têdî gelên karpênter twêjerî dîrasatî bergrî û syasetî derekîye leamojgay keyto û lemawey nêwan 1986-1995 berêweberî dîrasatî syasetî derekî buweu le nêwan salanî 1995-2011 cêgrî serokî programî dîrasatî bergrî û syasetî derekî buwe lem amojgaye، xawenî brwanamey dktoraye le bwarî mêjuuy dîplomasîyetî emerîka ke le zankoy têksas bedestî hênawe. bo gftugokrdn lebarey hel û mercî êstay rojhelatî nawerast û çonyetî helsukewtkrdnî îdarey nuêy emerîka legel qeyran û teheddîyekanî em nawçeye û peresendnekanî şerî da'ş û egerî serbexoyî kurdstan، gulan dîmaneyekî legelda encamdaw euyş bem şêweye welamî prsyarekanî dayewe.

eger bexda aqlane bîrbkatewe serbexoyî kurdstan le berjewendîî êraqe

* ba sereta le prsyarêkî gştîyewe dest pêbkeyn، aya çon wesfî barudoxî êstay rojhelatî nawerast dekeyt؟
- barudoxeke pşêwî balî beserda kêşaweu mayeî nîgeranîye، naseqamgîrîyekî tund le çend wlatêkda learadaye، aşkraye yekêk lew wlataneş sûryaye، êraqîş ta raddeyek، herweha şerêkî nawxoyî û xwênawî le yemenîşda learadaye، hemû emane mayeî nîgeranîyekî zorn. îsraîlîş le sayeî deselatî netnyahoda، helwêstêkî sersextaney grtoteber، nek tenya le ast felestînîyekanda، belku le ast hzbulaw lubnanîşda، emeş boy heye bbête mayeî teqînewey tundutîjî leeayndeda. lelayekî dîkeşewe turkya lekêşedaye، betaybetî le ser astî nawxoyî، ke erdoxan ptr berew xosepênî hengawheldegrêt û destî dawete serkutkarîî berhelstkare syasîyekanî، hawkat legel çrkrdnewey şer le djî danîştuwane kurdekey le başûrî rojhelatî turkyada.
* kewate euey le êstada le rojhelatî nawerastda deguzerêt، zor mayeî umêd nîye؟

- belê، be dlnyaîyewe، pantayye geşekan zor kemin، çend peresendnêkî kem hen ke detwanîn blêyn derencamî îcabîyan lêdekewêtewe، renge lawazkrdnî da'ş take peresendnêkî grng bêt ke btwanîn wek pêşhatêkî îcabî lêkî bdeynewe. herweha seqamgîrîî kurdstanîş amajeyekî îcabîye، belam sêberî peresendne slbîyekanî besereweye.
* legel hatnî tremp bo koşkî spî، hemû çawerêy ewen ke têkşkandnî tîrorîstanî da'ş brîtî bêt le eulewîyetî syasetî îdarey dahatuuy tremp، le êsta şerî musl berdewamew pêdeçêt le êraqda pêş sûrya da'ş le ruuy serbazîyewe kotayî pêbêt، eger eulewîyetî tremp têkşkandnî da'ş bêt، apa pêgey kurdstan le syasetî îdarey dahatuuy emerîka çon debêt، be leberçawgrtnî eu rastîyeî ke kurdstan rolêkî karay le têkşkandnî da'şda bînîwe؟

