پڕۆڤیسۆرێ یاریدەدەر دكتۆر حەمید باڤی بسپۆڕ و شارەزا ل دیروكا ئیسلامی بو گوڵان: دڤیا کادر و ئەندامێن پارتێن ئیسلامیش چووبانە د سەنگەرێن شەری دا و بەڕەڤانی ژ کوردستانێ و مللەتی کربا
به‌شی یه‌كه‌م
د. حەمید باڤی پروفیسورێ هاریکار ماموستا ل ساڵێن (١٩٧٨-١٩٨٢) کولیژا شەریعەتی ل زانکویا بەغدا خواندیە وخلاسکریە و بەکالوریوس ب (شەریعەتی) وەرگرتیە، ل سالێن (١٩٨٣-١٩٨٥) هاتە وەرگرتن ل خواندنا بلند ل پشکا ئایینی/ کولیژا شەریعەتی/ زانکویا بەغدا و خواندیە وباوەرناما ماجستێری وەرگرتیە ب ناما خوە (تدوین الکتب المقدسة: التوراة، الإنجیل، القرآن)- ڤەکولینەکا هەڤبەرکری، چەند ڤەکولین وبابەتێن ئایینی ودیروکی نڤێسینە و هندەک بەلاڤەکرینە، لەوما گوڤارا گوڵان بفەرزانی هەڤدیتنەکێ دگەل بکەن دەربارەی چەند پرسێت گرێداێی ب لایەنێ نەتەوەیی و ئایینیڤە .
* پشتی رووخانا خه‌لافه‌تا ئیسلامی ل ئه‌سته‌نبوڵ، رێكخراوا ئیخوان موسلمین له میسر هاتە دامه‌زراندن بو دووباره زڤڕاندنا خه‌لافه‌تا ئیسلامی، پشتی هنگی فیكرا ئیخوان بوویە فیكرەکا جیهانی، ئه‌ڤه‌ش بوو ئەگەرێ دابەشبوونا ئیسلامێ بو سیاسیی و عیباده‌ت، ئه‌ڤ دابه‌ش بوونا ئیسلامێ بو ئیسلاما سیاسیی چه‌ند خزمه‌ت ب ئیسلامێ كرییه؟
- دولەتا عوسمانی (یا تورکی) پتر ژ (٦٠٠) سالان - ژ سالا ١٢٩٩ هەتا ١٩٢٣- حوکمڕانی یا ل بیاڤەکێ بەرفرەهـ کری ل چەندین وەلاتێن دەڤەرا ناڤەڕاست هەروەسا ل چەند وەلاتێن ئەوروپا ژی، و دەستهەلاتەکا خورت هەبوو بتایبەتی ل قوناغێن دەستپێکێ، پاشی پیچ پیچە لاواز بوو ب ئەگەرێ گەندەلییا کارگێری و دارایی و رەوشتی ..هەد، چونکو ب سەرڤە کراسێ (ئیسلامێ) کر بوویە بەرخوە، و خوە دهینا دەرێ کە یا شەریعەتێ ئیسلامێ ب جه دینیت، بەلێ ژ بنڤە (دەستهەلاتەکا تورکی بوو) و سولتانا بخوە خوینا ئێک و دوو ڤەدخوار سەرا دەستهەلاتێ و کورسیکێ و پارا وخوشیێن دونیایێ !، لەوما ژی سەنگ وبهایێ وێ کێم بوو د ناڤ جیهانا ئیسلامی دا و ئەو پیروزییا خوە نەما وەک (خیلافەتا ئیسلامی)، ومللەتێن دی ژی رابوونە سەر خوە وئەوان ژی داخوازا مافێن خوە یێن نەتەوی کرن مینا (دەولەتا عوسمانییان) وشورەشێن جودا جودا ل چەندین جهـ و دەڤەران سەرهلدان.
