coşwa rovner profîsorî zanstî syasîye lesenterî «John Goodwin Tower» ser bekolêjî dêdman bo zanst û mrovayetîyekan، berêweberî programî dîrasate leheman senter، pêştrîş profîsorî stratîjyet û syaset buwe lekolêjî cengî deryaîî. bo qsekrdn lebarey dewletî lerzok û şkstxwardû le rojhelatî nawerast û egerî dûbare darştnewey sîstmî dewlet lem nawçeyeda، gulan dîmaneyekî legelda encamda، euyş bem şêweye guzarştî le têrwanînekanî krd.

* çon le doxî êstay rojhelatî nawerast derwanît، leruuy bûnî jmareyek ledewletî şkstxwardû lem nawçeyeda؟
- lerastîda jmareyekî zorî dewletî zor lawaz hen – eger nelêyn şkstxuradû- lem nawçeyeda، êwe dezann sûrya le şerêkî nawxoyî metrsîdardaye، maneweu nemanewey esed le deselatda wek prsyarêkî krawe demênêtewe، tenanet eger le deselatîşda bmênêt، ewa natwanêt eu xakane kontrol bkatewe ke pêştr le jêr deselatîda bûn. eweta êraqîş pêy naye deyeî duwemî şerêkî nawxoyî negrîsewe، renge deselatî bexda bmênêt، belam kontrolêkî kemî debêt beser pantayyekî gewrey wlatekeda، betaybetî eger pştîwanî derekî nebêt lelayen emerîkaw hêzekanî dîkewe. herweha leyemen şerî nawxoyî le aradayeu lemîsrîşda barudoxeke taraddeyek lerzoke، kewate eme serwextêk nîye ke hkumetêkî cêgîru behêzt hebêt ke bawerî be xoy hebêt.

* ta çend grnge îdarey dahatuuy emerîka bayex be çareserkrdnî kêşekanî em nawçeye bdat؟
- kêşeke eweye ke nîgeranîyekanî emerîka leastî berjewendîye eminîyekanîda rûn nîn. le ruuy mêjuyyewe emerîka، sê berjewendîî gewrey eminî hebuwe lepêwendî be rojhelatî nawerastewe، ke brîtî bûn le tîrorîzm û newt û prsî blawbûnewey çekî nawkî. euey pêwendî be tîrorîzmewe hebêt، ewa eme wek hereşeyek demênêtewe، belam rûn nîye ke aya bûnî dewletî lawaz serdekêşêt bo hêrşî tîrorîstî، çunke hendê le tîrorîstan twanîyan hêrşekanyan encam bden، leber euey lesayeî sîstmêkî seqamgîrda dejyan، wek elqaîde lesalanî newetekanda، ke dewletêkî şkstxwardû learada nebû، belku talîban deselatî xoy sepandu daldey dan. kewate pêwendîyekî rastewxo nîye lenêwan dewletî lawazu tîrorîzmda. meseley duwem peyweste be newtewe ke pêwendî be berjewendîî eminîî emerîkawe hebuwe، belam leêstada bazarî newtî cîhanî gorankarî beserda hatuwe، êsta xstnerûyekî gewrey newt heyeu daxwazîyekî kemtrî leserew nrxî zor dabezîwe، emerîka brêkî zorî newt û gazî sruştî berhem dehênêt، kewate be çeşnî rabrdû pêwîstîyekî rûnî nîye bem kalaye. duayîn mesele brîtîye leprsî blawbûnewey çekî nawkî. ke leduay rêkkewtne nawkîyeke legel êranda belay kemewe ta deyeyekî dîke em prse helpesêrdrawe. kewate bûnî dewletî lawazu şkstxuradû mayeî karesatew derencamî zor xrapî leser rojhelatî nawerast debêt، belam bûnî pêwendîyekî rastewxo lenêwan eu haletew berjewendîye eminîyekanî emerîkawe belay minewe rûn nîye.
* aya detwanîn pêşbînî ewe bkeyn ke îdarey dahatuuy emerîka kemtr le karubarekanî em nawçeyewe têwedeglêt؟

