جووست هیڵتەرمان نووسەر و ڕۆژنامەنووس و چالاكی هۆڵەندییە و بەڕێوەبەری پڕۆگرامی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقایە لە گرووپی قەیرانە نێودەوڵەتییەكان، پێشتریش جێگری بەڕێوەبەری ئەم پڕۆگرامە بووە لە هەمان گرووپدا، هەروەها بەڕێوەبەری پڕۆژەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووە لەم گرووپەدا، تایبەتمەند و پسپۆڕی بواری ئەمنی و تایفەگەری و دیموكراسییە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هەروەها تایبەتمەندی پرۆسەی دەستووری و پەیوەندییەكانی عێراقە بە دەوڵەتە دراوسێكانیەوە. گوڵان لە میانەی دیمانەیەكدا چەند پرسێكی لەگەڵدا تاوتوێ كرد، كە پتر پەیوەست بوون بە دۆخی ئێستای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كێشە و تەنگژەكانی ئەم ناوچەیەوە.

 

* وەك ئاشكرایە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە دەست چەندین تەنگژە و قەیرانەوە دەناڵێنێت، لە ڕوانگەی ئێوەوە كام پێشهات و پەرەسەندن زیاتر مایەی نیگەرانییە و بە واتایەكی دیكە چ كێشە و تەنگژەیەكی ئەم ناوچەیە دەبێت بكرێتەوە ئەولەوییەت و ئاوڕی بەپەلەی لێ بدرێتەوە؟

- لە ڕاستیدا من پێم وایە ئەمە پرسیارێكی زۆر گشتییە و ڕەنگە من نەتوانم لە چەند دێڕێكی كورتدا وەڵامی بدەمەوە، ئەمە پێویستی بە شرۆڤەكارییەكی دوور ودرێژ هەیە.

* زۆر باشە، ئەگەر بمانەوێت پرسیار لە بارەی پرسێكی دیاریكراوەوە بكەین لە بارەی ئەم ناوچەیەوە، ئەوا وەك ئاشكرایە چەندین بزووتنەوەی ناڕازی و تەنانەت ڕاپەڕینی جەماوەرییش ڕوویان داوە، كە بوونە هۆی ڕووخاندنی چەندین حكومەت و دەسەڵات لەم ناوچەیەدا، بە چەشنی ئەوەی لە بەهاری عەرەبیدا بەدی كراوە، بەڵام تا ئێستا ئەم ناڕەزایەتی و بزووتنەوانە دەرئەنجامێكی خوازراویان لێ نەكەوتووەتەوە و نەتوانراوە حوكمڕانییەكی دیموكراسی لە زۆرێك لەم وڵاتانەدا بەدی بهێنرێت، بۆچوونی ئێوە لەم بارەیەوە چییە؟

- سەرەتا دەبێت ئاماژە بەو ڕاستییە بكەین كە ناڕەزایی و خۆپیشاندانە جەماوەرییەكانی سەرشەقامەكان، لە میانەی ڕاپەڕینەكانی بەهاری عەرەبیدا بە چەشن و ئەندازەیەكی سەرەكی بانگەشە نەبوون بۆ بەدیهێنانی دیموكراسی، مەبەستم ئەوەیە كە دەستەواژە، یان بانگەشە بۆ هێنانەئارای دیموكراسی بە چەشنێكی بەربڵاو بەكار نەهێنرا، بەراورد بە دەستەواژەی دادپەروەریی كۆمەڵایەتی، بابەت و پرسە بنەڕەتی و بنچینەییەكانی دیكەی وەك كار و خۆراك. بە هەر حاڵ، بەو ڕاددەیەی كە ئەم گەلانە هەوڵی بەدەستهێنانی بەشدارییەكی بەربڵاوتری سیاسییان دەدا، ئەوا دەتوانین بڵێین هەوڵ و كۆششەكانیان دوچاری شكستهێنان بوونەوە، ئێستاش ئەگەر لە بارودۆخەكە بڕوانین ئەوا دەتوانین بڵێین هەلومەرجی هیچ وڵاتێك لەو وڵاتانەی ئەم پێشهات و پەرەسەندنانەیان بەخۆوە بینی، بەرەو باشتر نەچووە.

