لە سەرەتای دەستبەكاربوونی ئەم كابینەیە (كابینەی 9) ئومێدێكی زۆرمان هەبوو بە سیستمێكی تۆكمەی چاكسازی دەست پێ بكەین و، ئەو شتە باشانەشی پێشتر ئەنجام دراون درێژەیان پێ بدەین، ئەوانەشی كەموكورتییان هەیە، یان پێویستیان بە كاری زیاتر هەیە، هەوڵ بدەین باشتریان بكەین.

پاش دەستبەكاربوونمان هەستم كرد، زۆر سێكتەر و بواری حوكمڕانی هەن، بوونیان نییە و دەبوو لە سەرەتا و بنەڕەتەوە بونیاد بنرێنەوە، یەكێك لەوانە سیستمی بەدیجیتاڵكردنی سیستمی حوكمڕانییە، كە من ئومێدێكی زۆرم هەیە كارئاسانییەكی گەورە بۆ پرۆسەی حوكمڕانی و حكومەت و هاووڵاتیانیش دەكات، بەڵام لە زۆربەی سێكتەرەكانی حوكمڕانیدا ئەسڵەن داتابەیس بوونی نەبوو، بۆیە تیمێكی تایبەتیم دەستنیشان كرد بۆ ئەوەی لەگەڵ هەموو وەزارەتەكان ئەو داتا بەیسە دروست بكرێت.

لەم كابینەیەدا زۆر شتی باش كراون و، لە زۆر بواریشدا سەركەوتنی باشمان بەدەست هێناوە، بەڵام هەمووشتان دەزانن ئەم كابینەیە لە دەستپێكدا شانسی نەبوو، ڕووبەڕووی كۆمەڵێك قەیرانی گەورە بووینەوە، وەك:

 لە سەرەتای دەستپێكی ئەم كابینەیە پەتای كۆرۆنا زۆر بە فراوانی بڵاو بووەوە و، بۆ ماوەیەكی دوور و درێژ نەمانتوانی كارەكان وەك پێویست ڕاپەڕێنین.

 جووڵەی بارزگانی وەستا و نرخی نەوت زۆر زۆر دابەزی، كە ئەمانەش كاریگەریی زۆر نەرێنییان لەسەر ئابوریی وڵات دروست كرد.

 ڕووبەڕووی كۆمەڵێك قەیران و تەحەددیی دیكە بووینەوە، هەموویان كاریگەریی ڕاستەوخۆیان لە ژیان و بژێوی خەڵكدا هەبووە.

سەرەڕای ئەم قەیران و تەحەددییانە، ئێمە بەردەوام بووین لەوەی ڕووبەڕووی قەیرانەكان ببینەوە و توانیمان چارەسەری گونجاویان لە كاتی گونجاودا بۆ بدۆزینەوە.

من دەزانم كەموكورتیی زۆر هەبووە، بەشێك لەو شتانەی ڕوویان دا، خەتای ئێمەی تێدا نەبووە، هەندێك لەو قەیرانانە دروست كراون، بەشێكیان لەسەر ئاستی ناوخۆ لەلایەن ئەو كەسانەوە دروست كران كە بەرژەوەندییەكانیان لێی درابوو، یان هەستیان بە مەترسی دەكرد، بۆیە كەوتنە جووڵە بۆ دژایەتیكردنی ئەم حكومەتە و، بەشێكی دیكەی قەیرانە دروستكراوەكان لە دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان دروست كرابوون، هەوڵی زۆر درا بۆ ئەوەی گوشاری ئابووری و یاسایی و ئەمنی بۆ ئەم حكومەتە بێنن، تاكو نەتوانێت لە ئەركەكانیدا سەركەوتوو بێت، بەڵام وێڕای هەموو ئەمانە بە پشتیوانی خودا و هاووڵاتیانی كوردستان توانیمان بەسەر ئەو قەیرانانەدا سەر بكەوین. ئەوەی گرنگە بابەتی بژێویی خەڵك و پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكانە بۆ هاووڵاتیان، بۆ ئەمەش لە هەموو سێكتەرەكاندا پێشكەوتنی باش كراوە، هەوڵمان داوە لە نزیكەوە لە ئازارەكانی هاووڵاتیان تێبگەین و بتوانین خزمەتگوزارییەكان تا ئاستی گوند و شار و شارۆچكەكان ببەین.

بابەتی مووچەی فەرمانبەران، بابەتی سەرەكی بووە، هەرچەندە لەوانەیە ناحەزان بڵێن (مووچە نەدراوە)، بەڵام دەتوانم بڵێم لەم كابینەیەدا هەموو مووچەكان دراون، هەرچەندە لەوانەیە هەندێك جار دواكەوتبێت.

لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی بەردەوام لەسەر ئەو خاڵانە ناكۆك بووین، یان تاكو ئێستا نەمانتوانیوە چارەسەری گونجاو بۆ كێشەكان بدۆزینەوە، ئێمە بۆ چارەسەركردنی ئەو كێشانە نەرمییەكی زۆرمان نواند و بەردەوامیمان بە هەوڵەكانمان داوە بۆ ئەوەی كێشەكان لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی چارەسەر بكەین.

مسرور بارزانی دیداری «سەرۆك وەزیران و خەڵك»

 

 

رۆژی 4ی تەمموزی 2023 كە هاوكاتە لەگەڵ ڕۆژی دامەزراندنی حكومەتی هەرێمی كوردستان، دیداری (سەرۆك وەزیران و خەڵك) لە كەناڵەكانی تەلەفزیۆن بڵاو كرایەوە و، لەم دیدارەدا كە خەڵكی هەموو ناوچەكانی كوردستان ئامادە بوون، بەڕێز مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان زۆر بە دڵفراوانی گوێی بۆ پرسیاری ئامادەبووان ڕاگرت و، زۆر بە ڕاستگۆیی و ڕاشكاوییەوە وەڵامی پرسیارەكانی دایەوە، لەم ڕاپۆرتە تیشك خراوەتە سەر چەند لایەنێكی گرنگ.

