زۆر جار كە باس لە ئافرەت ‌و كێشە ‌و ماف ‌و خواستەكانی دەكرێ لە كۆمەڵگەی ئێمەدا، ناكرێ باس لە نەریتی كۆمەڵگە لە لایەك ‌و مافی ئافرەت لە ئیسلامدا، لە لایەكی ترەوە نەكرێت. لەم دوو نێوەندەشدا تێڕوانینی جیاواز و تەنانەت زۆر جار هەڵەش لە مەڕ مەسەلەكەوە هاتوونەتە ئاراوە.

بە لای زۆرێكەوە كاتێ‌ قسە دێتە سەر ئەو دیاردە ناشایستانەی دژ بە ئافرەت دەكرێن، ئیسلام لێی بەرپرسیارە ‌و سەپاندوویەتی بە سەریدا، بە لای هەندێكیشەوە ئیسلام بەرییە لە هەموو ئەو زوڵمانەی، كە بە ناوی ئیسلامەوە لە ئافرەت دەكرێ ‌و زۆرجار مافی پێشێل دەكرێ ‌و دەچەوسێندرێتەوە، بە بیانووی ئەوەی گوایە ئیسلام وای ڕەچاوی كەسایەتیی ئافرەت كردووە، كە لە ڕاستیدا من پێم وایە تێڕوانینی دووەم ڕاستە ‌و ناوەرۆكی پەیامی ئیسلام دوورە لەو مەسەلانەوە، بەڵكو دابونەریت ‌و عەقڵییەتی خێڵەكی ‌و بیركردنەوەی كەسانی عەوام ‌و كەم فام، لە زۆرینەی ئەو تاوانانە بەرپرسیارە، كە دەرهەق ئافرەت ئەنجام دەدرێن.

هەموومان دەزانین لە كۆمەڵگەی ئێمەدا زۆر جار ئافرەت دەكوژرێ، سووكایەتی پێ دەكرێ، توندوتیژی لەگەڵ بەكار دێ، مافی دەخورێ، بێ ڕێزی پێ دەكرێ، مافەكانی زەوت دەكرێ‌، دەنگی ڕادەربڕینی كپ دەكرێ‌، بە چاوی سووك سەیر دەكرێ‌ و.. هتد. بەڵام هەموو ئەمانە زادەی نەریتی سەقەتی كۆمەڵگەن، نەك پەیامی پیرۆزی ئیسلام، چونكە ئێستاش كەسانێك هەن، كە لە لایانەوە باس لە ئافرەت دەكرێ، وا دەزانن ئافرەت كائینێكە (لە ڕووی مرۆڤبوونەوە) جیا لەو كائینەی پێی دەگوترێ‌ پیا‌و، یان مرۆڤی پلە دووە، یان وای بۆ دەچن لە ڕووی مرۆڤبوونەوە خوای كارلەجێ جیاوازی خستووەتە نێوان پیاو ‌و ئافرەتەوە.

ئەمە لە كاتێكدا، كە پەیامی ئیسلام زۆر ڕاشكاوانە ئەم مەسەلەی ڕوون كردووەتەوە‌و بە پێی دەقە پیرۆزەكانەوە لە ڕووی مرۆڤبوون‌و تەكالیفی شەرعی ‌و خیتابی دەقەكان ‌و پاكانەی سەربەخۆی ماڵ ‌و ماف ‌و ئەرك ‌و كاروباری كۆمەڵایەتی جیاوازی لە نێوان ئافرەت ‌و پیاو نییە، بەڵكو جیاوازی لە پێكهاتەی سرووشتی دروستبوون ‌و هەندێ بواری ئەرك ‌و كارەوەیە، كە ئەگەر بە وردی لێی بكۆڵینەوە، ئەم جیاوازییە لە بەرژەوەندیی هەردوو ڕەگەزدایە، ئەگەرنا شتێك نییە لە ئیسلامدا بە ناوی ئیمتیاز و خەڵاتكردنی پیاو ‌و كپكردنی ئافرەت ‌و وەلانانی، ئەوەی هەشە ئەرك ‌و بەرپرسیاریەتی ‌و بارگراناییە، نەك بەهرەیەكی فزولی.

چونكە خوای باڵادەست بۆ هەر یەكێ‌ لە پیاو ‌و ئافرەت ئەرك ‌و كارێكی داناوە، كە لەگەڵ پێكهاتەی سرووشتی عەقڵ ‌و ڕۆح ‌و دەروون ‌و جەستەوە بگونجێ. كەواتە ئەمە بە سووك تەماشاكردنی ئافرەت نییە، بە پێچەوانەوە ئافرەت مەكانەتی تایبەتی خۆی هەیە لە ئیسلامدا‌و بگرە لە چەندین ئایەت ‌و فەرموودەدا، ئەو ڕاستییە دەردەكەوێ، كە ئافرەت لەگەڵ پیاو تەواوكەری یەكترن ‌و ڕێزی هیچیان بەسەر ئەوەی دی تەفزیل نەكراوە، وەك لەم دەقە پیرۆزانەی خوارەوە زۆر هەقیقەتی جەوهەری لەمەڕ ئەسڵی بابەتەكەوە بە دیار دەكەون ‌و ڕامانی زۆر هەڵدەگرن. وەك خوای گەورە دەفەرموێ:وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ) (21) سورة الروم.

(وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ فَإِن كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُواْ شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا) (19) سورة النساء.

(هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ) (187) سورة البقرة.

(وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ) (228) سورة البقرة.

(مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً ۖ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونََ) (97) سورة النحل.

(أَنِّي لَا أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِّنكُم مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَىٰ ۖ بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ) (195) سورة آل عمران.

