سەردانی فرانسۆ هۆلاند (سەرۆكی پێشووی فەرەنسا) لە ئەیلوولی 2014 بۆ هەرێمی كوردستان و پێشوازیكردنی لەلایەن سەرۆك مسعود بارزانی، هەروەها سەردانی ئەمجارەی ئەمانوئیل ماكرۆن لە 29ی ئابی 2021 بۆ هەولێر و پێشوازیكردنی لەلایەن نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستانەوە، وێنایەكی دروست كردووە، كە پێناسەی پێگە و شكۆی هەرێمی كوردستان لەناو سیاسەت و ستراتیژیەتی دەوڵەتێكی گەورەی وەك فەرەنسا دەكات، فەرەنسایەك جیا لەوەی ئەندامی هەمیشەیی (ئەنجومەنی ئاسایشی نیودەوڵەتی)یە، ئەوا لە ئێستاشدا سەرۆكایەتیی یەكێتیی ئەوروپا دەكات، هەر ئەمەش وایكردووە، تەواوی میدیاكانی جیهان لە سەر ئەم پێگە و شكۆیەی هەرێمی كوردستان پرسیار دروست بكەن و، بپرسن: ئەم بایەخدانە بۆچی؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا گەلێك هۆكاری گرنگ هەن، وەك: (قارەمانیەتیی هێزی پێشمەرگە لە شەڕی دژی داعش، سەقامگیری و ئاستی ئاوەدانی و پەرەپێدان لە هەرێمی كوردستان، گیانی لێبوردەیی و پێكەوەژیان لەناو پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییەكانی كوردستان و.. هتد). بەڵام پرسیاری گرنگ لێرەدا ئەوەیە: ئایا ئەم بەها و ئاكارە بەرزانە تەنیا لە كوردستان پارێزراون و لە جیهاندا لە مەترسیدان؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە پەنا دەبەینەوە بەر یەكێك لە كۆنگرەكانی میوشن بۆ ئاسایشی جیهانی 2020 كە لەژێر ناونیشانی «مەترسیی نەمانی بەها بەرزەكانی ڕۆژئاوا – Westlessness» بەڕێوەچوو، دیاریشە یەكێك لەو بەها بەرزانەی سیستمی سیاسیی دەوڵەتانی ڕۆژئاوا وەك سیستمێكی لیبڕاڵ دیموكراتی بە درێژایی مێژوو شانازییان پێوە كردووە، بریتی بوون لە (فرەكەلتووری و یەكتری قبووڵكردن و پێكەوەژیان، سەروەریی یاسا و پەرەپێدانی بەردەوام، ئاشتیی كۆمەڵایەتی و میانڕۆیی و ڕێگرتن لە توندڕۆیی و...هتد). هەر بۆیە كاتێك هەست بەوە دەكرێت، ئەم بەها گرنگانە كەوتوونەتە بەر مەترسیی جددی و سەرهەڵدانی پۆپۆلیزمی چەپ و ڕاست، ئەوا كۆنگرە ئەمەی ناو لێ نابوو: «كۆتایی ڕۆژئاوا»، بەڵام هەر لەم كۆنگرەیە سەرۆك ماكرۆن لە پەنێڵێكدا جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە نابێت دەوڵەتانی ڕۆژئاوا و جیهان ڕێگە بەوە بدەن كە ڕووبەڕووی مەترسیی «نەمانی بەها بەرزەكانی ڕۆژئاوا» ببینەوە و تەسلیمی ئەمری واقیعی «كۆتایی ڕۆژئاوا»بین.