* وڵاتانی ئەم ناوچەیە و بە دیاریكراوی وڵاتانی عێراق و سووریا دوچاری كێشەی سەخت و دژوار بوون و، لەسەر دەستی گرووپە تیرۆریستییەكان كوشتار و كاولكارییەكی زۆریان بەسەردا هات، ئێستاش ئەم گرووپانە بە یەكجاری ڕیشەكێش نەكراون، بە تێڕوانینی ئێوە بۆچی نەتوانراوە هۆكارە ڕیشەییەكانی سەرهەڵدان و گەشەكردنی ئەم گرووپانە چارەسەر بكرێن؟ بە واتایەكی دیكە پێویستە بۆ بەرەنگاربوونەوە و بەرپەرچدانەوەیان چی بكرێت؟

- لە ڕاستیدا ئەمە بەندە بەوەی كە ئێوە ئاماژە بە چ گرووپ و بە دیاریكراوی بە چ وڵات و هەلومەرجێك دەكەن، چونكە لە لایەك گرووپە جیهادییەكان هەن و لە لایەكی دیكەوە ئەو گرووپانەی دیكە هەن كە لە بارودۆخە پڕ لە پشێوییەكاندا گەشە دەكەن، لێرەدا مەبەستم لە بارودۆخی پڕ لە پشێوی حاڵەتەكانی داڕووخانی دەوڵەت و بەرپابوون و هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆییە، ئەوەی پەیوەست بێت بە بەرەنگاربوونەوە، یان چارەسەركردنی هۆكارە ڕیشەییەكانی سەرهەڵدانی ئەم گرووپانە، ئەوا دەتوانین لەم ڕووەوە بڵێین كە سەقامگیركردنەوەی وڵاتان و دووبارە بنیاتنانەوەی دامەزراوەكان بە چەشنێك كە بوار و دەرفەت بۆ مومارەسەكردنی بەشداری سیاسی بڕەخسێنن و لە هەمان كاتدا دادپەروەری دەستەبەر و دابین بكەن، لەو پرسە بنەڕەتییانەن كە پێویستە لە بەرچاو بگیرێن و بایەخیان پێ بدرێت.

* وەك ئاشكرایە كە كێشە، یان تەنگژەیەكی ڕیشەقووڵ و دێرێنی دیكە كە دوچاری وڵاتانی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووەتەوە، بریتییە لە ناكۆكی، یان ڕكابەریی تایفەگەری، بەتایبەتی لە نێوان شیعە و سوننەدا، تێڕوانینی ئێوە چییە لەم بارەیەوە و دەبێت چۆن مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت؟

- لە ڕاستیدا چەندین كێشە هەن كە بارودۆخی ناوچەكەیان ناسەقامگیر و ئاڵۆز كردووە، كە دەتوانین بڵێین كێشە و ناكۆكیی تایفەگەری یەكێكە لەو پرسانە، كێشەی هەر یەكێك لەم گرووپە تایفەگەرییانە ئەوەیە كە هەندێ گرووپ، یان تاكەكەسەكان هەوڵدەدەن بەرگ و ڕواڵەتێكی سیاسییانە بكەن بە بەر جیاوازی و دابەشبوونە كۆمەڵایەتییەكاندا، هەموو ئەوانەش لە پێناو برەودانە بە بەرەژەوەندییە تایبەتییەكانی خۆیان، لەم ڕوانگەیەوە من پێم وایە دەبێت كار لەسەر جۆری ئەو سیاسەتە بكەین كە دەیگرینەبەر نەك هەوڵی چارەسەركردن، یان نەهێشتنی جیاوازییەكان بدەین.

* ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە كێشە و ناكۆكیدایە لەگەڵ ئێران و زۆربەی جار بەرپرسانی ئیدارەی ئەمریكا ئۆباڵی هەندێ لە كێشەكانی ناوچەكە دەخەنە ئەستۆی ئێران، دید و تێڕوانینی ئێوە لەم ڕووەوە چییە و ئایا پێت وایە دەرفەت و بواری ئەوە هەیە ئێران و ئەمریكا بتوانن هەنگاو هەڵبگرن، بۆ ئەوەی بەلای كەمەوە بگەنە جۆرێك لە تێگەیشتن لەبارەی كێشە و ناكۆكییەكانیانەوە؟

- ئەمە پەیوەستە بەوەی ئایا ئێمە مەبەستمان چییە كاتێك باسی كێشەكان دەكەین، چونكە ئاشكرایە كە لە ڕوانگەی ئێرانەوە، ئۆباڵی هاتنەئارا و دروستبوونی كێشەكان لە ئەستۆی هەردوو وڵاتی ئیسرائیل و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكایە، دواتر من پێم وایە یەكەم هەنگاو كە دەبێت بە ئاراستەی چارەسەركردن و یەكلاكردنەوەی هەر كێشەیەك هەڵبگیرێت، بریتیە تێگەیشتن لە هۆكار و پاڵنەرەكانی لایەنی بەرامبەری كێشە و ناكۆكییەكە، دواتر دەبێت كار بكرێت بۆ دۆزینەوەی زەمینەیەكی هاوبەش، كە بوار و دەرفەت بهێنێتەئاراوە بۆ گەیشتن بە چارەسەرێك.

