Krîster dîlan nap brwanamey dktoray le bwarî mêjû le kolêjî bostn bedest hênawe، halî hazr wanebêje le zankoy waşnton le şarî sant luys،

Krîster dîlan nap brwanamey dktoray le bwarî mêjû le kolêjî bostn bedest hênawe، halî hazr wanebêje le zankoy waşnton le şarî sant luys، pêştrîş twêjer buwe le senterî çarls warên le zankoy harvard، taybetmende le bwarî mêjuuy keltûrî û roşnbîrî emerîka، herweha le bwarî dîrasatî eminî û nakokî. bo şrovekrdnî hel û mercî êstay rojhelatî nawerast ke pşêwî balî beserda kêşawe، herweha bo helwestekrdn lebarey rolî êran lem nawçeyeda û prsî kembûnewey destroyştuuyî emerîka le rojhelatî nawerast û egerî drustbûnî dewletî serbexoyî kurdstan û goranî snûrî wlatanî nawçeke، gulan dîmaneyekî legelda sazd û euyş bem şêweye guzarştî le bîruboçûnekanî xoy krd.
krîster dîlan nap
psporî dîrasatî eminî bo gulan:
kurdstan êsta dewletî emrî waqîe û keysêkî behêze bo serbexoyî



* aşkraye le êstada naaramî û naseqamgîrî balî beser rojhelatî nawerastda kêşawe، wlatanî em nawçeye be dest qeyran û tengje û darûxanewe denalênn، têrwanînî êwe çîye leser hel û mercî êstay em nawçeye û çon helsengandnî bo deken؟
- le rastîda le duay beharî erebîyewe barudoxî eminî le wlate erebîyekanda be şêweyekî berçaw paşekşey krduwe، şere nawxoyyekanîş seryankêşawe bo drustbûnî naaramî û naseqamgîrî û bê mal û hal bûnî jmareyekî bê pêşîney xelk û brsêtî، betaybetî le wlatêkî wek sûrya، herweha le êraqîşda، kewate nîgeranîyekî rû le zyad heye lebarey jyan û selametî hawulatyanewe lem wlataneda. euey peywest bêt be turkyawe، ewa pêwendîyekanî nêwan kurdî eu wlate û hkumetî turkya be raddeyekî zor berew alozî zyatr çuwe le duay hewlî kudetakewe û kudetay pêçewanewe le mangî temmuzî rabrduwewe. le lîbyaşda barudoxeke be endazeyekî dyarîkraw berewpêş çuwe، belam hêşta helumerceke le bnbestdaye، be şêweyekî gştî barudoxeke xrape، eweta debînîn ke jmareyekî zorî xelk hewlî ewe deden le bakûrî efrîqyawe deryaî spî nawerast bbrn berew wlatî îtalya û yonan koç bken. eger basî doxî sodyeş bkeyn، ewa le duay dabezînî nrxî newtewe bar û guzeranî xelkî eu wlateş paşekşey krduwe û hkumetî eu wlate naçarbuwe rîform bkat û dest le pêdanî hendê îmtyaz helbgrêt ke be çînî nawerastî debexşî، le êstaşda bargrjîyekî rû le zyad heye le nêwan nuxbey hukmranî paşayetî al sod û pyawanî eayînî rewtî wehabî lew wlateda û pêwendîyekî djwar û qurs heye le nêwanyanda، kewate barudoxî sodyeş be berawrd be rabrdû xraptr buwe. lelayekî dîkewe barudoxêkî zor djwar le yemen deguzerêt û hîç amajeyek le arada nîye ke gorankarî têda bedî bêt. raste lem nawçeye hendê wlat heye wek erden seqamgîrn، belam em wlateş bargranîyekî zorî kewtote esto behoy awarekanî sûryawe û çîtr natwanêt bergey eu doxe qurse bgrêt، raste melîk ebdula hemû hewlêkî xoy xstoteger bo parastnî barudoxeke، belam hîşta hel û merceke lerzoke. kewate ewe rastîyeke ke naaramî û naseqamgîrî balî kêşawe beser rojhelatî nawerastda. eger bêtu basî êraqîş bkeyn، ewa wlatêke be dest dabeşbûnêkî zorewe denalênêt.