 

 كێشەكانی كەركووك و ناوچە دابڕێنراوەكان

پرسی كەركووك و شنگال و ناوچە دابڕێنراوەكان یەكێك لەو پرسانە بوو كە هاووڵاتیان لەگەڵ سەرۆك وەزیران گفتوگۆیان كرد، سەبارەت بەو دەستدرێژییانەی دەكرێتە سەر جووتیارانی كورد و توركمان و نەتەوەكانی دیكە و درێژەدان بە سیاسەتی شۆڤێنیی بەعەرەبكردن، سەرۆك وەزیران ڕاشكاوانە گوتی: «ئێمە دەڵێین كەركووك دڵی كوردستانە، جەنابی مستەفا بارزانی شۆڕشێك و خۆیشی كردە قوربانی، چونكە ئامادە نەبوو واز لە كوردستانییەتی كەركووك بهێنێت، ئێمەش بە هەمان شێوە داكۆكی دەكەینەوە كە كەركووك بەشێكی دانەبڕاوە لە كوردستان، بەڵام بەداخەوە ئەو ناپاكییەی 16ی ئۆكتۆبەری ساڵی 2017، ئەم دۆخەی ئێستای لە كەركووك دروست كردووە، ئێستا خەڵكی كەركووك بەگشتی بە كورد و توركمان و نەتەوەكانی دیكەوە لەژێر دەستی دەسەڵاتێكی خۆسەپێندا ژیان بەسەر بەدەن، بە شێوەیەكی تایبەتیش جووتیارە كوردەكان كە من دەزانم بە چ شێوازێك دژایەتی دەكرێن، بە چ شێوازێك ڕێگرییان لێ دەكەن و ناهێڵن لە زەوییە كشتوكاڵییەكانیاندا كاری خۆیان بكەن و بەرهەمەكانیان كۆ بكەنەوە، لەسەر ئەم پرسە چەندین جار بە دیدار و بە تەلەفۆنیش لەگەڵ بەڕێز محەمەد شیاع سوودانی سەرۆك وەزیرانی عێراقی فیدڕاڵ قسەم كردووە و داوام كردووە، ئەم دەستدرێژییانە لەسەر جووتیارانی كوردی ئەو سنوورانە ڕابگرن، لەبەر ئەوەی هێز بەكار دەهێنێن و خەڵكانێك دێنن كە خەڵكی ناوچەكە نین، دەیكەنە شوێنگرەوەی خەڵكی ڕەسەنی ناوچەكە و زەویی جووتیارانی كورد داگیر دەكەن، لەسەر ئەم پرسە سەرۆك وەزیرانی عێراق بەڵێنی پێ داوم لێكۆڵینەوە بكەن، ئەوانەشی ئەم جۆرە كارانە دەكەن، ڕێوشوێنی یاسایی لە بەرانبەریان بگیرێتە بەر، چاوەڕێین بزانین حكومەتی فیدڕاڵی چ ڕێوشوێنێك دەگرێتە بەر، بەڵام تا ئێمە مابین واز لە كەركووك ناهێنین.

هەر لەم دیدارەدا و سەبارەت بە چارەنووسی شنگال و كوردستانییەتی شنگال سەرۆك وەزیران بەم جۆرە وەڵامی پرسیارەكەی دایەوە و گوتی: «شنگال بەشێكە لە كوردستان و داگیر كراوە، بەداخەوە ئەو زوڵم و دەستدرێژییەی لە خەڵكی شنگال كرا، هەتا ئێستاش بەردەوامە.

زۆر جار باسی شەنگال كراوە، بەس حەزدەكەم بزانن، كاتێك تیرۆریستانی داعش ئەو تاوانە گەورەیەیان دژی خەڵكی كوردستان لە شنگال و چەند ناوچەیەكی دیكە ئەنجام دا، كە زیاتر خوشك و برا ئێزدییەكان بوون، من بۆ خۆم لە میحوەری 8 لەگەڵ جەنابی سەرۆك پێشمەرگە بووم، ماوەی 52 ڕۆژ ئێمە لە ناو ئۆتۆمبیڵ نووستین، هەتا شەنگالیشمان ڕزگار نەكرد، نەگەڕاینەوە و، تەنیا بۆ ڕزگاركردنی شنگال 500 شەهیدمان داوە، خەڵكی دیكە زۆر موزایەدە بە شنگالەوە دەكەن، بەڵام ئەوەی كراوە ئێمە كردوومانە و ئەوانەشی بۆ ئازادكردنەوەی شنگال شەهید بوون، هی ئێمە بوون، بەڵام دوای ناپاكییەكەی 16ی ئۆكتۆبەر جارێكی دیكە حكومەتی هەرێم لە شنگال گەڕایەوە، بۆ ئەوەی جارێكی دیكە شنگال نەبێتەوە مەیدانی شەڕ و پێكدادان و خەڵكی ئێمە نەبنە قوربانی، گوتمان با جارێ لێی گەڕین، ئەوەی گرنگە لەسەر ئەم پرسەش لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق (مستەفا كازمی) ڕێككەوتنی شنگالمان ئیمزا كرد، بۆ ئەوەی بە شێوەیەكی گونجاو بارودۆخی شنگال چارەسەر بكەین و دەسەڵاتی شەرعی و فەرمی و خزمەتگوزارییەكان بگێڕینەوە بۆ شنگال، ئەوجا خەڵكەكەشی بە سەربەرزی بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان، بەڵام بەداخەوە ئەو لایەنەی بووە هۆكاری ئەوەی ئەو ڕێككەوتنە جێبەجێ نەكرێت، ئەو هێزە نایاساییانەن كە ئێستا لە شنگال دەسەڵاتدارن، ئەوەی جێگەی نیگەرانییشە هاریكاریی ئەو لایەنە نایاساییانە زیاتر دەكەن كە شنگالیان داگیر كردووە، بەڵام دڵنیاتان دەكەمەوە، شنگال بەشێكە لە كوردستان و جیا نابێتەوە، ڕۆژێك هەر دەگەڕێتەوە بۆ كوردستان، ئێمە دەمانەوێت بە سەربەرزی و ئازادی بگەڕێنەوە سەر زێدی خۆتان، نەك جارێكی دیكە بكەونەوە ژێر دەستی هەندێك لایەنی داگیركار و هێزی نایاسایی، هەوڵەكانی ئێمە لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی و نەتەوە یەكگرتووەكان و دەوڵەتانی هاوپەیمانی دۆست بەردەوامە، بەوەی چۆن بتوانین هاوكاریی خەڵكی شنگال بكەین، هەتا دەگەینە ئەو چارەسەرە، كوردستان ماڵە گەورەكەی خۆتانە، پشتیوان بەخوا بە سەربەرزی دەگەڕێنەوە بۆ شنگال».

