maykl dêş profîsorew serokî beşî zanstî syasîye le zankoy notrdam. pêştr berêweberî damezrênerî amojgay skokraft buwe bo karubare nêwdewletîyekan û yekem kes buwe ke serokî kursî robert geyts buwe bo bryardanî hewalgrî û asayşî neteweyî le skulî corc buş bo hkumet û xzmetguzarî gştî le zankoy Texas A&M) ) le salî 2004ـewe bo salî 2008. bo qsekrdn leser eger û pêşbînîyekanî peywest be syasetî derewey îdarey dahatuuy emerîka leastî rojhelatî nawerast û eu gorankarîyaney çawerwan dekrêt lem ruwewe rûbden، gulan le myaney dîmaneyekda çend prsyarêkî araste krdu euyş bem şêweye guzarştî le bîruboçûnekanî krd.

maykl dêş profîsorew serokî beşî zanstî syasîye le zankoy notrdam. pêştr berêweberî damezrênerî amojgay skokraft buwe bo karubare nêwdewletîyekan û yekem kes buwe ke serokî kursî robert geyts buwe bo bryardanî hewalgrî û asayşî neteweyî le skulî corc buş bo hkumet û xzmetguzarî gştî le zankoy Texas A&M) ) le salî 2004ـewe bo salî 2008. bo qsekrdn leser eger û pêşbînîyekanî peywest be syasetî derewey îdarey dahatuuy emerîka leastî rojhelatî nawerast û eu gorankarîyaney çawerwan dekrêt lem ruwewe rûbden، gulan le myaney dîmaneyekda çend prsyarêkî araste krdu euyş bem şêweye guzarştî le bîruboçûnekanî krd.
* donald tremp le serokî helbjêrdrawewe wa debête serokî emerîkaw kabîney hkumetekey tewau buweu lelayen kongrêsewe pesend dekrêt، eu kesaneşî ke bo wezaretekan destnîşanî krdûn، hemûyan bo eu mebeste helbjêrdrawn ke eu belênane cêbecê bken ke tremp le helbjardnekanda bangeşey bo dekrdn، aya em stafe tazeye ta çend gorankarî le syasetî emerîkada drust dekat؟
- eme prsyarêkî cêy bayexpêdane. le rastîda eger le rwangey eu kesayetîyanewe le meseleke brwanîn ke ta êsta serokî helbjêrdraw donald tremp destnîşanî krdûn، ewa zehmete btwanîn ewe yeklabkeynewe ke eu -le ruuy syasetî derekîyewe- ç arasteyek degrêteber le rojhelatî nawerastda. ba ême le sê kesayetî serekîyewe dest pêbkeyn ke eu pêşnyarî krdûn، palêwrawî eu bo wezîrî bergrî jeneral ceyms matîse، ke egerî ewe heye berdewamî be helmetêkî tund bdat le pêwendî be şerî cîhanîyewe ledjî tîror، betaybetî ledjî da'ş. aya eme le ruuy praktîkîyewe çî degeyenêt؟ min pêmwaye eu berdewam debêt le bekarhênanî frokey bêfrokewan û hêzî operasyone taybetyekan le djî da'ş، herweha renge eme desteberkrdnî hawkarî narastewxo lexo bgrêt bo karaktere nawçeyyekan bo şerkrdn ledjî da'ş، betaybetî bo hkumetî êraqî. berêz rêks têlîrson ke palêwrawî wezîrî dereweye، ewa dû xalî grng heye lem ruwewe، yekêkyan eweye ke eu têrwanînêkî ptr dostaney heye bo hkumetî êstay rûsya be serokayetî vladmîr potîn û min mezendey ewe dekem belay kemewe le pêwendî be şerî da'şewe le sûrya، syasetêk bgrêteber ke kemtr rûberûbûnewe lexo bgrêt le djî rjêmekey beşar esedu çawpoşî le krdewe û çalakîyekanî rûsya bkat le sûrya. xalêkî dîke eweye ke aya îdarey tremp çon le êran derwanêt، ke eweş babetêkî aloze. pêmwaye jeneral matîs be aşkra guzarştî legumanî xoy krduwe le ast îdarey obamada lepêwendî be rêkkewtne etomîyeke bo mamelekrdn legel programî nawkîî êran، ke min nazanm çon îdarey tremp detwanêt dest lem rêkkewtne helbgrêt، le katêkda ke wajuuy leser kraweu çote bwarî cêbecêkrdnewe، betaybetî ke eurupa û rûsya berjewendîyan nîye le gêranewey szakan bo ser êran. lelayekî dîkewe destnîşankrdnî deyvîd frîdman lelayen trempewe wek balyozî emerîka bo îsraîl، eger leser astî rwaletîş bêt، ewa eme guzarşte le gorankarîyekey gewre be berawrd be îdarey obama، ke ptr pştîwanî le hkumetî lîkod dekat be serokayetî bnyamîn netnyaho، herweha belay kemewe hendê gftugo krawe le barey gwastnewey balyozxaney emerîka le telebîbewe bo quds، xo eger em kare bkat، ewa eme debête gorankarîyekî yeklakerewe lesyasetî derewey emerîkada.

