prsî abûrî û rêkxistineweyi ew bwaraneyi peywendîyan be ziyadkrdinî serçaweyi dahat û proseyi çaksazîyi kargêrrîyewe heye, debine karî pêşîneyi ḧkumetî dahatuwî kurdistan û beşêk le wellamdaneweyi xwast û dawakarîyi xellkî kurdistan, bellam prsî leme giringtir eweye çon mîkanîzimêk bo em prsane ferahem dekrên û detwanrêt le karî ḧukmirranîda piyade bikrêt, bo qsekrdin leser em tewerane gullan em dîdareyi legell d.mḧemed selman berwarî abûrînas û mamostayi zaniko encamdaw bemcore wellamî prsiyarekanî gullanî dayewe.

* be gşitî çon le barudoxî abûrîyi kurdistan derrwanin?
- be şêweyekî gşitî abûrîyi kurdistan le barêkî aramda nîye, çunike aşkraye ke kertî berhemhênanî kurdistan lawaze, be çeşnêk le başitirîn ḧalletda herdû bwarî pîşesazî û kşitukallî rêjeyi le seta 10 bo 15î pêdawîstîyekanî kurdistan prrinakenewe, be watayi eweyi le seta 75î kallakan be berhemhênraw û kşitukallîyewe le derewe hawrde dekrên, kewabêt em wabestebûne be derewe debêtehoyi eweyi her gorranikarîyek le derewe rûbidat, ewa be dû şêwaz lêkewteyi leser kurdistan debêt, yekemiyan hatinejûreweyi ew kallayane estem debin û duwemiyan nrxekan beriz debinewe le kurdistanda, ke emeş ziyatir rengdaneweyi debêt leser jiyanî çînî hejar û maminawend. kewate abûrîyi kurdistan abûrîyeke ke be 'erebî pêyi dellên (aqtصad rî'î), ke pşit be dahatî newt debestêt, îdî newtî xoyi bêt, yan newtî 'êraq(be gwêreyi ew beşeyi heyetî le budceyi fîdrrallîyi 'êraqîda), emeş abûrîyekî cêgîrî drust dekat, çunike to pşit be kallayek debestît ke xwast leserî le dereweyi desellatî toye, îdî herêmî kurdistan bêt yan 'êraq.
* kewate ew karîgerîyane çîn ke le pşitibestin be dahatî newt dekewnewe?
- ême debêt eweman leberçaw bêt ke barudoxî siyasî û stiratîjî karîgerîyi zoriyan heye leser ew kallayeyi ke wek newt serçaweyi dahatî herdûlayene, çi herêmî kurdistan û çi 'êraq begşitî. eme abûrîyekî naseqamgîr û nacêgîr drust dekat.
* eyi çi ḧalletêkî erênî heye le abûrîyi kurdistan ke bitwanrêt amajeyi pê bikrêt?
- sererrayi eweyi pêşitir amajeman pêkrdin, ewa eme be manayi ewe nîye ke abûrîyi kurdistan arasteyi rastî têda nîye, çunike ême destman krduwe be pîşesazîyek ke pêyi dewtirêt pîşesazîyi teḧwîlî (alصna'e altḧwîliye), her emeş hokarî eweye ke dellêm renge nzîkeyi le seta 15î pêdawîstîye nawxoyiyekan lew berhemênrawane prr bikrênewe. eweyi peywendî be bwarî kşitukallewe hebêt, ewa çend fakterêk karîgerîyan leser em kerte hebuwe, yekêk lew hokarane eweye le dwayi sallanî newetekan birriyarî 986 buwe hoyi eweyi berhemhênrawanekan, betaybetî ard le derewe hawrde bikrêt, emeş be watayi paşekşeyi berhemî genm û coyi kurdistan dêt, herçende bem dwayiye geşeyi krduwe, bellam genm û coyi kurdistan be standardî cîhanî nîye, ke natwanîn kêbrkê legell derewe bikeyin, bellku teniya legell 'êraqda em kêbirrkêyeke dekeyin.
* giringtirînî ew grft û kêşane çîn ke rûberruwî ḧkumetî herêmî kurdistan debinewe le hewllekanîda bo berewpêşbrdinî bwarî abûrî?
