ئایەتوڵڵا شێخ قاسم تائی یەكێكە لە مەرجەعە ئاینیەكانی نەجەفی ئەشرەف و یەكێكە لە دامەزرێنەرانی رەوتی سەدر و لەدوای شەهید محەمەد سەدرەوە خۆی بە جێگرەوەی ئەو دەزانێت، بۆ قسەكردن لەسەر بارودۆخی ئێستای عێراق و زانینی هەڵوێستی مەرجەعی ئایینی نەجەف، دوو پرسیارمان ئاراستەیان كرد، بەسوپاسەوە شیخ قاسم ئەلتائی وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە كە ئەمە دەقەكەیەتی.

* بۆ دەرچوون لەم قەیرانی سیاسییە ڕێگاچارەكانی ئێستا كامانەن؟
- لەو بڕوایەداین بەهیچ شێوە ڕێگا چارەیەك هیچ دەرفەتێك بۆ دەرچوون لەم تەنگژەو قەیرانە نییە، چونكە مەبەست لە ڕێگاچارە چاوەڕوانكراوەكان تەنیا بۆ ئارامكردنەوەی بارودۆخەكەیەو بەس یان بۆ وەستاندنی پێشهاتە ناهەموارەكانی بەردەم پرۆسەی سیاسییە بە بێ ئەوەی لە جەوهەری قەیرانەكە نزیك بینەوە، ئەم حاڵەتەمان لەهەموو هەنگاوەكانی پێشوودا هەست پێكرد كە زیاتر پێشنیازو تێڕوانین دەخسترانە بەردەمی هەمووان، بەڵام خێرا ئەم ڕێگا چارانە ڕووخساریان دەپژا بەدیوارێكی پۆڵاینداو لەگەڵ بنەوایەكی بەهێز بەر یەكدەكەوتن، ئەو بنەوایەی كە بەهۆیەوە قەیرانە سیاسیەكەی لەسەر دروست بووە، بەبێ چارە دۆزینەوەیەك بۆ ئەو بنەوایانە هەموو ڕێگا چارەكان كەموكورت دەردەچن و هیچ سوودێكیان نابێت، بەڵكو دووبەرەكی و پێكدادانی سیاسی زیاتری پێ چەكەرە دەكات.
لەكاتێكدا قەیرانەكە زیاتر شەخسیە نەك سیاسی و هیچ پێوەندی بەبەرژەوەندی وڵاتەوە نییە، بەقەد ئەوەی پێوەندی بەدەستكەوتی تایبەتی شەخسەكان و توێژەكانەوەیە.
لەبەر سایەی ئەم رۆشناییەوە ئەگەر ئەم گرفتە بخەینە بەردەم چارەسەرێكەوە پێویستە لەبناغەوە گرفتەكە چارەسەر بكرێت، بەواتای لەدەستوورو یاسا بنەڕەتیەكانی دامەزرانەوەی دەوڵەتەوە كە برایمەر بەپێی ئەو بنەمایانە دەستووری پێ داڕشتەوە، لەوێوە بۆ چارەسەر بگەڕێین، ئەو دەستوورە لەسەر چەند دینگەیەكی دەستوورییانەی وا داڕێژراوەتەوەو كە مەحاڵەعێراق بخاتە كەنارێكی ئارامەوە، ئەگەر بێت و هەر بەبەردەوامی هەمان بنەوای دەستووری كاری پێ بكرێت، دوای ئەوە دانیشتنی هەمان ئەو لایەنە ركابەرانەی لەدژی یەكن بەبێ سەرپەرشتیارێك و یان شوانێك كە چارەسەرێكی واقیعیانەی پێ بێت و هەمووان پێی رەزامەندبن ئەوەچارەسەر بەدی ناكرێت، لێرەوە مەسەلەكە پێویستی بەبوێرییەك هەیە لەهەڵوێستی سیاسەتمەدارەكان خۆیاندا هەروەها پێویستی بەهەنگاوێكی بووێرانەتر هەیە بۆ رێكەوتن لە پێناوی سەر لەنوێ داڕشتنەوەی دەستوورەكە بەئیرادەیەكی نیشتمانی خاوێنەوە، كە تەنیا بناغە بۆ داڕشتنەوەی بریتی بێت لە هاووڵاتی بوون، هەروەها دوور كەوتنەوە بێت لە موحاسەسەی سیاسی كە رووخێنەری پرۆسەی بونیاتنان و پەرەپێدانی وڵاتە، دەكرێت لەمیانەی رژێمێكی دیموكراتی نوێدا نەك ئەم ڕژێمەی ئێستا، ئەو پرۆسەیە سەر بخرێت، واتە بە هیممەتی رژێمێك كە لەسەر بنەمای هەڵبژاردنی كراوە شتەكان بونیات بنێت و دامەزراندنی حكومەتیش لەسەر بناغەی زۆرینەی نیابی رێكخراوبێت، بە مەرجی مانەوەی سیستمی پەرلەمانی ئێستا تا ببێتە سیستمێكی سەرۆكایەتی وا كە هەموو عێراقیەك بێ جیاوازی مافی خۆپاڵاوتنیان بۆ پایەی سەرۆك وەزیران هەبێت. هەروەها ئەنجومەنێكی نیشتمانی گشتی هەبێت لەكۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان و لیژنەی نەزاهەو لیژنەكانی چاودێری داراییەوە هەروەها لەئەنجومەنی هەڵسەنگێنەری كاری وەزارەتەكان و پرۆژەكانی پارێزگاكانەوە دروست بووبێت، ئەو ئەنجومەنە بتوانێت پلانی پەرەپێدانی گشتی بۆ هەموو عێراق وەكو یەك دابنێت و بۆ هەر پارێزگایەكیش لەچوارچێوەی پلانی نیشتمانی و بەرنامەڕێژی پرۆژەكانیدا كاری پێویستی بۆ بكرێت ئەوەش بەپێی توێژینەوەی پلاندانانی تایبەتمەندو هەروەها بەپێی بەرنامەیەكی دادپەروەرانەو موسائەلە، یان بە پێی بەرنامە نیشتمانییەكانی تر، كە دەكەونە بەر لێپرسینەوەی پەرلەمان بەو مەرجەی نەكەونە ژێر ڕكێف و سەرپەرشتی حكومەت یان پەرلەمانەوە تا نەخرێنە بەر هێزی گوشارو موزایەداتی سیاسیەوە.
