ڕوان عەبدولمەجید بابان، توێژەری كۆمەڵایەتی و ڕاهێنەری گەشەپێدانی مرۆیی و جێگری سەرۆكی (ڕێكخراوی تاكڤین)ـە، لە دیدارێكیدا لەگەڵ گۆڤاری گوڵان، هەنگاوەكانی دروستبوونی متمانەبەخۆبوون لای كچان ئاشكرا دەكات، هەروەها تیشك دەخاتە سەر ڕێكارەكانی ڕووبەڕووبوونەوەی ستەم و جیاكاریی دەرهەق بە كچان و میكانیزمەكانی چارەسەر و نەهێشتنی جیاكارییە ڕەگەزییەكان دەخاتە ڕوو.

 

گوڵان: كۆمەڵایەتی

 

* ئایا كچ لە تەمەنی منداڵییەوە چۆن پەروەردە بكەین، تاوەكو كە گەورە بوو، نەبێتە ئافرەتێكی ستەملێكراو؟ ئایا پەروەردەی كچ تەنیا ئەركی دایكە، یان ڕۆڵی باوكیش گرنگە؟

- لە كۆمەڵگەی كوردی ئافرەتان زۆرینەی كات گلە و گازاندەی ئەوە دەكەن، كە پیاوان كەمتەرخەمن لە پەروەردەكردنی منداڵەكانیان، ئەمەش وای كردووە ئەركی ئافرەت قورستر بێت لە پرۆسەی پەروەردەكردن لەناو ماڵ، بۆیە منداڵ تا گەورەبوونیش پێویستی بە بوونی باوكە لە ئامۆژگاری و فێركردن و پێدانی هێز، بەتابەتی وەك زانرواوە، باوان منداڵەكانیان فێری بەهێزی و بوێری دەكەن، لەو كاتەی كە دایك ناتوانێت هێزیان پێ ببەخشێت، باوك ئەو ڕۆڵە دەبینێت، دایكانیش منداڵەكانیان فێری ڕێز و خۆشەویستی و هەست و سۆز دەكەن، كەوایە ڕۆڵی هەر دووكیان كاریگەریی سەرەكیی لە دروستكردنی تاكێكی متمانە بەخۆبوو هەیە. باوك هەرەمێكی سەرەكییە لەناو ماڵ لە پرۆسەی پەروەردەكردن، نەك تەنیا كاری پەیداكردنی پارە و پێداویستیەكانی ماڵ بێت، بێگومان ٩٠٪ی كەسایەتیی منداڵ لە تەمەنی (٥تا ٨) ساڵی دروست دەبێت، بۆیە بوونی هەر دووكیان پێویستە بۆ دروستبوونی كەسایەتییەكی هاوسەنگ.

* چۆن دەكرێت كچان لەسەر ئەوە ڕابهێنین كە دەرفەت نەدەن كەس گرەو لەسەر تێكشكاندنیان بكات؟ ئایا دەكرێت خێزان و قوتابخانە و شوێنی كار و شەقام بكەنە مەیدانی خۆسەلماندن و كێبڕكێی بونیادنەرانە؟

- زۆر لە نووسەرانی كورد و ڕۆژهەڵاتناسان گەواهی ئەوەیان داوە، كە چۆن ئەو شێرە ژنانە پێشڕەو بوون لە بەرانبەر دوژمن و بەرگرییان لە خاك و نیشتمان كردووە، لەگەڵ ئەوەشدا ماڵیان بەڕێوە بردووە و منداڵیان بەخێو كردووە و لە هەموو بوارێكدا جێدەستیان دیار بووە.

ناپلیۆن بۆناپارت دەڵێت: «ئافرەت بە دەستێكی لانكە و بە دەستێكی هەموو جیهان ڕادەژەنێت». نموونەیەكی زیندووی دیكە لە ئازایەتی و ڕۆڵی ئافرەتی كورد، ئەوەیە كە لە شەڕی دژە تیرۆدا جیهانی سەرسام كرد، بە جورێك ڕۆژنامە و ڕادێو و كەناڵی تیڤی نەبوو، ڕۆژانە دەیان و سەدان هەواڵ و ڕاپۆرت لەسەر كچان و ئافرەتانی كۆبانێ نەنووسن، كە چۆن ببوونە پارێزەری نەتەوە و شارەكەیان و تەنانەت بە پارێزەری مرۆڤایەتیش ناوبانگیان دەركرد.

ئافرەتی كورد هەر لە كۆنەوە لە هەموو بوارەكاندا یارمەتی و پاڵپشتی پیاوانیان كردووە و بە شێوەیەك كە ژن و پیاو هیچ جیاوازیەكیان نییە و هەردوو ڕەگەزەكە وەك یەك وابوون لە هەموو بوارەكانی ژیاندا.

بە شێوەیەكی گشتی دەتوانرێت بوترێت لەمێژەوە تا ئەمڕۆ ئافرەتی كورد شان بە شانی ئافرەتانی جیهان، لە مەیدانی سیاسی و سەربازی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیریدا دەركەوتوون، كە شایانی ئەوەن لە لاپەڕەكانی مێژوودا باسیان بكرێت و كارەكانیان بەرز بنرخێندرێت، ئەمڕۆش پێویستە كچان لەسەر ئەوە ڕابهێنین كە بڕوای تەواویان بە تواناكانیان هەبێت و هەرگیز چەوساندنەوە و ژێردەستەیی بەمیراتی خۆیان نەزانن، بۆ ئەوەش پێویستە سەرەتا خۆیان خۆش بوێت.