فرانسۆ هۆلاند كاتێك لە ساڵی 2014 هاتە كوردستان، دوو دیاردەی سەرسوڕهێنەری بینی، كە بە ئێستای فەرەنسای لانكی شارستانیەت نامۆ بوو، یەكەمیان قارەمانیەتیی هێزی پێشمەرگە بۆ تێكشكانی تیرۆریستانی داعش كە لەو كاتەدا جیهان لە ئاستی دەستەوەستان بوو، دووەمیان ئەو دڵفراوانییە گەورەیەی هەرێمی كوردستان بوو، بۆ پێشوازیكردن لە نزیكەی دوو ملیۆن ئاوارە و پەنابەر، ئەمە لە كاتێكدا هەموو دەوڵەتانی یەكێتیی ئەوروپا نەیاندەتوانی پێشوازی لە دوو ملیۆن ئاوارەی شەڕی سووریا بكەن.

لە سەردانی ئەمجارەی سەرۆك ئەمانوئیل ماكرۆن و ئاستی ئەو پێشوازییە بەرزەی كە لەلایەن سەرۆك نێچیرڤان بارزانی و هەرێمی كوردستانەوە لێی كرا، هەروەها لێخوڕینی ئۆتۆمبێلەكە لەلایەن نێچیرڤان بارزانی و دانیشتنی ماكرۆن لە تەنیشتیەوە و گەڕان بە ناو شەقامەكانی هەولێردا لە نیوەشەو و بەرەبەیانی یەكشەممەدا، پیشاندانی سەقامگیری و ئاسایشی هەولێر و هەرێمی كوردستان بوو، كە ئێستا 24 كاتژمێر ژیان تێیدا بەردەوامە و، پەرەپێدان هەموو سێكتەركانی گرتووەتەوە و، كوردستان بووەتە ماڵی هەموو پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینە جیاوازەكان، كە دیارە ئەم ژینگە ئارامەی هەولێر، بە ئێستای پاریس نامۆیە، هەموو ئەمانە ڕەنگدانەوەی سیاسەت و لۆژیكی سەرۆك بارزانی بووە، كە ئێستا سەرۆكی هەرێمی كوردستان وەك ئەندازیارێكی لێهاتوو زیرەكانە تەرجەمەی دەكات.

 پێكەوەژیان و تەبایی سیاسی لە كوردستان

وێنای یەكەمی ڕێوڕەسمی پێشوازییەكە

سەرۆك ماكرۆن بە تەینا وەك سەرۆك كۆماری فەرەنسا سەردانی هەرێمی كوردستانی نەكرد، بەڵكو بە یاوەریی شاندێكی گەورە كە نوێنەرایەتیی تەواوی گەلی فەرەنسای دەكرد، لە بەرامبەردا نێچیرڤان بارزانی تەنیا وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێشوازی نەكردن، بەڵكو وەك سەرۆك و نوێنەرایەتیی تەواوی گەلی كوردستان پێشوازییان لێ كردن و، وێنەكان بەم جۆرە پەیامی خۆیان ڕاگەیاند:

1- لەسەر ئاستی تیمی پێشوازیی یاوەری نێچیرڤان بارزانی، هەر دوو تیمی پێشوازیی سەرۆكایەتیی هەرێم بە ئامادەبوونی هەر دوو جێگری سەرۆك، هەروەها تیمی حكومەت كە تەواوی لایەنە جیاوازەكانی بەشدار لە حكومەتی لە خۆ گرتبوو، پیشاندانی ئەو تەباییە سیاسییە بوو، كە ئێستا لەسەر ئاستی پرۆسەی سیاسیی عێراق بوونی نییە، پەیامێك بوو كە حوكمڕانیی باش پێویستی بە تەبایی سیاسی و پێكەوە كاركردنە.

