توانای ئافرەت لە ئەنجامدانی كۆمەڵێك ئەرك بەیەكەوە و لەیەك كاتدا لە رووی زانستییەوە راستییەكی سەلمێندراوە، بەپێی توێژینەوەیەكی رۆژنامەی دەیلی مەیلی بەریتانی دەركەوتووە مێشكی پیاوان بۆ ئەوەی هزر و هۆشی لە كارێكەوە بچێتە سەر كارێكی دیكە بەراورد بە ئافرەتان پێویستی بە ماوەیەكی درێژتر و توانایەكی زیاتر هەیە، واتە دەتوانین بڵێین هێزی هزر و مێشكی ئافرەتان لەو بوارەدا خێراترە، ئەو توێژینەوەیە لەسەر 140 پیاو و ئافرەت تاقی كراوەتەوە، هەروەها توێژینەوەكان ئەوەیان سەلماندووە كە مرۆڤ لە یەك كاتدا دەتوانێ سێ ناوچە لە مێشكیدا بەكاربخات، بەڵام پیاوان پێویستیان بە كات و هێزی زیاتری مێشك دەبێت، هاوكات سەلمێندراوە ئافرەتان بەهۆی ئەزموونی كاركردنیان لە ماڵ و لە دەرەوە و راییكردنی كاروباری خێزانی هەمیشە پشتئەستوورن بە تواناكانی خۆیان و بڕوای تەواویان بە هێزی راپەڕاندنی ئەركەكانیان بەیەكەوە هەیە، هەر ئەوەش وایكردووە لە ئەنجامدانی كۆمەڵێك ئەرك بەیەكەوە سەركەوتوو بن. بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان رای خۆیان لەو بارەیەوە هەیە.


سەرەتا چالاكی مەدەنی و سەرپەرشتیاری پەروەردەیی ئیراد منوچر سان، باسی ئەوە دەكات كە «ئافرەتان بە درێژای مێژوو چەقی كۆمەڵگە بوون و لە سەقامگیری و پێشكەوتن و گەشەپێدانی كۆمەڵگەدا رۆڵی سەرەكییان بووە.» نموونەش بەوە دەهێنێتەوە كە «ئافرەتان لە جیهاندا 43%ی هێزی كار لە بواری بەرهەمهێنانی كشتوكاڵ پێكدەهێنن، كشتوكاڵیش لە كۆمەڵگەدا بە داینەمۆی بەرەوپێشچوون و كەمكردنەوەی هەژاری دادەنرێت. « هاوكات دەڵێت: «زۆرێك لە ژنان كە رۆڵی دایك دەبینن، كاریگەریی گەورەیان هەیە لە بڕیاردان بۆ كاروبار و پلانی ئیدارەی خێزان، بەتاییەتی لە پلانی پاراستنی پەروەردە و تەندروستیی منداڵ و خۆراك. لە لایەكی دیكەوە ژنان وەك پەروەردكار و مامۆستا لە پێگەیاندنی نەوەیەكی رۆشنبیر رۆڵی بەرچاو و كاریگەر دەبینن. « هێمای بۆ ئەوەش كرد كە «بە هۆی گوڕانكارییە خێراكانەوە لە سەرجەم كایەكانی ژیان، ژنان داواكارییەكانیان بۆ فەراهەمكردنی ژیانیكی شایستە و بەهادار پەرەی سەند، گرفتی قەیرانی هەلی كار بۆ ژنانیش بە هۆی ئەوە بووە كە زۆربەی خاوەنكارەكان پێدانی هەلی كار بۆ پیاون لە ئەولەوییەتی كارەكانیان بووە، چونكە پیاوان دەیانتوانی پڕۆفیشناڵتر بن لە پیشەكەیاندا بەراورد بە ژنان، بەڵام تا ژنان بتوانن ركابەر بن لە هەڵبژاردنی پیشەكەیاندا، لە زۆربەی دۆخەكاندا قوربانیی زۆریان دا. ئەوەشمان لەبیر نەچێت، كە ژن سەرچاوەی هەست و خۆشەویستییە و دەكرێت بنیادی ئاشتی لە سەردەستی بێتەدی، كە ئێستا مۆتەكەی ململانێ و جەنگ شوێنی گرتۆتەوە.»
