stîfn zunês prrofîsorî zanistî siyasî û serokî prrogramî dîrasatî rojhellatî nawerraste le zanikoyi san franisîsko, şrovekarî ballayi siyasetî derewe buwe le peymangayi dîrasatî siyasî û serokî lîjneyi ekadîmî rawêjkarî buwe le senterî nêwdewlletîyi nakokîyi natundutîj, nûserî ktêbî (bermîlî barut) siyasetî emirîka le ast rojhellatî nawerrast û rîşekanî tîrorîzime. gullan le miyaneyi dîmaneyekda çend prsêkî legellda şrove krd, ke ptir peywendîdar bûn be mşitumirre berdewamekanî dwayi hellbijardine serokayetîyekeyi emirîka û hellsengandinî siyasetî dereweyi îdareyi tiremp û pêşbînîyekan lebareyi siyasetî îdareyi co baydin le ast rojhellatî nawerrastda.

stîfn zunês prrofîsorî zanistî siyasî û serokî prrogramî dîrasatî rojhellatî nawerraste le zanikoyi san franisîsko, şrovekarî ballayi siyasetî derewe buwe le peymangayi dîrasatî siyasî û serokî lîjneyi ekadîmî rawêjkarî buwe le senterî nêwdewlletîyi nakokîyi natundutîj, nûserî ktêbî (bermîlî barut) siyasetî emirîka le ast rojhellatî nawerrast û rîşekanî tîrorîzime. gullan le miyaneyi dîmaneyekda çend prsêkî legellda şrove krd, ke ptir peywendîdar bûn be mşitumirre berdewamekanî dwayi hellbijardine serokayetîyekeyi emirîka û hellsengandinî siyasetî dereweyi îdareyi tiremp û pêşbînîyekan lebareyi siyasetî îdareyi co baydin le ast rojhellatî nawerrastda.
* herçende hellbijardine serokayetîyekeyi emirîka kotayî hatuwe, bellam hêşita mşitumirrêkî zorî lebarewe dekrêt, be taybetî ke serok donalld tiremp berdewam bangeşeyi ewe dekat ke le hellbijardinekanda saxtekarîyekî berbillaw krawe, amaje beweş dekat ke eweyi ruwîdawe hawşêweye legell hellbijardinekanî wllatanî cîhanî sê, bîruboçûnî êwe lem bareyewe çîye?
- le rastîda eweyi lem bareyewe rûdedat, karêk, yan peresendinêkî bê pêşîneye, çunike eweyi serok donall tiremp deykat le maweyi 220 sallî mêjuwî hellbijardine serokayetîyekanî emirîkada wêneyi nîye, be taybetî katêk retîkrdewe ke didan be şkstî xoyda binêt le hellbijardinekanda, eme le katêkda hîç guman hellinagrêt ke serok tiremp dorrawe be ptir le 6 miliyon deng û le encumenî hellbijardinîşda teniya 232 endamî bedest hênawe le beramber 306 endam bo co baydin. lem rwangeyewe min pêm waye bangeşekanî lebareyi rûdanî saxtekarî le hellbijardinekanewe bê bineman. leweş ziyatir eme bangeşeyekî seyre, çunike donalld tiremp xoyi le desellatda buwe û eweyi bawe eweye ke desellatdaran le berjewendîyi xoyan destkarîyi hellbijardinekan deken. kewate hîç bellgeyek le arada nîye ke bangeşekanî pşitirrast bikatewe, be rûdanî saxtekarîyekî berbillaw, her tometibarkrdinêkîş lelayen tîmekeyi tirempewe krawe, derkewt ke hîç binaẍeyekiyan nîye. kewate eweyi donalld tiremp krdî lem ruwewe taktîkêkî bêzarkar û nîgeranikare.
* bellam çon le karîgerî û derhawîşitekanî em taktîke (herwek êwe amajeyi pê deken) derrwanin û aya dekrêt serokêk ke le hellbijardinekanda dorrabêt, bitwanêt bem şêweye drêje be desellatî xoyi bidat û eme le emirîka rûbidat?