(وَلاَ تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّلَ اللّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلَي بَعْضٍ لِّلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَاء نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبْنَ وَاسْأَلُواْ اللّهَ مِن فَضْلِهِ إِنَّ اللّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا) (32) سورة النساء.

(وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ) (71) سورة التوبة.

(يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ) (13) سورة الحجرات.

یان فەرموودەكانی پێغەمبەر (د.خ)، كە دەفەرمووێ‌: (خيركم خيركم لأهله وأنا خيركم لأهلي). ( إتقوا الله في النساء، فإنكم إنما أخذتموهن بأمان الله واستحللتم فروجهن بكلمة الله إن لكم عليهن حقا و لهنّ عليكم حقا).

لەوەدا بۆمان ڕوون بووەوە، كە ئیسلام گرنگیەكی زۆر جددی داوە بە ئافرەت‌و هیچ كات شتێكی قبووڵ نییە، كە ببێتە مایەی زوڵمكردن لە ئافرەت ‌و سووكایەتی پێكردنی، بە پێی تێفكرینی ئەم دەقانەی سەرەوە. ئەگەر پەیامی ئافرەتی كورد پێداگری بكات لەسەر بە واقعیكردنی ناوەرۆكی دەقەكان، پێم وایە هەڵچوونە بێ بنەماكان سارد دەكاتەوە ‌و دەتوانێ بەر پێی ئەوانەش بگرێ، كە بە ناوی ئایینەوە قبووڵی دیاردەی توندوتیژی ‌و كپكردن ‌و چەوساندنەوەی ئافرەتان دەكەن. حاڵیشی زۆر باشتر دەبێ لەو حاڵەی كە ئێستا تێیدایە ‌و بە دەست زۆرێك تێڕوانینی هەڵە‌و نەریتەوە گیری خواردووە ‌و مافەكانی بە بیانووی جیا جیای دوور لە كرۆكی ئیسلام پێشێل دەكرێ. ئەوانەش كە پەیامی ئیسلام بەوە تۆمەتبار دەكەن، كە لایەنگریی (نێرینە)ی كردووە لەسەر حیسابی(مێیینە)، یان نایەكسانی خستووەتە نێوان پیاو ‌و ئافرەت، یان بە سووك سەیری دەكات، یان مافەكانی لێ سەندووەتەوە، یان.. یان.. هتد. پێم وایە هەڵەیەكی گەورە دەكەن، چونكە وا تێگەیشتوون، كە (پیاو)بوون فەزڵ ‌و گەورەییە، بەڵام (مێ‌)بوون پلە نزمی‌و كەمایەتییە. كە مەنتقی هیچ یاسایەك قبووڵی ئەمە ناكات. لەگەڵ ئەمەشدا پێوەری ڕاستەقینەی ئاستی پەیوەندیی خۆشەویستیی نێوان خوا ‌و بەندەكانی‌و پلەی ڕێزداری ‌و بەڕێزی مرۆڤەكان چ پیاو بێ، چ ئافرەت تەنیا (تەقوایە) نەك نێر بوون ‌و مێ‌ بوون.(إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ ٱللَّهِ أَتْقَىٰكُمْ)، ئەگەر لە مەسەلەكانی وەك (قوامة، تعدد الزوجات، میراث، مهر، طلاق، نشوز، دیە، حجاب، شهادة) ڕەخنە لە ئیسلام دەگیرێ، بەوەی كە ناعەدالەتی لە نێوان هەردوو ڕەگەز دروست كردووە، دیسان هەڵەیەكی دیكەیە، چونكە ئایینی پیرۆزی ئیسلام یاسای تایبەتی بۆ هەر یەك لەو مەسەلانە هەیە ‌و لە هەمووشیاندا بەرژەوەندیی ئافرەتی ڕەچاو كردووە ‌و لە پێناو بە هەمیشە مانەوەی سەنگ ‌و بەهای ئافرەت ئەم یاسا‌و سنوورانەی داناوە. نەك ئەمە نایەكسانی دەربخات!!

كەواتە ئافرەت پیرۆزیی خۆی هەیە لە ئیسلامدا‌و ئیسلام بەرییە لە هەر سووكایەتی و بێ ڕێزی و هەموو ئەو دیاردە ناشایستانەی بە ناوی جیا جیا بەرامبەر ئافرەت دەكرێ، گێڕانەوەەی ئەو زوڵمانە بۆ ئیسلام، واتە تێكەڵكردنی كێشەكان ‌و نەویستنی دەركەوتنی بنەچەی كێشەكان ‌و دۆزینەی چارەسەر بۆیان، ئافرەتی كوردیش كە خاوەن مێژوویێكی شەرەفمەندە و ڕۆڵی قارمانانە‌و دڵسۆزانە ‌و گیانی نیشتمانپەروەری هەیە، جێی خۆیەتی لەم قۆناغەدا هەموو ئەوانەی لەمەڕ ئافرەت قسە دەكەن بە گشتی‌و ئافرەتی كورد بە تایبەتی، هۆشیار بن لەوەی ئەگەر ڕووبەڕووی كێشەیەك بووەوە، ئەركیانە هەوڵی زانینی سەرچاوەی كێشەكە بدەن، كە لە كوێوە هاتووە، نەك یەكسەر ڕێگەی هەڕەشە ‌و تانە لە ئیسلامدان بگرنەبەر. یان ئەگەر موعاناتی زۆری هەیە ‌و بەدەست زۆرێك دیاردە گیری خواردووە (نموونەگەلی زۆر هەن)، ئەوا دەبێ تا ئێستا دەركی ئەوەی كردبێ، كە زادەی عوڕف ‌و نەریتی كۆمەڵگەن، نەك ئایینی پیرۆزی ئیسلام.

 

 

 

بەرپرسی ڕاگەیاندنی یەكێتی زانایانی ئایینی ئیسلامی كوردستان