* نكۆڵی لەوە ناكرێت كە یەكێك لە ناكۆكییە دێرین و ئاڵۆزەكانی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بریتییە لە كێشەی فەلەستین و ئیسرائیل، كە وەك دەبینین جار بە جار تەقینەوە دەكرێت و دەرئەنجامی كارەساتباری لێ دەكەوێتەوە، لەم ڕووەوە چەند هەوڵ و دەستپێشخەری كراون، هەموویان چارەنووسیان شكست بووە، یان با بڵێین دەرئەنجامی خوازراویان لێ نەكەوتووەتەوە و بگرە نائومێدیی زیاتریان بەدوای خۆیاندا هێناوە، ئێوە چۆن لە ئایندەی ئەم ناكۆكییە دەڕوانن؟

- لە ڕاستیدا من ناتوانم پێشبینیی ئەوە بكەم كە ئاقار و ئاراستەی ئەم ناكۆكییە بە چ لایەكدا دەشكێتەوە، بەڵام ئەوەی دەتوانین بە دڵنیاییەوە ئاماژەی پێ بكەین، ئەوەیە كە بارودۆخەكە لە پەیوەندی بە فەلەستینییەكانەوە خراپبوونی زیاتر بەخۆوە دەبینێت.

* هەر لە پەیوەندی بەپرسی ئیسرائیلەوە لەم ناوچەیەدا، ئاشكرایە لە ئێستادا ڕێككەوتنی ئاشتی، یان ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان لە نێوان ئەم وڵاتە و چەند وڵاتێكی عەرەبیدا هەیە، كە ئەمە بە پێشهات و پەرەسەندنێكی گرنگ وەسف كرا، بە تێڕوانینی ئێوە هۆكارە بنەڕەتییەكانی ئەم ڕێككەوتنانە چی بوون و، ئایا باوەڕتان وایە بەردەوام دەبن و بەشدار دەبن لە كەمكردنەوەی بارگرژی و ئاڵۆزی و پشێوییەكانی ئەم ناوچەیە؟

- لە ڕاستیدا ئەوەی پەیوەندی بە ئیسرائیلەوە هەبێت، ئەوا دەتوانین بڵێین ئامانجی بنەڕەتی لە ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ چەند دەوڵەتێكی عەرەبیدا بریتی بوو لە پێكهێنانی بەرەیەك، یان هاوپەیمانییەك دژ بە ئێران، لە هەمان كاتدا هەڵگرتنی هەنگاوێكی دیكە بوو بۆ لەباربردن و تێكشكاندنی كێشەی فەلەستین. ئەوەی پەیوەست بێت بە هەردوو وڵاتی ئیمارات و بەحرەینەوە بە دیاریكراوی، ئەوا ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئیسرائیلدا بریتی بوو لە گرەوێك لە ناوچەیەكدا كە نائارامی و نادڵنیایی باڵی كێشاوە بەسەریدا، لە بەرامبەر ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا، كە ئەم دوو وڵاتە (ئیمارات و بەحرەین) پێیان وابوو ئەمریكا كەمتر و كەمتر مایەی متمانەپێكردنە، هەروەها بۆ ئەوەی بتوانن تەكنەلۆژیای پێشكەوتووی سەربازی و چاودێری بەدەست بهێنن. كەواتە تا ئەو ڕاددەیەی كە پەیوەندییەكانی ئیسرائیل لەگەڵ ئەم وڵاتە عەرەبییانەدا بەو شێوەیە لێی دەڕوانرێت كە هاوپەیمان و بەرەیەكە دژ بە ئێران (كە من پێم وانییە ئیمارات خوازیاری ئەوە بێت، ئەم ڕۆڵە ببینێت)، ئەوا تەنیا و تەنیا دەبێتە هۆی قووڵكردنەوەی جەمسەرگیری لەم ناوچەیەدا و هۆكارێك دەبێت بۆ سەرهەڵدانی كێشە و ناكۆكیی نوێ.

* ئەی چۆن لە ئایندەی پەیوەندییەكانی نێوان عێراق و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەڕوانیت و ئایا پێت وایە بتوانرێت درێژە بە پەیوەندییەكی پتەو بدرێت لە نێوان ئەم دوو وڵاتەدا؟

- من پێم وایە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا خوازیاری ئەوەیە كە بوون و ئامادەیی لە عێراقدا هەبێت، بۆ ئەوەی ڕێگری بكات تاوەكو ئەم وڵاتە بە تەواوەتی و بە یەكجاری نەكەوێتە ژێر ڕكێف و باڵادەستیی ئێرانەوە، بەڵام ئەمریكاش وانەكە فێر بووە و نایەوێت ئەم نییەت و ئامانجەی خۆی بە تەواوەتی بخاتەڕوو، هەوڵ دەدات لە بارێكدا بێت كە كەمتر ڕووبەڕووی هێرش و پەلاماری ئەو گرووپە عێراقییانە ببێتەوە كە لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی و پاڵپشتییان لێ دەكرێت، دواتر دەبێت ئەو ئاماژە بەو ڕاستییەش بكەین كە لە ساڵی 2003وە ئێران و ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا هەوڵ دەدەن ببنە پارسەنگی یەكتر لە عێراقدا و، دەكرێت ئەم دۆخە بۆ ماوەیەكی دیكەش درێژە بكێشێت.