ڤێجا (وەلاتێ مصرێ)- ئەو دەولەتا مەزن وخودانا زانینگەها ئەزهەری وپارت و گروپێن سیاسی و سەنتەرێن زانستی وهزرا هشیاربوونا نەتەوی- بزاڤ کر کە رولەکێ مینا رولێ (دەولەتا عوسمانیێن تورک) بگێریت، ئینا پارتا (الإخوان المسلمون) هاتە دامەزراندن- وەک بزاڤەکا ئایینی و جڤاکی و چاکسازی- (ل ٢٢ ئادارا سالا ١٩٢٨ێ) ل باژێرێ ئیسماعیلییە ل مصرێ ب سەرکێشیا خودێ ژێ رازی : حسن البنا (١٩٠٦- ١٩٤٩ )، و پشتەڤانیا چەندین زانا و رەوشەنبیران و ماموستایێن زانکویان، کە چوونە د ناڤ کولان وجادە وچایخانان دا، و هاریکارییا دەستکورت و هەژاران کر وجەماوەرەکێ زور ل دورا کومبوو ب هیڤییا هندێ کە ڕەوشا وان و جڤاکی ب گشتی بگهوڕن بەرەف باشتر وخوشتر، بەلێ مخابن دەمێ سەرکردایەتییا (ئیخوانا) ئەو هێزا جەماوەری یا مەزن ل دورێن خوە دیتی رەنگەکێ (غرور)ێ ل دەف پەیدا بوو و دلێ وان ژی (تەماعییا) دەستهەلاتێ و کورسیکێ کر و چاڤێن وان ژی چوونە پارا و دونیایێ، ئینا تێکەلی سیاسەتێ بوون و دیار کر بو رایا گشتی کە (سیاسەت و دین) ژێک ناهێنە دابڕین و ژمارەکا زانایان و گروپان ژی ل جیهانا ئیسلامی پشتگیرییا ڤێ دیتنێ کر و دکەن هەتا نوکە ودبێژن: دین چارەسەرییە ژ بو هەمی کاروبارێن مروڤی و جڤاکی یێن ئایینی،رەوشەنبیری، رەوشتی، زانستی و جڤاکی، سیاسی، کارگێری و ئابوری. لەوما ژی ژ بو ب دەستڤەئینا دەستهەلاتێ گروپێن توندوتیژ دەرکەفتن وکوشتن هاتە کرن دژی هندەک کەسان و بەرژەوەندیێن دەستهەلاتا دەولەتێ، و هندەک کەس ودەستهەلاتا ب (گاوریێ/ کوفرێ) هاتنە (وەصف) کرن، ڤێجا سەرەرای بەلاڤبوونا بیر و هزرێن پارتا (ئیخوانا) ل پڕانیا وەلاتێن جیهانا ئیسلامێ بەلێ ژ بەر چوونا وان بو ناڤ سیاسەتێ و پاراستنا بەرژەوەندیێن دونیایی ئەو ژی پارچە پارچە بوون وبوونە چەندین گروپ، رێکخراو و پارتێن ئایینی- سیاسی ... چونکو هندەک شەنگستە و بنەمایێن سەرەکی د ناڤ (ئیخوانا) دا پەیدا بوون- ب دلێ هەمییان نەبوون- مینا:
أ- دەرکەفتن وکارکرن دژی حاکمێ دەولەتێ (چ کافر بیت یان نە)، چونکو ئەو نە (ولی أمر المسلمین)ە ل دەف وان، بەلکو دڤێت گوهدارییا (خلیفة المسلمین) بهێتە کرن وفەرمانا وی بهێتە بجهئینان ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا﴾ النساء: ٥٩، و نابیت بێ ئەمرییا خودێ بهێتە کرن ژ بەر کەسەکی (لا طاعة لمخلوق في معصية الخالق) هەروەسا (عن عبد الله بن عمر رضي الله عنه أن النبي صلى الله عليه وسلم قال: (على المرءِ المسلم السمْع والطاعة فيما أحبّ وكَرِه إلا أن يُؤْمَر بمعصية، فإن أُمِرَ بمعصية فلا سَمْع ولا طاعة) رواه مسلم.
ب- دڤێت ژدل بەیعەتا (سەرکێشێ گشتی/ المرشد العام) بهێتە کرن بێ دوودلێ، ونابیت کەس ژ فەرمانا وی دەرکەڤیت، و بەرژەوەندییا پارتا (ئیخوانا) ئەرکە وفەرە بهێتە پاراستن (کە وەکی روکنەکێ ئایینی یێ سەرەکی لێکر)، کە دڤێت مینا صوفییەکی بیت ژ فەرمانا شێخێ خوە دەرنەکەڤیت، و مینا سەربازەکێ لەشکەری بیت ژ فەرمانا فەرماندێ خوە دەرنەکەڤیت ویێ بێگومان و دوودلی بیت. و هوسا (بەرژەوەندی) وەکی شەنگستەیەکێ لێهات، و تشتەکێ دیارە ژی هەر ئێکی (بەرژەوەندی) ژی وەکی زانینا خوە ددیت وشروڤە دکر.
ت- بکارئینانا ئایینی ئیسلامێ یێ پیروز وەک ئەمرازەک بو گەهشتنا مەرەمێن خوە یێن سیاسی و دونیایی (چ د ڕەوا بن یان نە دڕەوا بن!)، چونکو دڤێت موسلمان ب ئاشکەرایی وب نەپەنی ونهێنی وەکی ئێک بیت، نابیت تشتەکی نیشا خەلکی بدەت و بزاڤێ و کاری بو مەرەم وتشتەکێ دی بکەت .