 

 قەرەبووكردنەوەی كەسوكاری ئەنفال و شەهیدان

لە دوای ساڵی 2003وە هەتا ئێستا هیچ كام لە كابینەكانی حكومەتی عێراق هەنگاوێكی بەو ئاراستەیە هەڵنەگرتووە كە قەرەبووی كەسوكاری ئەنفال و كیمیاباران و شەهیدانی كوردستان بكاتەوە، هەر بۆیەشە كەسوكارەكانیان ناچارن بە كرێكاری و كولەمەرگی ژیانی خۆیان بەسەر بەرن، خانمێكی كەسوكاری ئەنفال بە سەرۆك وەزیرانی گوت: «من هیچ ناڵێم سەیری دەستەكانم بكە، بە كرێكاری گوزەرانی خۆم دابین دەكەم»، سەرۆك وەزیران بەم جۆرە وەڵامی ئەم خاتوونەی دایەوە: «زۆر بەخێر بێیت خوشكی بەڕێز، ئێوە وەك بنەماڵەی ئەنفال و شەهیدان مافتان بەسەر هەموو خەڵكی كوردستانەوە هەیە، نەك تەنیا حكومەتی هەرێمی كوردستان، بۆ ئەمەش حكومەت ئەوەی لە توانایدا بێت بۆ ئاسانكاریی بژێوی ئێوە دەبێت درێغی نەكات، بەڵام لەم پرسەدا دەبێت زۆر بە وردی هەڵوەستە بكەین و لەخۆمان بپرسین: كێ تاوانبارە بەرانبەر ئەو هەموو تاوانانەی كە دژی خەڵكی كوردستان ئەنجام دراون؟ هەروەها كێ خاوەنی ئەو خەڵكەیە و دەبێت بەپیر داواكارییەكانیانەوە بچێت؟ گرنگە ئێمە ئەم دوو خاڵە لە یەكتری جیا بكەینەوە، بێگومان تاوانباری سەرەكی لەم تاوانەدا هەموو ئەو حكومەت و ڕژێمانەی پێشووی عێراقن كە تا ساڵی 2003 لە دەسەڵاتدا بوون، بە بەردەوامیش هەوڵی ئێمە لەگەڵ هەموو حكومەتەكانی عێراق لە دوای ساڵی 2003وە تا ئێستا بۆ ئەوە بووە كە حكومەتی فیدڕاڵی عێراق ددان بەو تاوانەدا بنێن كە ڕژێمەكانی پێشتر كردوویانە و قەرەبووی كەسوكاری ئەنفال و كیمیاباران و شەهیدان بكەنەوە، بەڵام بەداخەوە ئەوەندەی هەندێك لایەنی سیاسی هەوڵی ئەوە دەدەن ڕووی تۆمەت و گلەیی لە حكومەتی خۆیان بكەنەوە، ئەوەندە ڕووی تۆمەت و گلەییەكانیان ڕووبەڕووی ئەو ڕژێمانەی عێراق ناكەنەوە كە ئەو تاوانە گەورەیەیان دژی گەلەكەمان ئەنجام داوە، ئەو تاوانانەی دژی نەتەوەكەمان ئەنجام دراوە، تاوانی جینۆساید و كۆمەڵكوژییە و پێویستە هەموومان جەخت لەوە بكەینەوە، ئەم تاوانانە وەك جینۆساید بناسرێن و، تاوانباری سەرەكی كە ڕژێمەكانی پێشووی عێراقە دیاری بكرێن و حكومەتی فیدڕاڵی عێراق قەرەبووی كەسوكاری ئەنفال و كیمیاباران و شەهیدان بكاتەوە، بەڵام سەڕەرای ئەوەش ئێمە وەك حكومەت پێویستە هەموو داواكارییەكانی ئێوە لەبەرچاو بگرین، ئێوە مافی خۆتانە و شایستەی ئەوەن زۆر لەوەی هەیە زیاترتان بۆ بكەین».

