشكردنی داهات بۆ بونیادی دەوڵەتێكی دیموكراتی و فیدرالی هەموو كات وەك كێشەیەك لەنێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەندی بەغدا بەرچاو دەكەوێت، ئەمە لەكاتێكدا بەپێی دەستووری هەمیشەیی عێراق ساڵی 2005، هەوڵدان بۆ بونیادنانەوەی حكومەتی سەنترالی لە بەغدا كارێكە پێچەوانەی دەستوورە و لایەنی كوردستانی بە ئاشكرا رایگەیاندووە كە هەرگیز جارێكی دیكە ئامادە نابێت بەشێك بێت لەوڵاتێك كە ئامادەنەبێت پرانسیپی پێكەوە ژیانی ئارەزوومەندانە پیادە بكات.

كەواتە كێشە و ئاستەنگی سەرەكی لەنێوان هەرێمی كوردستان و بەغدا، كێشەی پراكتیزە كردنی سیستمی فیدرالیە لە عێراق و رێگرتنە لەدووبارەبوونەوەی ئەزموونی خوێناوی سەنترالیزم كە هەموو توانا و سەرچاوەكانی عێراقی بە فیڕۆداوە. بەمانایەكی دیكە حكومەتی هەرێمی كوردستان راشكاوانە دەیەوێت ئەو لایەنەی دەستووری عێراق پەیوەندی بە دەسەڵاتە فراوانەكانی هەرێمی كوردستانەوە هەیە وەك خۆی جێبەجێی بكات و لەسنوری دەستووری عێراقیش دەرنەچووە، هەروەك چۆن لە داڕشتنی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان ئەو رێچكەیەی بە وردی پیادەكردووە، ئەوەی كە رێگرە لەوەی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان لەگەڵ یاسای نەوت و گازی فیدرالی جیاوازی هەبێت، ئەوەیە رەشنووسی یاسای نەوت و گازی عێراق لەسەر بنەمای یاسا كۆنەكانی عێراق داڕێژراون و كەمتر پشت بەدەستووری تازەی عێراق بەستراوە، هەر بۆیە كاتێك ئەم پرسە دەخرێتەوە چوارچێوەی بڕگە و بنەماكانی دەستووری عێراق، ئەوا هەست دەكەین هەردوولا حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدرالی جۆرێك لە تێگەیشتن لەنێوانیان دروست دەبێت و دەروازەیەك دەكرێتەوە بۆ ئەوەی كێشەكان لە چوارچێوەی دەستووری عێراق چارەسەر بكرێن، هەروەك چۆن لە بەهاری رابردوو و لەمیانەی سەردانەكەی بەڕێز نێچیرڤان بارزانی بۆ بەغدا و پاشان هاتنی نوری مالیكی بۆ هەولێر نەخشەی رێگە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان هەڵگیراو لیژنەی تایبەت بۆ چارەسەری كێشەكان دامەزران.

