ڕەنگە لە ئێستادا كەمترین شتێك كە لە بارەی دۆخی عێراقەوە بوترێت، ئەوەیە كە نادڵنیایی باڵی بەسەردا كێشاوە و، پرۆسە سیاسییەكە لەم وڵاتەدا دوچاری چەقبەستن و بە بنبەستگەیشتنێكی توند بووەتەوە، هاوكات لە هەرێمی كوردستانیشدا چارەسەركردنی كێشەكان و باشتركردنی دۆخەكە بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشە و مەترسییەكان پێویستی بە لێكتێگەیشتنی لایەنەكان و یەكخستنی هەوڵی هەموو لایەنێكە، ئەم پرسانە و چەند پرسێكی دیكە بوونە تەوەری دیدارێكی گوڵان لەگەڵ ئەبوبەكر كاروانی نووسەر و سیاسەتمەدار.

 

 

* هیچ كاتێك وەك ئێستا پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا ئاڵۆز و چەقبەستوو نەبووە و، ئێستا پرۆسەكە گەیشتووەتە ئەو ئاستەی كە هەموو ئەگەرەكانی لە بەردەمدا كراوەیە، هەرێمی كوردستانیش وەك بەشێك لەو پرۆسەیە لە ناو ماڵی خۆیدا دابەش بووە و تێڕوانێكی هاوبەش بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو بارودۆخە ئاڵۆزە نییە، ئایا پەرتەوازەیی نێوماڵی كورد لە ناو ئەو پرۆسە سیاسییە ئاڵۆز و چەقبەستووەی عێراقدا، تا چەند كاریگەریی لەسەر ئارامی و تەناهیی هەرێمی كوردستان دەبێت؟

- ئاشكرایە كە بارودۆخی عێراق بە چەشنێك ئاڵۆزە، نازاندرێت ئاراستەی ڕووداوەكان بە چ ئاقارێكدا دەڕۆن، ئایندەش بە ڕووی زیاتر لە ئەگەرێكدا كراوەیە، لە هەمان كاتدا پەرشوبڵاویی هێزە كوردییەكان، بەتایبەتی (یەكێتی و پارتی) و نەبوونی نەخشەڕێگەیەكی هاوبەش بۆ چۆنێتیی مامەڵەكردن لەگەڵ واقیعە ئاڵۆزەكە و سیناریۆیە پێشبینیكراوەكان و گۆڕانكارییە چاوەڕوانكراوەكان، تێكڕا دەبنە هۆی لاوازبوون و كەمبوونەوەی پێگە و ڕێزی هەرێمی كوردستان لە بەغدا، ئەوەش ئەگەر سنووری بۆ دانەنرێت، سەردەكێشێت بۆ زیاتر لەبەریەك هەڵوەشانەوەی ڕیزەكانی خەڵكی كوردستان و بێمتمانەبوونی زۆرتری هێزەكان بە یەكتر و خەڵكیش بە حكومەت و دەستەبەژێری سیاسیی حوكمڕان لە كوردستاندا. بە جۆرێك لەم ڕووەوە دەكرێت بگوترێت مانەوەی دۆخەكە بەم شێوەی ئێستا، دەبێتە هۆی ئەوەی هەرێمی كوردستان وەك قەوارە و گەلی باشووری كوردستانیش باجێكی گەورە لەو پێناوەدا بدەن.

* هێزەكانی شیعە خۆیان لە ناو خۆیان پێك نایەن و لە بەرامبەردا لایەنەكانی ئیتاری تەنسیقی شیعە بە ڕێگەی بەكارهێنانی بەناو دادگای فیدڕاڵی هەڕەشە لە قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان دەكەن، هەر ڕۆژەی بە بیانوویەك و بە بڕیارێكی بەناو دادگای فیدڕاڵی هەڕەشە لە هەرێمی كوردستان دەكەن، ئایا بە ڕای ئێوە چۆن هەرێمی كوردستان دەتوانێت بەشێك لە عێراق بێت، لە كاتێكدا هێزە سیاسییەكانی شیعە لە عێراقدا هەوڵ بۆ لەناوبردنی ئەم هەرێمە دەدەن؟