خاڵی گرنگی تر دەرچوواندنی لێبووردنێكی گشتی بێت تا بەبێ جیاوازی هەموو عێراقیەكان بگرێتەوە، تەنیا ئەوانەیان نەبێت كە لەتاوانی كوشتن و تیرۆرەوە تێوەگلاون، دەكرێت حكومەت لە كەسوكاری قوربانیانی تیرۆر چارەنووسی ئەو تیرۆرستانە یەكلایی بكاتەوە تا مافی قوربانیەكان بەهەدەر نەچێت، هەروەها خاڵی تر گێڕانەوەی خزمەتی سەربازی ئیلزامییە كە باشترین دەرفەتە بۆ گەنجانی عێراق لەهەموو ناوچەكانیدا تا بێ جیاكاری بخرێنە ناو ڕیزەكانی سەربازییەوەو ئەمەش ڕێگا خۆش دەكات بۆ گێڕانەوەی ئینتماو برایەتی و یەكخاكی وەتەن، هەروەها رێكخستن و كەمكردنەوەی گەشت و سەفەری بەرپرسان لەچوارچێوەیەكی سیاسەتێكی نیشتمانیدا كە بناغەكەی وڵاتپارێزی بێت. یەكێتی و هێزی وڵات بپارێزرێت نەك بۆ خۆبەهێزكردن لە ڕێگای هێزی دەرەكییەوەو نەك بۆ موزایەدەكردن بەسەر بەرژەوەندی وڵاتەوە یا رەخنەگرتن لەحكومەت تەنیا بە مەیلی خۆدەرخستن، یا دامەزراندنی پرۆژەی تایبەت بەبەرگ و پۆشاكێكی ئیتنی و تائیفی و ئاینی . تاد.
* ئایا مەرجەعیەت هیچ پێشنیازو سەرنج و تێڕوانینێكی بۆ چارەسەری قەیرانی ئێستا پێیە یا چ دەستپێشخەرییەكی دیاریكراوی بۆ لێكترنزیكبوونەوەی هێزە عێراقییەكان لەبەرنامەدایە؟
- پێویستە هەندێك بنەمای ئەخلاقی پێڕەوكراو لەنێوان شەریك و هاوبەشیكارانی پرۆسەی سیاسی دا بوونی هەبێت، لەوانەش :
1- بەكار نەهێنانی وەسف و پێناسەی تائیفی و ئیتنی و هەرناوێكی تری كە لەناواخنی تایەفەگیری هەڵبقوڵێت و دوور بێ لە ئینتمای نیشتمانی گشتیەوە.
2- هەمووان پێكەوە كاربكەن لەناو یەك كەشتیداو لەچوارچێوەیەكی نیشتمانی گشتی عێراقیدا، ئەوەش بەپێی پلانێكی كاری نیشتمانی كە هەموو شەریكە سیاسیەكان بڕیاریان لەسەر دابێت، جوڵاندن و كاركردنیش لەو پرۆسەیەدا بەشێوەیەك بێت و ڕێگا نەدرێت بەوەی كەس لێی دەربچێت .
3- دووركەوتنەوە لەزمانی گرژی تۆمەتباركردن و خیانەتكاری كە ئێستا لەنێوان سەركردە سیاسیەكان لە ڕاگەیاندنەكانەوە دەبیسترێت.
4- پەلەكردن لەچارەسەری گرفتە هەڵپەسێردراوەكان بەپێی گرنگێتی و مەترسیداری هەر یەكەیان لەسەر داهاتووی عێراق، لەگەڵ پتەوكردنی بنەمای پەرەپێدان.
5- هاووڵاتی بكرێتە پێوەرێك لەبودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكاندا، بەو مەرجەی هەر پارێزگایەك بەحسابی ژمارەی خەڵكەكەی بودجەی بۆ دیاری بكرێت، ئەوەش لەپێناوی ئەنجامدانی دادپەروەری لەدابەشكردنی سامانەكاندا.
6- راگەیاندنی فەرمی حكومی بۆ هەمووان كراوە بێت بەبێ جیاوازی و لایەنگیری كردن بۆ لایەنێكی دیاریكراو.
7- دۆزە بنەڕەتیەكانی ئابووری و بەرگری و كاروباری دەرەوە لەبندەستی حكومەت بنرێت، بەمەرجێك حكومەت ئاگای لەمافەكانی هەمووان بێت و بەپێی پێداویستی هەر ناوچەیەك یا پارێزگایەك كار بكات و مەترسیەكانی ئەو پارێزگایەش لەبەرچاو بگیرێت.
هاووڵاتی بكرێتە پێوەرێك لەبودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكاندا، بەو مەرجەی هەر پارێزگایەك بەحسابی ژمارەی خەڵكەكەی بودجەی بۆ دیاری بكرێت، ئەوەش لەپێناوی ئەنجامدانی دادپەروەری لەدابەشكردنی سامانەكاندا