ئەم ئاراستەیە پێمان دەڵیت هەر كاتێك حكومەتی بەغدا وەك حكومەتێكی فیدرالی سەیری خۆی بكات و رەفتارەكانی پیادە بكات، ئەوا حكومەتی هەرێمی كوردستان لەهەموو لایەك نزیكترە لە حكومەتی فیدرالی و هۆكارێكی سەرەكیە بۆ سەركەوتنی ئەم حكومەتە، بەڵام كاتێك حكومەتی بەغدا هەوڵدەدات وەك حكومەتێكی سەنترالی بیربكاتەوە، ئەوجا نەك هەر لەبواری نەوت و گاز، بەڵكو لەهەموو بوارەكانی ژیان، ئەوا حكومەتی هەرێمی كوردستان هەڵوێستی دەبێت و لەهەمووان زیاتر لە حكومەتی سەنترالی دوور دەكەوێتەوە. ئەم حاڵەتەش بە تەواوەتی لەسەر پرسی یاسای نەوت و گاز و دەسەڵاتی بەڕێوەبردنی سەرچاوە سروشتیەكانی هەرێمەكان بە تەواوەتی رەنگیداوەتەوە، هۆكاری ئەمەش لەبەر ئەوەیە، سیستمی فیدرالی رێگە نادات دەوڵەت لەسەر بنەمای خۆ پڕچەككردن و بونیادی سوپای ملیۆنی بەهێز بێت، بەڵكو دەوڵەتی فیدرالی لەسەر بنەمای داننان بە پێكهاتە جیاوازەكان و دابەشكردنی دەسەڵات لەنێوانیان و سنورداركردنی دەسەڵاتەكانی حكومەتی فیدرالی بەهێز دەبێت، بەهێزبوونێك كە بتوانێت پێكهاتە سەرەكیەكان پێكەوە بژین و پێكەوە كاربكەن و یەكپارچەیی وڵات بپارێزێت، نەك بەهێزبوونێك كە پێكهاتەكان بكاتە دوژمنی یەك و عێراقیش لەبەر یەك هەڵوەشێنێت.

مافی هەرێمەكان

بۆ بەڕێوەبردنی سەرچاوە سروشتیەكان

لەدوای رووخانی رژێمی پێشووی عێراق، هەرێمی كوردستان تەنیا وڵاتێكی دوای شەڕ نەبوو، بەڵكو وڵاتی دوای شەڕ و پشتگوێخراوی پەنجا ساڵە بوو، لە هەرێمی كوردستان نەك هەر ژێرخانی ئابوری تێكشاوبوو، بەڵكو بەدەستی ئەنقەستی رژێمەكانی پێشووی عێراق نەیانهێشتبوو ژێرخانی هیچ خزمەتگوزارییەك لە كوردستان دروست بێت، ئەمەش وایكردبوو كە كوردستان لە سفرەوە دەست بكات بە دروستكردنەوەی هەموو لایەنەكانی ژێرخان، بۆیە لەبەردەم ئەم تەحدییە گەورەیەدا، هەرێمی كوردستان پێویستی بەوە بوو كە هەموو سەرچاوەكانی خۆی سوود لێوەربگرێت بۆ ئەوەی بنەمایەكی ئابووری سەربەخۆ بونیاد بنێت، لانی كەم بۆ ئەوەی ئەو پرۆسەی بونیادنانەوەی دەستی پێكردووە رانەوەستێت، ئەم پێشبینیەی كابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بووە هۆكاری ئەوەی لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا بیر لەوە بكرێتەوە سوود لە سەرچاوە سروشتیەكان بە تایبەتی (نەوت و گاز) وەربگیرێت، ئەم سوود لێوەرگرتنەش بۆ ئەوە نەبوو داهاتی ئەم سەرچاوە سروشتیانە بۆ هەرێمی كوردستان بێت، بەڵكو بەپێی دەستوور داهاتەكە بگەڕێتەوە بۆ حكومەتی فیدرالی و جارێكی دیكە بەسەر هەموو عێراقدا دابەش بكرێت، ئەمەش راشكاوانە مانای ئەوەیە هەتا حكومەتی فیدرالی بڕوای بە دابەشكردنی دەسەڵات و داهات هەبێت، ئەوا هەرێمی كوردستان وەك حكومەتێكی هەرێمی لە چوارچێوەی دەوڵەتی فیدرالی عێراقدا بەدەستووری عێراقەوە پابەند دەبێت، بەڵام گرنگی وەبەرهێنان لەكەرتی (نەوت و گاز) بۆ هەرێمی كوردستان و بەردەوامی پرۆسەی پەرەپێدان، گەرەنتی رێكخستنەوەی ژێرخانی ئابووری كوردستانە لەسەر بنەمای سەرچاوەیەكی داهات كە چیدیكە ناوەند نەتوانێت بەشە داهاتی كوردستان لە بودجەی عێراق وەك چەكێك دژ بە داواكانی خەڵكی كوردستان بەكاربهێنێت، یان بەشە داهاتی كوردستان وەك سزایەك دژی هەرێمی كوردستان بەكاربهێنێت.