ث- دانانا دروستیێ و ڕاستگوویی بو خوە ب تنێ دویر ژ کوما جڤاکێ موسلمان و ئیماندار، هەتا وی ڕادەی دگوتن: جڤاک یێ نەزانە و(جاهلە)، بێگومان ئەڤ (ئیحتیکارە) کارەکێ گەلەک خرابە و ژێکڤەکرنەکە د ناڤ جڤاکێ ئیسلامێ دا.
ج- نەپێگیریکرن ب ڤیانا وەلاتێ وبەڕەڤانی ژێ کرنێ و پاراستنا بەرژەوەندیێن مللەتی یێن گشتی و رێزگرتن ل پێکڤەژیانا جڤاکی د ناڤبەرا هەمی تەخ و چینێن ئایینی و مەزهەبی و هزری ونەتەوی کە پڕانیا جڤاکێن دەڤەری د تێکەلن ژ گەلەک نەتەوە و ئایین و مەزهەبان پێکدهێن.
ئەڤ ئەگەرێن لسەری و چەندەکێن دی بوونە ئەگەرێ ژێکڤەبوونا وان ژ ئێک و دوو، زێدەباری هەبوونا پوست و پارە و بەرژەوەندیێن دونیایێ یێن جودا جودا .
بێگومان ئەڤ ژێکڤەبوون و پارچەبوونە خزمەتا جڤاکێ ئیماندار ناکەت ، بەلکو زیانێ دگەهینیتە ئایینێ ئیسلامێ، و بانگخوازێن موسلمان لاواز دکەن بەرامبەری ئالیێن دی دەمێ د بێژنێ: ئەگەر مەرەما هەوە ئایین وخودێ و پێغەمبەر بیت (ﷺ) بوچى هووین بخوە ئێک ودوو ناگرن و نابنە ئێک؟ و بوچی هوین تێکەلی سیاسەتێ دبن؟ بوچی هووین ئایینی بکاردئینن ژ بو گەهشتنا بەرژەوەندیێن سیاسی؟ .
ب دیتنا من: یا باش ئەو بوو خویشک وبرایێن پارتیا (ئیخوانا) داکوکی ل پەروەردێ کربایە و بەرەبابەکێ پێگیر ب ئایین و رەوشت و ڕاستگوییێ ئاڤاکربایە شوینا وەرگرتنا چەند کورسیک و پوستەکێن سیاسی، زێدەباری دڤیا ڤیانا وەلاتی د دلێ مللەتێ مە دا چاند بایە دا ئێدی کەس ژ جیرانێن مە (عەرەب وتورک وفارس) نە شیابایە زولم و زورداریێ ل مللەتێ مە بکەن و جینوساید وقڕکرن و ئەنفالان ب سەری بینن!.
* ل گورەی ڤێ دیروکا ئیخوان موسلمین، زەلال بویە كو فیكرا ئیسلاما سیاسیی گرنگی ب پرسا وڵات و نه‌ته‌وه‌ی نادەت، پیرۆزێیت نه‌ته‌وه‌ی بێ به‌ها دکەن، ل كوردستانێش دبینین كه ل ڤان مه‌دره‌سا حزبێن ئیسلامی سه‌رپه‌رشتێی لێدكه‌ن، پرۆگرامێن نەهێلانا هزرا نه‌ته‌وه‌ی و نیشتمانییه، هه‌روه‌سا دبینین سه‌ركردێت حزبێت ئیسلامی رێز ل سروودا ئه‌ی ره‌قیب ناگرن، ئایا رەشڤەکرنا ئینتیما و پیرۆزێین نیشتمانی چ كاره‌ساتەک دێ لێ چێ بیت؟
- ب دیتنا من کەسێ موسلمان ومروڤێ ئولدار گەلەک گرنگیێ ب (ئاخ و وەلات)ێ خوە وب (جڤاک و مللەتێ) خوە ددەت و بەڕەڤانیێ ژێ دکەت، بەلکو ئەرکە و فەرە لسەر هەر موسلمانەکێ خوە و ئایین و مال و مولک و نامویسا خوە بپارێزیت و ب دەست کەسێ ڤە بەرنە دەت، خوە کی بیت و ب چ ناڤ هێرەشێ بکەتە سەر وەلات ومللەتێ مروڤی !!؟، هەروەکی د گوتنەکا پێغەمبەری دا (ﷺ) هاتی: (منْ قُتِل دُونَ مالِهِ فهُو شَهيدٌ، ومنْ قُتلَ دُونَ دمِهِ فهُو شهيدٌ، وَمَنْ قُتِل دُونَ دِينِهِ فَهو شهيدٌ، ومنْ قُتِل دُونَ أهْلِهِ فهُو شهيدٌ) رواه أَبو داود، والترمذي وَقالَ: حديثٌ حسنٌ صحيحٌ. هەروەسا د حەدیسەکا دی دا هاتیە (عنْ أَبي هُريرة (رض)، قالَ: جاء رجُلٌ إِلَى رَسُول اللَّه (ﷺ) فَقَال: يَا رسولَ اللَّه أَرأَيت إنْ جاءَ رَجُلٌ يُرِيدُ أَخْذَ مَالِي؟ قَالَ: (فَلا تُعْطِهِ مالكَ) قَالَ: أَرأَيْتَ إنْ قَاتلني؟ قَالَ: (قَاتِلْهُ). قَالَ: أَرأَيت إنْ قَتلَني؟ قَالَ: (فَأنْت شَهيدٌ) قَالَ: أَرأَيْتَ إنْ قَتَلْتُهُ؟ قَالَ: (هُوَ فِي النَّار)ِ رواهُ مسلمٌ.
