د.سالار عوسمان بەرپرسی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان، لە دەستپێكی بازنەی گفتوگۆی ئەمجارەدا «بەئامانجگرتنی هەرێمی كوردستان و هۆكارەكانی»، زۆر بە گەرمی بە خێرهاتنی میوانە بەشداربووەكانی ئەم گفتوگۆیەی كرد و، ئاماژەی بەوە كرد، «بازنەی گفتوگۆ»، ئۆرگانێكی سەربەخۆی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستانە و لە سەرەتای ساڵی ڕابردوو (2023) ئەم ئۆرگانە دامەزراوە و، مانگانە گفتوگۆ لەسەر پرس و مژارێكی گەرم و گرنگی نەتەوەیی و نیشتمانی و پەیوەست بە ژیانی ڕۆژانەی خەڵك بەڕێوە دەبات، تا ئێستا 12 گفتوگۆی بە بەشداریی زیاتر لە 80 دەستەبژێری سیاسی و ئەكادیمی و نیشتمانی و هەزاران هاووڵاتی لە ڕێگەی ئامادەكردنی ڕاپۆرتی مەیدانی و ڕاپرسییەكانی لە سەرانسەری كوردستان ئەنجام داوە، بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندن بڕیاری داوە، چالاكییەكانی بازنەی گفتوگۆ بەردەوامی پێبدات. ئامانج لەم بەردەوامیپێدانە ئەوەیە كە مەبەستمانە ئەم پلاتفۆرمە كراوەیە ڕایەڵەیەك بێت بۆ پێكەوەگرێدانەوەی بیروبۆچوونە جیاوازەكان و هەروەها ڕایەڵەیەك بێت بۆ كۆكردنەوەی ئایین و نەتەوە جیاوازەكانی كوردستان و خەمە حزبی و لۆكاڵییەكان بگۆڕین بۆ خەمی نیشتمانی و هەموومان پێكەوە بە خەمی خۆمانی بزانین و پێكەوە گەنگەشەیان بكەین و چارەسەری گونجاویان بۆ بدۆزینەوە.

سەبارەت بە گفتوگۆی ئەمجارەش، بەرپرسی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان، بە بەشداربوانی گفتوگۆكەی ڕاگەیاند: گفتوگۆی ئەمجارە بابەتێكە لە بابەتە گەرمەكانی كارەساتێك كە وەك غەدر دژی هاووڵاتیانی سڤیل و قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان ئەنجام دراوە. پرسیارێكمان كردووە: «بۆچی هەرێمی كوردستان بە ئامانج دەگیرێت و هۆكاری ئەم بەئامانجگرتنە چییە؟» دەمانەوێت گفتوگۆیەكی ڕاشكاوانە بكەین و وەڵامێك بۆ ئەم پرسیارە وەربگرینەوە، دوای ئەم وتەیە بەمجۆرە دید و تێڕوانین و پێشنیارەكانی خستەڕوو:

 

 

من هەوڵدەدەم باسی دەرهاویشتە خراپەكانی میدیا و ڕاگەیاندنەكانی كوردستان بكەم لە شێوازی مامەڵەكردنیان لەگەڵ ئەو هێرش و دەستدرێژییانەی كرانە سەڕ ماڵی هاووڵاتییەكی سڤیل و سەرمایەدارێكی نیشتمانپەروەری ئەم وڵاتە كە لە ئاكامدا چەندین هاووڵاتی شەهید بوون كە لەناویاندا ئافرەت و منداڵی ساوای تەمەن 11 مانگیشی تێدا بوو.

ئەوەی لە مامەڵەی بەشێك لە میدیای كوردستان هەستم پێكرد، نەبوونی هەستی نیشتمانپەروەری بوو، بەوەی چۆن مامەڵە لەگەڵ ڕووداوێكی گەورەی بەمجۆرە دەكات و زیانی بۆ بەرژوەندیی نیشتمانی و سایكۆلۆژیەتی هاووڵاتیان و ئاشتی كۆمەڵگە نەبێت. بەداخەوە لەبری ئەو هەستە، من تێبینم كرد لەناو ئەو بەشەی میدیای كوردستاندا، جۆرێك لە تێكەڵكردنی كێشەكان هەیە كە پێی دەڵێن كێشەی»تێكەڵكردن و ئاریشەی ئاڵۆزكردن»، هەروەك چۆن ئەم تێكەڵكردنە لای بەشێك لە سیاسەتمەدارەكانی كوردستان پیادە دەكرێت.

