لەدوای نەمانی خەلافەتی ئیسلامی لە ئەستەنبوڵ، ڕێكخراوی ئیخوان موسلمین لە میسر دامەزرا و لەپاشان ئەو فكرە بووە جیهانی و بوونە هۆكاری ئەوەی كە ئیسلام بۆ سیاسەت و عیبادەت دابەش بكەن، ئەمەش مەترسییەكی گەورە لەسەر ئیسلام دروست دەكات، هەروەها هەندێ گرووپ و لایەنی ئیسلامی سیاسی لە كوردستان هەن، باوەڕیان بەوەیە كە كوردی موسڵمان دووبارە بە ئیسلامی بكەنەوە و ڕێز لە خاك و نیشتمان و پیرۆزییەكانی نەتەوەی كورد ناگرن. لەسەر ئەم پرسە گۆڤاری گوڵان دیدارێكی لەگەڵ مەلا سەڵاحەدین عەزیز وتارخوێن و پێشنوێژی مزگەوتی سەڵاحەدین لە پیرمام و شارەزا و خاوەنی نامەی ماستەر لە عەقیدەی ئیسلام ئەنجام دا و بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی دایەوە.

 

* لەدوای رووخانی خەلافەتی ئیسلامی لە ئەستەنبوڵ، رێكخراوی ئیخوان موسلمین لە میسر دامەزرا بۆ دووبارە گێڕانەوەی خەلافەتی ئیسلامی و دواتر فیكری ئیخوان بووە فیكرێكی جیهانی، ئەمەش بووە هۆكاری ئەوەی ئیسلام دابەش بێت بۆ سیاسی و عیبادەت، ئایا ئەم دابەشكردنەی ئیسلام بۆ ئیسلامی سیاسی تاچەند خزمەتی بە ئیسلام كردووە؟

- بێگومان ئایینی ئیسلام وەكو دین خوای گەورە هەر لەگەڵ دروستكردنی مرۆڤایەتییەوە بەرنامەی بۆ داناوە، بەپێی پلەبەندییەوە پێغەمبەرانی ناردووە و بەرنامەی هەموو پێغەمبەران ئیسلام بووە، ئیسلامیش واتە ئاشتی و سەلامەتی و پێكەوەژیان لەسەر ئەو زەمینەدا. دوا پەیامی خوا بۆ دوا پێغەمبەری مرۆڤایەتی محەمەد(د.خ) بوو، كە دابەزی و پێغەمبەری ئیسلامیش لە دوا پەیام و وتاری لە ڕۆژی عەرەفە لە كێوی عەرەفە لە ڕۆژی هەینیدا لە حوجەتەلوداع رایگەیاند بە ئومەتی ئیسلام كە دەست بەو قورئانە پیرۆزەوە بگرن و ئێوە هەمووتان برای یەكترن و كەستان لەكەس گەورەتر نین جگە لەو كەسەی كە زیاتر و باشتر خواپەرستی دەكات (ان اكرمكم عند الله اتقاكم)، لە پاشان فەرمووی، دەست بە قورئان و سوننەت و فەرموودەكانی بگرن. هەر كاتێك ئێوە تەفرەقە و دووبەرەكیتان لەنێوان خۆتان دروست كرد، ئەوە شكۆتان نامێنێت و، هیچ كەسێك حیسابتان بۆ ناكات، ئەو كات وەكو رانە مەڕێكتان لێدێت و گورگ بە ئارەزووی خۆی لێتان دەخوات و لەناوتان دەبات، هەروەها خوای گەورەش دەفەرموێت (واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا). بۆیە خوای گەورە ئەو میللەتەی ئاگادار كردووەتەوە لە مەترسیی ناكۆكی و دووبەرەكی كە شتێكی زۆر مەترسیدارە، چونكە دوژمنانی ئیسلام گەورەترین چەك لەدژی ئیسلام بەكاریانهێنابێت، ئەوە دووبەرەكییە بووە. بۆیە نابێت ئیسلام هیچ كاتێك بە هەر بیانوو و هۆیەك لەلایەن هەر گرووپ و زانا و ئیمامێك بە ئارەزوو بە مەزهەبی خۆی كار بكات بۆ دابەشكردنی ئیسلام بەسەر سیاسەت و عیبادەت و ئەو دابەشكردنە زۆر مەترسیدارە لەسەر ئیسلام و میللەتەكەشی، هەر بۆیە ئیسلامی سیاسی لەو كاتەی بە بیروباوەڕی جۆراوجۆر ئەو هەوڵانەیان دابێت، بە مەبەستی دووبەرەكی، ئەوە مەترسییە گەورەكەیە كە لەسەر دینەكەمان دروست بێت. هەروەها فەوزا و بێسەروبەری دروست دەبێت و كەس حیساب بۆ كەس ناكات و دەگاتە ئەو ڕاددەیەی كە دەمارگیری و توندوتیژی دروست دەبێت، میللەتیش زەلیل دەبێت لەژێر دەستی ئەو لایەن و گرووپانە و ئیسلامییش ناشیرین دەكەن.  