 

 پارێزگای هەڵەبجە و

نەبوونی خزمەتگوزاری

هاووڵاتییەكی شاری هەڵەبجە بە سەرۆك وەزیرانی گوت: «ئەمڕۆ ئێمە باسی هەندێك خزمەتگوزاریی سەرەتایی دەكەین كە دەبوو پێش 20-30 ساڵ حكومەت ئەنجامی بدایە، دەبوو ئەمڕۆ ئێمە باس لە شتی گەورەتر بكەین»، لە وەڵامی ئەم قسەیەدا سەرۆك وەزیران بەم جۆرە وەڵامی دایەوە: «بە ڕاستی قسەكانت زۆر لە جێگەی خۆیدایە، منیش دەڵێم بۆچی هەتا ئێستا ئەنجام نەدراون؟ بۆچی ئەوەی لە ماوەی 20-30 ساڵی ڕابردوو نەكراوە، ئێستا هەموو ئەم كێشانە ڕووبەڕووی ئەم كابینەیە دەكرێتەوە؟ دەبوو ئەو خزمەتگوزارییە سەرەكییانەی وەك ئاو، كارەبا، یەكەی نیشتەجێبوون، قەرەبووكردنەوەی كەسوكاری ئەنفال و شەهیدان و ...هتد، ئەمانە هەمووی پێش 20 ساڵ بكرێت، پرسیاری منیش ئەوەیە بۆ نەكراوە؟»

هەر لەسەر كێشەكانی هەڵەبجە، هاووڵاتییەكی دیكە گلەیی ئەوەی لە سەرۆك وەزیران كرد، كە هەتا ئێستا سەردانی هەڵەبجەی نەكردووە، لە وەڵامی ئەم هاووڵاتییەشدا بەم جۆرە وەڵامی دایەوە: «من ڕەخنە و گلەییەكانتان بە چاوان قبووڵ دەكەم، بەڵام نەهاتنی ئێمە مانای ئەوە نییە ئێمە دڵمان لەگەڵ هەڵەبجە نییە، یان ئاگاداری ئێش و ئازارەكانی ئێوە نین، سەبارەت بە نەهاتنیشم بۆ هەڵەبجە دەمەوێت زۆر بە ڕاشكاوی باسی ئەو هۆكارانەتان بۆ بكەم، من لە سەرەتای دەستبەكاربوونی كابینەی نۆیەمەوە بڕیارم دابوو یەكەم شوێن كە بچم سەردانی بكەم، پارێزگای هەڵەبجە بوو، بۆ ئەم مەبەستە داواشم كردبوو ئەو پڕۆژانەی كە پێویستن بۆ هەڵەبجە ئامادە بكرێن، تاكو من بتوانم نەك تەنیا بۆ سەردانێكی ئاسایی، بەڵكو بە كۆمەڵێك پڕۆژەوە بێین و خزمەتێكی شایستەی ئەم شارە بكەین، بەڵام بەداخەوە هەرجارێك داوام كردووە و ویستوومە سەردانی هەڵەبجە بكەم، هەر جارێك بیانوویەك هەبووە، وەك (پڕۆژەكان ئامادە نین، بارودۆخەكە ڕێك نەخراوە و.. هتد)، بۆیە نەهاتم بۆ هەڵەبجە، هەمووی خەتای من نەبووە، بەڵام ئێستا زۆر پەرۆشم بێم و سەردانی هەڵەبجە بكەم و ئەركی سەرشانی ئێمەشە، بەڵام مەرج نییە هەتا سەرۆك وەزیران سەردانی ئەو دەڤەرە نەكات، هەڵەبجە بێبەش بێت لەو خزمەتەی كە خەڵكەكەی شایستەی زیاترن، بۆیە دەبوو ئیدارەی سنووری هەڵەبجە زیاتر خزمەتی هەڵەبجە بكات، تاكو بەڕێزتان هەموو گلەییەكان ئاراستەی من نەكەیت، بەڵام سەرەڕای ئەوەش من خۆم بە خزمەتكاری هەموو كوردستان دەزانم، ئامادەشم ئەوەی پێم بكرێت بۆ خەڵكی هەڵەبجە و تەواوی خەڵكی كوردستان بیكەم، پێشتریش شتی تایبەت هەبووە، بە تایبەتی بۆ هەڵەبجە كردوومانە، چونكە هەستم كردووە، وەك پێویست خزمەت نەكراون، من بەرپرسیارێتی هەڵدەگرم، بەڵام نەهاتنم بۆ هەڵەبجە مانای ئەوە نییە هەڵەبجە دوورە لێمان.

 