- le rastîda nîgeranî hebuwe ke ew bitwanêt legell hendê wîlayetda ke komarîyekan balladest bûn beser desellatî yasadanan têyanda û co baydin hellbijardinekanî têda brdbûnewe, kar bikat bo pêçewanekrdinewe û pûçellkrdineweyi derencamî hellbijardinekan lew wîlayetaneda, bew şêweyeyi ke aşkra buwe û gorrînî le berjewendîyi xoy. renge eme le ruwî tiyorîyewe mumkîn bêt, bellam debêt çawerrwanî kardanewe û perçekrdayi cemawerîş bikrêt, eger bêt û pena bo rêkarêkî lem çeşne bibrdrêt, wek eweyi le fîlîpîn le 1986 ruwîda û le okraniya le 2004 û le gambiya le 2016 ke miliyonan kes hatineser şeqamekan û ḧkumetî desellatdariyan naçar krd ke hewllî dzînî hellbijardinekanî deda, ke destiberdarî desellat bêt, her lem rwangeyeşewe detwanîn billêyin nedekra serok donalld tiremp lem tektîkeyda serkewtû bêt. kewa bêt, dijwarîyekeyi berdem tiremp ewe bû ke nedekra qena'et bew sedan miliyon hawullatîye bikat ke hellbijardinekan dzirawe û maneweyi tiremp le desellatda şer'îye, egerçî tiremp karîgerî û destirroyşituwîyekî zorî le nêw partî komarîda heye. herçonêk bêt leber eweyi hêşita komarîyekan kontirrollî encumenî pîraniyan krduwe, ewa nîgeranî heye le bareyi tebayî û seqamgîrîyi siyasîyewe le serwextî îdareyi co baydin.
* prsiyarêkî serekî lem ruwewe eweye ke boçî serok donalld tiremp twaniyuyetî bem core reftar bikat û em rêçkeye bigirêteber û guman leser pak û bêgerdîyi hellbijardinekan drust bikat? aya pêt waye hokareke eweye ke kelên û kêşeyi gewre hen le sîstmî hellbijardinekanî emirîkada, be taybetî hellbijardinî serokayetî?

- le rastîda kêşe heye û eweyi le wîlayete yekgrtuwekanî emirîkaş piyade dekrêt, bo yeklakrdineweyi braweyi hellbijardine serokayetîyeke, eweye ke pêyi dewtirêt encumenî hellbijardin, be watayi ew kandîdeyi ke braweyi wîlayetêk bêt, yan zorîneyi ew wîlayete bedest bihênêt, ewa sercem endamanî encumenî hellbijardinî ser bew wîlayete bo xoyi msoger dekat, be çeşnêk rêyi tê deçêt ke herwek eweyi le hellbijardine serokayetîyekeyi emirîkada ruwîda le sallî 2016da, ke kandîdêkî serokayetî le ruwî dengdanî cemawerîyewe bidorrêt û şkst bihênêt, bellam le heman katda bibête serokî emirîka, le hellbijardinekanî sallî 2016da hîlarî klînton nzîkeyi sê miliyon dengî ziyatir le donalld tiremp bedest hêna, bellam le kotayîda dorra û tiremp cllewî desellatî grtedest. le derencamda boyi heye encamî nzîkî hellbijardinekan le çend wîlayetêkî kemda ke ciyawazîyekan teniya çend hezar dengêk bin, karîgerîyi gewreyan lê bikewêtewe. be heman şêwe le sallî 2000da eger bihataye dûbare dengekan ciya bikranayetewe egerî ewe hebû ke (algor) be serokî emirîka hellbijêrdrêt, le brî corc buşî kurr, bellam ewe bû ke dadgayi ballayi emirîka rêgeyi neda em kare bikrêt, ke lew kateda komarîyekanî kontirrollî dadgayi ballayi ew wllateyan krdbû. êstaş debînîn ke le encumenî pîranda dû endamî komarîyekan hen, ke nwênerayetîyi wîlayetî zor biçûk deken ke jmareyi danîşituwanekeyan teniya 600 hezar kesin, wate wîlayetêkî wek miyamî heman qursayî û karîgerîyi wîlayetêkî wek kalîforinyayi heye, emeş be watayi ewe dêt ke egerçî dîmukratekan dengêkî ziyatirî hawullatiyanî emirîkayan bedest hênawe le peywendî be hellbijardinekanî encumenî pîranewe, bellam le kotayîda ewe komarîyekanin ke kontirrollî em encumene deken, le encamda to partêkî kemînet heye le ruwî dengewe ke kontirollî kongrês û lewêwe kontirrollî dadgayi ballayi wllateke dekat, leber ewe ew heste le emirîkada heye ke ême le sayeyi ḧukmirranîyi kemîneda dejîn.