- le rastîda renge eme qurstrîn prsêk bêt le pêwendî be syasetî derewey emerîkawe ledjî da'ş، leber euey îdarey obama rûberuuy fşarêkî zorî turkya bowe bo euey hewlekanî kurdî sûrya bo şerkrdn le djî da'ş leberçaw negrêt، herweha euey kurdî êraq encamyandawe le djî da'ş، eme sereray eu rastîyeî ke renge kurd take hêzêkî karay nawçeke bûbêtn ledjî da'ş. min pêmwaye pêwîste ême pştîwanî hênanearay sîstmêkî be namerkezî bkeyn le sûryada، renge emeş astêkî balay xoberêweberî bo kurdî eu wlate lexo bgrêt، hawçeşnî euey kurdî êraq lêy behremendn، belam her hengawêk bem arasteyeda debêtehoy zyatr wrûjandnî djayetî turkya، ke halî hazr pêwendî turkya û emerîkaş leser bnemayekî dostane nîye. min bawerm waye serok tremp hewlî baştrkrdnî pêwendîyekan dedat legel turkyada، belam aya ta çend serkewtû debêt، ewa eme wek prsyarêkî krawe demênêtewe، euyş behoy eu peresendnaney ke pêştr amajem pêkrdn. çunke turkya çendîn kêşey nawxoyî heye û çendîn prsyar hen lebarey syasetî derewey turkyawe، herweha eme bende bewey aya taçend eu peresendnane legel xwastî emerîka le nawçekeda yek degrnewe.

* kewate êwe pêtanwaye nakrêt destberdarî kurd bkrêt le şerî dj be da'şda û aya wek pêwîst em role leberçawgîrawe؟
- eme yekêke lew rastîyaney ke cêy daxe، çunke hemîşe hewldrawe layene kurdîyekan lebeşdarîkrdn lew gftugoyane dûrbxrênewe ke nawbenaw lebarey şerî nawxoyî sûryawe encam dedrên، emeş karêkî naeqlanîye، çunke ewan beşêkî grngn lewey le sûryada deguzerêt، boye nakrêt perawêz bxrên، yaxud feramoş bkrên، egerna rêkkewtnêkî manadar leser doxî sûrya drust nabêt.
* hêzî pêşmerge kurdstan twanîwyetî pêş her şwênêkî dîke، tîrorîstanî da'ş le kurdstan têkbşkênn، euey mawe şerî naw musle، aya ta çend serkewtnî pêşmerge beser tîrorîstanî da'şda، debête hokarî euey hemû cîhan be çawî rêzewe seyrî kurdstan bken؟
- bedlnyaîyewe rêzêkî gewre lekurd degîrêt leberamber euey encamyandawe hem leêraq û hem le sûrya ledjî da'ş، herwek amajem pêkrd، ewan take hêzî mehelî û karan ledjî da'ş، belam bêguman layenêk heye ke be çawî rêz û teqdîrewe lewe narwanêt ke kurd encamî dawe، ke euyş hkumetî turkyaye، ke nîgerane û berhelstkare û pêywaye eme hewlêkî dîkeye bo drustkrdnî dewletêkî serbexoy kurdî ke herêmî kurdstanî êraq û nawçey kurdî sûryaş lexo degrêt، le têrwanînî enqerewe eme hereşeyekî metrsîdare le yekêtî wlatî turkya. leber ewe min wênay ewe nakem ke ewan dostane helsukewt bken leberamber euey kurdî sûrya، yan kurdî êraq le djî da'ş encamyan dawe. eme sereray ewe ke hewlî kurd lem ruwewe çend karîger buwe û sereray euey ke eme le mewday dûrda xzmet be berjewendîî û asayşî turkyaş dekat.

* aya pêtwaye eme hokarî desttêwerdanî turkyaye le doxî sûrya؟

- renge grngtrîn hokarî eu desttêwerdane bêt. belam legel eweşda، meseley berfrawantrîş hen، leber euey hemîşe turkya nîgerane le rjêmî esedu pêwendîyekanî esed be êranewe. emeş be manay bûnî dewletêkî nadost leser snûrî turkya. her lem bwareşda bû ke berjewendîyekanî emerîka û turkya yekyan grtewe le qonaxî seretada، leber euey emerîka hewlî lawazkrdnî êranî da bewey bêbeşî bkat le hawpeymane serekîyekey le nawçekeda ke rjêmî esede le sûryada، ke turkyaş xwastî euey hebû syasetêkî hawşêwe bgîrêteber.
* belam aya lem satewexteda emerîka û turkya berjewendî cyawaz yaxud eulewîyetî cyawazyan heye le pêwendî be çonyetî çareserkrdnî doxî sûryawe؟
- ewe raste، terkîzî zyatrî emerîka leser têkşkandnî da'ş buwe، herweha emerîka wîstî hawşan bem helmete kar leser labrdnî esed le postekeyda bkat، belam em amancey duayyan wrde wrde seng û qursayî ledestda، çunke pêştr emerîka pêdagîrî dekrd leser euey debêt esed le deselat dûrbxrêtewe، pêş euey basî her egerêk bkrêt lebarey çareserkrdnewe، belam berprsanî emerîka eu helwêsteyan xawkrdeweu rayangeyand lekotayîda debêt esed le postekeyda nemênêt، belam detwanîn hengaw berew pêşewe bnêyn berew çareser le katêkda ke esedîş le deselatdaye. kewate eulewîyetî serekîî emerîka têkşkandnî da'şe، belam gorînî esed be hkumetêkî dîke bote amancêkî lawekî.