 - بە داخەوە، بژاردەكە بە پلەی یەكەم لە دەستی ئێمەدا نییە كە بەشێك بین لە عێراق، یان نا، دواتر بارودۆخی ناوخۆمان و بوونی هەرێمێكی نیمچە لێكترازاوی پڕ لە ناكۆكیی سیاسی و قەیراناوی، نەبوونی هێزێكی نیشتمانیی تۆكمە و ئیرادەیەكی سیاسیی یەكگرتوو، پەیوەندیەكی ڕێكخراوی هەرێمایەتیی هاوبەش، وایان كردووە نەتوانین سەقفی خواست و داواكارییەكانمان لەوەی ئێستا زیاتر بەرز بكەینەوە. ئەو هەوڵەی لە 2017 درا، بەڵگەیەكی ڕوون بوو لەسەر ئەوەی ناوخۆی كوردستان چەند شپرزەیە، بیركردنەوەكان چەند لۆكاڵین و لە ئاستی ناوچەیی و حزبیدان، هێشتا لە بازنەی بوغز و كینەی مێژووی بەرامبەر یەكدی ڕزگارمان نەبووە، بەتایبەتیی یەكێتیی نیشتمانی و پارتی دیموكراتی كوردستان، دواتر وڵاتانی هەرێمی و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش هێشتا مانەوەی عێراق بەم جۆرەی ئێستا لە بەرژەوەندیی خۆیان دەزانن و پێیانوایە دروستبوونی دەوڵەتێكی نوێ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا (واتە لە باشووری كوردستان) هەڕەشەیە لەسەر بەرژەوەندییەكانیان، هەروەها لەسەر ئەو نەخشەی لە دوای شەڕی یەكەمی جیهانییەوە بۆ ناوچەكەیان كێشاوە. كەواتە لە هەموو حاڵەتێكدا ئێمە لەم قۆناغەدا ناچارین وا بیربكەینەوە كە بەشێكین لە عێراق، بۆیە دەبێت كێشەكانمان لەو چوارچێوەدا چارەسەر بكەین كە عێراق ئەندامی نەتەوە یەكگرتووەكانە و وەك دەوڵەت مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت، ئێمەش هەرێمێكین و دەوڵەت نین، كە بە داخەوە هەرێمێكی یەكگرتوو و خاوەن سیاسەتێكی هاوبەشیش نین، كە ئەگەر وا بووینایە دەمانتوانی قورسایی و بارگرانیی سەرشانمان زۆر سووك بكەین و زۆرتر سوود لە دەرفەتەكان وەربگرین و، ئاسۆی نوێ و ناوازەتر لە بەردەمماندا بكەینەوە، بەڵام دەبێت لە هەموو حاڵەتەكاندا بە هۆشیارییەوە مامەڵە بكەین، بۆ ئەوەی ئەگەر لە ئایندەدا دەرفەتێكی مێژوویی بە قازانجی دۆزەكەمان هاتەپێشەوە، بە ئاقاری چارەسەری ڕیشەیی و سەربەخۆیی سوودی لێ وەربگرین. جەخت لەوە دەكەمەوە كە بەم جۆرەی ئێستا ناتوانین وەك پێویست سوود لە دەرفەتەكان وەربگرین، ئەگەر بێت و ئێمە ناوماڵی خۆمان ڕێك نەخەین و دووبارە ئیرادە و ئیدارەی خۆمان بینا نەكەینەوە و، هەرێمی كوردستان نەكەین بە هەرێمێكی یەكگرتوو و دەسەڵاتێكی ناوەندی تێدا نەبێت و ماف و ئازادییەكان پارێزراو نەبن و، ستراتیژێكی نیشتمانی بۆ دژایەتیی گەندەڵی و بەدیهێنانی چاكسازی لە ئارادا نەبێت و، هێزەكان ستراتیژییانە بیر نەكەنەوە، تەنانەت ئەوەی ئێستاش هەمانە لە بەردەم هەڕەشەو مەترسیدا دەبێت.