كاتێك میدیا دەبینێت نیشتمانەكەی ڕووبەڕووی مەترسی، یان كارێكی تیرۆریستیی گەورە بووەتەوە، پێویستە بیركردنەوەكانی خۆی، یان شێوازی ڕووماڵكردنی ئەو ڕووداوە گەورە پۆلین بكات و ئاگای لەوە بێت، خۆی نەبێتە فاكتەرێك بۆ ئەوەی ئەم ڕووداوە گەورەیە بە شتی لاوەكی تێكەڵ بكات و كارێك بكات كە خزمەتی بەرژەوەندییەكانی دوژمنی نیشتمانەكەی خۆی بكات. هەر بۆیە مامەڵەی بەشێك لە میدیا لە چۆنیەتی ڕووماڵكردنی ئەو غەدرە گەورەیەی لە خەڵكی سڤیل و قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان كراوە، بە جۆرێك بوو هەستی نیشتمانپەروەری تێدا نەدەبینرا، بۆیە من داواكارم ڕۆژنامەنووس و میدیاكارانی كوردستان ئەمە بە هەند وەربگرن و، ڕیگە چارەیەك بۆ ئەو دەرهاویشتە خراپانەی نەبوونی هەستی نیشتمانپەروەری لە كاری ڕۆژنامەنووسیدا بدۆزنەوە، بەتایبەتی كە لە ڕووماڵی بەشێك لە میدیای كوردستان لەسەر ئەم ڕووداوە گەورەیە بینیمان.

دەرهاویشتەیەكی دیكەی نەرێنی هەر تایبەت بەم ڕووداوە گەورەیە هەستمان پێكرد، بێدەنگیی بەشێكی دەستەبژێری ڕووناكبیر و ڕۆشنبیرانی كوردستان بوو. ئێمە بینیمان دەستەبژێری سیاسیی و حزبە سیاسییەكان هەر یەكەیان بە جۆرێك بە ڕێگەی ئاخافتن و بڵاوكردنەوەی بەیاننامە، بۆچوونەكانی خۆیانیان لەسەر ئەم پرسە خستە ڕوو، بەڵام هەستمان كرد لەناو ئەم ڕووداوە گەورەیەدا، بەشێك لە ڕۆشنبیرانی ئێمە بوونیان نییە، ئەمە لە كاتێكدا دەستەبژێری ڕۆشنبیر لە هەموو وڵاتێكدا، قسەو هەڵویستی جددی لەسەر هەموو ڕووداو و كارەساتەكانی نیشتمانی خۆیان هەیە. هەر بۆ نموونە لە دوای كارەساتی 11ی سێپتەمبەری 2011 كە ئەمریكا كەوتە بەر هێرشی تیرۆریستان، ئەوە دەستەبژێری ڕۆشنبیری ئەمریكا بوون، ئەو پرسیارە گەورەیەیان ڕووبەڕووی جیهان كردەوە «بۆچی ڕقتان لێمانە؟» ئەمە بەو مانایەی بۆچی ڕق و بوغز و كینەتان بەرانبەرمان، گەیشتووەتە ئەو ئاستەی هاووڵاتیانی سڤیلی ئێمە بە بێ پاساو كۆمەڵكوژ دەكەن؟ لەم ڕوانگەیەوە دەبوو دەستەبژێری ڕووناكبیری ئێمەش ئەو پرسیارەیان ڕووبەڕووی جیهان بكردایەتەوە، بۆچی ڕق و كینەتان بەرانبەر بە هەرێمی كوردستان گەیشتووەتە ئەو ئاستەی بە ڕۆكێتی بالیستیكی منداڵێكی تەمەن 11 مانگی ئێمە شەهید دەكەن؟ من ئەم پرسیارە بۆ دەستەبژێری ڕووناكبیری كوردستان بەجێدەهێڵم بۆ ئەوەی وەڵامی بدەنەوە.

خاڵی گرنگ بۆ دۆزینەوەی ڕێگەچارەیەكی سەردەمییانە لەگەڵ كۆی كێشەكانمان بە كێشەی پەرتەوازەیی نێوان هێزە سیاسییەكانی كوردستان و كێشە هەڵواسراوەكانمان لەگەڵ بەغدا و ئەو كێشانەشی لەگەڵ دەوڵەتانی دراوسێ هەمانە، من لەژێر یەك تایتڵدا كۆیان دەكەمەوە كە ئەویش «گفتوگۆی ڕاشكاوانە و دانوستاندنە لەگەڵ یەكتری».

