yosî meklbêrg :êsta zyatr le her satewxtêkî dîke egerî drustbûnî dewletî kurdstan learadaye yusî meklbêrg، twêjere le programî rojhelatî nawerast le enstîtîwtî şahane bo karubarî nêwdewletîî

yosî meklbêrg :êsta zyatr le her satewxtêkî dîke egerî drustbûnî dewletî kurdstan learadaye yusî meklbêrg، twêjere le programî rojhelatî nawerast le enstîtîwtî şahane bo karubarî nêwdewletîî (çatem hawus)، herweha profîsorî pêwendîye nêwdewletîyekane le zankoy rîcênt le lenden û berêwberî programî pêwendîye nêwdewletîyekan û zanste komelayetîyekane le beşî mrovayetî û zanste komelayetîyekan le heman zanko. bayex be bwarekanî tyorî pêwendîye nêwdewletîyekan، karubarî rojhelatî nawerast û syasetî derekî emerîka dedat. bo tawtwêkrdnî doxî êstay rojhelatî nawerast û egerekanî eayndey em nawçeye û doxî duay da'ş û prsî serbexobûnî kurdstan، gulan dîmaneyekî legelda sazkrd û euyş bemcore têrwanîn û boçûnekanî xoy xsterû.
yosî meklbêrg
şarezay karubarî rojhelatî nawerast bo gulan:

êsta zyatr le her satewxtêkî dîke egerî drustbûnî dewletî kurdstan learadaye




* eger seretay em dîdare be prsyarêkî gştî dest pêbkeyn، aya wek taybetmendêk leser barudoxî em nawçeye، çon le barudoxî êstay rojhelatî nawerast derwanît؟
- le rwangey minewe barudoxî êstay rojhelatî nawerast barudoxêkî lerzok û metrsîdar û pêşbînî nekrawe، herweha çendîn karakter û layen hen ke le barudoxekewe têweglawn bê euey twanay baştrkrdnî hel û mercekeyan hebêt، wate belay minewe doxeke berew xraptr derwat û egerî ewe heye hel û mercêkî metrsîdartr û hereşeamêztrî lêbkewêtewe.
* pêtwaye kêşey serekîî rojhelatî nawerast brîtîye lewey ke natwanrêt pêşbînî qeyranekan bkrêt û katêkîş rûdeden، natwanrêt beryan pêbgîrêt؟
- belê، ême le doxêkî zor metrsîdardayn û be raddeyekî gewre barudoxêkî lerzok û tundutîje. herweha komelgey nêwdewletîş twanayekî kemî pîşan dawe bo westandnî eu tundutîjîye û bo baştrkrdnî hel û merceke û bo hengawhelgrtn berew doxêkî baştr.

* êwe basî hewlekanî komelgey nêwdewletîtan krd، aya pêtanwaye eu hewlane hokarêk bûn bo qûltrkrdnewey kêşekan، yan karîgerîyan hebuwe leser çareserkrdnyan؟
- eger ême le doxî wlatêkî wek sûrya brwanîn، ewa katêk pêmanwaye ke barudoxeke berew baştr deçêt û bryarî agrbest dedrêt، ewa debînîn dwatr hêrş dekrêteser qafley yarmetîye mroyyekan û euey bedî dekeyn ke rkaberî nêwan rûsya û emerîka gewretre le xwastî ewan bo çareserkrdnî eu doxe. herweha êraqîş le doxêkî pêşbînî nekrawdaye. tenanet eger le nakokî nêwan felestîn û îsraîl brwanîn، debînîn ke komelgey nêwdewletî natwanêt doxeke baştr bkat، îdî be xstnegerî prosey aştî bêt، yaxud be geyştn be rêkkewtnêkî aştî bêt. haletêkî beder lem doxe brîtîye le êran ke komeley 5+1 twanîyan bgene rêkkewtn legel êranda leser bername etomîyekey. ke pêmwaye eme destkewtêkî gewreye û debêt leberçaw bêt.