* ئەوەی ئێستا باسی لێوە دەكرێت، ئەو هەڕەشە و مەترسییانەیە كە ڕووبەڕووی هەرێمی كوردستان دەبێتەوە و، تەنانەت جنین بلاسخارت نوێنەری گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان ئەم پرسەی لە نەتەوە یەكگرتووەكان باس كرد، كە گەڕاشەوە بۆ عێراق لەگەڵ لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان كۆ بووەوە، ئایا ئێوە چۆن سەیری ئەو هەڕەشە و مەترسییانە دەكەن كە ئیستا ڕووبەڕووی هەرێمی كوردستان دەبنەوە؟

- ڕوونە هەرێمی كوردستان هەرێمێكە هیچ پارێزبەندییەكی نێودەوڵەتیی نییە، واتە دەوڵەت نییە، بەڵكو مانەوەی بەندە بە كۆمەڵێك گەرەنتییەوە، گەرەنتییەكانیش هەموویان مەرج نییە تا سەر بن، بۆ نموونە یەكێك لە گەرەنتییەكان دەستووری عێراقە كە ڕێگە نادات لە دەرەوەی ئیرادەی زۆرینەی پارێزگاكان لە هەر هەمواركردنەوەیەكی دەستووردا ئەو ماف ودەسەڵاتانە كەم بكرێنەوە كە دەستوورەكە بە هەرێم و دامەزراوەكانی بەخشیوە، كەچی بە داخەوە ناكۆكی و قەیرانە سیاسییەكان لە هەرێمی كوردستان لە پاڵ قەیرانە ئابوورییەكەدا، كارێكیان نەكردووە وەك گرەنتییەكی بەهێز و زەمانەتێك نەمێنێت، یان لاواز ببێت. ئێمە لە یەك دوو ساڵی ڕابردوودا شاهێدی ئەوە بووین كە ئەگەر پەرەسەندنێكی لەم شێوەیە بهاتایەتە ئاراوە، پێ دەچوو هەندێ پارێزگای كوردستان بە قازانجی مانەوەی هەرێم بەم جۆرەی ئێستا بڕیار نەدەن، ئەمە هەقیقەتێكە و دەبێت بڕیاربەدەستی ئەم وڵاتە لە كاتی داڕشتنی سیاسەتدا حیسابی بۆ بكات و ئاگای لە خۆی بێت. جگە لەوە هەر لەم چوارچێوەدا لە هەندێ دۆخدا ئەگەری كودەتاكردن بە سەر دەستوور و لەكارخستنی لە بەغدا لەئارادایە، گرەنتی دووەمیشیان پشتیوانیی خۆرئاوایە، بەتایبەتیش ئەمریكا و فەرەنسا، بە حوكمی ئەوەی هەموو ئەكتەرێكی نادەوڵەتی (وەك هەرێمی كوردستان) پێویستی بە لایەنگری و پشتیوانیی هەندێك هێزی نێودەوڵەتی هەیە، لە ڕابردووشدا ئەمریكا و فەرەنسا و هەندێ هێزی دیكەش ئەو ڕۆڵەیان بۆ هەرێم بینیوە. پێموایە ئەگەر ئەمریكییەكان و فەرەنسییەكان و هەندێ وڵاتی دیكە نەبوونایە لە 2017 هەرێمی كوردستان بەم جۆرەی ئێستا نەدەمایەوە، بەڵكو كۆتایی پێ دەهات، یان بە قەوارەیەكی بچووكتر و دەسەڵاتێكی كەمترەوە ڕێك دەخرایەوە. سێیەمیش پەیوەستە بە مامەڵەی دیفاكتۆی دەوڵەتە دراوسێكانەوە كە هەندێكیان تاكو ئێستاش ددان نانێن بەوەی شتێك بە ناوی هەرێمی كوردستان هەیە وەك قەوارەیەكی دەستووری لە چوارچیوەی عێراقدا. هەندێكی دیكەشیان بە شێوەیەكی تاكتیكی مامەڵەی لەگەڵ دەكەن و دەیانەوێت لە چوارچێوەیەكدا بمێنێتەوە و لەوە زیاتر بەهێزتر و گەورەتر نەبێت. هەرچۆنێك بێت، لە