prrofîsor yucîn gollz bo gullan: tiremp deyewêt le dereweyi damezirawe teqlîdîyekanewe kar bo geyşitin be rêkkewtinekan bikat
yucîn gollz, prrofîsorî zanistî siyasîye le zanikoyi notirdam, wanebêj û twêjerî çend bwarêkî grînge, wek yektirbirrînî asayşî neteweyî û siyasetî abûrî, siyasetî bergrî, pêşitirîş wanebêj buwe le çend zanikoyi grîngî wek, zanikoyi têksas, corc meyson û, twêjer buwe le zanikoyi harvard. bo berawrdkrdinî siyasetî çwar sallî îdareyi serok co baydin be siyasetekanî îdareyi pêşuwî donalld tiremp, le bwarî peywendîye nêwdewlletîyekan û hellwêst û hellsukewtiyan le ast damezirawe nêwdewlletîyekan û pêşbînî û çawerrwanîyekan le ast îdareyi nwêyi donalld tiremp, gullan le miyaneyi dîmaneyekda çend prsiyarî araste krd.
* demanewêt lew prsiyarewe dest pêbikeyin ke wek kesêkî taybetmendî bwarî zanistî siyasî û asayş û siyasetî bergrî, çon le barî peywendîye nêwdewlletîyekan derrwanin, betaybetî ke le êstada rojanî îdareyi serok co baydin berew kotayî derrwat û le maweyekî nzîkda dûbare donalld tiremp desellat le koşkî spîda degrêtewe dest?
- herçende hêşita rojanî îdareyi serok co baydin kotayiyan nehatuwe, bellam lew bawerreda nîm eweyi le maweyi em îdareyeda ruwîda, bitwanîn billêyin gorranikarîyekî binerretî û binçîneyî buwe le peywendîye nêwdewlletîyekanda, raste le maweyi çwar sallî rabrdûda şerr hellgîrsa û hate arawe, bellam debêt amaje beweş bikeyin ke îdareyi baydin rastewxo hokarî berpabûnî em şerrane nebuwe, yan be watayekî dîke be birriyarî em îdareye rûyan nedawe. egerçî xoyi le xoyda şerr karîgerî û derencamî leser peywendîye nêwdewlletîyekanîş debêt. lelayekî dîkewe eweyi bedî krawe, eweye ke çîn ptir hellwêst û hellsukewtî dujminikaraneyi nwanduwe, be çeşnêk ke dekrêt billêyin le êstada şêwazêkî dîkeyi şerrî sard le nêwan çîn û wîlayete yekgrtuwekanî emirîkada hatuwete arawe, ke ciyawaze lew şerre sardeyi le nêwan yekêtîyi sovîyetî pêşû û wîlayete yekgrtuwekanî emirîkada hebû, ke dûbare debêt lêreda cext leser ewe bikeyinewe ke serok baydin hokarî hatinearayi em şerre sarde nebû, bellku le serdemî îdareyi pêşuwî donalld tirempda drust bû, bellam îdareyi serok co baydin berdewamîyi pêda û çirrtirî krdewe, ke lêreda detwanîn billêyin eme le beşêkî zorîda birriyar û wîstî îradeyi co baydinî têda bedî kra, wate ew destî pê nekrd, bellam drêjeyi pêda û tundtirî krdewe û kodengîyekî le nêw wîlayete yekgrtuwekanî emirîkada drust krd, beweyi çîn dujminmane.
* le serdemî îdareyi pêşuwî donalld tiremp, rexineyekî zor arasteyi em îdareye dekra, beweyi damezirawe nêwdewlletîyekanî feramoş û pşitgwê xistuwe, hengaw û hellwêstî taklayenane degrêteber, aya ta çi radideyek îdareyi baydin em rewteyi pêçewane krdewe û ta çend pêşbînî dekrêt dûbare îdareyi nwêyi donalld tiremp heman rêçke bigirêteweber?
- le peywendî be dûrxistineweyi wîlayete yekgrtuwekanî emirîka le damezirawe nêwdewlletîyekanewe, ewa dekrêt amaje be dû ḧalletî zor berçaw bikeyin, ke le serdemî îdareyi pêşuwî tirempda rûyan da û dwatir le serdemî îdareyi co baydin arasteyekî ciyawaz le ast yekêkiyanda negîrayeber, bellam leweyi duwemiyanda hellwêstêkî ciyawazî piyade krd. yekemiyan brîtî bû, yan peywest bû be hellwêstî îdareyi pêşuwî tiremp le ast rêkxirawî bazirganîyi cîhanî û amadenebûnî bo damezirandinî pallêwrawekan bo desteyi dadwerî, ke kêşe û nakokîyekan (le nêw em rêkxiraweda) yekla dekenewe, emeş buwe hoyi îflîcîkrdinî rêkxirawî bazirganîyi cîhanî ke netwanêt kêşe û nakokîyekan çareser bikat, bellam eweyi cêyi serince eweye ke îdareyi co baydin em rewteyi pêçewane nekrduwe û em rêkxiraweyi be îflîcî hêşitewe, wate dekrêt billêyin lem ruwewe serok baydin drêjeyi be heman siyasetî pêşuwî donalld tiremp da le peywendî be damezirawe nêwdewlletîyekanewe, bellam le peywendî be rêkkewtinî parîs bo keşuhewa-ke pêşitir îdareyi tiremp lêyi kşabuwewe-ewa îdareyi serok co baydin dûbare gerrayewe nêw em rêkkewtine, wate îdareyi co baydin karî krd bo kemkrdineweyi derdanî ẍaz û bekarhênanî wzeyi nwêbuwewe, wate emeyi krde ewlewîyetî karî xoy. kewate eme yekêk bû lew bware kemaneyi ke têyda ciyawazîyekî berçaw bedî dekrêt le nêwan îdareyi pêşuwî tiremp û îdareyi co baydinda.
