pênc roj pêş eweyi şorrşî meznî eylûl le sallî 1961 dest pê bikat, seyd kake fermanî destgîrkrdinî lelayen ḧkumetî ('ebidulkerîm qasm)ewe bo derdeçêt, leber eweyi seyd kake û komellêk genc le dijî peşîmanbûneweyi 'ebidulkerîm qasm le madideyi 3î destûrî katîyi 'êraq (ew madideyeyi ke amajeyi bewe krduwe 'êraq nîşitmanî hawbeşî kurd û 'erebe) xopîşandan deken û rêgeyi hewlêr- kerkûk degirin. seyd kake ew rastîye naşarêtewe ke ew wek endamêkî partî dîmukratî kurdistan ser be ballî mektebî siyasîyi partî buwe, bellam paş eweyi ballî mektebî siyasî çûne pall aẍa û derebegekan ledijî îslaḧî zera'î û, leberamberda mela mstefa barizanî pşitgîrîyi îslaḧî zera'î û cûtiyaranî krduwe, lew katewe buwete yekêk le pêşmergekanî rêbazî barizanî, le maweyi jiyanî xebatî siyasî û çekdarîyi xoyda em pêşmerge qaremane le çendîn ḧzbî siyasîda endamî serkrdayetî buwe, bellam xoyi cext lewe dekatewe ke endamî serkrdayetî yekêtî bûbêt, yan soşalîst, yan partî dîmukratî kurdistan, her xoyi be pêşmergeyi rêbazî barizanî zaniywe. bo qsekrdin leser pêgeyi prrşkoyi mela mstefa barizanî û şêwazî rêberayetîkrdinî le bzûtineweyi rizgarîxwazîyi kurdistan û ew dadperwerîyeyi le wîjdanî mstefa barizanî hebuwe, em dîdareman legell seyd kake sazkrd û bemcore wellamî prsiyarekanî gullanî dayewe.

* wek pêşmergeyekî dêrîn ke maweyi 58 salle pêşmergeyt, aya katêk gwêt le nawî mela mstefa barizanî debêt, çi hestêkt la drust debêt?
- mela mstefa barizanî teniya layi min na, bellku katêk her hawullatîyekî kurdistan gwêyi le nawî mela mstefa barizanî debêt, çi hestêkî la drust debêt? heqe prsiyareke bew şêweye lê bikeyt, çon mela mstefa buwe ew rêbereyi ke hemû xellkî kurdistan le dewrî kobibêtewe û be hêma û remzî xoyi bzanêt? min le wellamî em prsiyare dellêm, ewkatî mela mstefa le rûsiya hatewe, ḧzbî şiyu'î 'êraq lew perrî astî cemawerî xoyda bû, ballî mektebî siyasî lenaw partîda rolliyan hebû, bellam leber eweyi ewan le serkrdayetîyi qonaxeke bo arastekrdinî xebatî rizgarîyi nîşitmanî şkstiyan hêna, xellkeke le dewrî mela mstefa kobûnewe, lelayekî dîkewe xo mela mstefa barizanî be hêz nehatuwe xoyi beser mîlletda bsepênêt, boye debêt hemûman hellweste leser ewe bikeyin, em cwamêrî û qaremanîyeyi mela mstefa barizanî layi xellkî kurdistan çon drust bû.
* her prsiyarekeyi xot arastet dekeyinewe û deprsîn: ew xoşewîstîyeyi mela mstefa barizanî layi xellkî kurdistan çon drust bû?