ڕاستیدا ئەمانە مەترسییە هەرە گەورەكە نین، هەڕەشە گەورەكە لە ناوخۆوە سەرچاوە دەگرێت، لەو نائومێدییەی دووچاری 70% زیاتری خەڵكی كوردستان بووە، كە بایكۆتی پرۆسەی سیاسییان كردووە، لەم نێوەندەشدا هەرێم وەك قەوارە و بەرهەمی ڕەنج و خەباتی دەیان ساڵە تێكەڵ بە ناڕەزایەتی لە حكومەت و نوخبەی فەرمانڕەوا بووە، واتە بەشێك لە خەڵك بەپێچەوانەی ناخی خۆی لای ئاساییە هەرێمی كوردستان كۆتایی پێ بێت، تەنیا بۆ ئەوەی دەسەڵاتی پارتی و یەكێتی كۆتایی پێ بێت. درێژەكێشانی ناكۆكیی نێوان یەكێتی و پارتییش كە تا ڕاددەیەك مۆركی سوننە و شیعەی كوردستانی وەرگرتووە، لە پاڵ ئەو گەندەڵی و ناعەدالەتییەی لەئارادایە، جەستەی ناسیۆنالیستی كوردی داڕزاندووە و ڕیزەكانی كوردایەتیی لەبەریەكتر هەڵوەشاندووەتەوە و خەڵكی نائومێد كردووە، ئەمەش پێمان دەڵێت مەترسییە گەورەكە لە دەرەوەڕا سەرچاوەی نەگرتووە، بەڵكو پەیوەستە بە دابەشبوونی ناوخۆیی هەرێمی كوردستان، نەبوونی دامەزراوەی نیشتمانیی بەهێز، نەبوونی دەسەڵاتێكی ناوەندی و خراپ بەكارهێنانی دەسەڵات. لەبەر ئەوە ئەگەر دەخوازین هەرێمێكی بەهێزمان هەبێت و پارێزبەندی گەرەنتیی زۆرتری هەبێت و ئایندەمان مسۆگەرتر بێت، كە بتوانین بەرامبەر گۆڕانكاری و هەڕەشە و زریانەكان بوەستین، پێویستە پێش هەموو شتێك خۆمان بینا بكەینەوە، چونكە ئەو كاتە گەرەنتییە دەستوورییەكان بەهێزتر دەبن و بەغدا و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و وڵاتانی دەرودراوسێش ڕێزێكی زۆرترمان لێ دەگرن، چونكە ئەوەی وای كردووە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و لەوانەش (بلاسخارت) لە ئێمە نائومێد بێت، ئەو ناكۆكی و لێكتێنەگەیشتن و بەدحاڵیبوون و شپرزەییەی ناوماڵی خۆمانە، واتەی دۆخی ناوخۆمانە- هەم دۆخی حوكمڕانی و هەم پەیوەندیی پڕ لە كێشەی نێوان پارتی و یەكێتی و ملنەدان بە یەكگرتنەوە و دووبارە بیناكردنەوەی هێزەكان، نائومێدیی خەڵك لە نوخبەی دەسەڵات و دەسەڵات لە بەشێك لە نوخبەكانی خۆی، هەموو ئەمانە وا دەكەن دەرگا بە ڕووی ئەگەری نەخوازراودا كراوە بێت، لەوانەش تیاچوونی خودی قەوارەی هەرێم. بۆیە ئەگەر ئێمە خەمخۆری قەوارەكەمانین، ئەوا دەبێت نوخبەی حوكمڕان لەم وڵاتەدا چیدی كات بەفیڕۆ نەدات و درێژە بەم دۆخەش نەدات، بە جددی ئەو پرس و پرسیارە تاوتوێ بكات، تاوەكو چیتر ئەم دۆخەی هەرێمی كوردستان بەم شێوەیەی ئێستا درێژە نەكێشێت، لەبەر ئەوەی ئەم هەلومەرجە لە هەناوی خۆیدا ستراتیژیترین توخمی لاوازی هەرێمی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە، هەرێمیش ناتوانێت بەرگەی هەموو بارودۆخێك بگرێت.

