دانیاڵ كورتزەر پڕۆفیسۆری دیراساتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە لە سكووڵی وودرۆ ویڵسۆن بۆ كاروبارە گشتی و نێودەوڵەتییەكان لە زانكۆی پرینستۆن. دوای 29 ساڵ لە خزمەتكردن لە بواری سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا لە ساڵی 2005 بە پلەی وەزیر خانەنشین كرا. لە ساڵی 2001-2005 باڵیۆزی ئەمریكا بوو لە وڵاتی ئیسڕائیل و لە ساڵی 1997-2001 باڵیۆزی ئەمریكا بوو لە وڵاتی میسر. هەروەها پێشتریش یاریدەدەری جێگری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا بووە بۆ كاروباری رۆژهەڵاتی نزیك. هەروەها رۆڵێكی گرنگی هەبووە لە داڕشتن و جێبەجێكردنی سیاسەتی ئەمریكا لە ئاست پڕۆسەی ئاشتیی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. چەند كتێبێكی پەیوەست بە سەركردایەتی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و گفتوگۆكانی پەیوەندیدار بە ئاشتی نێوان عەرەب-ئیسڕائیل هەیە. گوڵان لە میانەی دیمانەیەكدا چەند پرسێكی لەگەڵدا شرۆڤە كرد، كە پتر پەیوەست بوون بە رەهەند و رواڵەتەكانی سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی ترەمپ، بەتایبەتی لە ئاست ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، هەروەها پرسی كەمبوونەوەی بایەخی ئەم ناوچەیە بۆ ئەمریكا و پلانی ئەم دواییەی ئیدارەی سەرۆك ترەمپ بۆ ئاشتیی نێوان فەلەستین و ئیسڕائیل و چەند پرسێكی دیكەی پەیوەندیدار.

* ئاشكرایە سیاسەتی دەرەوەی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ مشتومڕێكی زۆری خوڵقاندووە، هەم لە ناوخۆی ئەو وڵاتە و هەم لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، لەم رووەوە هەندێك بە سیاسەتێكی تاكلایەنانە و ناسیۆنالیستانە وەسفی دەكەن، ئایا بە تێڕوانینی ئێوە وردترین وەسف كە بۆ ئەم سیاسەتە بكرێت چییە و گرنگترین رواڵەت و رەهەندەكانی چین؟
- ئەوەی من دەتوانم لەم بارەیەوە بیڵێم، ئەوەیە كە زۆر دژوارە بتوانین سیاسەتێكی دەرەكیی روون و جێگیر لە لایەن ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپەوە بەدی بكەین و ئاماژەی پێ بكەین. هەرچۆنێك بێت، ئەم ئیدارەیە باوەڕی وایە كە پێشتر مامەڵەیەكی ناڕەوا، یان بێسوود لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا كراوە، ئەمەش بۆتە پاڵنەر و هۆكارێكی قووڵ بۆ هەڵوێست و چۆنیەتیی مامەڵەكردنی لە پەیوەندی بە سیاسەتی دەرەكییەوە. بۆ نموونە: ئەم ئیدارەیە مشتومڕ، یان بانگەشەی ئەوە دەكات كە زۆرێك لە وڵاتانی دیكە لە بواری بازرگانیدا بە ناهەق سوودیان لە سیاسەتەكانی ئەمریكا وەرگرتووە، یان هەمیشە پێداگری لەسەر ئەوە دەكات كە وڵاتانی ئەندامی رێكخراوی ناتۆ شانیان نەداوەتەبەر هەڵگرتنی بەرپرسیارێتیی خەرجییەكانی ئەم رێكخراوە.