* duay azadkrdnî musl le destî da'ş debêt proseyekî syasî dest pêbkat bo dûbare rêkxstnewey êraq bo euey şerêkî dîkey nawxoyî le nêwan şîe û sunneda drust nebêt، sebaret be êraqî eaynde zor le çawdêran pêyanwaye eger kurdstan le êraqda cya bbêteweu bbête dewletêkî serbexo، ewa kêşey şîeu sunne le êraqda asantr çareser debêt، aya dekrêt blêyn serbexoyî kurdstan bo seqamgîrî nawçeke hokarêkî grng debêt؟
- le rastîda qurse btwanîn eme yeklabkeynewe. belam eger dewlete drawsêkan aqlane reftar bken ewa bedesthênanî serbexoyî lelayen kurdewe debête peresendnêkî sûdbexş، belam kêşeke eweye mtmane bewe nakrêt ke hkumetî bexda û enqere eqlanyane helsukewt bken. herweha min zor geşbîn nîîm be manewey êraq be yekparçeyî le mewday dûrda، çunke tenanet eger kurdstanîş serbexo bêt، ewa dabeşbûnêkî dîke êraq degrêtewe le nêwan eu nawçeyeî şîe têyda zorîneye legel eu nawçeyeî sunne têyda zorîneye، leber ewe min zor geşbîn nîm bewey êraq le mewday maminawendu dûrda wek wlatêkî yekgrtû bmênêtewe، emeş waman lêdekat lewe têbgeyn ke boçî kurd deyewêt nebête beşêk lew doxe pr le pşêwî û zor metrsîdare.
* kewate êwe pêşbînî ewe deken ke êraq be tewawetî leberyek helweşêt، eu kateş kurdstan cge le bjarey serbexoyî rêgaçareyekî dîkey leberdemda nemênêtewe؟
- le rastîda min umêdî ewe dekem êraq le proseyekî aramda bo sê dewlet dabeş bêt، belam derfetekanî rûdanî em egere be şêweyekî aştîyane derfetgelêkî behêz nîn، wate eu sînaryoyeî ke êwe amajey pêdeken –ke brîtye le dabeşbûnêkî pr letundutîjî- zyatr egerî rûdanî lêdekrêt. emeş emerîka dexate doxêkî seyrewe، çunke emerîka hkumetî bexda be hkumetî şerîî hemû êraq lêkdedatewe û be şêweyekî resmî pabende be yekêtî êraqewe، emeş hatnearay gorankarîyekî gewre le syasetî emerîka dexwazêt ke legel serbexoyî kurdstanda bêt. le rastîda wtarêkî zor grng heye ke le “National Interest”da blawkrawetewe û lelayen yekêk le bîryaranî syasetî derewe nûsrawe –emîtay îtzyonî- û legel ewedaye emerîka pştîwanî kurdstanî serbexo bkat، kewate le nawendekanî emerîkada eu heste keleke debêt bo grtneberî eu syasete، belam ewe têrwanînî resmî emerîkaye ke negorawe. min nazanm syasetî îdarey tremp çî debêt lem ruwewe، belam egerêkî baş heye ke gorankarî rûbdat le pêwendî bem prsewe.