* barak obama le rojekanî kotayî le koşkî spî bryarêkî grngî derkrd، ewebû leberamber bryarêkî encumenî asayşî nêwdewletî djî ragrtnî mstewtenat bêdengî helbjardu vîtoy bryarekey encumenî asayşî nekrd، aya akamî eu hengawey îdarey obama çî debêt؟
- le mewday kurtda bêdengîî îdarey obama le ast eu bryareda akamêkî gewrey lênakewêtewe، çunke le êstada tremp eu hengawey retkrdotewe. le pêwendî be mewday dûrewe، ewa debêt bîr lewe bkeynewe ke aya îdarey tremp helwêsî îsraîl le ast mstewtenekanda be kêşe dezanêt، be çeşnî euey îdarey pêş tremp bem derencame geyşt. herweha tremp leserwextî kandîdbûnîda guzarştî le grngîî hênanearay rêkkewtnî aştî krd lenêwan îsraîl û felestînda، belam be hîç şêweyekî aştî nayetedî le syaqî dagîrkarîyekî berdewamda، leber ewe boy heye le mawey çend salêkî kemda îdarey trempîş bgate heman qenaetî îdarey obama le pêwendî bem prsewe.

* îdarey obama 35 dîplomatkarî rûsî le wlatekey derkrd be byanuuy euey sîxorn، eweş lekatêkdaye ke tremp belênî dawe pêwendîyekanî legel rûsyada asayî bkatewe، aya em helwêstey obama manay çîye؟
- eme cyawazîyekî gewrey nêwan îdarey obamaw îdarey dahatuuy trempe، ême çawerê dekeyn ke tremp zyatr rûnkrdnewe bdat lebarey helwêstyewe le ast eu bangeşaney gwaye rûsya têweglawe le hakkrdnî lîjney nîştmanî hzbî dîmukratekan leserwextî helmetî helbjardnekanda. belam cyawazî gewre le nêwan îdarey êstaw îdarey dahatuuy emerîka lepêwendî nêwan emerîka û rûsyada berceste debêt، çunke pêmwaye le ruuy syasîyewe îdarey dahatuuy emerîka kemtr şêwazî rûberûbûnewe degrêteber le ast rûsyada، be berawrd be îdarey êstay emerîka- îdarey obama-u bewey ke wezîrî pêşuuy emerîka، hîlarî klînton krdî lem ruwewe.

* grngtrîn dosye ke îdarey tremp rûberuuy debêtewe prsî tîrorîstanî da'ş û rjêmî beşar esede le sûrya، em prse hereşeyekî gewrey bo mrovayetî drust krduwe، çareserkrdnî em prse pêwîstî be lêktêgeyştnî nêwan rûsya û emerîka heye، aya ta çend mezende dekrêt emerîka btwanêt legel rûsya leser prsî sûrya rêkbkewêt؟
- ewe zor rûne ke îdarey dahatuuy tremp pêywaye emerîka û rûsya berjewendî hawbeşyan heye leşerkrdn ledjî da'ş betaybetî û ledjî îslamîye radîkalekan begştî. rawêjkarî asayşî neteweyî tremp، jeneral maykl flîn، berdewam euey xstoterû ke zemîney hawbeş heye le nêwan emerîka û rûsyada lew bwareda، çunke aşkraye rûsyaş bo maweyekî dûr û drêj rûberuuy îslamîye radîkalekan û bzûtnewe tîrorîstîyekan bowe le qewqaz û betaybetî le şîşan، kewate têrwanînyan bo têweglanî rûsya le sûryada kewtotejêr karîgerîyekî gewrey eu boçûneyanewe ke rûsya û rjêmî beşar esed be corêk le corekan berbestn leberdem da'ş lew wlateda.

* aya pêtwaye îdarey dahatuuy emerîka beserokayetî tremp، hawkarîyekanî emerîka zyatr dekat bo eu hêzaney ke twana û pabendbûnyan hebuwe be şerkrdn le djî da'şewe؟
- pêmwaye îdarey dahatû berdewam debêt le ser grtneberî syasetî êstay emerîka leêraqda le pêwendî be pştîwanîkrdnî hkumetî êraqewe bo şerkrdn ledjî da'ş. belam min lewe dlnyanîm ke emerîka ptr desttêwerdanî rastewxo bkat le sûryada، belku le rastîda egerî ewe heye emerîka hawkarîyekanî kemtr bkatewe – ke xoy le waqî'da kemin- bo euey pêy dewtrêt muarezey myanrewî sûrya û bwar bdat bo euey rûsya û rjêmekey beşar esed şan bdeneber berprsyarêtî zyatr bo şerkrdn ledjî da'ş lesûryada.