* بەپێی ئەم مێژووەی ئیخوان موسلمین، ئەوە دەركەوتووە كە فیكری ئیسلامی سیاسی بایەخ بە پرسی خاك و نەتەوە نادات، لێرەش لە كوردستان دەبینین كە لەو مەدرەسانەی حزبە ئیسلامییەكان سەرپەرشتی دەكەن، پڕۆگرامەكانیان سڕینەوەی هزری نەتەوەیی و نیشتمانییە، ئایا سڕینەوەی ئینتیما و پیرۆزییەكانی نیشتمان چ كارەساتێكی لێ دەكەوێتەوە؟

- ئیسلام خاك و نیشتمانی زۆر بە پیرۆزی داناو، هەروەها وەكو دەڵێن خاك دایكی مرۆڤە و هەر مرۆڤ و كەسێك حیساب بۆ خاك نەكات ئەوە لە هەقیقەتدا كەسێكی زۆر تێنەگەیشتووە و ویژدانیشی نییە، لەبەر ئەوەی پێغەمبەری خۆشەویست(د.خ) مەككەی زۆر خۆش دەویست لەو كاتەی كافر و موشریك و قوریشەكان پێغەمبەریان (د.خ) لە شاری مەككە دەركرد، پێغەمبەری خۆشەویست فەرمووی: «وەڵاهی ئەی مەككە ئەگەر ئەمری خوای نەبووایە، قەت قەت جێم نەدەهێشتی». هەر پێغەمبەر دەفەرموێت «هەر كەسێك لەسەر بەرگری لە خاك و ماڵی خۆی بكوژرێت شەهیدە»، بەڵام هەر گروپێك یان لایەنێكی ئیسلامی سیاسی بڵێت خاك و نیشتمان هیچ نییە و ڕێز لە پیرۆزییەكانی نەگرێت ئەوە لادانە لە ئیسلام، چونكە كاتێك خاك و شوێنێك نەبێت، ئەوە عیبادەت و دیندارییش ناكرێت، بەڵكو تووشی سەدان لادانیش دەبیت و خوای گەورە لە سورەتی حجرات دەفەرموێت: (وجعلناكم شعوبا و قبائل لتعارفوا)، واتە ئێوەمان كردووەتە گەل و هۆز بۆ دراوسێیەتی و یەكتر ناسین و ئاوەدانكردنەوەی خاكە، نەك بۆ شەڕ و یەكتر سڕینەوە و سفركردنی یەكتر. لەلایەكی دیكەوە بەپێی ئایین و شەریعەتی ئیسلام دراوسێیەتی ئەرك و هاوكاری یەكتریان لەسەرە، بەداخەوە ئەو دەوڵەتە ئیسلامییانەی دراوسێی میللەتی كورد بوون، لەبری ئەوەی هاوكاریی كوردیان كردبێت، خاك و نیشتمانی كوردی موسڵمانیان بەسەر خۆیاندا دابەش كردووە. پێغەمبەری خۆشەویست محەمەد (د.خ) دەفەرموێت «حەزرەتی جبرائیلی ئەمین ئەوەندە ئامۆژگاری منی لەسەر ڕێز و مافی دراوسێ كرد، هەر بۆیە من وا تێگەیشتم كە دراوسێ دەبنە میراتگری یەكتر، بەڵام ئەو لایەن و وڵاتانەی كە ئاومان لەسەر دەبڕن و درۆنمان دەنێرنەسەر و خاكمان وێران دەكەن و ئەوانەی نایانەوێت میللەتی كورد بژی، لە ڕاستیدا ئەوە زوڵمێكی زۆر گەورەیە و هیچ پەیوەندی بە ئیسلامەوە نییە.     

* ئێمەی كورد وەك گەلێكی موسڵمان، خاوەنی مێژوویەكی پاكی موسڵمانیەتی و كوردایەتین و چەندین زانای گەورەی ئیسلامیمان هەیە، هەر لە ئەحمەدی خانی تا دەگاتە مەولەوی و نالی، بۆچی ئیسلامی سیاسی ئەم مێژووە فەرامۆش دەكات؟

