ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی كوردستان ئامارێكی بڵاوكردووەتەوە و تێیدا هاتووە «لە ساڵی ڕابردوودا لە هەرێمی كوردستان 54 هەزار و 837 پڕۆسەی مارەبڕین لە دادگەكان ئەنجام دراون، لەم ڕێژەیەش 11 هەزار و 699 حاڵەتی جیابوونەوە تۆماركراون، ئەوەشی خستووەتەڕوو كە ژمارەی ئەنجامدانی پڕۆسەی هاوسەرگیری و جیابوونەوە، لە ساڵی 2021 بەراورد بە ساڵی 2020 زیادی كردووە.

 

گوڵان: كۆمەڵایەتی

 

 

بەپێی ئامارێكی ئەنجومەنی دادوەری لە ساڵی 2021دا، 54 هەزار و 837 پڕۆسەی مارەبڕین لە دادگەكان ئەنجام دراون، لەم ژمارەیەش 18 هەزار و 964 لە هەولێر و 20 هەزار و 147 لە سلێمانی و دوو هەزار و 285 لە گەرمیان و 13هەزار و 441 مامەڵە لە دهۆك ئەنجام دراون.

 هەر لەو ئامارەدا ئاماژە بەوە كراوە كە لە ساڵی ڕابردوودا پڕۆسەی هاوسەرگیری بەراورد بە ساڵی 2020 زیادی كردووە، بە شێوەیەك لە هەولێر 2 هەزار و 161 حاڵەت، لە سلێمانی 4 هەزار و 285 حاڵەت، لە دهۆك هەزار و 696 حاڵەت، لە گەرمیان 234 حاڵەت بووە.

 لە بەشێكی دیكەی ئامارەكەدا هاتووە كە لە كۆی ئەو 54 هەزار و837 كەسەی كە پڕۆسەی هاوسەرگیریان ئەنجام داوە، 11 هەزار و 699 حاڵەتی جیابوونەوە تەڵاق ڕووی داوە، كە 4 هەزار و 43 حاڵەت لە هەولێر و 4 هەزار و 767 حاڵەت لە سلێمانی و هەزار و 93 حاڵەت لە گەرمیان، هەزار و 769 حاڵەت لە دهۆك بووە. ڕوونیشی كردووەتەوە كە ڕێژەی تەڵاقدان و جیابوونەوە لە ساڵی 2021 بەراورد بە ساڵی 2020 زیادی كردووە، بەشێوەیەك ڕێژەی جیابوونەوە لە ساڵی 2021 بەراورد بە 2020 لە هەولێر 782 حاڵەت، لە سلێمانی هەزار و 765 حاڵەت، لە دهۆك 493 حاڵەت، لە گەرمیان 515 حاڵەت بووە. ئامارەكە ئەوەشی خستووەتەڕوو كە زۆرترین حاڵەتی جیابوونەوەكان بە هۆی «نەگونجانەوە بووە كە هەزار و 217 حاڵەت بووە، هەروەها جیاوازیی تەمەن 37 حاڵەت، نەزۆكی 8 حاڵەت، ئابووری73 حاڵەت، كۆمەڵایەتی 87 حاڵەت بووە.