- aşkraye dîdu têrrwanînî mela mstefa barizanî bo hellgîrsanî şorrş le dîduboçûnî ballî mektebî siyasîyi partî ciyawaz bû, mela mstefa pêyi wabû şorrş amadekarî başitirî dewêt, her boyeş rêberayetîyi barizanî bo şorrşî eylûl çend rojêk dwakewt. lêreda giringe bo mêjû ewe billêm ke mela mstefa barizanî le dijî yasayi îslaḧî zera'î 'ebidulkerîm qasm nebû, bellam ballî mektebî siyasî be handanî şayi êran pşitgîrî ew aẍa û derebeganeyan dekrd ke dijî yasayi îslaḧî zera'î bûn, boye ew aẍaw derebegane bo têkdanî yasayi îslaḧî zera'î destiyan daye çek û pelamarî çendîn cûtiyarîşiyan le nawçe ciyawazekanî kurdistan da, lemeş ziyatir şayi êran legell be'sîyekan rêkkewtibû bo eweyi ḧkumetî 'ebidulkerîm qasm birrûxênêt, bellam ke hîçiyan pê nekra, gerranewe nawçe sinûrîyekan û peywendîşiyan legell şayi êran berdewam bû, bellam ke mela mstefa rêberayetîyi şorrşî grte dest, raygeyand ke ew dijî yasayi îslaḧî zera'î nîye, boye êmewmananîş ke sozêkman bo ballî mektebî siyasî hebû, paş eweyi ballî mektebî siyasî le aẍa û derebegekan bêdeng bû, ême lêyan dllgran buwîn û buwîne pêşmergeyi mela mstefa barizanî.
* dellên pênc roj pêş hellgîrsanî şorrşî eylûl fermanî destgîrkrdint lelayen ḧkumetî 'ebidulkerîm qasmewe bo derçuwe, lelayekî dîkeşewe xot dellêyt: min dijî yasayi îslaḧî zera'î nebûm, aya leser çî fermanî destgîrkrdint bo derçû?
- min êstaş dellêm dijî yasayi îslaḧî zera'î nebûm û 'ebidulkerîm qasmîşm xoş dewîst, bellam katêk gutiyan 'ebidulkerîm qasm le madideyi 3î destûrî 'êraq paşgez buwetewe (ew madideyi ke dellêt: 'êraq nîşitmanî hawbeşî kurd û 'erebe) komellêk genc hatin û gutiyan le dijî ew hellwêste xopîşandan dekeyin û narrezayî derdebirrîn, bo emeş birriyarman da, biçîn lelayi şêrawe rêgeyi hewlêr - kerkûk bigirîn, min ew katîş çekdar bûm, leber eweyi pêşitirîş beşdarî raperrînî cûtiyaranm krdbû be serokayetî ḧzbî şiyu'î 'êraqî, boye ew katîş ke çuwîn ew rêgeyeman grt, min her çekm pê bû. ew roje ta demew êware ew rêgeyeman grt, bellam demew êware hêzêkî (qweyi seyar) hat, hendêk le gelliyan beşerr hatîn û şew twanîman xoman rizgar bikeyin, lew katewe min fermanî destgîrkrdinm bo derçû.
* pêşitir amajet bewe krd ke ballî mektebî siyasî peywendîyekî başiyan legell şayi êran hebuwe, aya şayi êran dwayi rûxanî 'ebidulkerîm qasm mebestî lew peywendîye taklayeneye legell ballî mektebî siyasî çî bû?
- be rastî şayi êran fêllî le kak îbrahîm eḧmed û mam celal krd. şa pêyi gutibûn: min pşitî êwe degrm û şorrşeketan lejêr destî mela mstefa barizanî derbênin û bîken be şorrşî ḧzb, diyare şa mebestî bû ke pertewazeyî lenaw mallî kurdida drust bikat, bedaxewe ballî mektebî siyasî be handanî şayi êran beyaninameyekiyan derkrd, dwayi em beyaninameye ême legell mela mstefa buwîn û ewe bû kongreyi qelladzê grê dra, lem kongreyeda mela mstefa dawayi le ballî mektebî siyasî krd ke bên le naw kongre xoyan hellbijêrin û gutî: eger le kongre derçûn, ewa ême pîrozbayiyan lê dekeyin û min degerrêmewe bo barizan û pşitgîrîşiyan lê dekem, bellam bedaxewe, ballî mektebî siyasî le brî eweyi bên bo kongreke, beyaninameyekî dîkeyan derkrd û rayangeyand ewaneş beşdarîyi kongreyi qelladzêyan krduwe, le ḧzb derdekrên, boye kongre be serperşitîyi mela mstefa berdewam bû. lîjneyi nawendîyi serkrdayetîyi taze hellbijêrdra, paşanîş her leser raspardeyi kongre, hêzêk rewane kra bo mawet û lewê ballî mektebî siyasî awdiywî êran kran.