***

بۆیە لەناو ئەم ناونیشانەدا « گفتوگۆ و دانوستاندن» دۆست و دوژمن دەگرێتەوە و ئەمەش بەشێكە لە دیپلۆماسیەتی مێژووی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردستانیش، پێموایە ئێستا دووبارە كاتی ئەوەیە كە هەرێمی كوردستان و هێزە سیاسییەكانی دەست بە پرۆسەیەكی دیكەی دیپلۆماتی و دانوستاندن بكەنەوە، بۆیە لەم چوارچێوەیەدا پێویستیمان بۆ «گفتوگۆ و دانوستاندن» بەسەر چوار تەوەرەی سەرەكی و گرنگ بەمجۆرە دابەش دەكەم:

یەكەم: گفتوگۆ و دانوستاندن لەسەر ئاستی پرۆسەی سیاسی لە ناوخۆی هەرێمی كوردستان.

لەم قۆناغەدا پێویستمان بە پێداچوونەوە و هەڵسەنگاندنەوەی پرۆسەی سیاسیی ناوخۆی كوردستان هەیە. هەموو لایەكمان دەزانین و لەم گفتوگۆیەشدا زۆر جەختی لەسەر كرایەوە كە یەكێك لەو هۆكارانەی دەبێتە هۆكاری بەهێزی هەرێمی كوردستان و چۆنیەتی مامەڵەكردنیكی دروست لەگەڵ كۆی گۆڕانكارییەكانی ناوچەكە و ئەو هەڕەشانەشی ڕووبەڕوومان دەبنەوە، یەكڕیزی و تەبایی و یەكهەڵوێستی هێزە سیاسییەكانی كوردستانە، بەداخەوە لە ئێستادا، لە بری یەكڕیزی و تەبایی و یەكهەڵویستی، پەرتەوازەیی و هەڵوێستی جیاوازی حزبی دەبینین. بۆیە زۆر گرنگە لەناو خۆی پرۆسەی سیاسیی كوردستانەوە دەست پێبكەین. هێزە سیاسییەكانی كوردستان دەبێت پێكەوە گفتوگۆ و دانوستاندنی ڕاشكاوانە و جددی بكەن و لە داواكاریی یەكتری تێبگەن و لە پێناوی بەرژەوەندنی باڵای ئەم نیشتمانە لەسەر پرانسیپێكی هاوبەش ڕێكبكەون، بۆ ئەوەی بتوانن هەنگاو بۆ چارەسەركردنی كێشەكان هەڵبگرن و شێواز و میكانیزمی گونجاو بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشە و مەترسییەكان بدۆزنەوە.

دووەم : گفتوگۆ و دانوستاندن لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان و عێراق.

كێشە هەڵواسراوەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و عێراق گەیشتوونەتە ئاستێك، پێویستی بە گفتوگۆ و دانوستاندنی زۆر ڕاشكاوانە لەگەڵ عێراق هەیە، لەدوای دەستبەكاربوونی حكومەتەكەی محەمەد شیاع سوودانی لە تشرینی یەكەمی 2022 هەتا ئێستا، گفتوگۆ و دانوستاندنی بەردەوام لە نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و كابینەكەی سوودانیدا هەبووە. لەم ماوەیەدا چەندین ڕێككەوتنی گرنگیان ئیمزا كردووە، بەڵام ئەم ڕێككەوتنانە بە كردەیی جێبەجێ نەكراون، ئەمە مانای ئەوەیە وەك بەڕێزانیش لەم گفتوگۆیە جەختیان لەسەر كردەوە، لە دەرەوەی حكومەتی عێراق هێزێكی دیكە هەیە كە ڕێگرە لەوەی حكومەت ڕێز لەو ئیمزایانەی خۆی بگرێت كە لەسەر ڕێككەوتنەكانی لەگەڵ هەرێمی كوردستان ئیمزای دەكات، بۆیە دەبێت ئەمە یەكلایی بكرێتەوە و پێویستە ئێمە وەك هەرێمی كوردستان و هێزە سیاسییەكان لەگەڵ لەگەڵ حكومەت و هێزە سیاسییە دەستڕۆیشتووەكانی عێراق دانوستاندنی ڕاشكاوانە بكەین و ئەم پرسە بەلایەكدا یەكلایی بكەینەوە، بۆ ئەوەی بە ئاستێك لە یەكتری تێبگەین كە وەڵامی ئەم پرسیارەمان بدەنەوە «ئایا هەرێمی كوردستان، هەرێمێكە لە چوارچێوەی دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراقدا، یان بڕیارتان داوە وەك لایەنێكی نەیار و دوژمن مامەڵەمان لەگەڵ بكەن؟» بە قەناعەتی من ئەگەر لایەنە كوردستانییەكان بە یەكگرتوویی پێداگری بكەن، وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە لە بەرژەوەندیی هەرێمی كوردستان وەردەگرینەوە.