لەوما ئەز د بێژم: ئاشکرایە مروڤێ ئولدار حەز ژ وەلات و مللەتێ خوە دکەت و بەڕەڤانیێ ژێ دکەت وجانێ خوە گوری دکەت وخوە بو پاراستنا سەروەرییا وەلاتی و بەرژەوەندییا گشتی یا مللەتی د دەتە شەهید کرن، بەلێ ئەوا هاتیە کرن کە هندەک پارتێن ئیسلامی گرنگیێ ب وەلاتی نادەن و بەڕەڤانیێ ژێ ناکەن ئەو مەرەمێن سیاسی یێن ل پشت رەفتار وکارێ وان هەی!، مخابن دڤیا کادر و ئەندامێن پارتێن ئایینی مینا پارتێن نەتەوی وجەماوەری و مەدەنی چووبانە د سەنگەرێن شەری دا و بەڕەڤانی ژ وەلاتێ کوردستانێ و ژ مللەتی کربایە ! چونکو (وەلات) یێ هەمیانە، دڤیا پارتێن ئیسلامی هەڤسەنگیەکێ ڕابگرن د ناڤبەرا دوزێن نیشتیمانپەروەری وئایینی دا و رێزێ ل ئازادیێ و پێکڤەژیانا جڤاکی وئایینی و مەزهەبی بگرن، زێدەباری هێمایێن لێبورینێ و ئێکگرتنێ ومللەتینێ، هەروەسا دڤێت رێز ل پیروزیێن وەلاتی ومللەتی (ئەوێن رێکەفتنا گشتی و جەماوەری لسەر هاتیە کرن) بهێتە گرتن ب فەرمی، چونکو هەر پارتەکا وە نە کەت دێ یا نامو بیت د ناڤ جڤاکێ کوردستانێ دا و ب سەرناکەڤیت و نەشێت خزمەتا مللەتی بکەت ب هەمی تەخ و چینا ڤە.
* ئەم وه‌ك گه‌لەكێ موسڵمان « گه‌لێ كورد» ، خودان دیروکه‌كا پاكژا موسڵمانیه‌تی و كوردایه‌تێی ینە و چه‌ند زاناێین مەزنێت ئیسلامی مە ێیت هه‌ین هه‌ر له ئه‌حمه‌دی خانی هەتا دگەته مه‌وله‌وی و نالی، بوچی ئیسلاما سیاسیی ڤێ دیروکێ پشتگوە دخەت و دڤێت دیروکەکا دی ل كوردستانێ بەڵاڤ بكەت كو ئه‌ویش دیروکا عه‌ره‌بییه؟
- خەلەتی وشاشیەکا هەرە مەزنە کە پارتەکا ئیسلامی هەبیت و دیروکا (گەلێ کوردستانێ) و خزمەتێن وی ئەوێن پێشکێشی جیهانا ئیسلامی و مروڤایەتیێ کرین پاشگوهڤە پاڤێت و پویتە پێ نەکەت، قەت نابیت دیروکا نەتەوێ عەرەب وتورک وفارس ب هێجەتا ئایینێ ئیسلامی زال بکەن لسەر دیروکا (مللەتێ کورد)، بەلکو دڤێت ئەو زولم و ستەما عەرەب وتورک و فارسا ل کوردا ول جڤاکێ کوردستانێ کری بهێتە بەرچاڤ کرن و کار ل سەر بهێتە کرن دا دووبارە نە بنەڤە جارەکا دی، و ئەڤ چەندە ئەرکێ زانایێن ئایینی و مەلایێن کورد و پارتێن سیاسییە ل پێشیا هەمیان ژی پارتێن ئیسلامی، کو دڤێت کارەکێێ وەسا بکەن کو وەلات ژ داگیرکرنێ رزگار ببیت ومللەت ژ بندەستێێ ئازاد وقورتال ببیت.