* ئەگەر سیاسەتی دەرەكیی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ بەم شێوەیە بێت كە ئێوە ئاماژەی پێ دەكەن، ئایا پێت وایە دەرئەنجام و لێكەوتەكانی ئەم سیاسەتە لەسەر خودی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی ئەمریكا و لەسەر بەرژەوەندی و پێگەی ئەم وڵاتە چی دەبن و، تا چەند دەكرێت ئەم سیاسەتە درێژە بكێشێت؟
- لە راستیدا وەك تەواوكاری پرسیاری پێشوو دەمەوێت لە پێشدا ئەوەش زیاد بكەم كە هەندێ لە بڕیارەكانی ترەمپ وەڵامدانەوەی راستەوخۆی خواست و ویستی ئەو كەسانەیە كە لە رووی سیاسییەوە لایەنگرین و پاڵپشتیی لێ دەكەن، كە لێرەدا دەتوانین ئاماژە بە بڕیاری ئیدارەی سەرۆك ترەمپ بكەین بۆ گواستنەوەی باڵیۆزخانەی وڵاتەكەی لە تەل ئەبیبەوە بۆ شاری قودس. هەروەها كاتێك لە هەندێ بڕیار و كردەوەكانی ورد دەبینەوە، دەگەینە ئەو دەرئەنجامەی كە ئەو باوەڕی وایە خۆی باشترین و گونجاوترین كەسە بۆ گەیشتن بە رێككەوتنەكان و ئەنجامدانیان، ئێوە لەم رووەوە بڕواننە چۆنیەتیی مامەڵەكردنی لەگەڵ كێشەی وڵاتی كۆریای باكوور، ئەگەر بێمەوە سەر وەڵامی پرسیارەكەتان ئەوا بە شێوەیەكی گشتی سیاسەتەكانی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ بوونەتە هۆی دروستكردنی گرژییەك لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا، بە تایبەتی لە نێو هاوپەیمانەكانی ئەم وڵاتەدا كە بە زۆری دەكەونە بەر رەخنەی تویتەكانی ترەمپ.
* ئەوەی پەیوەست بێت بە سیاسەتەكانی ئەمریكاوە لە ئاست ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەوا ئاشكرایە كە ئیدارەی سەرۆك ترەمپ دەستی لە پرۆسەی بنیاتنانی نەتەوە و برەودان بە دیموكراسی و مافەكانی مرۆڤ لە وڵاتانی ئەم ناوچەیەدا هەڵگرتووە، پاڵنەر و هۆكاری ئەم هەڵوێستە بۆچی دەگەڕێننەوە و ئەمە چ كاریگەرییەكی لەسەر بارودۆخی ئەم ناوچەیە دەبێت؟
- ئەوەی نكۆڵیی لێ ناكرێت ئەوەیە كە ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ نەك هەر تەنیا لەو هەوڵانە وەك بنیاتنانی نەتەوە و پەرەپێدانی دیموكراسی دەستی هەڵگرتووە، بەڵكو لە هەمان كاتدا چیتر هاوكاری و كۆمەكی دەرەكییش دەستەبەر ناكات. هەموو ئەمانەش بوونەتە هۆی ئەوەی كە دەستڕۆیشتوویی و كاریگەریی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بكەونە ژێر پرسیارەوە و بە گومانەوە لە پێگە و متمانەی ئەم وڵاتە بڕواندرێت.
* بەم دواییە سەرۆك دۆناڵد ترەمپ لە داڤۆس رایگەیاند كە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا پێویستی بەوە نییە كە نەوت لە هیچ وڵاتێكەوە هاوردە بكات و، بەرهەمهێنانی ناوخۆیی ئەو وڵاتە پێداویستییەكان پڕ دەكاتەوە، پێت وایە ئەمە بە مانای ئەوە بێت كە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست گرنگیی رابردووی نەماوە بۆ بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا و، ئەمەش هۆكاری ئەوە بێت كە چیتر ئەمریكا بە راددەیەكی گەروە بایەخ بەم ناوچەیە نەدات؟
- بە تێڕوانینی من هێشتا ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست گرنگی و بایەخی خۆی لەدەست نەداوە، ئەویش لە پەیوەندی بە پاراستنی بەرژەوەندییە ئەمنییەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكاوە، ئەمە سەرەڕای ئەوەی كە ئەمریكا بە راددەیەكی گەورە پەرەی بە بەرهەمهێنانی وزە داوە لە وڵاتەكەیدا. بەڵام لەلایەكی دیكەوە ئەگەر ئێمە لە بارودۆخی ناسەقامگیر و نائارامی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بڕوانین، ئەوا دەبینین هێشتا كێشەی تیرۆریزم وەك نیگەرانییەكی سەرەكی ماوەتەوە، چونكە ئێمە دەزانین كە كێشەی تیرۆریزم كاریگەری و دەرهاویشتەی لەسەر ئاسایش و ئارامی هاوپەیمانەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەبێت، لەم روانگەیەوە دەكرێت بگوترێت، هەڵەیە مەزەندەی ئەوە بكەین، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەتوانێت رۆڵ و دەستڕۆیشتوویی خۆی لەم ناوچەیەدا كەم بكاتەوە، بە بێ ئەوەی ئەم هەنگاوە كاریگەریی نەرێنی لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی ئەم وڵاتە هەبێت.