* êwe amajetan be barudoxî lerzokî rojhelatî nawerast krd، ke ême dezanîn dewletgelêk hen lem nawçeyeda be dewletî şkstxwardû nawzed dekrên، ke debînîn damezrawekanî dewlet leberyek heldeweşên، prsyareke eweye aya em wlatane betaybetî êraq û sûrya çîtr nabnewe wlatêkî yekgrtû û bo yekcarî dabeş debn؟
- eme deqawdeq prsyarekeye، aya duay sed sal le rêkkewtnî sayks-pîko û duay sedeyek le kotayîhatnî cengî yekemî cîhanî، ême le prosey dûbare drustkrdnewey rojhelatî nawerastdayn؟ wate aya eu dewletaney le mawey nêwan cengî yekemî cîhanî taweku nawerastî sedey bîst drust bûn، rojgarî têperandûn؟ yan hendê em wlatane detwann pêkewe kobbnewe û hewlî gêranewey corêk le seqamgîrî bden؟ euey pêwendî be sûryawe hebêt، ewa eme cêy gumane، leber ewe zor zehmete sûryaî pêşû bgerêndrêtewe، herweha le êraqîşda fşarî zyatr dekrêt bo bedesthênanî xoberêwberîî zyatr، yan dabezandnî deselatî zyatr bo herêm û grupekan. leber ewe detwanîn blêyn hendê lem wlatane- nek hemûyan- nabnewe wlatekey pêşû.
* ême berdewam le îsraîlewe debîstîn ke ewan pştîwanî drustbûnî dewletî kurdstan deken، prsyareke eweye aya eme hengawêkî taktîkîye lelayen îsraîlewe، yaxud eme helwêstêkî stratîjîye؟
- le rastîda eme ştêkî nwê nîye le pêwendîyekanî îsraîl û kurdda le pêwendî be pştîwanî îsraîlewe bo serbexoyî kurd. beşêkî zorî le rwangeyekî lêknzîkîyeweye، leber euey îsraîl kurd wek dost û hawpeymanêkî sruştî xoyan dezann le nawçekeda، ke kurdstanî serbexo le eayndeda debête hawpeymanêkî srûştîî ewan. em pêwendîyaneş degerêtewe bo serdemî salanî heftakan. belam kêşey serbexobûnî kurdstan le bedesthênanî danpêdanandaye، aya le êstada pêkhatey hêz le rojhelatî nawerast û leser astî nêwdewletî bwar bewe dedat ke danpêdananî be dest bhênêyt؟ eme tengjekeye.
* wate puxtey meseleke eweye drustbûnî dewletî kurdstan le berjewendî îsraîldaye؟
- lojîkî îsraîl eweye ke dewletî kurdstan debête hawpeyman û be berawrd be êraqî êsta، yan sûryaî êsta، ewa kurdstan leser astekanî syasî û dîplomasî û abûrî ptr amadey hawkarî krdn debêt legel îsraîlda. wate le rwangey îsraîlewe، pştîwanîkrdnî dewletî serbexoy kurd karêkî lojîkîye.
* le êstada amadekarîyekan çrtr dekrênewe bo grtnewey musl، pêtwaye êraqî duay musl be ç çarenûsêk degat، betaybetî ke hendê kes pêyanwaye renge hawpeymanêtîye nêwdewletîyeke – be serkrdayetî emerîka- û hêzekanî êraq btwann şereke bbnewe، belam aştî dedorênn؟
- sereta ba ewe blêyn ke da'ş hêşta têkneşkawe، egerçî berewpêş çûnî başîş bedest hatuwe ledjî da'ş. legel eweşda pêmwaye heleyekî gewreye –ca emerîka bêt yan her layenêkî dîke- ke tenya cext leser layenî serbazî helmeteke bkenewe û bîr le doxî duay da'ş nekenewe. eme gewretrîn heleye، herwek le salî 2003da bînîman، ke hîç planêk nebû bo êraqî duay seddam husên leber ewe eger heman rêgaçare dûbare bkrêtewe û hîç tertîbatêkî syasî nebêt û kar leser bnyadnanewey dewlet û netewe nekrêtewe û eger kar leser ewe nekrêt ke hêzekan çon pêkewe bjîn û aya eu bunyade syasî û komelayetî û abûrîye seqamgîrane çîn ke dwatr deçespêndrên، wate eger bîr lemane nekrêtewe، ewa da'ş le berg û formêkî dîkeda drust debêtewe.
