مێژووی هونەری شێوەكاری لە كوردستان
هونەری شێوەكاری بە واتای ژیان دێت و ئەو كەسەشی كە كارەكە دەكات وەك پەیامبەرێك ئەوەی لە هزریدا گەڵاڵە دەبێت، لەسەر ڕووپەڕی كاغەزێك ڕەنگڕێژی دەكات و وەڵامی پرسیارەكان و ئازار و مەرگەسات و خۆشییەكان تێكەڵ بە دونیابینیی خۆی دەكات و دەیگوازێتەوە سەر ڕووی تابلۆیەك و نیشانی دەوروبەری دەدات.
ئامادەكردنی/موزەفەر ئەحمەد عباس
هەروەكو ئاشكرایە، هونەری شێوەكاری لە كوردستان تازەیە و مێژووەكەی دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی ڕابردوو، لەگەڵ ئەوەشدا كە ئەم ناوچەیەی كە كورد تێیدا نیشتەجێ بووە، وەك جوگرافیا لە بەشی باكووری ڕۆژهەڵاتی (میزۆپۆتامیا)دا بەشێك بووە لەو مێژووە گەورەیەی شارستانیەتی میزۆپۆتامیا لە هەموو سەردەمەكانیدا.
بەڵام بەهۆی شەڕ و ململانێی زلهێزەكانی دەورووبەرەوە هەمیشە دەستبەسەر بووە و، لە هەندێ كاتی مێژووییدا كورد دەسەڵاتی خۆجێیی خۆی هەبووە و لە هەندێ كاتدا وەك داگیركراو خۆی بینیوەتەوە.
بەپێی ئەو گەڕان و پشكنینانە كە ئیستا دەكرێت و ئەو پاشماوانە كە دەدۆزرێتەوە لەم ناوچەیەدا، چەندین ئاسەواری مێژوویی لەخۆ گرتووە كە دەیسەلمێنێت خەڵكی ئەو سەردەمە هونەریان بەرهەم هێناوە و پەیوەندییەكی زۆر باشیان هەبووە لەگەل هونەر و كاری هونەریی وەك پەیكەر و سیرامیك و كەلوپەلی ڕۆژانەی ناو ماڵ و خشڵ و زێر و زیو و بیناسازی. لە هەموو سەردەمەكانی میزۆپۆتامیا و هەموو شارستانییەتەكاندا كە دەسەڵاتیان هەبووە وەك (بابل و سۆمەر و ئەكەد و ئاشورەكان) تا دەگاتە سنووری دەسەڵاتی یونان و ساسانییەكان و فیرعەونییەكان و چەندین شارستانیەتی گەورە و بچوكی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، كە لەو سەردەمەدا لەم ناوچەیە هەبووە، جێدەستیان دیار بووە.
هونەر بە گشتی و هونەری شیوەكاری بەتایبەتی بە قۆناغەكانی خۆیدا ڕۆیشتووە، وەك هەموو شارستانییەتەكانی دونیا هونەر تێكەڵاوی كۆمەڵگە بووە لە زۆربەی زۆری بوارەكانی ژیانی ڕۆژانەدا، وەك كەلوپەلی ڕۆژانە تا دەگاتە كۆشكی پاشاكان و مەلیكەكان و پەرستگاكانی خواوەند و شوێنە گشتییەكانی شارەكان.
بە هاتنی دەسەڵاتی ئیسلام بۆ ئەم ناوچەیە پێش ١٤٠٠ ساڵ گۆڕانكارییەكی گەورە ڕووی دا، بە تایبەتی لە بواری هونەری شێوەكاریدا كە دەتوانم بڵێم لاوازبوونی هونەری شێوەكاری بووە بە شێوەیەكی بەرچاو، كە وای لێهاتووە وێنەكێشان و پەیكەرسازی ببن بە شتێك و بابەتێكی قەدەغەكراو و نەفرەت لێكراو، و لە هەندێ شوێندا ئەو كارە هونەرییانەی كە هەبوون لەژێر بیانووی جواروجۆری دیندا هەمووی شكێندراو و لەناو براون، بەم شیوەیە هونەری شێوەكاری بووە بە شتێكی نامۆ و قەدەغەكراو بۆ خەڵكی ئەم ناوچەیە.
ئەم دەسەڵاتە ئایینییە وای كرد هونەری شێوەكاری زۆر لاواز ببێت و لە هەندێ قۆناغی مێژوویی دەسەڵاتە ئیسلامییەكاندا دابڕان و نەمان ڕووی دا، ئەم مێژووە بەم شێوەیە بەردەوام بووە تا ڕووخانی دەوڵەتی عوسمانی لە جەنگی یەكەمی جیهانیدا لەلایەن بەریتانییەكان و فەرەنسییەكانەوە، ئیدی جارێكی دیكە بەهۆی ئەم داگیركردنەوە لەژێر ناوی ئیستعماردا بەتایبەتی لە ڕێگەی بەریتانییەكانەوە بۆ ناو عێراق، هونەری شێوەكاری هاتەوە ناوەوە.
لەبەر ئەو دابڕانە زۆرەی كە ڕووی دابوو لە مێژووی هونەری شێوەكاریدا، بە شێوەیەكی نامۆ هاتووە و لە ناو كۆمەڵگەی ئێمەدا بە بەرگێكی ڕۆژئاوایی خۆی ناساندووە، لە دوای ڕووخانی دەوڵەتی عوسمانی و دروستبوونی وڵاتی عێراق، هونەری شیوەكاری دروست بووەوە، بەڵام بە شێوەیەكی سست و لەسەر خۆ هەنگاوی ناوە.
لە ساڵی ١٩٣٦ پەیمانگەی مۆسیقای نیشتمان دروست كراوە، لە سااڵی ١٩٣٩ بەشی وێنەكێشان و بەشی پەیكەرسازیی تێدا كرایەوە و، لە ساڵی ١٩٤٠ ناوەكەی گۆڕدرا بە پەیمەنگای هونەرەجوانەكان و عێراق پەیوەندیی كەلتووری و هونەریی لەگەڵ دونیای دەرەوەی خۆیدا دروست كردەوە، بە تایبەتی ئەوروپای ڕۆژئاوا، بە ناردنی هونەرمەندانی عێراقی بۆ خوێندنی هونەر لە فەرەنسا و بەریتانیا و ئیتالیا، و كردنەوەی قوتابخانە و پەیمانگە و خوێندنی وانەی هونەر لە هەموو بەشەكانی پەروەردەدا.