هۆشمەند ڕەفیق ئابووریناسە و لە وەڵامی ئەو پرسیارەدا كە ئایا هۆكار و پاڵنەرەكانی هەڵكشانی ڕێژەی جیابوونەوە، تاچەند بە باری ئابووریی خێزانەوە پەیوەستە؟ دەڵێت: «هۆكارەكانی پشت هەڵكشانی ڕێژەی جیابوونەوەی هاوسەران بەتایبەت لە نێو تازە هاوسەران و هاوسەرە گەنجەكان بەراورد بە هاوسەرانی دیكە، هۆكاری زۆری هەیە، بەڵام دەتوانین بڵێین یەكێك لە هۆكارە سەرەكییەكان، هۆكاری ئابوورییە، چونكە هەر دوو هاوسەر لە كاتی دەستگیرانداری یان پێش قۆناغی مارەكردنیش، بە هۆی ئەوەی كەمئەزموونن و شارەزایی ژیانی كرداریان نییە، زۆر خەونی گەورە و وەنەوشەییان هەیە و، پێیان وایە لە كاتی كۆبوونەوە لە ژێر یەك بنمیچ دەتوانن ئەو خەونانە بهێننەدی، بە هۆی ئەو بەڵێنە گەورە و قەبانەی بە یەكتریان داوە، بەتایبەت هاوسەرە كوڕەكان بە كچەكانی دەدەن، كەچی لە ئەرزی واقیع نایەتەدی، كچەكەش پشوودرێژ نییە و دەیەوێت ئەو خەونەی باوك و دایكی نەیانتوانیوە بۆی بهێننەدی، هاوسەركەی بۆی بهێنێتەدی، كەچی لە بنەڕەتدا كاتێ هاوسەرگیرییان كردووە لە خانوویەكی كرێ، یان لە ژورێكی ماڵی باوكی كوڕە دەژین، هەر دوولا هیچ كارێكیان نییە، ئیدی ڕۆژ بە ڕۆژ كێشەكان سەرهەڵدەدەن، تا دەگاتە دۆخێك دەتەقێتەوە و هیچ یەكێكیان بەرگەی ئەو كێشانە ناگرن، كە ئەو كێشانەش زێتر ئابوورین، واتە كێشە سەرەكییەكانی جیابوونەوەی هاوسەران زیاتر لاوازیی ئابووریی خێزان و نەبوونی سەرچاوەی داهاتە، ئەگەریش سەرچاوەی داهاتیان هەبێت لە ئاستێكی سنووردارە و ناتوانن ئەو بڕە سەرچاوە سنووردارەی داهاتیش بەڕێوەبەرن، ئەوەش وا دەكات كێشەكان گەورەتر ببنەوە و لە ئەنجامدا بگاتە جیابوونەوە و پڕۆسەی هاوسەرگیرییەكە كۆتایی پێی بێت، بە دیدی ئێمە پێش ئەوەی تازە هاوسەرەكان لەلایەنی فەرمی و یاساییەوە مارە بكرێن، پێویستە لەلایەن دامەزراوەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، خولێكی ڕاهێنانیان لە هەموو ڕوویەكەوە بۆ بكرێتەوە، بەتایبەت چەند هەفتەیەك بەشدارییان پێی بكرێت بۆ ئەوەی ڕۆشنبیریی ئابووریی خێزان وەربگرن، واتە هۆشیار ببنەوە كە چۆن خێزان بەڕێوەبەرن و چۆن بتوانن ئیدارەی سەرچاوەكانی داهاتی خێزان بكەن و چۆن داهات بەدەست دەهێنن و چۆن خەرجی دەكەن، بەمەش لێكتێگەیشتن لە نێوان هەر دوولا دروست دەبێت و، كێشە بچووكەكانی تایبەت بە لایەنی دارایی گەورەتر ناكەن، بەمەش شكۆی خێزان دەپارێزرێت و ڕێژەی جیابوونەوە، ڕوو لە داكشان دەكات، ناڵێین نامێنێت، بەڵام ڕێژەكە بەرەو دابەزین دەچێت».

پارێزەر تاڤان حەكیم سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «هۆكارەكانی جیابوونەوە لە ئەمڕۆدا كە بە شێوەیەكی بەرچاو ڕوو لە هەڵكشانە، دەگەڕێنمەوە بۆ تۆڕی كۆمەڵایەتی و دراما بیانییەكان، كە وای كردووە، چ ژنان چ پیاوان پەنا بۆ زۆر كاری خراپ بەرن، وەك خیانەت و چاولێكەری، هەروەها دراما بیانییەكانی توركی و كۆری و هیندی شیرازەی خێزانیی كوردیان تێك داوە، بە هۆی ئەوەی ئەو كەلتوورە لەگەڵ كەلتووری ئێمەی كوردا ناتەبایە، كە دەورێكی گەورەیان هەیە لە بەلاڕێدابردنی كۆمەڵگە و داب و نەریتی كوردیی باب و باپیرانمان. چەندین هۆكاری دیكەی جیابوونەوەش هەن، بەڵام بە ڕای من ئەوانی دی لاوەكین، بۆیە وەك پێشنیاریش بێت، پێویستە ئەو دراما و ئەڵقە فیلمانە بوەستێندرێن و بەوەش خێزانی كوردی تاكی باڵاتر پێشكەشی كۆمەڵگە دەكات و جیابوونەوەش كەمتر دەبێت.»