بۆیە لەم چوارچێوەیەدا و بە پشت بەستن بەدەستووری عێراق، حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كابینەی پێنجەمدا ئەم مافە دەستوورییەی خۆی پیادە كرد و پاشانیش كە حكومەتی عێراق ناڕەزایی پیشانداو بانگێشەی بۆ ئەوە كرد ئەم مافە لەدەرەوەی دەستووری عێراقە، ئەوا بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆك وەزیران لە كابینەی پێنجەم، بەراوردی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستانی سپارد بە زانكۆیەكی بەریتانی و ئەوانیش راشكاوانە و بە فەرمی وەڵامیاندایەوە كە ئەم یاسایە لەگەڵ دەستووری عێراقدا هیچ جیاوازییەكی نییە، هەر ئەمەش بووە هۆكاری ئەوەی وەبەرهێنان لەكەرتی نەوت و گازی هەرێمی كوردستان ببێتە جێگەی متمانەی كۆمپانیا گەورەكانی جیهان و هەڕەشەو بانگشەكانی حكومەتی ناوەندی عێراق هیچ كاریگەرییەكیان نەبێت.

لەم چوارچێوەیەدا لەوانەیە پرسیار ئەوە بێت، چۆن كۆمپانیا گەورەكانی پەترۆڵ و گاز، گازندە و هەڕەشەكانی حكومەتی ناوەندی عێراق بۆ كۆنتراكتەكانی هەرێمی كوردستان لەبەرچاو ناگرن؟ وەڵامی ئەم پرسیارە ئەوەیە كۆمپانیاكانی پەترۆڵ كە وەبەرهێنان لەم بوارە دەكەن، پشت بە دەستووری عێراق دەبەستن و حكومەتی عێراقیش بە فەرمی ناتوانێت بڵێت من كار بەو دەستوورە ناكەم، بۆیە كۆمپانیاكان لەسەر گرێبەستەكانیان بەردەوامن و پرۆسەی وەبەرهێنانی نەوت و گازی هەرێمی كوردستانیش گەیشتۆتە ئاستێك كە ناكرێت بگەڕێتەوە بۆ دواوە.