2- لە ڕێوڕەسمی پشكنینی پاسەوانانی شەرەف و لێدانی هەر دوو سروودی نیشتمانی (دەوڵەتی فیدڕاڵی عێراق و هەرێمی كوردستان)، هەروەها بوونی هەردوو ئاڵای عێراق و هەرێمی كوردستان، ئەمەش پەیامێكی دیكە بوو كە سەرۆك ماكرۆن زۆر مەبەستیەتی، عێراق دەوڵەتێكی فیدڕاڵیی بەهێز بێت و، كوردستانیش هەرێمێكی بەهێزی ناو ئەو دەوڵەتە فیدڕاڵییە بێت، ئەمە دڵنیاكردنەوەی سەرۆك ماكرۆن بوو كە هەرێمی كوردستان هاوسەنگ لەگەڵ سیاسەت و یاسای نێودەوڵەتی، هەمان ئامانجی هەیە كە سەردەمی شەڕ و كاولكاری لە عێراقدا كۆتایی پێ بێت و، قۆناخی پێكەوەژیان و ئاوەدانكردنەوە لە عێراقدا دەست پێ بكاتەوە.

3- ڕیزبوونی نوێنەرانی تەواوی پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییە جیاوازەكانی كوردستان لە هاوشانی پاسەوانانی شەرەف و هەر یەكەیان بە جلوبەرگی خۆیانەوە، پەیامێكی دیكەی گرنگ بوو، پیشانی سەرۆكی فەرەنسا درا، ئەمەش بەو مانایەی ئەگەر پاسەوانانی شەرەف هێما بن بۆ سەروەریی و شكۆی هەرێمی كوردستان، ئەوا هاوشانی ئەو هێمایە، بوونی لێبوردەیی و پێكەوەژیانی هەموو پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینە جیاوازەكان، نەك تەنیا جێگەی شانازین بۆ هەرێمی كوردستان، بەڵكو سەرچاوەی هێز و شكۆی هەرێمی كوردستان لەو پێكەوەژیان و لێبوردەییەوە بەرجەستە بووە.

4- یەكتری لە ئامێزكردن و جووڵەی جەستەی هەر دوو سەرۆك، پەیامیكیان دا بە جیهان كە ئەم دوو سەرۆكە تەنیا ئامانجیان پتەوكردنی پەیوەندییە سیاسی و دیپلۆماتییەكانی نێوان دوو كیان نییە، بەڵكو ئەوان لە هەوڵی بونیادنان و پتەوكردنی پەیوەندییەكی دۆستانەی بەهێزن لەنێوان هەر دوو گەلی فەرەنسا و كوردستاندا.

 لێكچوونێك لە نێوان سەردانەكەی ماكرۆن و سەردانی پێشتری پاپای فاتیكاندا

پاپا فرانسیس كە نوینەرایەتیی زیاتر لە دوو ملیار كریستیان لە جیهاندا دەكات، كاتێك سەردانی عێراقی كرد، هەرێمی كوردستانی كردە وێستگەی دووەمی سەردانەكەی و، هەر لە هەولێریشەوە سەردانی پارێزگای نەینەوا و شاری مووسڵی كرد و، پاشان گەڕایەوە و هەولێری كردە وێستگەی یەكەم بۆ ئەنجامدانی نوێژی قەداسەتی گەورە لە یاریگای فرەنسۆ هەریری لە هەولێری پایتەختی كوردستان. پاپا لە چوارچێوەی ئەم سەردانەی بۆ هەرێمی كوردستان ئەو پەیامەی بە جیهان ڕاگەیاند، لە هەر شوێنیك ئارامی و سەقامگیری و پێكەوەژیان و لێبوردەیی هەبێت، نوێژی قەداسەتی گەورە لەوێ دەكرێت و، فاتیكان دۆستی ئاشتی و سەقامگیری و پێكەوەژیان و لێبوردەییە و ڕێزی لێ دەگرێت.

