yanîs stîvaçtîs prrofîsore le beşî zanistî siyasî le zanikoyi teqenî vêrcîniya, le twêjînewekanîda bayex be çend prsêkî giring dedat, wek peresendinî komellgeyi nêwdewlletî û sîstmî nêwdewlletî, tiyorî peywendîye nêwdewlletîyekan, rêkxirawe cîhanîyekan, asayşî nêwdewlletî û siyasetî derewe, herweha berrêweberî prrogramekanî dîrasatî nêwdewlletîye le heman zaniko. gullan le miyaneyi dîmaneyekda çend prsêkî legellda tawtwê krd, ke peywest bûn be doxî peywendîye nêwdewlletîyekan û peywendîyi nêwan hêze cîhanîyekan û gorranî sîstmî cîhanî le takcemserîyewe berew frecemserî.

* weku kesêkî şareza le bwarî peywendîye nêwdewlletîyekanda, çon le doxî em peywendîye derrwanin, betaybetî peywendîyi nêwan hêze cîhanîye meznekan? aya cîhan le takcemserîyewe berew frecemserî hengawî hellgrtuwe?
- be dllinyayiyewe eme raste, çunike bunyadî sîstmî cîhanî le êstada ptir frecemserî pêwediyare, tenanet eger ême le stiratîjiyetî asayşî neteweyî emirîka birrwanîn – ke le sallî 2017da billawkrayewe-, debînîn, be aşkra bas lewe dekat ke cîhanî êsta milmilanê ballî kêşawe be serîda û karaktere serekîyekanî ew milmilanêyeş brîtîn le emirîka û çîn û rûsiya, egerçî hêz û karakterî dîkeş hen, kewate rûne, êsta ême le cîhanêkî frecemserda dejîn. bellam eweyi giringe lêreda cextî leser bikeyinewe, brîtîye le kallbûneweyi beha û norme lîbirrallîyekanî sîstmeke û hengawhellgirtin berew sîstmêkî nwê ke ptir hêz beserîda balladeste, detwanîn eme be milmilanêyi hêze gewrekan wesf bikeyin.
* em doxe çi karîgerî û derencamêkî lêdekewêtewe leser peywendîyi nêwan em hêzane? aya lew bawerredayt peywendîyekaniyan ziyatir berew milmilanê û nakokî biçêt, yan degene rêgaçareyek bo hawkarîkrdinî yektir?
- eme prsiyarêkî zor başe, eweyi lêreda detwanîn bîllêyin eweye ke hêşita ême dllinya nîn lem bareyewe, bellam eweyi guman hellinagrêt eweye ke corêk le milmilanê û corêk le nakokî rûdedat, bo nmûne: le peywendîyi nêwan emirîka û çîn, ptir mesele abûrî û bazirganîyekan zeq debinewe, bellam nakokî û milmilanêkan herçonêk bin, ewa pêm waye em hêzane hewll deden bo eweyi îdareyi ew milmilanêyane biken, taweku rêgrî lê biken û nehêllin serbikêşêt bo şerrêkî gewre le nêwaniyanda.
* êwe amajetan be sirûşitî nwêyi sîstme cîhanîyeke krd ke ptir milmilanêyi hêz beserîda zalle, aya detwanîn lem ruwewe billêyin ke sîstme lîbirrallîyeke- sîstmî tewerbend leser rêsakan- le satewextî leberyek hellweşandinewedaye, betaybetî ke siyasetekanî serok donalld tiremp amaje bewe deken ke emirîka pêyi waye bacî parastinî em sîstme ziyatire le sûd û qazancekanî?
- ba sereta ême hengawêk bigerrêyine dwawe û amaj bewe bikeyin ke emirîka hewllîda ziyad le twanayi xoyi destirroyşituwîyi xoyi brew pê bidat, betaybetî be hoyi şerrî efẍanistan û 'êraqewe, le derencamda û be diyarîkrawî le dwayi sallanî 2010 û 2011we ew prsiyare drust bû ke aya ta çi radideyek emirîka detwanêt drêje be bûnî xoyi bidat le cîhanda. le derencamda ew têgeyşitine drust bû ke hêzî emirîka le dakşandaye û rengdanewekeşî ewe bû ke emirîka siyasetêkî goşegîrane bigirêteber leserdemî îdareyi tirempda. bellam em siyasetî goşegîrane bote hoyi lawazkrdinî sîstme lîbirrallîye cîhanîyeke ke emirîka le dwayi cengî duwemî cîhanîyewe binyatî nawe. kewate min dûpatî dekemewe ke sîstmî lîbirrallî le dakşandaye û sîstmêkî dîke le serhelldandaye ke ziyatir milmilanêyi hêz têyda zalle, ke merc nîye eme be manayi pşêwî û bê sîstmî bêt. çunike nakrêt butirêt eger sîstmêkî cîhanîyi lîbirrallî le arada nebêt, ewa pşêwî ball beser cîhanda dekêşêt, bellku dekrêt sîstmî dîke cêyi bigirêtewe.
* kewate pêt waye debêt em sîstme dûbare binyat binrêtewe û dabirrêjdrêtewe?
- le rastîda eger ême bigeyine ew derencameyi ke debêt serlenwê em sîstme dabirrêjdrêtewe, ewa eme karêkî krdenî nîye le sayeyi îdareyi tirempda. çunike temumjîyekî zor le gutarî em îdareyeda heye ke be hîç şêweyek lem ruwewe hawkar nîye.