* hendê le çawdêran pêyanwaye emerîka paşekşey krduwe le rojhelatî nawerastda û çîtr hêzêkî destroyştû nîye lem nawçeyeda، aya hawran legel em lêkdaneweyeda û eger welameke belêye، aya akamekanî em dûrkewtneweyeî emerîka leser eayndey em nawçeye çî debêt؟
- prsî kşanewey rolî emerîka lem nawçeye prsêkî cêy bayex û le raddebeder grnge، belam hawram ke le hendê ruwewe em dûrkewtneweye ruuydawe، belam nek be şêweyekî yekcarî، çunke eu têrwanîne le aradaye ke dûbare bayexdanewey îdarey obama be asya leser hîsabî grngîdan buwe be rojhelatî nawerast، emeş le bneretda lewewe serçawey grtuwe ke berprsanî nêw îdarey obama dûbare pêdaçûneweyan be berjewendîyekanî emerîka le rojhelatî nawerastda krduwe، herweha pêdaçûneweyan be prsî çonyetî parastnî eu berjewendîyaneda krduwe. bo nmûne emerîka berjewendîyekî zorî heye legel wlatanî berhemhênerî newt le nawçekeda، renge pştîwanî emerîka bo sodye berdewam bêt bo euey legel opêkda kar leser çareserkrdnî nrxî newt bken le cîhanda، emeş legel amancî îdarey obamada yekdegrêtewe ke deyewêt rêgrî le têkdan û zyangeyandn be jîngey emerîka bkat. leber ewe bawerm wa nîye ke berjewendî emerîka bo zaminkrdn û msogerkrdnî destkewtnî newtî herzan le rojhelatî nawerastewe gorankarî beserda hatbêt. herweha pêmwanîye berjewendî emerîka be bayexdan be parastnî asayşî em nawçeyeş gorankarî beserda hatbêt، belku euey êsta deguzerêt brîtîye le dûbare terkîzkrdnewey emerîka leser têkşkandnî rêkxrawî tîrorîstî da'ş û elqaîde û ewanî pêştr ser be elqaîde bûn wek berey nusre، belam sereray terkîzkrdn leser têkşkandnî tîrorîzm lem nawçeyeda، ewa be têrwanînî min euey xaîbe serkrdayetî emerîkaye lem nawçeyeda، euey rûne belay min û zorêk le syasetdarêjeranewe eweye ke îdarey obama zyad le pêwîst hewlîda eu bare rast bkatewe، emeş buwe hoy euey wek pêwîst zû destêwerdan nekat، yan beşêweyekî kara destêwerdan nekat le şerî nawxoyî sûryada، le êstaşda le duay 5 sal akam û derencamekanî zû destêwernedanî emerîka bedî dekeyn. raste ême hendê hêzî taybet û rawêjkarman heye leser zewî û pşt be hendê hêz debestîn، le sûrya ke karatrînyan yepegeye، belam euey bedî dekrêt nakokbûnî syasetekane، çunke lem proseyeda emerîka pêwîstî be turkyayewe û turkyaş ptr bayex be îhtîwakrdnî yepege dedat leser snûrekanî başûrî wlatekey legel sûryada. kewate le êstada syasetî emerîka be dest djyekîyewe denalênêt، lelayekewe pştîwanî le syasetî berengarbûnewey da'ş dekat، lelayekîşewe destêwerdan le şerî sûryada nakat، ke pêmwaye eme gorankarî beserda dêt، eger hatû hîlarî klînton buwe serokî emerîka، çunke eu ptr bayex be sîstmêkî nêwdewletî dedat ke têyda supay emerîka hawkar bêt û rol bbînêt le çareserkrdnî em kêşaneda.

* êwe le welameketanda ta raddeyek rexnetan le îdarey obama grt، aya pêtanwaye eu stratîjyetey êsta îdarey emerîka grtûyetyeber bo têkşkandnî da'ş ptr terkîz leserlayenî serbazî em şere dekatewe û layene syasîyekey nadîde grtuwe، çunke ême dezanîn ewe syasete tayfegerîyekanî rjêmî sûrya û êraq bûn ke bûne hoy serheldanî grupêkî wek da'ş، aya nabêt hokare syasîyekan çareser bkrêt bo euey grupî hawşêwey da'ş dûbare drust nebnewe؟