* ba prsiyareke be şêweyekî rastewxotir bikeyin, êsta ke donalld tiremp carêkî dîke serkewtinî bedest hênayewe le hellbijardine serokayetîyekeda û cîhan û emirîka çawerrêyi destibekaribûnî îdareyi duwemî donalld tiremp deken le çend hefteyi dahatûda, aya pêtan waye carêkî dîke îdareyi emirîka be serokayetîyi tiremp pşit le damezirawe nêwdewlletîyekan dekat û corêk le goşegîrî û dabirran helldebijêrêt, yan siyasetêkî ciyawaztir le siyasetî îdareyi yekemî degrêteber?
- min pêm wanîye îdareyi dahatuwî donalld tiremp xwast û wîstî pşitiywanîkrdin le damezirawe nêwdewlletîyekanî hebêt, wate daxurranêkî ziyatirî damezirawe nêwdewlletîyekan debînîn, eweyi peywest bêt be hawkarîyi nêwdewlletîyewe, ewa le dereweyi damezirawekanda hendê wllat ke dekra wîlayete yekgrtuwekanî emirîka hawkarîyan legellda bikat, renge be bêmtmaneyiyewe le serok donalld tiremp birrwanin, çunike pêyan waye tiremp kesêkî pêşbînî nekrawe û berdewam hellwêst û boçûnekanî degorrêt, egerçî xudî donalld tiremp eme be erênî lêk dedatewe û pêyi waye eme le berjewendîyi wîlayete yekgrtuwekanî emirîkadaye, lelayekî dîkewe ew boçûneş heye ke leber eweyi donalld tiremp piyawî rêkkewtinekane, ewa renge hawkarîyi ziyatir bedî bikeyin leser astî nêwdewlletî, çunike tiremp deyewêt rêkkewtinekan bedî bihênêt, bo nmûne lem ruwewe amaje be rêkkewtinekanî asayîkrdineweyi peywendîyekanî nêwan dewlletî îsirayl û çend dewlletî 'erebî dekrêt, ke le serdemî îdareyi pêşuwî tirempda le nawçeyi rojhellatî nawerrastda rûyan da û bedî hatin. kewate eger wellameke puxt bikemewe, ewa pêm wanîye donalld tiremp dij be hawkarîyi nêwdewlletî bêt, bellam renge meseleke ewe bêt ke ew deyewêt be gwêreyi mercî ciyawaz û be leberçawgirtinî ewlewîyetî ciyawaz kar bo geyşitin be rêkkewtinekan bikat, nek bêt û le çwarçêwe damezirawe teqlîdîyekanda em kare bikat.
* pêşitir amajetan be hatinearayi cor û şêwazî nwêyi şerrî sard krd le nêwan çîn û wîlayete yekgrtuwekanî emirîka, ke ême dezanîn le pall emeda çendîn şerrî dîkeş berpa bûn, wek şerrî rûsiya û okraniya û şerrekanî rojhellatî nawerrast, aya pêtan waye ta çend îdareyi serok baydin le mamellekrdinî legell em şerraneda serkewtû bû?
- eweyi peywest bê be şerrî rûsiya û okraniyawe, ewa dekrêt billêyin ke serbarî eweyi wllatanî rojawa û be diyarîkrawî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka hawkarîyekî zoriyan bo okraniya desteberkrd le ruwî zaniyarîyi hewallgrî û meşq û rahênan û beşdarbûniyan be şêweyekî narrastewxo lem şerreda, ewa em şerre be çeşnêk berfrawan nebû ke rûsiya xoyi be naçar bzanêt rastewxo hêrş bikate ser wllatanî rojawa, herweha şerrêkî etomîyş ruwî neda, ke emeş xoyi le xoyda hewallêkî başe, wate dekrêt billêyin şerrî be wekaletî nato legell rûsiya serî nekêşawe bo şerrêkî etomî, kewate baydin hewllî dawe zor be wriyayiyewe mamelle bikat û ewende hawkarîyi okraniyayi krduwe ke şerreke nedorrênêt, be bê eweyi doxekeş berew hellkşanî ziyatir biçêt. karêkî asan nîye ke hawkarî dabîn bikeyt û rêgrî le hellkşanî doxekeş bikeyt. kewate îdareyi baydin lem ruwewe serkewtû buwe, herçende eger le layekî dîkewe lêyi birrwanît, ewa eme be şkstîş lêk dederêtewe, çunike emirîka û nato neyantwanî okraniya be çeşnêk han biden ke bîr le çareser û geyşitin be aşitî bikatewe.
* donalld tiremp le miyaneyi hellmetekanî hellbijardinda basî lewe dekrd ke le maweyekî zor kemda kotayî be şerrî rûsiya û okraniya dehênêt, êsta ke serkewtinî le hellbijardinekanda bedest hênawe, pêt waye bitwanêt em kare encam bidat?
- eger raşkaw bm le gelltanda min nazanm ew basî çî dekat, çunike ew bangeşeyi ewe dekat ke zor be xêrayî kotayî bem şerre dehênêt, xo renge emeş bikat, bellam eweyi belayi minewe rûn nîye, eweye ke çon em kare dekat û xoyşî eweyi rûn nekrduwetewe ke çon kotayî pê dehênêt.