ئارتیست و هونەرمەندی ناسراوی كورد حەمەڕەشید هەرەس، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «كاتێك پێداویستییەكانی ژیان زیادی كرد، كاركردنی پیاو دەرەقەتی خەرجییەكانی خێزانی نەهات و لە تەك ئەوەشدا تەكنەلۆجیا كارێكی وای كرد، تاك زیاتر هەڵپە بكات بۆ ژیانكردن بە شێوەیەكی پێشكەوتووتر، ژنی زیاتر كێش كرد بۆ كاركردن لە دەرەوەی ماڵ، بۆیە ئەنجامدانی كاری جۆربەجۆر لە یەك كاتدا، زیاتر ژنانی رۆژهەڵاتی دەگرێتەوە. ژن بۆیە لە یەك كاتدا توانای هەمە جۆر كاری هەیە، چونكە پیش ئەوەی لە ماڵ بێتە دەرەوە، سەرقاڵی كاركردنی ناوماڵ بووە، لە خواردن ئامادەكردن و كەلوپەل شتن و گرنگیدان بە پاكوتەمیزیی ماڵ و، منداڵ بەخێوكردن و دروومان و...هتد. پیاو بە گشتی یارمەتی نەداوە و، بە ئەركی خۆی نەزانیوە، جا كە ئیشی ناوماڵ و خێزان هەر لە سەرەتای دروستبوونی كۆمەڵگەوە ئیشی ژن بووبێت و پیاو نزیكی ئەو ئیشانە نەكەوتبێت، ئیتر ئەو ئەركانە تایبەت بووە بە ژن، جا كاتێك ژن وەك پیاو بەشداری لە پەیداكردنی بژێویدا كردووە، ئەركی ماڵیشی هەر لە كۆڵ نەبۆتەوە. ناچار لە دەرەوە كاری كردووە و كارەكانی ناوماڵیشی كردووە، هەر بە پێی ئەوەی لەسەر پێی خۆی وەستاوە و، خاوەن دارایی خۆیشی بووە، پەلی بۆ جۆرەها كاری تریش هاوێشتووە. پیاویش وەك چۆن دەقی بەوەوە گرتووە هەر تەنیا كاری دەرەوە بكات، جا ئەگەر چایەك لێ بنێت، یان هێلكەوڕۆنێك دروست بكات، وەك منەت ئەیكاتە سەر ژنەكەی، وا دەزانێت كاری ئەوی كردووە و یارمەتی داوە. شوورەیی و دابەزینی كەسایەتیی پیاو بوو، ئەگەر لە ماڵەوە چێشتی لێ بنایە، یان جلی بشتایە. ئەگەر بیشیكردایە، ئەبوایە بە دزییەوە بیكات، بە ئێستاشەوە هەندێك هەر بەو شێوەیەی جاران بیردەكەنەوە و، توخنی ئیشی ناوماڵ ناكەون. جا ئیتر ژن ناچارە كاتێك لە كاركردنی دەرەوە دێتەوە ماڵێ، چێشت بۆ منداڵەكانی لێ بنێت، نەهێڵێت جلەكان چڵكن بێت و ماڵەكەی پۆخڵ بێت. زانستیش دەڵێت: ژن لە كاركردندا لە پیاو بە ئارامترە و توانای هەیە بە بێ هەڵچوون و سترێسەوە كارەكانی بكات، ئەمەش وا دەكات ماندووبوون كەم بكاتەوە، بەتایبەتی ماندووبوونی دەروونی و دەستبەری كاری زیاتر و گرانترە».
راگەیاندنكار كەتان خادمی رایوایە : «ژن لەنێوان (زەعیفە)بوون و توانا مەزنەكانیدا ماوەتەوە. «هاوكات دەڵێت: «وشەی (زەعیفە) سەرچاوەكەی لە زمانی عەرەبییەوە هاتووە. هەرچەندە ژنی كورد بەهۆی كەشوهەواو بارودۆخی سیاسی و ئابوورییەوە ئەركی زۆر قورس بووە. بەڵام زۆر كار تەنیا پیاوان توانیویانە بەڕێوەی ببەن. هەندێكیان لەبەر سایكۆلۆجیەتی جەستەی ژن بووە، هەندێكیشیان ئاستی رۆشنبیریی كۆمەڵگە رێگر بوو. بۆیە كوڕ هەڵگری نازناوی ئاغا و شێخ و بنەماڵەكەی بووە، زوربەی ئیش و كارەكانی بەڕێوەبردوون، لەدایكبوونی كوڕ واتای لەدایكبوونی هاوكارو پشتیوان و بەڕێوەبەری ماڵ بووە، یان توانای مەچەكی ژن بۆ پارێزگاریكردن لەخۆی كەمتر بووە. هەرچەندە ئەم پێوەرانە هەمووی ناعەقڵین، چونكە منداڵبوون و دایكایەتی و پەروەردە و هەتا كاری قورسی وەك كشتوكاڵ و...هتد، لە ئەستۆی ژناندا بووە. لەو سەردەمی پێشكەوتن و زانست و خوێندەواری و بە ئەكادیمی بوون و مۆدێرنەدا كە هیچ جیاوازییەكی لەنێوان تواناكانی مرۆڤدا نەهێشتۆتەوە، ژنان لە ئێستادا لەزوربەی بوارەكاندا لە پێشكەوتن و سەركەوتندان و بە كردەوە سەلماندوویانە كە زەعیف نین، بەڵكو بەهێزن، لایەنی زانستی ئەمەی سەلماندووە كە ئافرەت لە یەك كاتدا توانای ئەنجامدانی كۆمەڵێك كاری هەیە بەیەكەوە، ئینجا بەهێزی، هەر ئەوە نییە میللی تفەنك بهێنیتەوە، ژن خاوەنی بەهێزترین رۆح و دەروونە.»