- min lew baweredam emerîka stratîjyetêkî syasî heye، belam stratîjyetî syasîş bê bûnî stratîjyetêkî serbazî tokme serkewtn bedest nahênêt. belam eweş raste ke le kotayîda çareserî syasî debête hoy yeklakrdnewey şerî nawxoyî û naseqamgîrî le êraqda، emeş pêwîstî be bûnî karakterî syasî –mehelî- dekat ke le kotayîda eme xêle erebe sunnekan lexodegrêt، ke le êstada ta raddeyek kar legel da'ş deken le êraq û ta raddeyekîş le sûryada. herweha demewêt lêreda min be hezer bm، çunke katêk rexne le syasetî gştî îdarey emerîka degrm، ewa pştîwanî le syasetî emerîka dekem bo têkşkandnî da'ş، çunke le rwangey asayşî neteweyî emerîkawe pêwîste û ewendey dekrêt debêt da'ş lawazbkrêt û têkbşkênrêt، yaxud belay kemewe paşekşey pê bkrêt ta eu raddeyeî debête rêkxrawêkî tîrorîstî bçûk û eu xakaney jêr destî lê werdegîrêtewe. belam kêşey emerîka eweye ke emey krdote eulewîyet leser hîsabî mamelekrdn legel derencamekanî şerî nawxoyî sûryada. wate le katêkda debêt wezîrî derewey emerîka con kêrî stayş bkrêt bo eu hemû hewle dîplomasîyeî xstyeger bo geyştn be çareserêkî syasî le sûryada، belam eu hewlane akamyan nabêt eger emerîka hzûrêkî behêztrî nebêt leser zewî û le pêgeyekî behêzewe gftugo nekat.
* aya pêtwaye êran rolî heye le naseqamgîrkrdnî barudoxî nawçeke û lew baweredan eger êran serkewtû bêt le sepandnî hejmûn û destroyştuuyî xoy beser wlatanî em nawçeyeda، ewa mlmlanê û nakokîye tayfegerîyeke qûltr debêtewe û berjewendî hawpeymanekanî emerîkaş dekewêtewe metrsîyewe؟
- prsî peywest be rolî êran le nawçekeda prsêkî aloze، eu belganey lem çend saley duayîda kelekebûn، amaje bewe deken ke êran karîgerî û destroyştuuyî hebuwe beser her nakokîyekda ke lem nawçeyeda ruuydabêt، lem ruweşewe rolî têkdanî seqamgîrî bînîwe. lem ruwewe min ptr hawsozm legel sodyeda ke lewe têdegat êran çalakane hewlî blawkrdnewey bîrubawere şorşgêrîyekanî dedat- her le salî 1979ـewe، leber ewe sodye hewldedat parsengîyek bo em roley êran pêkbhênêt. herweha êran yekêk bû le brawekanî şerî êraq û hkumetêkî hawsoz be êran le bexda le aradaye û êranîş zor karîger buwe le hêştnewey beşar esed le deselatî sûrya، herweha egerçî rolêkî kemtr le yemenda degêrn، belam rolêkî grng debînn le naseqamgîrkrdnî barudoxeke، kewate eme rolî êrane lem sê wlateda. leber ewe le rwangey komelgey nêwdewletîyewe êran destêwerdan le karubarî nawçekeda dekat û hewl dedat karîgerî slbî hebêt beser rewtî rudawekanewe û bîrubawere şorşgêrîyekanî blawbkatewe، kewate eu mlmlanê tayfegerîyeî le nêwan şîe û sunneda heye û çendîn deye drêjey kêşawe karîgerî xrapî hebuwe leser nawçeke û botehoy naseqamgîrkrdnî hel û merceke.


* wate pêtanwaye êran twanîwyetî bbête eu hêzey ke debêt hîsabî bo bkrêt le dûbare rêkxstnewey nawçeke le eayndeda؟
- ewe hîç guman helnagrêt، çunke egerçî debêt serokî emerîka stayş bkrêt leser geyştn be rêkkewtne etomyeke legel êranda، leber euey eu rêkkewtne destkewtêkî gewre bû bo con kêrî û serokî emerîka û xudî emerîka û syasetî rojawa، çunke twanîyan çalakîye etomîyekanî êran bxenejêr çawdêrîyewe bo mawey 15 bo 20 û tenanet 25 sal، eweş bende bewey çon rêkkewtneke dexwênîtewe، belam le heman katda eger le ruuy sîxurî û hewalgrî û şerî teqlîdî û pştîwanî êran bo grupe wekîlekanî- wek hzbula- le helsukewtekanî êran brwanît، ewa êran bote hêzêk ke debêt be şêweyek le şêwekan mameley legelda bkeyt. eger le doxî sûryaş brwanîn، ewa debînîn ke rûsya bûnî heye lew wlateda، herweha êran û hzbulaş bûnyan heye، le heman katda emerîkaş bûnî heye le sûryada، belam be ast û endazey eu sê layene na، hokarekeş ewe bû ke emerîka leber fakterî syasî nawxoyî xoy le têweglan le şerêkî dîke be dûr grt، belam eu rastîyeî feramoş krd ke bjarey serbazî heye le nêwan xûbedûrgrtn le encamdanî hîç krdeweyek û penabrdneber dagîrkrdnî –eu wlate- lelayen hêze rojeawayyekanewe.
* lem satewexteda ke nawçekey pêyda têdeperêt، herêmî kurdstan twanîwyetî be şêweyekî kara şerî tîrorîstanî da'ş bkat û xoy bedûrgrtuwe le têweglan le tundutîjî û nakokîye tayfegerîyekey nêwan şîe û sunne، belam em herême bawerî waye bedesthênanî serbexoyî û serwerî take rêgaye bo euey xoy le kêşe û ajawekanî nawçeke bparêzêt، boçûnî êwe lem bareyewe çîye؟