* pêtwaye nhênîyi serkewtinekanî mstefa barizanî le çîda berceste debin?
- min le binemalleyekî ayînperwer gewre bûm, bawkîşm piyawêkî ayînperwer buwe, boye berdewam mela û piyawanî ayînî rûyan le mallî ême krduwe. zor car ew mela û piyawe ayînîyane basî giringî dadperwerîyi xelîfeyi musllmanan begşitî û îmamî 'umerî kurrî xetabiyan betaybetî dekrd û cexîtiyan lewe dekrdewe ke le naw xelîfekanî îslamda, lem rwangeyewe ke seyrî şêwazî rêberayetîyi mela mstefam bo şorrşeke dekrd û, zor dadperwerane lehemû bwarekanî mameءeyi dekrd, hestmdekrd ke dadperwerîyi bo serkewtinî şorrş çend giringe, bo emeş ḧezdekem amaje besadeyî kesêtî mela msefa bikem,, her bo nmûne ke le hendêk boneda deçuwîn bo serdanî mela mstefa, pêş hatinî ew, dû pêşmerge dehatin pêyan degutîn, barizanî sllawî heye botan, bellam katêk hat, ḧeznakat le berî hestin û çeplleyi bo lê biden, em perwerdeyeyi barizanî bo min heta êstaş karîgerî leserm heye, birrwa biken, êstaş le hîç boneyekda natwanm çeplle bo hîç kesêk lê bidem, çunike mela mstefa barizanî fêrî krduwîn ne çeplle bo kes lê bideyin, ne destî kesîş maç bikeyin, ewe perwerdeyi mela mstefa barizanî-ye, xoyi pêyi degutîn: tewqem legell bike û pêm billê barizanî çonî, bellam ne destî min û ne destî hîç kesêkî dîkeş maç neken. herweha mela mstefa fêrî krdîn, eger her kesêk zlleyek, yan şeqêk le yekêk bidat, debêt ew zlleye, yan ew şeqeyi lê bidrêtewe, ewca ew kese her kesêk, yan her ple û payekî le şorrşda hebêt. emeyi dellêm eme terîqetî şêxanî barizane, maweyek hêzekeman le nawçeyi barizan bû le nzîk çiyayi şîrîn, rojêkiyan le rêge kabrayekm bînî û beserhatêkî bo gêrramewe û gutî: leserdemî gencîma şwan bûm, rojêkiyan merrekanm çûbûne naw deẍl û danî xellk, minîş çûm merrekan lenaw deẍl û daneke drebikem, seyrm krd mela mstefa berew çiyake deçêt û lêyi prsîm: bo ew merranet berdawete deẍllî xellk, minîş pêm gut: înca to heqt çîye xo deẍl û danî to nîye, leser eme mela mstefa zlleyekî lê dam, minîş êware ke gerramewe, çûm layi şêx eḧmedî barizan şkatm lêkrd, şêx eḧmed emirî krd, biçn mela mstefa bênin, bo eweyi em kabraye zllekeyi lê bidatewe, kabra gutî: min çend hewllmda ke zllekeyi lê nedemewe, bellam şêx eḧmed emirî krd, madam zlleyi le to dawe, debêt to mafî xot werbigirîtewe. boye mela mstefa perwerdeyi em terîqete bû. em terîqete ciya le şêx eḧmed û şêx mḧemed, mela mstefaş piyadeyi krduwe, bellam dwayi mela mstefa bedaxewe netwanrawe wek xoyi piyade bikrêt.
