• Friday, 27 December 2024
logo

prrofîsor cêfrî lêfêbvrî bo gullan: le rojhellatî nawerrastda hawpeymanêtî leser binemayi asayş û wze û bazirganî û tekinelojiya drust buwe

 prrofîsor cêfrî lêfêbvrî bo gullan: le rojhellatî nawerrastda hawpeymanêtî leser binemayi asayş û wze û bazirganî û tekinelojiya drust buwe
cêfrî lêfêbvrî prrofîsorî zanistî siyasîye le zanikoyi kêntîket û, le twêjînewekanîda bayex be çend prsêkî giring dedat, wek siyasetî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka le ast rojhellatî nawerrast, siyasetî nêwdewlletî le rojhellatî nawerrast û ciyopoletîkî abûrîyi deryayi sûr û nawçeyi kendaw. gullan le miyaneyi dîmaneyekda çend prsêkî legellda tawtwê krd, ke tewere serekîyekanî peywest bûn be siyasetî dereweyi îdareyi serok co baydin û çoniyetî mamellekrdinî em îdareye legell nawçeyi rojhellatî nawerrast û kêşekanî.
* sereta ba prsiyarekeman bewe dest pê bikeyin, aya ta çi radideyek îdareyi serok baydin karî krduwe be arasteyi eweyi carêkî dîke emirîka cllewî serkrdayetîyi cîhan bigirêtewe dest, betaybetî ke îdarekeyi pêş xoy, (îdareyi serok donalld tiremp), gumanî leser pêgeyi cîhanî û pabendbûn be hawpeymanêtîyekanewe drust krd?
- aşkraye ke hawpeymanekanî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka betaybetî hawpeymane ewrupîyekan zor xoşḧall û asûde bûn be hellbijardinî co baydin be serokî emirîka û êstaş be xoşḧallîyewe pêşwazî le hengawekanî deken be arasteyi ptewkrdineweyi hawpeymanêtîyekan û pêkewekarkrdin û pêdagrîkrdin leser parastin û perepêdanî em hawpeymanêtîyane. êmeş lem ruwewe hengawî xêraman bedî krduwe, bo eweyi peywendîyekan bigerrênewe bo astî pêşûyan û min hîç berbestêk bedî nakem ke asteng drust bikat bem arasteyeda. betaybetî le peywendî be rollî natowe ke îdareyi donalld tiremp kêşeyi bo drust krd, ewe bû ewrupîyekan zor narreḧet bûn, katêk tiremp tometibarî krdin beweyi darayî pêwîst desteber naken bo em rêkxirawe û wek pêwîst pşitiywanî lê naken.

* ba bêyine ser siyasetî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka le ast rojhellatî nawerrast û be diyarîkrawî le ast êran û prsî dûbare gerraneweyi bo nêw rêkkewtine etomîyeke, têrrwanîn û şroveyi êwe lem ruwewe çîye?
- eweyi peywest bêt be prsî rêkkewtine etomîyekewe, ewa raste em îdareye guzarşitî le amadeyî xoyi krduwe bo eweyi dûbare bigerrêtewe bo nêw ew rêkkewtine etomîyeke legell êranda, bellam waqî' û berewpêşçûnekanî em dwayiye betaybetî hêrşe mûşekeyiyekanî em dwayiyeyi bo ser binike serbazîyekanî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka le 'êraqda lelayen çend mîlîşiyayekewe ke mezendeke eweye ser be êran bin û, dwatir wellamdaneweyi em îdareye be bekarhênanî hêz û bordumanikrdinî çend pêgeyekî ew mîlîşiyayane, waman lê deken, billêyin ke gerranewe bo rêkkewtineke hengawêkî alloze û be asanî natwanrêt cêbecê bikrêt. legell eweşda pêm waye dekrêt le kotayîda em hengawe hellbigîrêt û emirîka bigerrêtewe bo nêw rêkkewtineke. egerçî em amancgirtineyi binike serbazîyekanî emirîka û kardanewekanî emirîkaş renge amajeyek bin beweyi ke boyi heye doxeke be arasteyekî xirapda birrwat.