- le rastîda ême basî kurdstan le nawçeyekî bçûkda dekeyn، wek eu herêmey ke le êraqda heye –eu êraqey le duay rêkkewtnî sayks-pîko le salî 1916 drust bû-، yan basî eu kurdstane dekeyn ke çend beşêkî sûrya û êranîş le xobgrêt- û renge bo nawçey qewqazîş drêj bbêtewe-، çunke euey le êstada bedî dekrêt kurdstan wek dewletêkî emrî waqî' bûnî heye. belam kêşeke eweye ke le mawey 50 bo 100 salî rabrdûda، yaxud belay kemewe le duay têweglanî emerîka lem nawçeyeda le serdemî salanî pencakanî sedey rabrduwe، emerîka hergîz pştîwanîyekî tewauy eu bîrokekey nekrduwe، eme le katêkda zor zehmete bo kurd ke pştîwanî komelgey nêwdewletî bedest bhênêt، betaybetî pştîwanî netewe yekgrtuwekan، be bê palpştî emerîka.
* êwe le welamekantanda amajetan be rêkkewtnî sayks-pîko krd، aya pêtanwaye tewauy em rêkkewtne darûxawe û debêt ser lenwê nawçeke rêkbxrêtewe û eu rêkxstneweyeş gorînî snûrekanî dewletanî em nawçeye le xobgrêt؟

- eme prsêkî zor aloze û cêy bayexe، syasetî îdarey corc buş û syasetî îdarey êstay emerîka –îdarey obama- brîtî bû le pêdagîrî leser parastnî snûrekanî sayks-pîko bkat، xo eger hîlarî klîntonîş bbêteserokî emerîka ewa drêje be heman syaset dedat û hewl dedat corêk le dewletî nîştmanî le sûrya û êraqda bhêlnewe، pêmwaye destpêşxerîye dîplomasî û serbazîyekan le djî da'ş – le êraq û sûrya-، herweha hewle dîplomasîyekanî con kêrî bo hênanearay aştî le sûryada، yaxud belay kemewe bo hênanearay agrbest û corêk le seqamgîrî be amancî ewen sûrya û êraq wek xoyan bmênnewe û snûrekanî be bê destkarî bmênnewe û le êstada hîç layek be gumanewe lew snûrane narwanêt cge le kurdî sûrya nebêt. kewate syasetî resmî emerîka eweye ke em dewletane wek xoyan û bem snûraney êstayanewe bmênnewe. belam legel hemû ewaneşda، helumerc û waqîekeş gorankarî beserda hatuwe، çunke herwek pêştr amajem pêkrd kurd le êstada keysêkî behêzî heye bo serbexoyî- herçende qebarey eu dewlete be naroşnî demênêtewe-، xo eger eu serbexoyyeş bedest bhênn، ewa eu êraqey êsta leberyek heldeweşêt û eu kateş debêt snûrekan dabrêjrênewe û renge sê dewletî lêbkewêtewe، kurd le bakûr û sunne le nawerast û şîeş le başûr، ke renge emeş le kotayîda serkewtû nebêt، leber euey –egerçî erebekanî nawçeke sereta xoyan wek ereb û muslman denasênn، nek wek êraqî yan sûrî-، belam legel eweşda em dewlete neteweyyaney êsta bo mawey sed sale bûnyan heye، wate egerçî lelayen rojawawe drustkrawn û egerçî dewletî destkrdn û egerçî xêlî erebî sunne hen ke be hoy snûrî êraq û sûryawe dabeş bûn، belam em wlatane le seretada bnemaleyekî paşayetî berêwey debrdn û dwatr serkrdeyekî syasî û êstaş le êraqda hkumetêkî dîmukrasî heye، kewate baş bn، yan xrap، ewa em dewletane bûnyan heye، çunke le êstada nasnameyek heye pêy dewtrêt êraqîbûn yan sûrîbûn، sereray euey xoyan be kurd، yan şîe، yan be ereb bzann، leber ewe pêmwaye debêt be corêk mamele legel eu snûraneda bkeyn. euey peywendî be kurdewe hebêt، ewa egerî ewe heye destkewtî zyatr bedest bhênn û ptr berew hukmranî hengaw bnên، ke êsta herêmekeyan dewletî emrî waqîe، ke xzmetî berçawî pêkrdûn. belam taweku emerîka le nawçekeda destroyştû bêt، ewa fşar drust dekat bo parastnî seqamgîrîî eu snûraney sed sal pêş êsta darêjrawn، egerçî eme xzmet be grupe cyawazekanî nêw eu snûraneş nekat.