* zor caran dellên, şorrşî eylûl teniya şorrşêkî çekdarî nebuwe, şorrşêkî komellayetîş buwe, aya mebest le şorrşî komellayetî le şorrşî eylûlda çîye?
- min fermandeyi yekêk le betaliyonekanî hêzî deşitî hewlêr bûm ke fars bawe fermandeyi hêzeke bû. rojêkiyan brûskeyek le baregayi barizanî bo hêzî deşitî hewlêr hatibû û amajeyi bewe krdbû ke mafe komellayetîyekanî afret le nawçeyi deşitî hewlêr lawaze û le brûskekeda hatibû: (nabêt lemewda behîç corêk kçan leser pşitî lanik le kes mare bikrên, yan gewre be biçûk bikrêt, yan jn be jn hebêt, herweha nabêt kes kç, yan xuşkî xoyi be pare bidat..) diyare çon şêwazî mela mstefa bo rêberayetîkrdinî şorrşî kurdistan şaz bû, detwanm billêm şêwazî fars baweş bo cêbecêkrdinî rênmayiyekanî mela mstefa şaz bû, her boye bo cêbecêkrdinî em birriyaraneyi barizanî, fars bawe hat pêşmergeyekî xoyi le pşitî otombêlêk debestewe be nawçe ciyaciyakanî deşitî hewlêrda deygêrra û be xellkekeyi degut, em kabraye jn be jnî krduwe, yan xuşkekeyi xoyi be pare dawe beşû, yan deygut gewre be biçûkî krduwe, boye xellkeke ke emeyan debînî, îdî kes neydewêra carêkî dîke ew karane dijî afretan encam bidat, ême le deşitî hewlêr hemû birriyarekanî mela mstefa-man cêbecê krd, bebê eweyi lêprsînewe legell kes bikeyin.
* aya şêwazî dadperwerîyi mela mstefa be rêgeyi yasa bû, yan be rêgeyi şerr' û şerî'etî ayînî îslam?
- le serdemî mela mstefa herdû şêwazî yasa û şer' bo çareserkrdinî kêşekan peyrrew dekran, bo nmûne min fermandeyi betaliyonî yek bûm le hêzî deşitî hewlêr, wek fermandeyekî serbazî ew mafem nebû lêprsînewe legell xellk bikem, bellku melayekiyan bo danabuwîn, nawî mela tell'et bû, ke paşan buwe perlemantarîş, her kêşeyekî komellayetî hebwaye, demaninarde layi mela tell'et, eger mela tell'et bepêyi şer' kêşekeyi çareser bikrdaye û herdûla razî bûnaye, ewe kêşekeman çareser dekrd, eger çareser nekraye, kêşekeman rewaneyi serkrdayetî dekrd bo eweyi be yasa çareserî biken. her bo nmûne le nawçeyi ême serpelêk benawî sadq legell çwar pêşmerge çûbûne gundî (baş tepe) lewê kabrayekiyan le mallî xoyi derhênabû be dar lêyan dabû, be rêkewt darêk ber serî kabra kewtibû, giyanî ledest dabû, leser em prse dadga birriyarî dabû serpeleke le sêdare bidrêt û çwar pêşmergekeş her yekeyan pênc sall zîndanî bikrêt, ewca em serpele ser be hozêkî gewreyi kurdistan bû, ziyatir le 200 pêşmergeyan lenaw şorrşda hebû, 'ereb gundekanî ew hozeyi hemû dagîr krdbû, çendîn fermande û serpel û serlqî dîkeyan hebû, serok hozekeyan nawî sabîr bû, hatibuwe layi fars bawe bo eweyi pêkewe biçne layi mela mstefa û ḧukmî dadga leser ew serpele kem bikenewe, herweha pêşniyarîş biken bo eme amaden sullḧn û xwênî 10 kesîş biden, ewe bû çûne layi mela mstefa barizanî û pêyangut ewan amaden sullḧ biken, teniya ḧukmekeyi kem bikrêtewe û lesêdare nedrêt, le wellamda mela mstefa gutibuwî: min çîm heta 'efwî bikem, yan destkarîyi fermanî dadga bikem, ew serpele xo brayi minî nekuşituwe, heta min 'efwî bikem, ew brayi xelîlî kuşituwe, biçne layi xelîl eger 'efwî krd, minîş xwênî 10kesî dîke dedem, ewe debê be xwênî bîst kes û kêşeke çareser biken, bellam eger 'efwî nekat, min desellatî ewem nîye dawayi lê bikem 'efwî bikat, ke çûbûn xelîl serpelekeyi 'efu nekrd, boye dadga fermanî xoyi cêbecê krd.