* bellam her le peywendîda be gerranewe bo em rêkkewtine ewa eweyi aşkraye eweye ke êran dawakar û çawerrwane ke hendê le szakanî leser hellbigîrêt, êwe çon le prsî em szayane derrwanin û aya pêtan waye emirîka hengawêkî lem çeşne helldegrêt?
- eweyi peywest bêt be prsî szakanewe, ewa debêt ewe leberçaw bigirîn ke ew szayaneyi beser êranda sepêndrawn, sercemiyan peywest nîn be prrograme etomîyekeyi ew wllatewe, bellku hendêkiyan peywendîyan be prsî perepêdanî mûşekekanewe heye. herçende sexttirînî ew szayane peywestin be prrograme etomîyekewe. herçonêk bêt êran çawerrwanî ewe dekat szakanî leser kem bikrêtewe, yan emirîka xoyi pabend bikat be kemkrdineweyan û xwastêkîş layi îdareyi baydin heye bo eweyi rêkkewtine etomîyeke drêj bikrêtewe. lêreda eweyi peywest bêt be prsî szakanewe, ewa debêt ew rastîye leberçaw bigirîn ke ew szayaneyi pêş rêkkewtine etomîyeke beser êranda sepêndra bûn, hokarêk bûn bo eweyi êran amadeyi rêkkewtineke bêt, wate hendê car sepandinî szakan karîgerîyan debêt, egerçî renge netwanîn be tewawetî pasawyan bo bihênînewe.
* eyi çon le siyasetî îdareyi serok co baydin derrwanît le ast ew berewpêşçûnaneyi lem nawçeyeda ruwî dawe, be diyarîkrawî rêkkewtinî aşitî û asayîkrdineweyi peywendîyekanî le nêwan îsirrayl û çend wllatêkî 'erebî? aya pêt waye em îdareye pşitiywanî lem rêkkewtinane dekat, yan siyasetêkî ciyawaziyan le astda degrêteber?
- ême dezanîn pêşitirîş co baydin stayşî rêkkewtinî aşitî û rêkkewtinî asayîkrdineweyi peywendîyekanî nêwan îsirrayl û hendê le wllate 'erebîyekanî krduwe. lem rwangeyewe pêm waye hellwêstî îdareyi emirîkaş be serokayetîyi co baydin lem rewt û rêbaze berdewam debêt, lew bawerreşdam ke em asayîkrdineweyi peywendîyane ptir berfrawan debin û, selltenetî 'umman û 'erebstanî s'udiye û tenanet endenusiyaş tawtwêyi em prse deken. xo eger 'erebstanî s'udiye û sellteneyi 'ummanîş em hengawe hellbigirin, be arasteyi başkrdinî peywendîyekan legell îsirraylda, ewa ew kate hawpeymanêtîyekî stiratîjîyi kara gellalle debêt, bo dewredan û leqallbidanî êran. eger ew hawpeymanêtîyaneş leberçaw bigirîn ke wllatî îsirrayl drustî krdûn û pêkîhênawn le dewruberî deryayi spîyi rojhellatî nawerrastda, wate legell yonan û qubrsî yonanîda le beramber turkiyada, ewa pêkewe em dû bereyi hawpeymanêtîye le encamda debine hawpeymanêtîyekî zor behêz û stiratîjî leser binemayi asayş, wze û bazirganî û tekinelociya.
* wate pêt wanîye em lêkinzîkbûnewe û asayîbûneweyi peywendîyane lenêwan îsirrayl û çend wllatêkî 'erebîda teniya pallinerekeyi berengarbûneweyi êran, yan drustkrdinî bereyek bêt le ast êranda, yan eweyi êwe pêyi dellên hawpeymanîyi nêwan îsirrayl legell yonan û qubrsî yonanî teniya be turkiyawe peywest bêt?