سەردانی ئەمجارەی ئەمانوئیل ماكرۆنی سەرۆكی فەرەنساش، پاش ئەو هەوڵە چڕ و پڕانە هات كە لە سەرەتای ئەمساڵەوە فەرەنسا و شەخسی ماكرۆن سەرقاڵی ئەوەن كۆنگرەیەكی هەرێمی بۆ پشتگیریی ئاوەدانكردنەوە و سەقامگیری گرێ بدرێت. سەرۆك ماكرۆن بۆ ئەنجامدانی ئەم كۆنگرەیە، نوێنەرایەتیی ئەمریكا و یەكێتیی ئەوورپا و دەوڵەتانی هاوپەیمانی دژی تیرۆریستانی پێ دراوە، هەر بۆیە سەرۆك بایدن دوای تەواوبوونی كۆنگرەكە دەستخۆشی لە هەوڵەكانی ماكرۆن دەكات و، جەخت لەسەر بەهێزكردنی پەیوەندییەكانی نێوان بەغدا و هەولێر دەكاتەوە، هەر بۆیە ئەگەر وێستگەی یەكەمی سەردانەكەی ماكرۆن-یش بەغدا بێت بۆ بەشداری لە كۆنگرەی هەرێمی لەسەر عێراق، ئەوا وێستگەی دووەمی سەردانەكەی هەولێرە و لە هەولێریشەوە سەردانی شاری مووسڵ دەكات و، پاشان دەگەڕێتەوە و لەگەڵ سەرۆك بارزانی و سەرۆكی هەرێمی كوردستان كۆبوونەوەی تایبەت دەكات و، كۆنگرەی ڕۆژنامەنووسی گرێ دەدات، پاشان لە هەولێرەوە بەرەو پاریس دەگەڕێتەوە.

 هەرێمی كوردستان وەك كلیلی سەقامگیریی عێراق لە سیاسەتی فەرەنسادا

 كاتێك باس لە مێژووی دامەزراندنی قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان دەكەین، ئەوا ناكرێ باس لە هەوڵە گەورەكانی فەرەنسا نەكەین، بەتایبەتی كە دوای كۆڕەوە مێژووییەكەی بەهاری 1991 هەوڵی گەورە و گرنگی فەرەنسا بووە هۆكاری ئەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی بڕیاری ژمارە 688 بۆ دامەزراندنی نەوای ئارام لە سەرووی هێڵی 36 بۆ كوردستان دەربكات. ئەگەر ئەم نەوا ئارامە نەبوایە، ئەوا نەدەتوانرا هەنگاو بۆ هەڵبژاردنەكانی 1992 هەڵبگیرێت و، پاشان پەرلەمان و حكومەتی هەریمی كوردستان دابمەزرێن، ئەم ڕاستییە لای گەلی كوردستان بە وەفاداری وەڵام دراوەتەوە و، جوانترین شەقامی پایتەخت لە ناوی (فرانسۆ میتران)ـەوە ناو نراوە.

وەك لە بڕیاری 688ی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لە ساڵی 1991یشدا هاتووە، كوردستان دەبێت نەوایەكی ئارامی هەبێت و، هەوڵەكان بەردەوام بن بۆ ئەوەی بە شێوازێكی ئاشتییانە كێشەكانی كوردستان لەگەڵ بەغدا چارەسەر بكرێن.

لە سەروبەندی ڕووخاندنی ڕژێمی پێشووی عێراق لە كۆتاییەكانی ساڵی 2002، دیسان فەرەنسا ڕۆڵێكی كاریگەری هەبووە بۆ كۆكردنەوەی ئۆپۆزیسیۆنی عێراق و بونیادنانەوەی عێراقێكی فیدڕاڵی و چارەسەركردنی كێشەی كورد لە چوارچێوەی دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراقدا، لەمەشیاندا وەڵامدانەوەی سەر‌كردایەتیی سیاسیی كوردستان ئەوە بوو كە زۆر چالاكانە بەشداریی پرۆسەی بونیادنانەوەی عێراق و نووسینەوەی دەستووریان كرد، بۆ ئەوەی عێراق لە شەڕ و كاولكارییەوە، بەرەو ئاوەدانكردنەوە و پێكەوەژیان هەنگاو هەڵبگرێت.