* hendêk le psporan bas lewe deken syasetî derewey emerîka pşt be bnemay ragrtnî hawsengî le dûrewe (offshore balancing) debestêt ke em prensîpe bo rojhelatî nawerast manay eweye pêwîste sodyeu dewletanî kendaw lew aste bn ke baladestîî êran rabgrn، nato balansî rûsya rabgrêt، herweha be rêgey dûbare bayexdanewey emerîka be çekî etomî balansî blawbunewey em çeke rabgrêt، aya em prensîpe geraneweye bo eu syasetey pêyan dewt emerîka bote polîsî cîhan؟
- le rastîda çend amaje û belgeyek heye le lêdwanekanî donald trempewe، katêk kandîd bû leserwextî helmetekanî helbjardnda، ke waderdekewt eu bîr le grtneberî em stratîjyete dekatewe، stratîjyetî ragrtnî hawsengî ledûrewe (offshore balancing)، lerastîda eu zyatr mebestî îhtîwakrdnî çîn bû، euyş lelayen yaban û koryaî başûrewe، wek lewey mebestî kendawî fars bêt. kewate îdarey dahatuuy emerîka bayex bem prse dedat، prsyareke eweye aya helwêstî wezîrî bergrî jeneral matîs çî debêt lem ruwewe، leber euey ezmûnî eu katêk le supada bû kewtbuwe jêr karîgerî bûnî hêzêkî gewerî emerîka lew nawçeyeda، kewate eme wek prsyarêk demênêtewe lem ruwewe.

* be têrwanînî êwe aya eme stratîjyetêkî serkewtû debêt eger bêtu îdarey dahatuuy emerîka pyadey bkat û bîgrêteber؟
- lerastîda min leser astî şexsî zyatr meylî ewem – be berawrd be şrovekare stratîjîstekanî dîkey emerîka- heye ke stratîjyetî ragrtnî hawsengî ledûrewe (offshore balancing) peyrew bkrêt، çunke pêmwaye ewe arasteyekî rast û druste ke debêt bîgîrêteber، belam bawerm waye fşarêkî zorîş heye bo euey pyade nekrêt. çunke zor kes pêywaye ke hkumetekanî nawçeke، yan eweta zor lawazn، wek hkumetî êraq، ke amade nîn rastewxo rûberuuy êran bbnewe، herweha zor kes zorêk le wlatanî kendaw û sodyeş dexene em xaneyewe، leber ewe le ruuy syasîyewe karêkî zehmet debêt ke btwanît be tewawetî stratîjyetî ragrtnî hawsengî ledûrewe (offshore balancing) pyade bkeyt.
* layenêkî dîke ke psporan basî lê deken، eweye ke çîdîke emerîka parey zor bo herdû prosey bnyadnanewey dewlet û netewe xerc nakat، emeş lewewe serçawey grtuwe ke emerîka pêştr nzîkey 4-6 trlyon dolarî le êraq û efxanstan xerc krduweu şkstî hênaweu serencamîş bûne dû zonî gewrey tîrorîstan û djî emerîka، prsyar eweye aya be boçûnî êwe çon mamele legel dewletî şkstxwardûda dekrêt lekatêkda serçawey hemû kêşekanî rojhelatî nawerast dewletî şkstxwarduwe، çon dekrêt em kêşeye çareser bkrêt؟

- nazanm aya dekrêt em kêşeye çareser bkrêt، yan na. belam gumanî têda nîye ke qeyranî hukmranî heye le çend wlatêkî serekîî nawçekeda، betaybetî le êraqda، belam lelayekî dîkewe emerîka hewlêkî berdewamî xsteger be arastey bnyadnanewey netewe leêraqda، ke nek her tenya brêkî gewrey hawkarî darayî bo em wlate lexo grtbû، belku jmareyekî zorî serbazî emerîkîş hebûn leêraqda bo palpştîkrdnî eu hewlane، ke be raddeyekî gewre şkstyan hêna. leber ewe layenêkî dîkey stratîjyetî ragrtnî hawsengî le dûrewe (offshore balancing) eweye ke pêwîste emerîka fêrbêt xoy legel naseqamgîrî mehelî û nawçeyîda bguncênêt û rêgayek bdozêtewe bo parastnî berjewendîyekanî، be bê euey xoy pabend bkat be proseyekî drêjxayenî bnyadnanî netewewe le wlatêkda ke tenanet hawkarî darayî û hêzî serbazî emerîkaş bes nîn bo euey dîmukrasyetyekî seqamgîrî têda bnyad bnrêt.