* لە عێراقەوە بە ئاشكرا هەڕەشە لە قەوارەی هەرێمی كوردستان دەكرێت، لە ماوەی ڕابردوودا ئەوەی ناویان لێ ناوە «هەیئەی تەنسیقی مقاوەمە» بە ئاشكرا هەڕەشە لە قەوارەی هەرێمی كوردستان دەكات، ئاشكراشە ئەو هێز و ناوە كێ پشتیوانی دەكات، پرسیار لێرەدا ئەوەیە بۆچی هەڕەشەكان گەیشتوونەتە ئەو ئاستە؟

- لە ڕاستیدا هەموو كاتێك هەڕەشەكان لە ئارادا بوون، لەبەر ئەوەی دیدێك لە بەغدا و هەرێمەكەشدا هەیە، پێی وایە هەرێمی كوردستان بەم دەسەڵات و قەوارە و بوونەی ئێستایەوە، لەگەڵ ئەو شپرزەییە ناوخۆییەش كە دووچاری بووە، مایەی هەڕەشەیە، قەوارەیەكی زیادە لە ناوچەكەدا، پڕۆژەیەكە ئەگەر بێت و سەركەوتوو بێت و گەشە بكات و زاڵ بێت بەسەر قەیرانەكانیدا، دەبێتە چرا و مەشخەڵێكی ئومێد بۆ بەشەكانی دیكەی كوردستان، كەواتە خودی هەڕەشەكە لە بنەڕەتدا لە ناو بەشێك لە نوخبەی حوكمڕانیی عێراقدا هەیە، هەندێكیشیان بڕوایان بە فیدڕاڵییەتیش نەماوە، نموونەی زەقیش لەم ڕووەوە ئەوەیە ڕێگە نادەن كێشەی سنوور لە چوارچێوەی ماددەی 140 دا چارەسەر ببێت، ناهێڵن كێشەی كورد تەنانەت لە چوارچێوەی فیدڕاڵیزمیشدا بەو جۆرەی پێویستە چارەسەر بكرێت، هەندێ لە وڵاتانی ناوچەكەش ڕوون و ئاشكرایە لەگەڵ ئەوەی مامەڵە لەگەڵ هەرێمدا دەكەن، لە ڕاستیدا هەمیشە چاودێرن بە سەریەوە، بۆ ئەوەی نەبێت بە قەوارەیەكی بەهێزتر، دەسەڵاتێكی ناوەندی و یەكگرتووی تۆكمەی بۆ دروست نەبێت و پێگەی بەهێزتر نەبێت، تا نەبێتە سەرچاوەی كێشە و سەرئێشە و دووبارە هەستانەوە سەرپێی كورد لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، وەك چوارەمین نەتەوەی گەورەی ناوچەكە، هەرچی پەیوەندی بە هەڕەشەكانی ئەم دواییەوە هەیە، كە ناو نراوە بە «دیپلۆماسییەتی مووشەك» و مووشەكبارانكردنی ناوبەناوی هەولێر، پەیوەندی بە بارودۆخی عێراقەوە هەیە، بەتایبەتیش ئەو هاوپەیمانییە سێ قۆڵییەی پارتی دیموكراتی كوردستان بەشێك بوو لێی، كۆماری ئیسلامیی ئیران و دۆستەكانی لە عێراقدا پێیان وا بوو سەركەوتنی ئەم پڕۆژە لەسەر حیسابی بەرژەوەندی و كاریگەری و هەژموونی ئەوانە لە عێراقدا، كەواتە لە دوای هەڵبژاردنەكان و ئەو گۆڕانكارییەی بە سەر نەخشەی حزبی و قەبارەی فراكسێۆنەكاندا هات، ئەوانە بوونە هۆی ئەوەی گوشارێكی زۆرتر لەسەر هەرێمی كوردستان دروست ببێت. بەداخیشەوە هاوكات ناكۆكییەكانیش لە هەرێمی كوردستاندا زەقتر و قووڵتر بوونەوە، كە دەبوایە بە پێچەوانەوە بووایە. لە هەموو حاڵەتێكدا زەقبوونەوەكە پەیوەندی بە پەرەسەندنی هەندێ ئەڵقەی ململانێی نێوان كۆماری ئیسلامیی ئیران و دوژمنەكانیەوە هەیە لە ناوچەكەدا، لەوانەش لەگەڵ ئیسرائیل و هەندێ لە وڵاتانی كەنداو و ڕۆژئاوا.