پارێزەر زانا نەبەز ئەحمەد، هۆكار و ئامارەكانی جیابوونەوە بە شایەنی هەڵوەستە لەسەركردن دەزانێت و دەڵێت: «كرانەوەی كۆمەڵگە لە گشت بوارەكان و ئەو ناڕوونییانەی بە تایبەت لە نێو كۆمەڵگەی كوردی جێگای بۆ نەكرابوویەوە، كێشەی زۆری بۆ شیرازەی خێزانی دروست كردووە، بەتایبەت كە كۆمەڵگەی كوردی خاوەنی جۆرێك لە تایبەتمەندیی كۆمەڵایەتیی تایبەت بە خۆیەتی، هەر ئەوەش وای كردووە هاوسەران زیاتر تووشی كێشە و گرفت بن، ئینجا بە هۆی نەبوونی هۆشیاری بێت، یان بە ئاراستەبردنی هەڵەی كەسەكان، بە ڕێژەی بەرز كاریگەری كردووەتە سەر لایەنی كۆمەڵایەتی و دروستبوونی گرژی و جیابوونەوەی هاوسەران كە لە ئێستادا ئەوەی بە ڕوونی هەستی پێ دەكرێت و گومان لە شاردنەوەی ناكرێت، جیابوونەوە، یان هەڵوەشانەوەی خێزانەكانە.» گوتیشی: «بە پێی یاسا جیابوونەوە واتایەك دەگەیێنێت كە بریتییە لە لابردنی كۆت و بەندی مارەبڕین بە دەستەواژیەكی ڕوون و ڕاشكاوانە، كەوا لە ڕووی شەرعی و یاسایی واتای تەڵاق دەگەیەنێت و خێزانەكان هەڵدەوەشێنێتەوە، ئەمەش لە ئێستادا چەندین هۆكار ڕۆڵی تێدا دەبینن، بەڵام سەر تۆپی هۆكارەكان بۆ هەڵوەشانەوەی خێزان خراپ بەكارهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندی و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانە و ئەگەر ڕێگرییەكی شیاوی بۆ نەدۆزرێتەوە، پێم وایە ئاستەكە زیاتر مەترسیدار دەكات. هۆكاری دووەم نیشاندان و وێناكردنی ژیانی تەنیاییە بە شێوەیەك لە فلیم و دراماكان كە وێنای ژیانێكی ئاسودەتر دەكەن، كە لە ڕێگەی كەناڵەكانەوە بە بێ ڕەچاوی دۆخی كۆمەڵایەتی و دەروونیی مرۆڤ دۆبلاژی دەكەن، ئەوەش كۆمەڵگە بە شێوەیەكی نەرێنی ئاراستە دەكات. هۆكارێكی دی كە تا ئێستا بەداخەوە لە زۆر بوونە و بەردەوامە، بە شوودان و ژنهێنانە بۆ كەسانێك كە لە تەمەنێكی ناشیاودان، بە تایبەت بە شوودانی ئافرەت لە خوا تەمەنی 18ساڵی یان بەشوودانی بە كەسێك لە ئاست تەمەنی ئەو ئافرەتە شیاو نەبێ، هۆكاری دی خۆهەڵقورتانە لە ناو ژیانی ژن و مێرد لە لایەن كەسانی دەوروبەرەوە، ئەوە سەرەڕای ئەوەی كە لە ئێستادا ماددە هۆشبەر و كحوولییەكان پێیان خستووەتە سەر لێكترازانێ خێزانەكان، چونكە ڕێژەی بەكارهێنانی ماددەی هۆشبەر بەرانبەر بە ئامارەكانی پێشوو زۆر بەرز بووەتەوە. كەسێكیش كە بەكارهێنەری ماددەی هۆشبەر بووە و خێزانەكەی پێی زانیوە، لە ترسی ئەوەی هاوسەرەكەی سكاڵای لەسەر تۆمار بكات، خۆی پەنا بۆ جیابوونەوە دەبات».