* amajetan be siyasetî goşegîraneyi îdareyi emirîka krd, aya pêtan waye em çeşne siyasete- ke hendê car pêyi dewtirêt siyasetêkî taklayen û nasiyonalîstane- leser peywendîye nêwdewlletîyekan û sîstme cîhanîyeke çi karîgerî û derencamêkî debêt?
- ême debêt meselekan lenêw siyaqî xoyanda bixeyinerrû, çunike ême dezanîn ciyawazîyek heye le nêwan eweyi serok donalld tiremp deyllêt û eweyi hendê car wezaretî derewe, yan bergrî encamî deden. kewate lenêw îdareyi emirîkada yekdengîyek bedî nakrêt, ke emeş ew prsiyare dewrujênêt- ke hêşita wellamekeyi rûn nîye- aya tiremp be enqest temumjî drust dekat le siyasete derekîyekanî emirîka bo eweyi wllatanî dîke- îdî rkaber bin, yan hawpeyman- dllinya nebin ke hengawî dahatuwî emirîka çîye. wate min lêreda hewll dedem lewe têbigem aya xudî serok tiremp be mebest û be enqest deyewêt em temumj û narroşnîye drust bikat, ke emeş le derencamda debêtehoyi eweyi ke wllatanî dîke nezanin çon mamelle legell emirîka biken.
* bellam eweyi rûne eweye ke tiremp zor be aşkra guzarşitî le gumanî xoyi krduwe le ast çendîn dameziraweyi nêwdewlletî û tenanet natoşda?
- eme raste û ême derencam, yan kardaneweyi emeşman bedî krd, bo nmûne: katêk serok donalld tiremp gumanî leser nato drust krd, ewa serokî ferrenisa îmanwîl makron dawayi drustkrdinî supayi ewrupayi krd.
* bellam zorêk le şrovekaran amaje bewe deken ke sererrayi gutarî rageyendrawî îdareyi serok donalld tiremp, ewa le waqî'da emirîka pabendbûnekanî xoyi le hendê nawçeyi cîhan ziyad krduwe le brî eweyi be tewaweyi paşekşe bikat, têrrwanînî êwe lem ruwewe çîye?
- hokarî eme bo ewe degerrêtewe ke emirîka sererrayi eweyi hêzêkî gewre û meznî cîhane, natwanêt be bê hawkarîyi hawpeymanekanî bûn û destirroyşituwîyi hebêt lew şwênaneyi mebestêtî.
* be şêweyekî gşitî pêtan waye pêwîste emirîka ptir xoyi serqall bikat be kêşe û teḧedîye cîhanîyekanewe, yan başitire paşekşe bikat û xoyi le qeyran û kêşekan be dûr bigirêt?
- be têrrwanînî min bunyadî sîstmî cîhanî be çeşnêke ke be ast û endazeyekî gewre pşitibeyekbestinî têdaye, kewate asayî nîye hêzêkî meznî cîhanî be tewawetî paşekşe bikat û goşegîrî hellbijêrêt. çunike eger bêt û emirîka be tewawetî bikşêtewe ewa bwar û pantayiyekî zor bo hêzekanî dîke cêdehêllêt, bo nmûne: rûsiya û çîn, ke emirîka xwaziyarî ewe nîye eme rûbidat, çunike eme ziyanbexşe bo emirîka, lem rwangeyewe detwanîn billêyin ke pêwîste astêk le pabendbûnî nêwdewlletî hebêt le pênaw parastinî hawsengîyi hêz leser astî cîhanda, wate debêt emirîka corêk le pabendbûn û berprsiyarêtî hebêt le ast nawçekanî dîkeyi cîhanda bo eweyi rêgrî bikat le hêzekanî dîke taweku ew nawçane berew naseqamgîrî nebin, hemû emeş lepênaw parastinî hawsengîyi hêz debêt leser astî cîhanda.
* hendê car bas lewe dekrêt ke hêzî emirîka le dakşandaye, aya eme ta çi radeyek raste ke emirîka twanayi eweyi heye wek hêzêkî mezn û cîhanî bê rkaber parêzgarî le xoyi bikat?
- bo wellamdaneweyi em prsiyare pêwîst nakat dûr birrwîn, çunike katêk serok donalld tiremp druşmî eweyi berizkrdotewe ba dûbare şko û meznêtî bo emirîka bigerrênînewe, ewa eme xoyi le xoyda didanpêdanane beweyi hêzî emirîka le dakşandaye, kewate ewe raste ke emirîka bo maweyeke le dakşandaye. lelayekî dîkewe ême hêzî hellkşawî çîn bedî dekeyin, ke emeş demangerrênêtewe bo prsiyarî yekem ke peywest bû be cîhanî frecemserîyewe, wate çîtir ême le cîhanî takcemserîda najîn ke têyda emirîka balladest bêt.
* kewate em cîhane frecemserîye berew kwêman debat?
- îdaredanî cîhanî frecemserî pêwîstî beweye ke kesanî jîr cllewî desellatiyan bedestewe bêt, wate eger em core kesane le desellatda nebin, ewa egerî rûdanî helle heye û emeş renge serbikêşêt bo rûberrûbûneweyekî gewre. kewate temeninayi min eweye em karakterane be başî gemeyi hêz biken. herweha zor pêwîste peywendîyekî dîplomatîyi lêkinzîk lenêwan hêze gewrekanda hebêt, raste debêt berjewendîye neteweyiyekan bedî bihênrên, bellam nabêt leser ḧîsabî berjewendîyi hêze gewrekanî dîke bêt, wate debêt corêk le têgeyşitinî hawbeş le nêwan em hêzaneda hebêt.