لە ساڵی 2010 و بۆ پشتگیریی هەنگاوەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە بونیادنانی دیموكراتی و پەرەپێدانی بەردەوام و لێبوردەیی و پێكەوەژیان، حكومەتی فەرەنسا پرۆژەی هاوبەشی لێكتێگەیشتنی هاوبەشی لەگەڵ هەرێمی كوردستان دەست پێ كرد و، هەماهەنگی و هاریكاریی فەرەنسا لە هەموو بوارەكان ڕاگەیەندرا و، لەمەش زیاتر هەولێر بوو بە دەستەخوشكی پاریس.

لەگەڵ دەستپێكی شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش و هێرشی تیرۆریستانی داعش بۆ سەر هەرێمی كوردستان، دەوڵەت و حكومەتی فەرەنسا پێش هەر دەوڵەت و حكومەتێكی دیكە هاتنە سەر خەت و گوشاریان كرد بۆ ئەوەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی دژی تیرۆریستانی داعش بە بڕیاری ئەنجومەنی ئاسایش دابمەزرێت و، ئەم هاوپەیمانییەش هاریكارییەكی گەورەی هێزی پیشمەرگەی كرد، تەنانەت سەرۆك فرانسۆ هۆلاند خۆی سەردانی هەولێری كرد و، لەگەڵ سەرۆك بارزانی بەرەكانی شەڕی دژی داعشیان بەسەر كردەوە و، پشتیوانیی خۆی بۆ هێزی پیشمەرگەی كوردستان پیشان دا.

 لە دوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 و گەلەكۆمەكیی هەرێمی و نێودەوڵەتی بۆ لەباربردنی قەوارەی سیاسیی هەرێمی كوردستان، جارێكی دی فەرەنسای سەردەمی ئەمانوئیل ماكرۆن هەڵوێستی جوامێرانەی خۆی خستەڕوو و بە داوەتی فەرمی لە كۆشكی ئەلیزێە پێشوازی لە نێچیرڤان بارزانی (كە ئەوكات سەرۆك وەزیرانی كابینەی هەشتەم بوو) و قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆك وەزیران كرد، بەمەش دەروازەیەكی كردەوە بۆ ئەوەی ئەو گەمارۆیانە لەسەر كوردستان هەڵبگیرێن كە بەسەر هەرێمدا سەپێندرا بوون.

لە دوای خۆپیشاندانەكانی تشرین لە بەغدای پایتەخت و پاشانیش ناچاركردنی عادل عەبدولمەهدی سەرۆك وەزیرانی عێراق بە دەست لەكاركێشانەوەی، فەرەنسا جارێكی دیكە ڕۆڵی خۆی خستەوە كار بۆ ئەوەی كۆنگرەیەك ببەسترێت و لە ڕێگەیەوە كێشەكانی پرۆسەی سیاسیی عێراق چارەسەر بكرین، ئەم هەوڵەشی كە لە یەك دوو ڕۆژی ڕابردوو بە سەركەوتنی كۆنگرەكە كۆتایی هات.

پەیامی ئەم جارەی سەردانەكەی ئەمانۆئیل ماكرۆن بۆ هەرێمی كوردستان، جیا لەوەی دووپاتكردنەوەی پشتیوانی و هاریكاریی حكومەتی فەرەنسایە بۆ حكومەت و گەلی كوردستان، لە هەمانكاتیشدا بە سەردانی بۆ ماڵباتی شەهید هوجام سورچی كە بە شێوەیەكی زۆر دڕندانە لەلایەن تیرۆریستانی داعشەوە شەهید كرا، هەر بە خۆی نووسینی پەیامێكە لەسەر ئەو تابلۆیەی شەهید هوجام سورچی كە بە خوێنی خۆی نەخشاندوویەتی و، سەردانەكەی پێمان دەڵێت: ئەوەی ئێوە بە خوێنی خۆتان بە دەستتان هێناوە، ئێمە نەك بۆ ئێستا، بەڵكو بۆ نەوەكانی داهاتووش دەیپارێزین.