* ême dezanîn lem çend mangey rabrdûda turkya endamêkî çalakî hawpeymanêtî cîhanî dj be da'ş nebû، belam le êstada be şêweyekî rastewxo destêwerdan le sûryada dekat، prsyareke eweye aya eme seretay dûbare darştnewey nexşey syasî rojhelatî nawerast nîye؟
- le rastîda prsî dûbaredarştnewey rojhelatî nawerast prsyarêkî başe، belam le heman katda prsyarêkî gewreşe. belam euey bedî dekrêt، eweye şer û nakokîyekan be çeşnî euey le sûryada heye، çendîn berjewendî û hêzî cyawazî belay xoyanda radekêşn، wek êran û rûsya û keneda û emerîka، herweha turkyaş، betaybetî le pêwendî be prsî kurdewe le sûrya، be heman şêwe prsî kurd le wlatekeyda. leber ewe hewlekanî turkya bo baştrkrdnî barudoxeke nîye le sûrya، belku kar deken bo euey nakokî û şerî sûrya- û ser snûrî wlatekey- karîgerî nebêt leser syasetî wlatekey û leser kêşey kurdî nêw turkya، leber ewe wa derdekewêt ewan pêdagîrbn le kardanewekanyanda، emeş mayeî grftêkî zore.
* aya pêtwaye rkaberîî îqlîmî nêwan hêze hejmungerakanî nawçeke، betaybetî le nêwan sodye û êranda، herweha turkya buwete mayeî aloztrkrdnî zyatrî doxeke lem nawçeyeda؟
- sereta debêt ewe blêm ke doxeke aloztre be berawrd be pênc bo şeş sal pêş êsta. ke darûxanî wlatanî wek lîbya û sûrya û êraqman bînî، ke aşkraye serkrdekanî pêşû le arada neman، belam serkrdey nwê nehatnearawe ke kar leser yekxstnewey wlat bken û emeş buwe hoy euey naseqamgîrîyekî drêjxayen drust bêt. le nawçekeşda hêzî gewre hen، wek êran û turkya û sodye û îsraîl. ke em wlatane hewl deden bzann eu hereşane çîn ke rûberûyan debnewe. her lem myaneda ême aştbûnewey nêwan turkya û îsraîlman bînî. lelayekî dîkewe hêzêkî hejmungeray wek êran bê ewe çekî etomîşî hebêt، pştîwanî sûryaî krduwe û pştîwanî hzbula le lubnan û herweha palpştî hemasîş dekat.
* êwe basî nebûnî serkrdayetîyekî karatan krd le wlatanî em nawçeyeda، belam le heman katda bas leweş dekrêt ke emerîkaş rolêkî serkrdayetî kara nagêrêt lem nawçeyeda û ta raddeyek paşekşey krduwe، raw boçûnî êwe lem ruwewe çîye؟
- sereta debêt ewe blêm ke emerîka hêzêkî dakşawe le rojhelatî nawerastda، emerîka hêzêke le dakşandaye û hest be şeketî dekat lew ruwewe ke hest dekat natwanêt zorêk le berjewendyekanî le rojhelatî nawerastda bedest bhênêt، lelayekî dîkewe renge leber ewe bêt ke hawrdekrdnî newt be heman endazey rabrdû grngî nabêt le eayndeyekî nzîkda. herweha leber eu şkstey le lîbya û sûrya û êraqda ruuydawe، euyş le bêtwanayî le myangîrkrdn bo hênanedî aştîda berceste debêt، ke eme beser nakokî felestîn û îsraîlîşda cêbecê debêt، le derencamda wêne û heybetî emerîka gurz le duay gurzî berkewtuwe. beşêkî berprsyarêtyekeş ber emerîka dekewêt û beşêkî hokarekeş bo doxî rojhelatî nawerast degerêtewe ke car be car sexttr û djwartr debêt be berawrd be twanay emerîka bo mamelekrdn legelîda.