- nexêr, meseleke her teniya peywest nîye be êran, yan turkiyawe, bellku meseleyi giringî dîkeş hen, bo nmûne êsta le îsirraylda kêllgeyi gewreyi ẍaz dozirawetewe, ke dekrêt le rêyewe îsirrayl ẍaz desteber bikat bo her yeke le yonan û qubrsî yonanî û renge le dahatûşda em ẍazeyi bigeyendrête wllatanî ewrupa, ḧallî ḧazirîş îsirrayl ẍaz bo wllatî erden û mîsir, herweha bo felestînîyekanîş desteber dekat. le heman katda ewe aşkraye ke le nawçeyi kendawîşda birrêkî zor wze hen, betaybetî newt, ke êsta bas lewe dekrêt, em newteyi kendaw le rêyi borrîyewe bigwazirêtewe bo îsirrayl û borrîyi newtî ew wllate le şarî îlat heye û, lewêwe henardeyi benderêkî serî deryayi spî nawerrast bikrêt û, dwatir rewaneyi têkrrayi ewrupa bikrêt, be ewrupayi rojhellat û rojawawe. kewate renge cêyi xoyi bêt ke basî hatineara û serhelldanî hawpeymanêtî kendaw û rojhellatî deryayi spîyi nawerrast bikrêt.
* êwe ke bas le hatinearayi em core hawpeymanêtîye deken, aya pêtan wanîye hawpeymanêtîyekî takrrehend bêt, wate teniya peywest bêt be prsî asayşewe, ke êstaş emeş tewaw rûne ke bas lewe dekrêt, hawkarîyi hemelayene dekrêt, betaybetî lenêwan îsirrayl û îmaratda û le bware ciyawazekanî tekinelojiya û zanistda, prsiyareke eweye ta çend emane xizimet be başitirkrdinî seqamgîrî û aramîyi nawçeke deken?
- be dllinyayiyewe pêm waye em derencameyi lê dekewêtewe, ew wllataneyi rexineyan lem rêkkewtinane grt, brîtî bûn le êran û turkiya, emeş le rwangeyi eweyi ke em dû wllate xoyan deyanewêt balladest bin beser nawçeyi rojhellatî nawerrastda û le encamda em milmilanêyeş debête hoyi drustibûnî naseqamgîrî le rojhellatî nawerrastda. herweha le êstada turkiya deyewêt peywendîyekanî legell îsirraylda bigerrênêtewe bo doxî caran û îsirraylîş amadeye bo hellgirtinî em hengawe û bo gerrandineweyi em peywendîyane, bellam pêdagrî dekat leser eweyi debêt sereta turkiya baregayi ḧemmas le estenbul dabixat, wate îsirrayl pêyi waye nakrêt le yek katda peywendîyekî başî legell îsiraylda hebêt û, le heman katda baregayi ḧemmas le wllatekeyda hebêt. dwatir herwek amajem pê krd, be hoyi ew hawpeymanêtîyeyi îsirrayl drustî krduwe legell yonan û qubrsî yonanîda, ewa xoyi le pêgeyekî behêztirda debînêtewe û pêşmercî heye bo turkiya û debêt lem ruwewe çawerrwan bîn û bibînîn doxeke berew kwê deçêt.
* kewate dekrêt bigutirêt îsirrayl braweyi serekîyi em helumerce nwêyeye ke hatotearawe û le encamîşda êran berew goşegîrî çuwe?
bellê, eme bîrokekeye ke êran goşegîr bikrêt û rêgeyi lê bigîrêt, taweku çekî nawkî drust nekat û bedestî nehênêt. sercem cîhanîş, renge sûriya û koriyayi bakûrî lê derçêt, hemûyan hawrran leser eweyi nabêt êran çekî nawkî hebêt, çunike eme debête hoyi eweyi êran tewawî ḧkumetekanî nawçeke binikoll bikat û, beser tewawî nawçekeşda balladest bêt. leber ewe pêm waye bo bergirtin be êranîş pêwîste hemû bijarekan leberdestda bin, be sepandinî sza û bekarhênanî hêz û encamdanî gftugo û sepandinî mercî pêşwextewe. mebestm eweye raste em hawpeymanêtîye stiratîjîyeyi nêwan îsirrayl û hendê le wllate 'erebîyekan giringe bo berengarbûneweyi êran, bellam le heman katda take rêgaş nîye bo bedîhênanî em amance.
Top