سێهەم: گفتوگۆ و دانوستاندن لەسەر ئاستی هەرێمایەتی «دەوڵەتانی دراوسێ».

جوگرافیای هەرێمی كوردستان كەوتووەتە ناوچەیەك كە چەند دەوڵەت دراوسێەتی و ئێمە خۆمان هەڵماننەبژاردوون، بەڵكو جوگرافیا بەسەریدا سەپاندووین، ئەم جوگرافیایەش نە بە ئێمە دەگۆڕێت و نە بەوانیش، بۆیە ئەگەر كێشەیەك، یان تەنانە شەڕیشمان لەگەڵ یەكتری هەبێت، لەنێوان دوو كەوانەدا، ئەوا سەڕەنجام وەك میژوو پێمان دەڵێت، كێشەكان بە كاروكاردانەوە چارەسەر ناكرێن و دەبێت هەردوو لایەنی كێشەكە پێكەوە دابنیشن و گفتوگۆی ڕاشكاوانە بكەن، بۆ ئەوەی هەر لایەك لە دیدو بۆچوون و تێڕوانینی لایەكەی دیكە تێبگات. لەم چوارچێوەیەدا ئێمە پێویستمان بە گەڕێكی دیكەی «گفتوگۆ و دانوستاندن» لەگەڵ دەوڵەتەكانی دراوسێمان هەیە. دەبێت بە یەكگرتوویی سەردانیان بكەین و زۆر بە ڕاشكاوی گفتوگۆیان لەگەڵ بكەین و بزانین ئەوان چۆن سەیری ئێمە دەكەن، بۆچی لەبری چارەسەركردنی كێشەكان، دەیانەوێت بە زمانی فڕۆكەی درۆن و مووشەكی بالیستیكی مامەڵەمان لەگەڵ بكەن؟ ئەم هەنگاوە دەمانباتە ئەو قۆناغەی كە گفتوگۆ و دانوستاندنەكانمان لە ئاستی ناوخۆی كوردستانییەوە بگوازینەوە بۆ دیالۆگێك لەسەر ئاستی هەرێمایەتی. گفتوگۆ و دانوستاندن چەند گرنگە بۆ دۆستان و هاوپەیمانان، دوو هێندە گرنگە بۆ چارەسەركردنی كێشە و لێكتێنەگەیشتنی نێوان لایەنە پێكناكۆكەكان، یان ئەو لایانەی كێشەی قورس و گەورە لە نێوانیاندا هەیە.

چوارەم: گفتوگۆ و دانوستاندن لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و دۆست و هاوپەیمانەكانمان.

ئەگەر «بەرژەوەندی» بناغەی پەیوەندییە نێودەوڵەتیەكان بێت وەك دەڵێن، ئەوا ئێستا ئێمە وەك هەرێمی كوردستان كۆمەڵێك بەرژەوەندیی هاوبەش و گەورەمان لەگەڵ كۆی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و دەوڵەتانی هاوپەیمان هەیە، لە هەندێك لە كێشە هاوبەشەكانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بە نموونە شەڕی دژی تیرۆریستان و تیرۆریستانی داعش، كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و دەوڵەتانی هاوپەیمانان بەبێ هەرێمی كوردستان و قارەمانیەتیی هێزی پێشمەرگە، دەستەوەستانن لەوەی چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەم مەترسییە گەورەیە بكەن، كە شەڕی دژی تیرۆریستانە، هەروەها لەسەر ئاستی ئابووری و وەبەرهێنان و هەردوو سێكتەرە گرنگەكەی وزە «نەوت و گاز» دیسان بەرژەوەندیی هاوبەشی گەورەمان لەگەڵ وڵاتانی جیهان هەیە، بۆیە لەم قۆناغەدا پێویستمان بەوەیە جارێكی دیكە وەك هەرێمی كوردستان گەشتی دیپلۆماتی بۆ ئەو وڵاتانە دەست پێبكەینەوە و زۆر بە ڕاشكاوانە گفتوگۆ و دانوستاندیان لەگەڵ بكەین و دەبێت لە چوارچێوەی بەرژەوەندییە هاوبەشەكانمان دووبارە پەیوەندییەكانی هەرێمی كوردستان و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پتەو بكەینەوە.