* گۆڕانكارییەكی دیكەی بەرچاو لە سیاسەتی ئیدارەی سەرۆك دۆناڵد ترەمپ لە ئاست ئەم ناوچەیەدا پەیوەستە بە هەڵوێستەكانیەوە لە ئاست ئێران، بەتایبەتی سەپاندنی سزا و فشاری ئابووری بەسەر ئەو وڵاتەدا، ئەوەی پێی دەوترێت هەڵمەتی ئەوپەڕی فشار، ئێوە چۆن لە كاریگەرییەكانی ئەم رێگاچارەیە دەڕوانن؟
- ئەگەر بە راشكاوی لەم رووەوە بدوێم، ئەوا پێم وایە هێشتا زووە ئەوە یەكلا بكەینەوە كە فشارەكانی ئیدارەی سەرۆك ترەمپ لە دژی ئێران كاریگەری و دەرئەنجامی خوازراوی لێ دەكەوێتەوە، كە پێدەچێت ئەو ئامانجەش خۆی لە گۆڕینی دەسەڵاتی ئەو وڵاتەدا بەرجەستە بكات. هەرچۆنێك بێت، لە ئێستادا ئابووریی ئێران بە هۆی كەمبوونەوەی هەناردەی نەوتی ئەو وڵاتەوە دووچاری دژواری بۆتەوە، لە هەمان كاتدا حكومەتیش رووبەڕووی داكشانی داهات بۆتەوە، ئەوەی پێی دەڵێن تێكڕای داهاتی نیشتمانی. لەگەڵ ئەوەشدا تەواو روون نییە، ئایا حكومەتیش بە دەستی ئەم سزایانەوە گرفتار بووە، یان تەنیا خەڵكی ئەو وڵاتە باجی ئەم سزایانە دەدەن، ئەگەر مەسەلەكە پوخت بكەینەوە، ئەوا دەگەینە ئەو ئەنجامەی كە بە تەنیا پشتبەستن بە سزاكان رێگایەكی كاریگەر نییە بۆ هێنانەدیی ئامانجەكانی ئەمریكا.
* دوای چاوەڕوانییەكی زۆر، بەم دواییە سەرۆك دۆناڵد ترەمپ پلانی ئیدارەكەی بۆ هێنانەئارای ئاشتی و چارەسەركردنی كێشەی فەلەستین و ئیسڕائیل راگەیاند، خوێندنەوە و هەڵسەنگاندنی ئێوە بۆ ئەم پلانەی كە بە سەفقەی سەدە ناسێندراوە چییە؟ ئایا پێتان وایە ئەگەری جێبەجێكردنی لە ئارادایە، یان چارەنووسی شكستهێنان دەبێت؟
- بە تێڕوانینی من ئەم پلانەی سەرۆك ترەمپ هەڵە و كەموكووڕیی كوشندەی لەخۆگرتووە، لەبەر ئەوە پێم وایە پلان و رێگاچارەیەكی ناكامڵە و لەسەر بنچینەیەكی لەرزۆكیش بنیاتنراوە، چونكە هەوڵ دەدات لە رێی بەڵێندان بە كۆمەكی و پاڵپشتی ئابوورییەوە هەڵوێستی فەلەستییەكان بكڕێت، لە پێناو ئەوەی دەست لە خەون و ئامانجە نەتەوەییەكانیان هەڵبگرن. لە هەمان كاتدا پێم وایە ئەم پلانە مەترسی و هەڕەشەشە بۆ سەر ئیسڕائیل، چونكە دەبێتەهۆی هاندانی ئیسڕائیل بۆ لكاندنی بەشێك لە خاكە داگیركراوەكان بە سنوری خۆیەوە، ئەگەر ئەم هەنگاوەشی هەڵگرت، ئەوا تووڕەیی تا ئاستی تەقینەوە لە نێو فەلەستینیەكاندا دەخوڵقێنێت.