 لێبووردەیی و پێكەوە ژیان ئازادیی

ڕادەربڕین و پاراستنی مافی مرۆڤ

یەكێك لەو مەترسییانەی لەم دیدارەدا سەرۆك وەزیرانی لێ ئاگادار كرایەوە، ئەوەیە كە خەریكە لە ناو موسڵمانانی كوردستاندا و لەژێر كاریگەریی ئیسلامی دەرەكیدا ڕەوتێكی پەڕگیر دروست دەبێت و ئیسلام بۆ مەبەستی سیاسی بەكار دەهێندرێت، بۆیە پێویستە موسڵمانی كوردستان بگەڕێنەوە سەر ئەو ڕەوتەی موسڵمانی كە دەیان زانا و سەركردەی لە حوجرەكانی خوێندندا بەرهەم هێناوە، سەرۆك وەزیران وێڕای پشتیوانی بۆ ئەم بۆچوونە گوتی: «من پێشنیار دەكەم، ئەم قسانەی مامۆستا كردی بۆ خەڵك بڵاو بكرێتەوە، لەبەر ئەوەی پەیامی ڕاستەقینەی مامۆستایانی ئایینی دەبێت بەم جۆرە و بۆ ئاشتیی كۆمەڵایەتی بێت، ئێمە دەبێت لەو ڕاستییە تێبگەین كە ئایین (هەر ئایینێك) بۆ هیدایەتی مرۆڤ هاتووە، بۆ ئەوە هاتووە مرۆڤ لە خراپە دوور بخاتەوە و ڕێگەی چاكەی پیشان بدات، هەر بۆیە ئەگەر خوانەخواستە ئایین بەكارهێنرا بۆ وتاری ڕق و كینە و دژایەتی و سووكایەتیپێكردنی بەرانبەر، ئەوا دڵنیا بن ئەو كەسە بە هەڵە لە پەیامی ئایین تێگەیشتووە، بۆیە دەبێت ئێمە ڕێز لە ئایین بگرین، لەبەر ئەوەی ئایین ڕێگەنیشاندەرە بۆ پاراستنی بەها بەرزەكان، ئەركێكی گرنگی مامۆستایانی ئایینی ئەوەیە بەرگری لە ماف و كەرامەتی مافی خۆت و نیشتمانەكەت بكەیت و دژی ستەمكار و داگیركار بوەستیتەوە، بەڵام ئەگەر خوانەخواستە ئایین بووە بەشێك لە سیاسەت، یان ئایین بۆ سیاسەت و دەستكەوتەكان بەكار هێنرا، ئەوا ئەو مامۆستا ئایینییە، یان ئەو لایەنە سیاسییە بە هەڵە لە ئایین تێگەیشتووە، لەبەر ئەوەی لەم حاڵەتەدا پەیامی ئایین بچووك و بەرتەسك دەكاتەوە و تەنیا دەبێتە پەیامی ئەو كەسانەی كە هاوڕا و هاوبیروبۆچوونی خۆیەتی، ئێمە میللەتێكین زۆربەی موسڵمانین، بەڵام مەرج نییە هەموو موسڵمانێك ئیسلامی سیاسی بێت، پەیوەندیی مرۆڤ لەگەڵ خودای خۆی جیاوازە لەوەی كە ئایین بۆ بابەتی سیاسی بەكار بهێنرێت.

هەر لەم دیدارەدا قەشەیەكی ئایینی كریستانیش ئامادە بوو، زۆر ڕاشكاوانە هەڵوەستەی لە پێكەوەژیانی نێوان ئایین و نەتەوە جیاوازەكان لە هەرێمی كوردستان كرد، بەڵام داوای لە سەرۆك وەزیران كرد سنوورێك بۆ كۆچكردن دابنێت، لەبەر ئەوەی ئەم دیاردەیە كاریگەریی نەرێنی لەسەر ئەو ئایین و نەتەوانە دروست دەكات كە ژمارەیان كەمە، لەم بارەیەوە سەرۆك وەزیران ئاماژەی بەوە كرد كە «مایەی خۆشحاڵییە كوردستان بووەتە مەڵبەندی پێكەوەژیان و لێبووردەیی، بۆیە دەبێت هەموومان شانازی بەم لێبووردەیی و پێكەوە ژیانەی نێوان ئایین و نەتەوە جیاوازەكانی كوردستان بكەین»، سەبارەت بە پرسی كۆچیش، سەرۆك وەزیران جەختی لەوە كردەوە دیاردەی كۆچكردن لە كوردستانەوە، یان كۆچكردن لە دەرەوە بۆ كوردستان، دیاردەیەكی ئاساییە و مرۆڤ خۆی بڕیار دەدات حەز دەكات لە كوێ بژی، بەڵام ئەوەی جێگەی خۆشحاڵییە، ئێستا بەشی زۆری وڵاتان ئەگەر بزانن ئەو كۆچبەرە لە كوردستان دەژی، ڕێگەی پێ نادەن، چونكە دەزانن كوردستان ئارامە و ئاستی بژێویی هاووڵاتیانیشی باشە و، ئەو هاووڵاتییانەی دەچنە دەرەوە هەر كاتێك بگەڕێنەوە كوردستان نیشتمانی خۆیانە و بەخێر بێنەوە».

سەبارەت بە پرسی ماف و ئازادییەكان و كاری ڕێكخراوەكان، سەرۆك وەزیران لە وەڵامی پرسیاری چالاكێكی ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنیدا گوتی: «زۆر بە بێ وێژدانانە باس لە حكومەتی هەرێم دەكرێت، بەوەی گوایە پانتایی ئازادیی بۆ ڕۆژنامەنووسان و ڕێكخراوە ناحكوومییەكان بەر تەسك كردووەتەوە، ئەمە بەڕاستی بەو جۆرە نییە، لەبەر ئەوەی دەبێت هەڵسەنگاندنەكان بە داتا و ژمارە بێت، ئەم پرسە تەنیا بە قسە و بە دەركردنی بەیانێك هەڵسەنگاندنی بۆ ناكرێت و واقیعێكی پێ بشێوێندرێت، دەبێت ئازادی و ئازادیی ڕادەربڕین لە چوارچێوەی یاسا و ڕێنماییەكان بۆ هەموو لایەك فەراهەم بكرێت، داوات لێ كردم وتەیەكم لەسەر كوشتنی ئەو گەنجەی چەمچاڵ هەبێت كە لەسەر بیروبۆچوونی جیاواز تیرۆر كرا، بە داخەوە زۆر پێی دڵگران بووم، نابێت هیچ كەسێك لەسەر بیروبۆچوونی خۆی تیرۆر بكرێت، ئیدی هۆكارەكەی هەر چییەك بێت، دەبێت هەموومان سەركۆنەی بكەین و دژی بوەستینەوە، بەڵام پرسەكە تەنیا ئەوەندە نییە كە ئێمە ڕای خۆمانی لەسەر دەرببڕین، بەڵكو پێویستە هەر جۆرە تیرۆرێك لە هەر شوێنێكی كوردستان ئەنجام بدرێت، ئێمە هەموومان بە حكومەت و كۆی ڕێكخراوە مەدەنییەكانی كۆمەڵگە لە دژی بوەستینەوە و بوێریی ئەوەمان هەبێت لە هەر شوێنێكی كوردستان تاوان و تیرۆر ئەنجام درا، تاوانبار بە تاوانبار بزانین و نابێت مەیلی ئەوەمان هەبێت لە ناوچەیەك پرسەكە زەق بكەینەوە و لە شوێنێكی دیكە پەرەدەپۆشی بكەین.