* باس لەوە دەكرێت كە چارەسەری ڕاستەقینە بۆ هەموو هەڕەشە و مەترسییەكان، یەكڕیزیی نێوماڵی كوردستان خۆیەتی، دیارە ماوەیەكە سەرۆكی هەرێمی كوردستان هەوڵەكانی خۆی خستووەتەگەڕ و جگە لە كۆبوونەوەی لەگەڵ پارتی و یەكێتی، لەگەڵ حزبەكانی دیكەش كۆبووەتەوە، بە تایبەتی كۆمەڵی دادگەری و یەكگرتووی ئیسلامیی كوردستان، ئایا تا چەند ئەم هەنگاوەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەبێتە چارەسەر بۆ ئەم بارودۆخە ترسناكە؟

-  بە بڕوای من ئاسان نییە ئەو هەنگاوانە ببنە هۆكاری چارەسەرێكی گرنگی دۆخەكە، بەڵام دەتوانن ببنە ڕێگەخۆشكەر و، دەرگا بكەنەوە بۆ گێڕانەوەی ئاستێك لە متمانە لە نێوان هێز و لایەنەكاندا (بەتایبەتیش پارتی و یەكێتی كە سەرچاوەی كێشە سەرەكییەكەن) بۆ ئەوەی بتوانن لە نزیكەوە قسە و گفتوگۆ لەگەڵ یەكتردا بكەن و دەست هەڵگرن لە هەوڵی ئیرادەشكاندنی یەكدی و تێكەڵكردنی مەسەلە سیاسییەكان بە ڕق و كینەی شەخسی و مێژوویی، بە مەبەستی دروستكردنی لێكتێگەیشتنی هاوبەش، لەم ڕوانگەیەوە دەكرێت هەوڵەكانی سەرۆكی هەرێم بە جۆرێك لە جۆرەكان یارمەتیدەر و زەمینەسازكەر بن، بەڵام ناتوانن چارەسەر بن، هەرچۆنێك بێت، چارەسەری بنەڕەتی ئەوەیە كە كۆتایی بەو ململانێ مێژووییە بێت كە حەفتا ساڵ زیاترە ناسیۆنالیزمی كوردی تووشی قەیرانێكی هەقیقی و شێواندن كردووە، كە لە شەستەكانی سەدەی ڕابردووەوە دەستی پێ كردووە و تا ئێستا درێژەی هەیە و پارتی و یەكێتی نوێنەرایەتی دەكەن. هەروەها چارەسەری دوورمەودا وا لەوەدا كە هەرێمی كوردستان دەستوورێكی هەبێت و كۆتایی بەو دابەشبوونە بێت كە لە ئارادایە و دەسەڵاتێكی دامەزراوەییمان هەبێت و، سەرۆكایەتیی هەرێم ڕەمزی یەكگرتوویی خاك و خەڵكی كوردستان بێت، حكومەت بە كردەوە لە هەموو بستە خاكێكی هەرێمدا دەستی بڕوات و بە تەواوی كۆتایی بە زۆنی حزبی بێت، واتە وەك ئاماژەم پێ كرد دووبارە سیستم لەسەر بناغەی یاسا و ڕوونی و دادپەروەری بینا بكەینەوە، خاوەن پڕۆژەیەكی نیشتمانی بین بۆ چاكسازی ڕیشەیی و هەمە لایەنە.