* eî pêtwanîye ke egerî ewe learada bêt ke kurdstan btwanêt le rêgey gftugowe legel êraqda prsî bedesthênanî serbexoyî yeklabkatewe؟
- be dlnyaîyewe min umêd dekem bew şêweye rûbdat، leber ewe bedîleke mayeî kêşeyekî zor debêt bo herdûla.
* êsta kurdstan tenya şwênêke lem nawçeyeda ke jîngeyekî lêbûrdeyî û pêkewejyanî bo eayîn û pêkhate cyawazekan le nêwan krîstyan û muslman û êzîdî û netewekanî dîke drust krduwe، aya ta çend grnge jîngey lêbûrdeyî û pêkewejyanî kurdstan parêzgarî lê bkrêt bo euey bbête nmûneyekî berçaw le nawçekeda؟
- eme erkêkî gewreye ke ta êsta herêmî kurdstan û hkumetî herêmî kurdstan karyan leser krduwe، belam erke qurseke eweye berdewamî pêbdrêt û drêjey pêbdrêt. çunke ême barudoxî dîkeman le wlatanî dîkeda bînî ke le seretada û bo çend salêk peresendnî îcabî ruuyda، belam dwatr barudoxî nexwazraw rûyanda، wate euey çawerwan dekra bbête modêlêk be doxêkî zor slbî kotayî hat. min lebîrme 15 sal pêş êsta geşbînîyekî zor hebû bewey rûsya bbête wlatêkî dîmukrasî hawşêwey wlatanî rojawa، belam lem satewexteda eu umêde zor dûre lewey bêtedî.
* aya be têrwanînî êwe djwartrîn teheddî û berbestî berdem kurd çîye bo euey btwanêt xewnî neteweyî xoy bedest bênêt ke euyş brîtîye le serbexoyî û bedesthênanî dewlet؟
- eme teheddîyekî gewreye، yekem şt ke min xwazyarî ewem bîbînm brîtîye le drustbûnî dewletêkî kurdî ke bakûrî sûrya û bakûrî êraq lexo bgrêt، eme seretayekî baş debêt. belam kêşeke eweye aya pêwendî em dewlete be kurdî turkyawe çî debêt، çunke turkya ta kotayî şer dekat lepênaw euey xakî wlatekey le dest nedat û leberamber euey snûrî herême kurdîyeke bo nêw wlatekey drêj nebêtewe، min nazanm çon detwann zalbn beser emeda. leber euey hkumetî turkya û xelkî turkya eme be hereşeyekî wcûdî dadenên leser bûnî dewletî turkya، kewate eger eme haleteke bêt، ewa hêşta dabeşbûnêk le arada debêt le nêwan dewlete kurdîye taze damezrawekew danîştuwanî kurdî nêw snûrî turkya، ke wek kemîne lew wlateda demênnewe، eme kêşeyekî zor djware ke debêt mameley legelda bkrêt û minîş welamî başm nîye bo çonyetî mamelekrdn legel em kêşeyeda.
* le êstada pêşmerge selmandî eu hêze karîgereye ke detwanêt tîrorîstanî da'ş têkbşkênêt، boye leser hemû astêk em hêze pêwîstî be pştgîrî zyatru çekî zyatr heye، aya ta çend grnge pêşmerge meşq û rahênanî zyatrî pêbkrêt û çekî qursî zyatrî bo dabîn bkrêt؟

- be dlnyaîyewe çend salêke pentagon legel ewedaye ke em kare bkrêt، emeş botehoy euey bkewête cyawazîyewe legel wezaretî derewey emerîka ke eusaw êstaşî legelda bêt pabende be êraqêkî yekgrtuwewe. êstaş ke îdarey tremp destbekarbuwe debêt bbînîn aya eu syasete gorankarî beserda dêt û aya syasetekanî ptr dostane debn le ast kurdstandaw aya deyewêt çek be pêşmerge bdat؟ belam emeş debêtehoy euey djayetî hkumetî bexdaw hkumetî enqerey lêbkewêtewe. kewate eme meseleyekî zor hestyare bo syasetî derewey emerîka، egerçî eger le rwangeyekî stratîjîyewe le meseleke brwanîn ewa eger bêtu çek û rahênanî zyatr be pêşmerge bkrêt، ewa pêşmerge beleberçawgrtnî euey ke hêzêkî karaye، detwanêt rolêkî behêztr bbînêt le şerî dj be tundrewekan le nawçekeda begştî.