 

 سلێمانی گلێنەی چاومانە

ڕێگەمان نادەن وەك پێویست خزمەتی بكەین

لەم دیدارەدا میدیاكارێك چەند پرسێكی گرنگی ڕووبەڕووی سەرۆك وەزیران كردەوە، لەوانە (بۆچی لە ماوەی چوار ساڵی ئەم كابینەیەدا ناحەزانت زۆر بوون؟ بۆچی دەگوترێت سەرۆك وەزیران دژی سلێمانییە؟ بۆچی لە بودجەی عێراقدا دژی ئەوە بوویت لە بەغداوە بوجە بۆ سلێمانی بنێرێت؟) سەرۆك وەزیران بە ڕاشكاوییە وەڵامی ئەم پرسیارانەی دایەوە: «پێش هەموو شت من پێموا نییە لە كوردستان ناحەزم زۆر بووبێت، بەڵام پێموایە ناحەزەكانم ئیمكانییەتیان لەبەر دەستە و دەنگیان بەرزە، ئەوانە لە بەرژەوەندییان دراوە و دەیانەوێت لە گەندەڵی بەردەوام بن و كەس ڕێگرییان لێ نەكات، ئەگەر ئەمانە ناحەزەكانی منن، بەو پەڕی دڵخۆشییەوە ئامادەم وەڵامیان بدەمەوە، بە پێچەوانەی ئەمە پێموایە و پشتم بەوە ئەستوورە و هۆكاری بەردەوامبوونیشم لەوەدا دەبینمەوە كە زۆربەی خەڵكی كوردستان هاوڕا و پاڵپشتی منن، ئەو هێزەن بۆ ئەوەی بتوانم بەردەوام بم، من نەك سلێمانی، دژی هیچ ناوچەیەكی كوردستان نیم، ئەسڵەن قبووڵ ناكەم ئەم تێڕوانینە دروست ببێت و بەو شێوەیە بڵاو بكرێتەوە، بە هەرحاڵ با ڕێگە بدەن من بێم ئەو خزمەتەی دەتوانم لە ناوچەكانی دیكە بیكەم، بێم لە سلێمانی بیكەم، بزانە بە چاوان خزمەتی سلێمانی ناكەم، كە بۆ بەرژەوەندیی تەسكی حزبی و شەخسی ڕێگری دەكەن لەوەی حكومەت خزمەتی سلێمانی بكات، ئەو كات با خەڵك گلەیی لەو ڕێگرانە بكات، نەك لە من، ئامادەم خزمەتی هەموو گوند و شار و شارۆچكەیەكی كوردستان بكەم، بەڵام دەبێت یارمەتیم بدەن، یان هەتا ئەگەر یارمەتیشم نادەن، با ڕێگری دروست نەكەن.

سەبارەت بە بودجەی عێراق و دژبوونی من كە لە بەغداوە بودجە بنێرێت بۆ سلێمانی، ئێوە هەمووتان دەزانن، ئێمە قەوارەیەكی فیدڕاڵی كوردستانین، لە دەستووردا مافەكانی كوردستان پارێزراوە، ئەو بڕگەیەی لە ناو بودجەكە زیاد كراوە، بە هیچ شێوەیەك بۆ ئەوە نەبووە خزمەتی سلێمانی بكەن، بەڵكو بۆ ئەوە بووە ڕێگە خۆش بكەن تا دەستوەردان لە كاروباری ناوخۆی هەرێمی كوردستان بكرێت، بۆ ئەوە بوو مافێكی دەستووری پێشێل بكرێت و حكومەتی فیدڕاڵی قەوارەی هەرێمی كوردستان لاواز و بێ بەها بكات، بە هیچ شێوەیەكیش حكومەتی عێراقی نە بە ڕێگەی دەستووری ناتوانێت و ناشیكات كە ڕاستەوخۆ بودجە بۆ سلێمانی بنێرێت، لەمەش زیاتر با بپرسین كێ بودجەی سلێمانیی ڕاگرتووە، تا بچن پەنا بۆ حكومەتی عێراقی ببەن؟.