* diyare le jiyanî pêşmergayetîyi xotda le naw 'edaletî barizanî lêprsînewet legell nekrawe, boye zor be 'edaletî barizanî sersamî, aya qet serpêçît krduwe û lêprsînewet legell krabêt?
- bellê minîş serpêçîm krduwe û lêprsîneweşm legell krawe, bellam eweyi min zor serincrrakêşitire. sallî 1963 ew kate ke ḧerekeyi ḧeres qewmî destî pê krdbû, em ḧeres qewmîyane hêrşiyan krde ser gundî kendînawe û hêzekeyan zor bû, ême wek pêşmerge paşekşeman krd û dwayi em paşekeşeyeş ḧeres qewmîyekan billawyan krdewe ke pêşmerge nemawn û hemûyan teslîm bûnetewe. ke em hewalleman bîst, pêşmergeyekman hebû, nawî mḧemed bû, cêbêkî hebû, wtm mḧemed legellm were deçînewe nawçeyi qereçûẍ û benaw xellkeda degerrêyin, ewkate ke xellk ême debînêt, boyan derdekewêt ke ḧeres qewmîye be'sîyekan dro deken û pêşmerge mawe û teslîm nebûnetewe. lew nawçeye kabrayekî kurdm destgîr krd ke le tirsî ḧeres qewmîyekan çekî hellgrtibû, wazî le kurdbûnî xoyi hênabû, minîş çekm krdu zorîş qsem pêyi wt, paşan ew pêşmergeyi legellm bû, wtî ême ew hemû çekeman bo çîye, çekekeyi bidewe û dînarêkî lî bstêne bo eweyi bîdeyin be benzîn û bigerrêyinewe, minîş dînarêkm lekabra send û tifengekem dayewe, paş nzîkeyi 20 roj le baregayi barizanî-yewe bruskeyek bo fars bawe hatibû û le brusekeda hatuwe ke seyd kake dînarêkî le hawullatiyek senduwe û debêt ew dînare bigerrêndrêtewe bo ew kabraye, diyare fars bawe minî zor xoş dewîst û le tirsî eweyi min nîgeran nebm, ke wa hest bikem, ew em hewalleyi geyandote barizanî, bebê eweyi be min billê, her xoyi benaw ew hemû ceyş û caşeda çûbuwe heman şwên û kabrayi dozîbuwewe û dînarekeyi bo gerrandbuwewe. înca bzane dadperwerîyi mela mstefa geyşitote çi astêk, le ser kabrayek çon hate deng û qbûllî nekrd be yek dînarîş ẍedrî lê bikrêt. barizanî bo dîlekanî şerrîş (caş, yan serbaz) qet qbûllî nedekrd dîl bikujrêt. le sallî 1975 û le şerrî makok sê serbazî 'êraqîman be pleyi ('erîf û naib 'erîf) be brîndarî kewte dest, lewê pêyan gutîn em sê kese be narincokî destî çend rebayekî pêşmergeyan le kêwerreş grtuwe û jmareyek pêşmergeşiyan şehîd krduwe, birrwa biken ême letirsî mela mstefa nemanwêra hîçiyan lê bikeyin, benaçarî nardman wllaxman bo bekrê girtin û be swarî wllax nardman bo nexoşxaneyi şorrş le serkrdayetî, kê ḧedidî hebû le zemanî mela mstefa-da dîlêkî serbaz, yan caş bikujêt.