* كێشەیەكی دیكەی نێوان لایەنە سیاسییەكانی كوردستان، پرسی خۆئامادەكردنە بۆ هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستان، ئێستا وەك سەرنج دەدرێت، زۆر زەحمەتە بتوانرێت هەڵبژاردن لە كات و ساتی خۆیدا ئەنجام بدرێت، ئایا بە ڕای ئێوە چەند گرنگە لایەنەكان لەسەر هەمواركردنەوەی یاسای هەڵبژاردن ڕێك بكەون و زەمینە بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو ساز بكەن؟

- بە داخەوە دیارە هەڵبژاردن لە هەرێمی كوردستاندا ڕۆڵی خۆی نابینێت، ئەویش لە بەر لاوازیی ژێرخانی دیموكراسی و نەبوونی دەرفەتی ئاڵوگۆڕی دەسەڵات و دامودەزگای نیشتمانیی بەهێز و ناسنامەیەكی نیشتمانیی یەكگرتووە كە بتوانێت مانای هاووڵاتیبوون بە بەشداریی تاكەكان لە كۆمەڵگە و پرۆسەی سیاسیدا بدات. چونكە نائومێدی تووشی خەڵكێكی زۆر بووە بەرانبەر پرۆسەی سیاسی و ئەو قەناعاتەیان لا دروست بووە كە بەشداریكردن لە هەڵبژاردنەكاندا هیچ لە بارودۆخی وڵاتەكە ناگۆڕێت، ئەوەش لە كاتێكدایە هەرێمی كوردستان لە قەیرانێكی ئابووری و سیاسیی تێكەڵاودا دەژی و، لە دۆخێكی نەخوازراودایە و نابێت هەندێ پینەوپەڕۆ و باشبوونی كاتی ڕواڵەتی كێشەكان هەڵمانبخەڵەتێنێ، چونكە لە جەوهەردا بە دەم كێشەی جۆراوجۆرە دەناڵێنین و دەبێت ددانیان پێدا بنێین و، نەخشەمان هەبێت بۆ چارەسەركردنیان، ئەگەر بێت و كێشەی هەڵنەبژاردنیشی بێتە سەر (وەك پلاسخات نوێنەری نەتەوەیەكگرتووەكان لە عێراق باسی كرد) ئەوەندەی دیكە سیمای هەرێمی كوردستان دەشێوێت، هەر بۆیە گرنگە هەڵبژاردن لە كاتی خۆیدا ئەنجام بدرێت، بەڵام لەوە گرنگتر ئەوەیە هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد بێت، هەڵبژاردنێك بێت لانیكەم چەند هەنگاوێك بمانباتە پێشەوە لە سەرەڕێی بەدامودەزگاییكردنی دەسەڵات لە هەرێمی كوردستان و، دابەشكردنی دەسەڵاتەكان و دەرگاكردنەوەیەكی ڕاستەقینە بۆ چارەسەركردنێكی هاوچەرخانە و دیموكراسییانە و دادپەروەرانە، بۆ ئەو كێشانەی خەڵك بە دەستیانەوە دەناڵێنن، گەل سەرچاوەی دەسەڵات و بڕیاری سیاسی بێت و، بتوانێت چاودێر بێت بە سەر دەسەڵاتی سیاسییەوە. لە هەموو حاڵەتێكدا ڕێككەوتن لەسەر یاسایەكی نوێی هەڵبژاردن و لەسەر مەسەلەی كۆمیسیۆن گرنگە، بەڵام وەكو ئاماژەمان پێ كرد، لەوەش گرنگتر ڕێككەوتن و پابەندبونی ئەخلاقی و نیشتمانییە بۆ هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد، بۆ ئەوەی هاوشێوەی عێراق هەڵبژاردن لە چارەسەرەوە نەبێتە سەرچاوەی قەیران و كێشەیەكی قووڵتر لە هەرێمی كوردستاندا.