دەمەوێت ڕاشكاوانە وەڵامی ئەم پرسیارە بدەمەوە، لە سەرەتای دەستبەكاربوونی كابینەی نۆیەم داوام كرد ئێمە با بێین خەرجییەكان كەم بكەینەوە و داهاتی حكومەت زیاد بكەین، هەموو هاوڕا بوون لەسەر ئەم پێشنیارە، لەبەر ئەوەی ئێمە تووشی قەیرانێكی ئابووری ببووین و دەبوو بزانین لانی كەم ئیمكانییەتی بەردەستی حكومەت چەندە، دەتوانین چ جۆرە چاكسازییەك بكەین، كە ئەمەمان كرد، دیسان هەر ئەو برادەرانە گلەیی ئەوەیان كرد، بەوەی گوایە دەسەڵات لە پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكان وەرگیراوەتەوە و هەمووی كراوە بە سەنتراڵی، گوتیان دەمانەوێت دەسەڵاتەكان شۆڕ بكرێتەوە بۆ پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكان، بۆ ئەمەش گوتمان بەسەر چاو، نەك تەنیا بۆ پارێزگای سلێمانی، بەڵكو با دەسەڵاتەكان بۆ هەموو پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكان شۆڕ بكرێنەوە، بێگومان كە دەسەڵاتەكانیش شۆڕ دەبنەوە لەگەڵیدا پەرپرسیارێتییەكانیش شۆڕ دەبنەوە، چونكە دەسەڵات و بەرپرسیارێتی لێك جیا ناكرێنەوە، كە ئەمەشمان كرد، لە بری ئەوەی داهاتەكان زیاد بن، داهات نەما، هەموو لایەكیش دەبینن چۆن مامەڵەیان لەگەڵ داهاتەكان كرد و غەدریان لە خەڵكی سلێمانی كرد، بۆیە ئەو كەسانە بەرپرسن بەرانبەر شێوازی ئیدارەدانی ئەو سنوورە كە سەروەت و سامانی سلێمانییان بە جۆرێك بەڕێوە برد كە نەگەڕێتەوە بۆ خەڵكەكەی، هەرچی سیولە لە بانكەكانی سلێمانی هەبوو، هەمووی بۆ بابەتی تایبەتی و شەخسی و حزبی و كۆمپانیا حزبییەكان سەرف كرا، دوای هەموو ئەمانەش كەوتنە هەوڵدان بۆ ئەوەی قەرەبووی ئەم كورتهێنانە لەسەر حیسابی پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكانی دیكەی كوردستان ڕاست بكەنەوە، بۆ چەند مانگێكیش ئەمە كرا، بەڵام دوای ئەوە ئیتر هیچ سوودی نەبوو و كارەكانیان وەك خۆی بەردەوامبوون و پارەكە نەدەگەڕایەوە بۆ خەڵكی سلێمانی، ئەم ڕاستییانە دوای ئەوەی لێژنەی لیكۆڵینەوەمان پێك هێنا و دیراسەتیان كرد، هەموویان لە ڕاپۆرتەكاندا تۆمار كراون، كە بە چ شێوازێك یاری بە سیولەی بانكەكانی سلێمانی كراوە.

ئینجا ئەمانەش هاتن گلەییان كرد بە حیساب گەمارۆ خراوەتە سەر سلێمانی و پارەی سلێمانی ڕەوانە نەكراوە، بۆ ئاگاداریی ئێوە لە پارەی هەولێر و دهۆك بۆ سلێمانی ڕەوانە كراوە، تەنیا بۆ ئەوەی مووچەی فەرمانبەرانی ئەو دەڤەرە بدرێت.

دوای هەموو ئەمانە جارێكی دیكە داوایان كرد و گوتیان دەمانەوێت داهات سەنتراڵی بێت، بۆ ئەمەش گوتم بەسەر چاو، دەبێت خەرجی و داهات سەنتراڵی بێت و ناكرێت لە خەرجی حكومەت بەرپرس بێت، بەڵام كۆكردنەوەی داهات لایەنێكی حزبی بەرپرس بێت و، خەرجی و داهات سەنتراڵی بن، دوای ئەمە من بەڵێنم دا كە ئەو داهاتە بە بێ جیاوازی بۆ هەموو كوردستان بێت و نانێكمان هەبێت لەگەڵ سلێمانی دەیكەینە نیوە، بۆ ئەوەی ئەو فەرمانبەرانە ناچار نەكرێن ببنە ئامرازێك بە دەست لایەنێكی سیاسی، یان خراپ سوودی لێ وەربگیرێت.

ئێمە لێرە ئەو بڕیارەمان دابوو بەو جۆرە مامەڵە بكەین، بەڵام لە بەغدا ئەو ناپاكییە دەكرا و داوا لە لایەنە توندڕەوەكانی بەغدا دەكرا بۆ ئەوەی سلێمانی لە كوردستان جیا بكرێتەوە، چونكە بە حیساب مەترسی لەسەر سلێمانی هەیە، بەڵام مەترسی لەسەر سلێمانی و هەولێر نییە، بەڵكو ئەو شوێنانەیە كە بە شێوازێكی شۆڤێنییانە مامەڵە لەگەڵ كوردستان دەكەن، بۆیە ئێستا من دەڵێم سلێمانی گلێنەی چاوی ئێمەیە و بە هیچ شێوازێكیش ئێمە واز ناهێنین و ئەوەی پێشمان بكرێت بە بێ جیاوازی خزمەتی هەموو شار و شارۆچكە و گوندەكانی كوردستان دەكەین».

 

 گەندەڵی ڕاگیرا

بەڵام گەندەڵكاران سزا نەدران

لەسەر پرسی ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی و ڕاگرتنی، سەرۆك وەزیران ڕووبەڕووی ئەو پرسیارە كرایەوە (بۆچی نەتانتوانی گەندەڵكاران بدەنە یاسا و سزیان بدەن؟) لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا زۆر ڕاشكاوانە گوتی: «لەگەڵ ئەوەی پرسێارێكی توزێك زەحمەتە، بەڵام هەوڵ دەدەم وەڵامت بدەمەوە، من پابەندم بەوەی كۆتایی بە گەندەڵی بهێنم، ئەمە جیاوازە لەوەی گەندەڵكاران سزا بدرێن، هەر بۆیە ئەگەر مەبەستت ئەوەیە هەموو گەندەڵكاران سزا بدرێن، دەبێت خەڵكێكی زۆر بهێنرێنە بەردەمی دادگا، ئەگەر ئەمەمان كرد، سبەی چەندین كێشەی جیاواز دروست دەبێت و لەوانەیە ببێتە شەڕیش، كە ئەمەش ڕووی دا، هەردیسان خودی خەڵكی كوردستان دەڵێن ئەوەندە ناهێنێت و با یەكڕیزیی كوردستان پارێزراو بێت و چاوی لێ بپۆشن، ئەگەر ئەمەیان نەكرێت، تەنیا خەڵكی هەژار و بێ دەسەڵات ڕووبەڕووی دادگا بكرێنەوە، ئەمەشیان نادادپەروەرییە، لەبەر ئەوە من پێموایە باشترین ڕێگە بۆ بنبڕكردنی گەندەڵی نەهێشتنی ڕێگەدانە بە گەندەڵی، كە ڕێگە نەدرێت چیتر گەندەڵی بكرێت، ئەمەش دەبێت گشتگیر بێت و هەموو دامەزراوەكانی حكومەت پێوەی پابەند بن، بەڵام هەندێك گەندەڵییش هەبووە زۆر زەق بووە، لەسەر ئەوانە ڕێوشوێنی یاساییمان لە بەرانبەر وەرگرتوون و ڕووبەڕووی داگا كراونەتەوە».