* aya pêşbînî deken çek û hawkarî serbazî be şêweyekî rastewxo bo hêzî pêşmerge desteber bkrêt؟
- min leme dlnyanîm، le sayeî îdarey obamada ewe rageyendra ke her hawkarîyek ke desteber dekrêt، hawkarîyekî snûrdar debêt. herweha zor zehmete bzanîn îdarey tremp ç helwêstêkî debêt lem ruwewe û le rastîda zor zehmete pêşbînî hîç syaset û helwêstêkî bkrêt، ke be dlnyaîyewe le pêwendî bem prseşewe ewa nzîke blêm mehale btwanîn em pêşbînîye bkeyn.
* bem duayye japon konsulgerî xoy le hewlêr krdewe، be heman şêwe bas lewe dekrêt ke emerîka gewretrîn konsulgerî xoy le hewlêr dekatewe، prsyareke eweye aya grngî em hengawane çîn؟
- pêmwaye ewane hengawî seretayîn lelayen japon û ewanî dîkeweu le çwarçêwey xoamadekrndaye bo mamelekrdn legel peresendnekanda eger hatû be arastey serbexoyî kurdstanda bûn، wate bo euey le ruuy dîplomasî û abûrîyewe le pêgeyekî başda bn ke mamele legel eu egereda bken eger hatû hatearawe، belam merc nîye emane amajebn bo bûnî pabendbûnêkî behêz، belam euey lê dexwêndrêtewe ke ewan mtmaneyan bewe nemawe êraq be yekgrtuuyî bmênêtewe، herweha derfetgelêkî abûrî zor le kurdstanî êraqda bedî deken û kar bo ewe deken ke le pêgeyekî başdabn bo euey sûd lew derfetane werbgrn.

* pêşbînyekantan bo dahatuuy nawçeke çîye û pêtwaye baştrîn sînaryo ke rûbdat çîye؟
- le rastîda baştrîn sînaryo ke bêtearawe eweye be şêweyekî aştîyane nexşey rojhelatî nawerast bgordrêt، zorêk lew snûrane lelayen hawpeymane serkewtuwekanewe û le duay cengî yekemî cîhanîyewe darêjran، ke zorêk lew snûraneş le rwangey îtnî yan abûrîyewe hîç manayekyan nîye. bo nmûne، wek euey le haletî êraqda bedî dekeyn، ke sê pêkhatey îtnî û eaynîî cyawazn hen ke xawenî ecênday xoyann û debêt dewletî serbexoy xoyan hebêt، keçî le djî îradey xoyan xzênrawnete çwarçêwey yek dewletewe. herweha qewarey dîkeş hen ke em bare nasruştyeyan têdaye yaxud qewaregelêkî destkrdn. her emeş waman lêdekat têbgeyn boçî eu hemû bzûtneweye hebûn ke hewlî dûbare darştnewey snûrekanyan dawe. ke bedaxewe eu hewlaneş tundutîjî lexo grtuwe، ke umêdî ewe dekrêt doxêk bête pêşewe ke bjarey ewe hebêt le rêgey gftugoy aştîyanewe eu kare encam bdrêt. min geşbîn nîm lem ruwewe، belam ewe karêkî locîkî û sûdbexşe bo hemû layene pêwendîdarekan، çunke drêjekêşanî em tundutîjîyane le berjewendî kes nîye.
* eî xraptrîn sînaryo çîye ke egerî ewe heye rûbdat؟
- xraptrîn sînaryo eweye ke eu naseqamgîrî û tundutîjîyeî le mawey çend deyeî rabrdûda rûyandawe، zyatr helkşên û pêmwaye metrsîyekî gewreş lem ruwewe heye.