* eger baseke bigorrîn bo prsî siyasetî dereweyi emirîka, ke êwe şarezayiyekî zortan heye lem ruwewe, aya eger hellsengandinêk bo edayi îdareyi serok donalld tiremp biken, lem rwewe dekrêt pêman billên gewretirîn serkewtin û berçawtirîn şkstî çî bûn?
- le rastîda serkewtinêkî zor bedî nakeyin bo eweyi amajeyi pê bikeyin, herçonêk bêt detwanîn amaje be hewllekeyi bikeyin bo dûbare gftugokrdinewe lebareyi rêkkewtinî bazirganîyi azadewe legell herdû wllatî meksîk û keneda, ke zor kes pêyan wabû birrge û bendekanî le berjewendîyi krêkaranî emirîka nebû, ewe bû le encamda rêkkewtineke be çeşnêk darrêjdrayewe ke ta radideyek başitir bêt, emeş xallêkî erênî bû. beder leme ewa siyasetî dereweyi îdareyi serok donalld tiremp tewaw karesatibar buwe, betaybetî pşitiywanîyi dermargîraneyi bo rewtî rastirrewî îsirrayl û pşitgîrîyi bo drustkrdinî komellge cûlekenşînekan ke şer'îyetî nîye, herweha kşandinewe û paşekşeyi xêrayi hêzekanî emirîka le wllatî suriya, herçende kşandineweke bew çeşne ruwîneda ke çawerrwan dekra, ewebû hendê le hêzekanî hêşitewe, ewîş nek bo parastinî kurd, bellku bo parastinî kêllge newtîyekan. be heman şêweye pşitiywanîkrdinî le herdû ḧkumetî s'udiye û yemen le bordumanikrdinî prr le tirsandin û toqandinekeyanda bo ser wllatî yemen, ke be deyan hezar kesî kuşituwe, yan pşitiywanî le desellatî dîktatorîyi 'ebidulfetaḧ el sîsî krduwe le mîsir, legell çendîn dîktator û takrrewî dîke le şwêne ciyawazekanî cîhanda. herçende tiremp rast buwe le teḧedidîkrdin û berhellstîkrdinî hendê le siyasetekanî ḧkumetî çînda, bellam kêşeke ewe bû ke penayi brdeber sepandinî szakan be şêweyekî taklayenane bê eweyi hewllî bedesthênanî hawkarî û hemahengî bidat legell wllatanî dîkeda. herçonêk bêt pêm waye siyasetî dereweyi îdarekeyi prr le kêşe û grf bû.
* êwe şarezayiyekî qûlltan lebareyi nawçeyi rojhellatî nawerrastewe heye, be heman şêweş bedwadaçûnî berdewam deken bo siyasetî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka le ast em nawçeye, prsiyareke eweye aya pêt waye siyasetî îdareyi co baydin le bareyi em nawçeye, betaybetî le ast kêşe û bargrjîyekanî nêwan êran û emirîkada çî debêt ?
- eweyi peywendî be siyasetî dereweyi îdareyi co baydinewe hebêt le peywendî bem nawçeye û betaybetî prsî êran, ewa co baydin raygeyanduwe ke deyewêt carêkî dîke bigerrêtewe bo nêw rêkkewtine etomîyeke legell êranda û lem ruwewe hewlldedat êran sazşî ziyatir û drêjxayentir bikat, herçende eme hewllêkî sext û dijwar debêt û êranîş dûdll debêt leweyi hengawêkî lem çeşne binêt, betaybet ke derkewt le rwangeyi êranewe emirîka bellênekanî xoyi deşkênêt. bellam nabêt ême ewe le yad bikeyin ke êran hêzêkî gewreye le nawçekeda û mêjuwîyekî dûr û drêjî heye le hellkşan û dakşanî hêzekeyi lem nawçeyeda ke drêj debêtewe bo 2500 sall. kewate eweyi serokî hellbijêrdraw co baydin drkî pê dekat, eweye ke debêt mamelle legell êranda bikrêt, çunike êran hêzêkî gewreye, bellam debêt kar legell hawpeymanekanda bikrêt bo sinûrdarkrdinî reftarekanî êran, le katêkda îdareyi serok donalld tiremp deywîst le rêyi xozallkrdin û xosepandin û herreşewe amancekanî le ast êranda bedest bihênêt, bellam ewe bû derencamî pêçewaneyi bedest hêna.