- min bîrokeyekm nîye lem ruwewe. îdarey tremp zor cyawaz debêt û deyewêt dabranêk lesyasete derekîye teqlîdîyekey emerîkada drust bkat. aya eme ç akamêkî leser rojhelatî nawerast debêt، eme hîç rûn nîye. çunke leserwextî helmetî helbjardnekanda tremp hendê car wa qsey dekrd، wek euey lenawçeke bkşêteweu hendê carîş wa dedwa wek euey qûltr robçêt.
* aya pêtwaye dozînewey çareserêkî drêjxayen bo kêşew qeyranekanî rojhelatî nawerast pêwîstî besazkrdnî konfransêkî nêwdewletî heye؟
- bedaxewe min begumanewe lesazkrdnî konfransî nêwdewletî derwanm wek rêgayek bo gerandnewey aştî û aramî bo rojhelatî nawerast، çunke eger wabuwaye ewa zor pêş êsta kêşey ereb û îsraîl kotayî pêdehat û çareser dekra، çend konfransî nêwdewletî û hemelayenman bînî bo seqamgîrkrdnî êraq û bo seqamgîrkrdnî sûrya. gumanî min lewewe serçawe degrêt ke euey lem wlataneda deguzerêt şêwazî konî şerî nawxoyye ke şere lepênawî deselatda، leber ewe min qenaetm nîye tenanet eger hewlêkî dîplomasî cddîş bxrêteger ewa renge nebêtehoy gorînî daynamîkyetî em şerane.
* çon le rolî êran derwanît lem nawçeyeda؟ aya pêtwaye êran ta çend prsî mlmlanêy tayfegerî bo brewdan beecênday xoy û bo desttêwerdan lekarubare nawxoyyekanî wlatanî nawçekeda bekarhênawe؟
- ewe raste êran zor çalake lem ruwewe û nayşarêteweu êsta pştîwanî esed dekat û kar be grupe wekîlekanî xoy dekat، wek hzbula û hemmas، leêstaşda leyemenewe têweglawe. le rwangey êranewe em şêwazî karkrdne baştrîn stratîjyete bo brewdan be berjewendîyekanî xoy، beşêkî zorî em meseleyeş peyweste bewey êran hêzêkî teqlîdî bekarnahênêt، çunke em hêze zor snûrdare، leber euey ta êstaş êran teknelojyaî salanî heftakan bekar dehênêt، leber ewe natwanêt be palpşt bem hêze drêje be destroyştuuyî xoy bdat be bê bekarhênanî grupe wekîlekanî. wate eme şêwazêkî karkrdne bo qerebûkrdnewey eu lawazîyeî ke lehêze teqlîdîyekeyda heye.
* kewate debêt çon êran îhtîwa bkrêt، belam çon snûrêk bo desttêwerdanekanî dadenrêt û aya baştrîn mîkanîzm û rêgaçare lem ruwewe çîye؟
- min welamî em prsyare nazanm، belam lepêwendî be rûberûbûnewey grupe wekîlekanewe، ewa eme prsêke debêt hkumete mehelîyekan pêy helbstn. lepêwendî be îhtîwakrdnî êranewe، ewa pêmwaye eme karêkî mumkîne، raste êran detwanêt kêşe drust bkat û detwanêt grupe wekîlekanî bekarbhênêt bo drustkrdnî naseqamgîrî syasî، belam êranîş çend xalêkî lawazî heye، yekêkyan brîtîye lehêze serbazîye teqlîdîyekey ke pêştr amajem pêkrd، xalêkî dîke eweye ke kêşey syasîî cddî heye، eu nuxbeyeî le deselatda natwanêt pşt be pştîwanî berdewamî newey gencan bbestêt، ke be çeşnî newey pêş xoyan ewende roneçûnete şorşekewe. xalêkî dîke meseley abûrîye، êran lem ruwewe kêşey cddî û drêjxayenî heye، wek rexsandnî helî kar û kontrolkrdnî heleawsan، ke her debêt rûberuuy em kêşane bbêtewe.
* herwek amajetan pêkrd jmareyekî dewletî lawaz learadan lem nawçeyeda، aya gerandnewey seqamgîrî û aramî lem nawçeyeda dûbare darştnewey em dewletane lexo nagrêt؟
- belê، pêmwaye bûnî dewletî seqamgîr zor grnge، çunke be bê bûnî sîstmî syasîî rûn، ewa egerî helgîrsanî şerî nawxoyî dêtearawe، kewate beşêkî welamî prsyareketan eweye ke belê debêt eu dewletane serlenwê dabrêjrênewe، belam hewale naxoşeke eweye ke bnyadnanî dewlet proseyekî drêjxayen û xwênawîye، ke pêmwaye zor kes lelayene pêwendîdare nêwdewletîyekan sawîlkane lem meseleye derwann. bnyadnanî dewlet tenya be rewanekrdnî kesanî teknokrat û dûbare darştnewey yasakan nakrêt، belku meseleke peyweste bemlmlanêkrdn leser deselat، euey leyemen û lîbyau sûryau êraqda deybînîn، eweye ke zorêk lew kesaney beşdarn lemlmlanê leser deselat، kesanî dlreqn û şerêkî sext deken û xoyan rûberuuy metrsîî gewre dekenewe. kewate lelayek tewau hawram legeltanda ke dûbare gerandnewey seqamgîrî û aramî karêkî grnke، belam pêmwanîye eme btwanrêt beasanî le derewera bsepêndrêt، belku debêt lenawxoda encam bdrêt، emeş proseyekî asan nabêt.
* aya pêtwaye em dewletane le dahatûda beyekgrtuuyî demênnewe؟
- eme prsyarêkî gewreye، min natwanm pêşbînî dahatuuy hemû em wlatane bkem. ba leêraq brwanîn، ke nmûneyekî başe lem ruwewe، çunke to hkumetêkt heye lebexda، belam pantayyekî gewrey xakî wlatekey natwanêt kontrol bkat، wate twanay nîye kontrolyan bkat، euyş leber hokarî maddî û hokarî syasî، kewate renge eayndey êraq، yan sûrya hawşêwey doxî hendê wlatî efrîqî le çend deyeyekî pêş êsta bêt، wate hkumetêkî merkezî ta raddeyek seqamgîrt hebêt lepaytextda، belam natwanêt beşêkî gewrey xakî wlateke kontrol bkat.