* aşkraye euey le rojhelatî nawerastda rûdedat، lem nawçeyeda namênêtewe، êsta ême derhawîştekanî em doxe leser eurupa debînîn ke kêşey rasteqîney bo wlatanî eurupa drustkrduwe، her le hereşey tîrorewe taweku şepolî koçberan، têrwanînî êwe lem ruwewe çîye û aya nabêt wlatanî rojawa bo çareserkrdnî kêşekanî em nawçeye karî cddîtr bken؟
- le rastîda çaresereke brîtî nîye le dagîrkarî û bekarhênanî hêz، belku hawkarîkrdne bo euey rojhelatêkî nawerastî tendrusttr bnyad bnrêtewe، emeş be hênanedî şefafyet û hukmranîî baş û drustkrdnî helî kar û hênanedî yeksanî û desteberkrdnî mafekanî mrov debêt. ke lem myaneda rojawa car le duay car şkstî hênawe û pştîwanî eu rjêmaney krd ke nedebû pştîwanîyan bkat – ke euyş le pênawî hênanedî berjewendî kurtxayenda bû-. herweha euey êwe deylên tewau rast û druste، çunke katêk barudoxî rojhelatî nawerast berew xrapbûn deçêt، ewa derhawîştekanî degate rojawa، le ruuy hatnî koçberan û hatnî tundrewekanewe، ke emeş deqa û deq eu doxeye ke debêt çareserî bkeyn. doxekeş çareser nabêt taweku çend rêkarêk negrîneber ke kar leser mewday dûr bkeyn، ême bo maweyekî drêje cextman leser mewday nzîk û kurt krdotewe، penaman brdoteber çareserî serbazî û dagîrkarî û pştîwanî krdnî eu rjêmaney ke pştîwanî cemawerîyan nebuwe le wlatekanyanda، ke akamî karesatbarî lêkewtotewe û pêmwaye katî ewe hatuwe bem syaseteda bçînewe.
* aya pêtanwanîye yekêkî dîke le çareserekan gorînî destûr، yan sîstmî syasî wlatanî rojhelatî nawerast bêt be çeşnêk ke rengdanewey waqîeke û doxe bêt؟
- le rastîda nabêt kes goranî barudoxî ser erzî waqî' feramoş bkat، çunke ewe rast nîye çawerê bkeyt doxî nawçeke bgerêtewe bo serwextî salî 2002، çunke le 2003da rûdawêkî gewre ruuyda ke euyş dagîrkrdnî êraq bû. herweha eger bştwanrêt sûrya yekxbrêtewe، ewa debêt be şêweyekî cyawaz bêt، be çeşnêk bêt ke dan be grupe îtnîye cyawazekan û dan be berjewendîî grupe cyawazekanda bnrêt، ke renge sûrya bbête dewletêkî fîdralî، heman şt bo êraqîş raste، ke debêt em kareş le rêy dyalogêkî nîştmanîyewe bêt، yaxud renge pêwîst be dyalogêkî îqlîmî bkat le nawçekeda.
* duayîn prsyarman eweye ba grîmaney ewe bkeyn ke sbeynê kurdstan serbexoyî rageyand، aya pêtwaye henga û bryarêkî lem çeşne pştîwanî û danpêdananî nêwdewletî beduay xoyda dehênêt؟
- min lebîrme çend salêk pêş êsta basî em prsem krd û debêt ewe blêm ke lew kateda pêmwabû rûdawêkî lem çeşne egerêkî kemtrî lêdekrêt ke rûbdat، belam le êstada min eu qseyeî xom dekêşmewe –pêmwaye şrovekaranîş mafî eweyan heye hele bken-. çunke bawerm waye leber roşnayî euey lem çend sale kemey duayîda ruuyda، ewa rûdanî em egere le her satewextêkî dîke zyatre، min bawerm wanîye eme yeqîne، belam herwek amajem pêkrd pêmwaye le her katêkî dîke zyatr egerî rûdanî heye، euyş leber hokarî cîwpoletîkî، herweha behoy şerî pêşmergewe le beramber da'şda.