* em qsanet ewe degeyenêt leserdemî mela mstefa berprsekan neyandetwanî gendellî biken?
- ke min le seretawe amajem be 'edaletî mela mstefa krd, mebestm ewe bû yasayi dadpewerîyi mela mstefa ciyawazî lenêwan kesda nedekrd, eweyi serpêçî bikrdaye ew yasaye szayi deda, boye kes neydewêra gendellî bikat, mela msetefa qena'etî bew core bû, eger kesêk 20 hezar pêşmergeyi legell bêt û zlleyek le hawullatiyek bidat, debêt ew zlleyeyi lê bidrêtewe, heta eger ew kese û ew 20 hezar çekdareşî ke legellîn hemûyan bibin be caş, qena'etî mela msetefa bewcore bû gêrraneweyi maf bo kesêkî ẍedrlêkraw lew 20 hezar kese benrxtire, boye cextî leser ewe dekrdewe, eger teniya ew kesem legell bmênêtewe ke mafekeyi bo degêrrmewe, ew zor lew xellkane başitire ke mafî xellk pêşêl deken.
* le maweyi çwar sallî rêkkewtinî adar (1970-1974) aya şorrş be rêberayetîyi mela mstefa barizanî taçend awrrî le şehîdan û pêşmerge û hawullatiyanî ziyanlêketû dayewe?
- emeşiyan dîsan prsêkî zor giringe le dû ruwewe, yekemiyan şorrş le berinameyda bû ke xanû bo şehîdanî pêşmerge û pêşmerge û ew xellkaneyi ḧkumet xanuwekanî sûtandûn, yan rûxênrawn drust bikatewe, bellam ḧkumetî 'êraq ew pareyi ke nardbuwî bo xanuwî şehîdan 500 dînarî nardbû, bo xanuwî xellkî ziyanlêketû 300 dînarî nardbû, endaziyarekanîş deyangut xanuwî şehîdan 1000 dînarî têdeçêt û xanuwî ziyanlêketuwan 600 dînar, emeşiyan boye wadanabû, bo eweyi berinamekeyi mela mstefa bo drustkrdinî xanuwî şehîdan û xellkanî ziyanlêketû serinegrêt, bo eme fars bawe çuwe layi mela mstefa û pêyi gutibû, endaziyarekan wa dellên û pareke beş nakat, mela mstefaş pêyi gutibû, eger xanuwekan drust neken, pareke degerrêtewe ke emeyan xirape, boye biçn layi dewllemend û xêrxwazekanî kurdistan swall biken bo eweyi ew xanuwane drust biken, eger beşî nekrd, minîş layi xomewe swalltan bo dekem û debêt ew xanuwane tewaw bikrên. herboye cêgeyi xoyetî ewe billêm, le serdemî mela mstefa îmkaniyet kem bû, bellam 'edaletî ew rêbere waykrdbû ke xellk hest be asûdeyî û aramî bikat, bellam êsta îmkaniyet zor ziyatirew na'edaletî waykrduwe ke xellk hest be asûdeyî û kameranî nekat.
* çi şitêk le mstefa barizanî fêrbuwît ke be drêjayî tement lebîrt neçotewe?
mela mstefa gencekanî fêrî dû şêwazî xebatkrdin dekrd, yekem pêywabû mirovî serketû eweye ke manayi behakanî mirovayetî bzanêt û bzanêt keramet manayi çîye, boye deygut: eweyi kerametî hebêt, ne xiyanet dekat, ne gendellî, şiywazêkî dîkeyi barizanî ke lawanî perwerde dekrd, ewe bû ke lawanî fêrdekrd aza û çawnetirs bin, rêz le xellk bigirin, bellam çeplle bo kes lê neden û destî kes maç neken û sazş leser mafî netewekeyan û mafî ew kesaneyi ẍedriyan lê dekrêt, neken.