ولیەم شكسپیر دەڵێت: «چەندین ساڵمان بەڕێ كرد، تا فێری زانست بین، كەچی هیچ كەسێك فێری ئەوەی نەكردین، كە چۆن خۆمان خۆش بوێت».

كاتێك كچێك خۆی خۆش ناوێت، خۆشەویستی و ڕێز و متمانە لە قامووسی ژیانیدا نامێنێت. هەمووی وەك یەك دەبینێت، ئەمەش وای لێ دەكات، شك لە توانای خۆی بكات و خۆی بە شایەنی ئەوە نەبینێت كە متمانەی بەخۆی هەبێت. بۆ متمانەبەخۆبوون كچ دەبێت چەند خاڵ لەبەرچاو بگرێت، ئەوانیش ئەوەیە بوێر بێت، ددان بە هەڵەكانی خۆیدا بنێت و حوكم نەكات بەسەر خۆیدا، بەڵكو بەرانبەر بە خۆی لێبوردە بێت، بەو مەرجەی هەڵەكانی دووبارە نەبن، لە هەمان كاتدا دەبێت ڕاستگۆ و میهرەبان بێت بەرانبەر بە خۆی و خۆی قبووڵ بكات وەك خۆی لە ڕووی ڕوخسار و بەژن و باڵا و لە ناخەوەش خۆی خۆش بوێت و بڕوای بەخۆی هەبێت.

* ئامۆژگاریت بۆ كچان چییە و چ ڕێنمایی و رێكارێكت بۆیان هەیە؟

- كچان نابێت دەرفەت بدەن كەس گرەو لەسەر تێكشكاندنیان بكات، دەبێت خێزان و قوتابخانە و شوێنی كار و شەقام بكەنە مەیدانی خۆسەلماندن و كێبڕكێی بونیادنەرانە، چونكە ئافرەت دەتوانێت لە گشت بوارەكانی ژیان گۆڕانێكی ئەرێنی لە كۆمەڵگە دروست بكات.

* باڵیۆزی ئەمریكا بۆ نەتەوە یەكگرتوەكان (لیندا گرینفیڵد) لە دەیەمین ساڵوەگەڕی ڕۆژی جیهانیی كچان گوتی: «هەموو كچێك شایستەی ئەوەیە لە جیهانێكی ئازاد و دوور لە توندوتیژی و جیاكاری بژی، ئەمە تاچەند لە كوردستان بەرجەستە دەبێت؟

- هەموو كچێك شایستەی ئەوەیە لە جیهانێكی ئازاد و دوور لە توندوتیژی و جیاكاری بژی، كە تێیدا دەستی بە پەروەردە و فێركاری، هەروەها بە خزمەتگوزاریی تەندروستی و دەرفەتەكانی بەدەستهێنانی كار ڕابگات، هەروەها ڕۆڵیكی سەرەكییان هەیە لە پەرەپێدانی شێوازەكانی كاركردن لە بوار و پراكتیكە جیاوازەكاندا. كچان و ژنان لە ڕووی پێكهاتەوە نیوەی كۆمەڵگەن، دروستكەری نیوەكەی دیكەشن، بۆیە دەبێت هاوبەش بن لە بەڕێوەبردنی كۆمەڵگە. هەر بۆیە پێویستە ڕۆڵی كۆمەڵایەتیی كچان بەتایبەتی بەهێز بكەین، بەردەوام پشتیوانییان بكەین، كار بكەین بۆ تێپەڕاندنی ئەو سەختییانەی كە ڕەنگە ڕووبەڕوویان ببێتەوە، وەك دابونەریتە كۆمەڵایەتییەكان كە هەندێك جار هەوڵی تێكشكاندنیان دەدرێت لە لایەن خێزان و كۆمەڵگەوە و نەتوانراوە پەرە بە توانا و بەهرە و لێهاتووییەكانیان بدەن، بە حوكمی ئەوەی لاوازن و ڕەنگە پیاوان فریویان بدەن، بۆیە دەبێت ڕێز لە كچان بگرین و هەموو مافێكیان پێ بدەین، بۆ ئەوەی بتوانن بە شێوەیەكی كاریگەر لە هەموو جومگەكانی ژیاری بەشدار بن.

ئامارەكان ئاماژە بەوە دەكەن، كە پەروەردەكردنی كچان و دەرخستنی توانا و بەهرەكانیان كاریگەریی ئەرێنی لەسەر خێزان دروست دەكات، چ لە ڕووی لایەنی پەروەردە و تەندروستی و چ لە ڕووی ئابووری، بۆیە پێویستە جەخت لەسەر گرینگیی هێزی كچان بكرێتەوە، بۆ ئەوەی بتوانن ڕۆڵی خۆیانن بە شێوەیەكی كاریگەر بگێڕن، پێدانی ئەو هێزەش مەبەست لێی بەرەوپێشچوونی تاك و كۆمەڵگە و بەدەستهێنانی كۆمەڵێك دەستكەوتی ئەرێنییە، نەك شێواندنی كۆمەڵگە و بەلاڕێدا بردنی كچان بێت.