 

 سیستمی پێدانی ئەلیكترۆنیی بانكی

لەماوەی دووساڵی داهاتوودا تەواو دەبێت

سیستمی بانكیی پێشكەوتوو و خەرجكردن و وەرگرتنی پارە بە شێوەی ئەلیكترۆنی بناغەی پێشكەوتنی هەموو وڵاتێكە و كارئاسانیی گەورە بۆ بووژانەوەی ئابووری دەكات و حكومەتی هەرێمی كوردستانیش هەنگاوی بەم ئاراستەیە هەڵگرتووە، سەبارەت بەوەی كەی ئەم پرۆسەیە تەواو دەبێت؟ سەرۆك وەزیران بەم جۆرە وەڵامی دایەوە: «ئەو سیستمەی باسی دەكەیت، بەرنامەی (هەژماری من)ـە، واتە هەر كەسێك بە شێوازێكی ئەلیكترۆنی حیسابێكی بانكیی هەبێت، ئێمە ئەم پڕۆژەیەمان دەست پێ كردووە و بڕیارە لە دوو ساڵی داهاتوودا هەموو فەرمانبەرانی حكومەت كە ژمارەیان لە ملیۆنێك زیاترە، هەموویان بخرێنە سەر ئەو سیستمە و بە شێوەیەكی ئەلیكترۆنی مووچەكانیان لە بانك وەربگرن، سوودی ئەم سیستمەش تەنیا هەر ئەوەندە نییە كە پارەكانیان لە كاتی خۆیدا لە بانك وەربگرن، بەڵكو فەرمانبەران دەتوانن سوودمەند بن لە هەموو تایبەتمەندییە بانكییەكان و لە هەموو ئەو بەرنامە و سوودانەی كە بانك دەتوانێت پێشكەشی هاووڵاتیانی بكات و، دەكرێت ئەم سەركەوتنە دوو لایەنە بێت، لەلایەك بانك سوومەند دەبێت لەو هەموو پارەیەی لە ڕێگەی بانكەوە خەرج دەكرێت، لەلایەكی دیكە هاووڵاتیش دەتوانێت بە ڕێگەی هێشتنەوەی بەشێك لە پارەكەی لە بانكدا لە سیستمی بانكی سوودمەند بێت، بەداخەوە ئەمە یەكێكە لەو پڕۆژەیانەی كە دەبوایە پێش 20 ساڵ لە كوردستان ئەنجام بدرایە، بەڵام تاكو ئێستا نەكراوە، ئێستاش درەنگ نییە، دەمانەوێت لە ماوەی دوو ساڵدا زیاتر لە ملیۆنێك و 200 هەزار فەرمانبەر بخەینە ناو ئەم سیستمە».

 

 تێڕوانین و بەرنامەی حكومەت

بۆ ساڵانی 2024-2028

بەڕێز مسرور بارزانی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان لە كۆتایی ئەم دیدارەدا (سەرۆك وەزیران و خەڵك) پێشنیار و بۆچوونەكانی خەڵكی كوردستانی زۆر بەرز نرخاند و، جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە ئەو پێشنیارانە زۆر بە جددی وەردەگرین و بەشی زۆریشی كاریان لەسەر كراوە، هەر لەو بارەیەوە گوتی: «ئەوەی تا ئێستا كراوە لە ئاستی خواست و خۆزگەی ئێمەدا نەبووە و ئێمە لە ماوەی چوار ساڵی ڕابردوو پڕۆژەمان هەبووە و، بۆ چوار ساڵی داهاتووش بەرنامەمان هەیە، ئومێدم زۆرە و دڵنیاشم داهاتووی كوردستان زۆر زۆر ڕووناكتر و باشتر دەبێت و بۆ ئەمەش بەرنامەمان هەیە، وەك:

1. پێشخستنی سیاسەتی هەرێم لەگەڵ جیهان، ئێمە چۆن دەتوانین بارودۆخی خۆمان باشتر بكەین.

2. گەشە پێدانی سەرمایەی مرۆیی و كۆمەڵایەتی.

3. حوكمڕانیی دامەزراوەیی و باوەڕپێكراو.

4. وەرچەرخانی ئابووری .

5. گەشە پێدانی ژێرخان و شارسازی.

6. پاراستنی هاوسەنگیی ژینگەیی.

 جێگەی ئاماژەپێكردنە لەم دیدارە (سەرۆك وەزیران و خەڵك) چەندین پرسی گرنگی پەیوەست بە پەرەپێدانی كشتوكاڵ و پاراستنی ژینگە و كەموكورتییەكانی بواری تەندروستی پرسیاریان لەبارەوە كرا و، لەلایەن سەرۆك وەزیرانەوە وەڵام درانەوە.