لەوانەیە لێرەدا بۆ بەبیرهێنانەوە و ئاماژەكردن بە پەیوەندییەكانی ساڵانی 2004-2008ی نێوان هەرێمی كوردستان و توركیا خزمەتی ئەم باسە بكات، گومانی تێدانییە پەیوەندییەكانی ساڵانی 2004- 2008ی نێوان هەولێر و ئەنكەرە پەیوەندییەكی ئاڵۆز و ناخۆش بوو، ئەم پەیوەندییە ئاڵۆزە بۆ هەردوولا هەولێر و ئەنكەرە زیانی هەبوو، هۆكاری سەرەكی ئەم ئاڵۆزییەش نیگەرانی توركیا بوو سەبارەت بە گەشەسەندنەكانی توركیا و شێوازی كاركردنی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە گوێرەی ئەو دەسەڵاتانەی لەدەستووری عێراقدا بۆی دیاریكرابوو، بۆیە پاش ئەوەی هەردوولا هەنگاویان بۆ پێشەوە هەڵگرت و گەیشتنە ئەو قەناعەتەی كە شێوازی حكومڕانی هەرێمی كوردستان وەك هەرێمێكی فیدرالی لە چوارچێوەی عێراقدا، شێوازێكە دەستووری عێراق دەسەڵاتی بۆ دیاریكردووە و ناكرێت وڵاتێكی دراوسێ لە بارودۆخێك نیگەران بێت كە دەستووری وڵاتەكە دانی پێداناوە، بۆیە دوای دروستبوونی ئەم قەناعەتە پەیوەندییەكانی نێوان هەولێر و ئەنكەرە نەك هەر ئاسایی بوونەوە، بەڵكو ئێستا هەولێر و ئەنكەرە وەك دوو هاوبەشی ستراتیژی لە بوارەكانی ئابووری و سیاسیی و بازرگانی و وزە وەك دوو كاراكتەری سەرەكی رۆڵی خۆیان دەگێڕن، وەك بەڕێز ئەحمەد داود ئۆغلۆی وەزیری دەرەوەی توركیاش ئاماژەی پێكرد، پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و هەرێمی كوردستان گەیشتوونەتە ئاستێك كە هەردوولا وەك پەیوەندی پێویست سەیری دەكەن و ناگەڕێتەوە بۆ داوە، ئەم ئاماژەیە بۆ پەیوەندی نێوان بەغدا و هەولێریش راستە، لەبەر ئەوەی ئەگەر بەغدا خۆی پابەند بێت بەدەستوورەوە و رێز لەو دەسەڵاتانە بگرێت كە دەستوورەكە لەنێوان هەرێمەكان و حكومەتی فیدرالی دابەشیكردوون، ئەوا بە هەمان شێوە نەك هەركێشە و ئاڵۆزی لەنێوان هەولێر و بەغدا بوونی نابێت، بەڵكو هەولێر دەبێتە دەروازەیەكی گەورە بۆ بونیادنانەوەی عێراق و ئەو كۆمپانیایانەی ئێستا لە هەرێمی كوردستان كاردەكەن، روودەكەنە شارەكانی دیكەی عێراق و عێراق لەو نەهامەتی و ناسەقامگیرییە رزگاری دەبێت كە ئێستا تێیكەوتووە، لەمەش گرنگتر فراوانكردنی وەبەرهێنانی كەرتی نەوت و گاز لەهەرێمی كوردستان، دەبێتە سەرچاوەیەكی دیكەی داهات بۆ بودجەی عێراق و حكومەتی فیدرالی عێراق داهاتێكی زیاتری لەبەردەست دەبێت بۆ ئەوەی پرۆسەی پەرەپێدان بەردەوام بكات، بەڵام خاڵی نەرێنی و خراپ لەم هاوكێشەیە ئەوەیە كە بۆ بەرژەوەندی كاتی و مانەوە لەدەسەڵات هەندێك جار بەپێی مەزاجی سیاسی بڕگەكانی دەستوور تەفسیر دەكرێت، ئەمە لەكاتێكدا پێویستە عێراق وەك دەوڵەتێكی فیدرالی ئەو جۆرە كێشانە رووبەڕووی دادگایەكی سەربەخۆی فیدرالی بكاتەوە بۆ ئەوەی رۆڵی دادوەر لەنێوان دەسەڵاتی هەرێمەكان و حكومەتی فیدرالی یەكلایی بكاتەوە.

كە نەوت بەرهەمهات

دەبێت بگاتە بازاڕەكانی جیهان

ئەوەی ساڵێك لەمەوپێش هەڕەشەی لەسەر دەكرا و قسەی ئەوەی لەسەر دەكرا كە هەرێمی كوردستان مافی وەبەرهێنانی لەكەرتی نەوت و گازدا نییە، ئەوا وەك ئەوەی لەدوایین لێكتێگەیشتنی نێوان هەولێر و بەغدا ئاگادارین، ئەوەیە كە حكومەتی عێراق ئامادەیە تێچووی پارەی دەرهێنانی ئەو نەوتە بدات كە كۆمپانیاكان دەری هێناوە، ئەم لێكتێگەیشتنە دوو خاڵی دیكەی لێدەخوێنرێتەوە:

1. حكومەتی فیدرالی عێراق دان بەوەدا دەنێت كە وەبەرهێنانی نەوت لەهەرێمی كوردستان كارێكی راستە و بەڕێوەبردنی كەرتی وزە لە هەرێمی كوردستان بەپێی دەستووری عێراق مافی حكومەتی هەرێمی كوردستانە.