- aşkraye ke le destûrî 'êraqîda, pênc siyasetî giring le desellatî ḧkumetî îtîḧadîn, betaybetî sê lewane rengdaneweyi gewreyan heye le ser ḧkumetî herêm, ke brîtîn le siyasetî darayî û siyasetî nextîneyî û siyasetî gumirgî, herweha siyasetî banikî û drawîş bendin be ḧkumetî fîdrrallî, kewate amirazekanî berdestî ḧkumetî herêm kemin, yan lawazn, wate eger ḧkumetî herêmî biyewêt karasanî bikat bo weberhênan le bwarî kşitukall û pîşesazîyi teḧwîlî ewa egerî ewe heye pena bibateber sîstmî banikî ke sîstmî banikîş bende be ḧkumetî 'êraqîyewe, bem şêweye kêşe bo herêm drust debêt. meseleyekî dîke eweyi ke pêyi dellên bacî gumirgî, wate yekxistinî sîstmî gumirgî be şêweyekî gşitî, ke êsta bacekan le 'êraqda yekxirawn, kewate eger ême bmanewêt yasayi weberhênan kara bikeyinewe, ewa her debêt pşit be birrgekanî yasayi 'êraq bibestîn. kewate ême pabendîn be çwarçêweyi destûrî 'êraq, ke 86 madideyi têdaye ke dellêt be yasa rêkdexirên, ke teniya 15 lem madidane bûnete yasa, kewate hêşita abûrîyi ême allugorrî tewawî beserda nehatuwe, wate hêşita 70 madide mawe ke debêt yasayan bo derbiçêt bo eweyi bitwanîn berew abûrî bazarr biçîn. wate egerçî ḧkumetî herêmî detwanêt yasa û rênmayî û sîstmî baş bo abûrî derbikat û derîşî krduwe, bellam nabêt le çwarçêweyi destûrî 'êraqî derbiçêt û ḧkumetî herêmîş raygeyanduwe ke deyewêt pabend bêt be destûrewe. herçende ḧkumetî herêm detwanêt dawa bikat û fşar drust bikat bo eweyi pşkî xoyi pê bidrêt le dahatî gşitî û le budceyi gşitîyi 'êraq. kewate ḧkumetî herêm -ke êsta kariberrêkare- û ew kabîne nwêyeyi ke dadmezirêt, amirazî zoriyan leberdestda nîye û eweşî leberdestiyandaye zor behêz nîn. herçende le hendê bwarda bo nmûne le bwarî bacda dekrêt ḧkumetî herêm sûd le sîstmî fîdrrallî werbigirêt bo eweyi rêjeyekî ziyatir û diyarîkrawî bac bsepênêt lew baceyi ḧkumetî fîdrrallî diyarî krduwe, mebestm eweye ḧkumetî herêm detwanêt rêjeyi le seta 1 yan 2 le bacî deramet yan dahat bo xoyi ziyad bikat û glîbidatewe boyi xoy, wate eger rêjeyi baceke le seta 5 bû, ewa ḧkumetî herêmî detwanêt bîkat be le seta 6 yan 7 û le seta pêncekeyi bidate ḧkumetî merkezî û ewî dîkeyi bo xoyi glbidatewe, eme le sîstmî fîdrallîda rêge pêdrawe.
* zor qse û bas dekrêt leser prsî newt û ẍazî herêmî kurdistan, çon dekrêt bo perepêdanî abûrî kurdistan sûd lem bware werbigîrêt?
- eweyi peywendîdar bêt be bwarî wze û betaybetî newtewe, ewa ḧkumetî herêmî hengawî başî hellgrtuwe, bellam ême debêt bzanîn hêşita çend hokarêk karîgerin leser barudoxeke, yekemiyan brîtîye le barî saykolojî weberhêner û xellk begşitî, duwemiyan reftarî weberhêner û reftarî bazarr, ke emane karîgerîyan debêt leser ew yasayaneyi ḧkumet deryan dekat, wate eger kesêk bitwanêt be kemtirîn ast weberhênan bikat û kêşe bo bazarr drust bikat, îdî çi sûdêkî heye yasake guncaw bêt. min dûbareyi dekemewe ke sîstmî banikî karîgerî gewreyi leser ême drust krduwe, wate eger kesêk biyewêt weberhênan bikat, nazanêt aya parekeyi le banikêkî xomallî dabinêt, yan le banikêkî derekî. le katêkda banikî xomallî bende be siyasetî banikî merkezî û rêkare kargêrrîyekanî ḧkumetî herêm û ḧkumetî merkezî, kewate em sê hokare bûnete hoyi eweyi kêşeman bo drust bêt, egerçî ḧkumetî herêmî hewllîdawe kertî kşitukall û pîşesazî û pîşesazî teḧwîlî berewpêş bibat. emeş grft drust dekat bo hewllekanî corawcorkrdinî serçawekanî abûrî, wate xobedûrgirtin le pşitibestin teniya be newt û ẍaz, herçende ta radideyekî baş ême le siyasetî newt û ẍazda serkewtû buwîn.
* prsî çaksazî babetêke ke zor mşitumirrî lebarewe dekrêt le kurdistanda, têrrwanînî êwe bo em prse çîye?
- eweyi peywest bêt be prsî çaksazîyewe, ewa le bwarî kargêrrîyi gşitîda, dû çemk heye, çaksazî û şorrş, çaksazî pêwîstî be îradeyekî gşitî heye leser astî balla, nek leser astî maminawend û xwarewe, wate çaksazî le serewe bo xwarewe debêt nek be pêçewanewe. herweha kêşeyekî dîke eweye ke zorcar îradeyi çaksazî heye bellam nakokî le nêwan ḧzbekanda debêtehoyi lawazkrdinî ew îradeye. çunike hemû ḧzbekan bangeşeyi çaksazî deken, bellam katêk merc dadenrêt, ewa eme be manayi eweye ke nayanewêt çaksazî bikrêt, herweha debêt îradeyekî gşitgîr hebêt layi hemû ḧzbekan, nek ḧzbêk xwaziyarî bêt û pênc ḧzb retî bikenewe, wate debêt kodengîyi ḧzbekanî leser bêt bo eweyi bitwanrêt cêbecê bikrêt.