2. هەروەها حكومەتی هەرێمی كوردستان بەوە رازییە داهاتی نەوت بگەڕێتەوە بۆ خەزێنەی فیدرالی و جارێكی دیكە بەسەر هەموو عێراقیەكاندا دابەشبكرێتەوە.

ئەم دووخاڵە ئەمەمان پێدەڵێن كە حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر هەردوو پرۆسەی دابەشكردنی دەسەڵات و دابەشكردنی داهاتی سەرچاوە سروشتیەكان هیچ كێشەیەكی نییە و مەبەستی لە وەبەرهێنان لەكەرتی وزە بۆ ئەوەیە كە سەرچاوەیەكی دیكەی داهات بۆ عێراقیەكان دروست بێت، بۆ ئەوەی بتوانن باشتر وڵاتەكەیان بونیادبنێنەوە و لەمەش گرنگتر نەوت و گاز ئەگەر پێشتر هۆكارێك بووبێت بۆ نەهەماتیی عێراقیەكان و سەركوتكردنی عێراقیەكان، لێرە بەدواوە ئەو سامانە ببێتە خێر و بەرەكەت بۆ هاووڵاتیان و پێكەوە ژیانی ئارەزوومەندانە لەنێوان سەرجەم پێكهاتەكاندا.

كەواتە ئەوەی لەم خاڵانە دەبنە دەرەنجام بریتییە لەوەی حكومەتی عێراق دان بەوەدا دەنێت كە وەبەرهێنانی نەوت كارێكی دەستوورییە و هەروەها حكومەتی هەرێمی كوردستانیش لەسەر ئەوە رازییە كە داهاتی نەوتەكە بگەڕێتەوە بۆ خەزێنەی فیدرالی، بۆیە پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا ئەو نەوتەی كە لەسەر بنەمای دەستووری عێراق بەرهەمهاتووە، دەكرێت بهێڵرێتەوە و نەگاتە بازاڕەكانی جیهان؟ سەبارەت بەم لایەنە رۆژنامەی فاینیشاڵ تایمز لە زاری ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سروشتیەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە كۆنفرانسی وزە لە ئەستەنبوڵ رایگەیاندووە: (هەناردەكردنی نەوت بۆتە هەقیقەت، ئەمەش هەر دەبێت) هەروەها وەزیری سامانە سروشتیەكان ئاماژەی بەوەشكردووە كە دوای ئەو لێكتێگەیشتنەی ساڵی پار لەگەڵ بەغدا روویداوە نەوت بەرێگەی تانكەر هەناردەی دەرەوە كراوە، بۆیە هەناردەكردنی نەوتیش چ بەرێگەی تانكەر بێت یان بۆری تایبەتی، ئەوا هیچ لەمەسەلەكە ناگۆڕێت.

ئەم پشت ئەستوورییەی سیاسەتی نەوت و گازی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتی و تەنانەت لەناو عێراقیشدا، وایكردووە رۆژانە هەم بەرهەمی نەوت زیاد بكات، هەمیش بیر لەوە بكرێتەوە كە بۆری دووەم بۆ هەناردەكردنی نەوت دروست بكرێت، هەروەها چۆن وەزیری سامانە سروشتیەكانی هەرێمی كوردستان لەهەمان كۆنفرانسی وزە لە ئەستەنبوڵ رایگەیاند كە هێڵی دووەمی هەناردەكردنی نەوت دەست پێدەكات و لەماوەی 18 مانگی داهاتوو تەواو دەبێت و بە تەواوبوونی ئەم هێڵەش هەناردەی نەوت لە هەرێمەوە بەرز دەبێتەوە بۆ یەك ملیۆن بەرمیل نەوت لە رۆژێكدا و لە ساڵی 2019 دەگاتە دوو ملیۆن بەرمیل نەوت لە رۆژێكدا.