- هۆكاری سەرەكی ئەوەیە ئەوانە خێڵكێك دروستی كردوون و لەناو میللەتی كورد دروست نەبوون، چونكە دوژمنانی كورد هەموو كاتێك ویستوویانە بە هەموو چەكێك لە كورد بدەن، دیتمان بە كیمیایی لێ دراین و ئەنفال و جینۆسایدیان كردین و هەرچی لە دەستیان هات، لەگەڵ كوردیان كرد، بەڵام ئەو میللەتە هەر ماوە، ئەگەرچی ئەو دوژمنانە لە ڕێگایەكی دیكەوە دیانەوێت میللەتی كورد ڕەش بكەنەوە و لەناوی ببەن، ئەویش بە نانەوەی ناكۆكیی ناوخۆمانە. مامۆستا مەلا مەسعودی بێبەش خوا لێی خۆش بێت، شیعرێكی زۆر جوانی هەیە و دەفەرموێت: (دوژمنی كورد كوردە تەنیا ئەگەر هەبێ كورد دوژمنی، با بزانن ئەگەر نەزانن خاینی كوردی دەنێ، عەقڵتان بێت چاوەكەم بێگانە هەر بێگانەیە، حەیفە ئیتر وامەكەن بێگانە پێتان پێ بكەنێ). بۆیە دیتمان دوژمنانی كورد داعشی تیرۆریستیان بۆ كورد دروست كرد كە بە ناوی جیهادەوە چییان بە میللەتی كوردی موسڵمان كرد و ئیسلامیان چەند ناشیرین كرد، هەر بۆیە ئەو لایەن و حزبانەی ئیسلامی سیاسی كە حیساب بۆ خاك و نیشتمان و نەتەوە ناكەن، ئەوانە لەناو دڵی میللەتی كورد دروست نەبوون، بەڵكو لە دەرەوەی كورد لەلایەن ناحەز و دوژمنانی كوردەوە دروست كراون و بەرنامەش لە دوژمنان وەردەگرن و هیچ رۆژێك ئەوانە حیساب بۆ پرس و دۆزی كورد ناكەن.  

* باس لە بەرهەمهێنانی توندوتیژی و تیرۆر دەكرێت لە فیكری ئیخوان موسلمین و ئیسلامی ئوسووڵی، تەنانەت باس لەوە دەكرێت، یەكەم رێكخراوی تیرۆریستی لەسەر دەستی سەید قوتب بە ناوی «تەنزیمی سڕی» دامەزراوە. ئایا چاندنی تۆوی توندوتیژی و ئیرهاب لە كۆمەڵگە، تا چەند كۆمەڵگە بەرەو ناسەقامگیری و كاولبوون دەبات؟

- هەر كاتێك دەمارگیری لەناو هەر نەتەوە و میللەتێك هەبوو، بەتایبەتی ئوممەتی ئیسلام، ئەوە ئەو ئوممەتە هەر هەمووی هەڵدەوەشێنێتەوە، لەلایەكی دیكەوە ئیسلامیش ناشیرین دەكات و دەگاتە ئەو ئاستەی كە خەڵك متمانەی بە ئیسلام نەبێت و خەڵك پشت لە ئیسلام بكات و بەرەو گرووپەكانی دیكە بڕۆن. هەر بۆیە دەگوترێت و بەڵگەش زۆرن كە ئەمەش هەر دوژمنانی ئیسلام دروستیان كردووە، تاوەكو ئیسلام بێ هێز بكەن و هەیبەت و شكۆی نەمێنێت. 

* خاڵێكی دیكەی ترسناك لە فیكری ئیسلامی سیاسی مەسەلەی دووبارە تەفسیركردنەوەی «فەتوا»دانە، لە ئیسلامدا دەبێت حكومەت، یان ئەمیری موئمنین فەتوا بدات، بەڵام ئیسلامی سیاسی دەڵێت، هەر كەسێك دەتوانێت فەتوا بدات و خەڵك بكوژێت، ئایا ئەمە بێماناكردنی فەتوا و دروستكردنی ئاژاوەوە نییە لە كۆمەڵگە؟

- فەتوا شتێكی زۆر پیرۆزە و وەكو وتوویانە موفتی لە جێگای خودا واژوو دەكات، بۆیە هەر كەسێك بێ زانست و بێ شارەزایی تەواوی لە شەریعەتی ئیسلام فەتوا بدات، ئەوە دەرچوونە لە بنەماو شەریعەتی ئیسلام. هەموو كاتێكیش ئەگەر كەسەكە تەنانەت زانست و شارەزایی لە شەریعەتی ئیسلامیش هەبیت، ناكرێت فتوا بدات، چونكە هەندێ فەتوا دەبێتە هۆكاری كێشە و گرفت و تەفریقە لەناو كۆمەڵگەدا، بۆیە فتوا دەبێت بەپێ پێویست بێت، هەر وەكو پێغەمبەری خۆشەویستیش دەفەرموێت (إن الله لا يقبض العلم انتزاعاً ينتزعه من العباد، ولكن يقبض العلم بقبض العلماء، حتي إذا لم يُبقِ عالماً، اتخذ الناس رؤوساً جهالاً، فسُئِلوا، فأفتوا بغير علم، فضلوا وأضلوا)، واتە خوای گەورە علم و زانیاری لە خەڵك وەرناگرێتەوە، بەڵكو علم و زانیاری وەردەگرێتەوە بە وەرگرتنی لە زانایان هەروەها لە كاتێك زانایان نەمان، خەڵك چەند سەرۆك و كەسێكی نەزان بۆ خۆیان هەڵدەبژێرن و پرسیان پێ دەكەن، كە ئەوانیش بەبێ زانست و نەبوونی شارەزایی لە شەریعەتی ئیسلام بە ئارەزووی خۆیان فەتوا دەدەن. ناكرێت هەر كەسێك بە ئارەزووی خۆی و مەنهەجی حزبی خۆی فەتوا بدات، بەتایبەتی ئەو حزب و لایەنە ئیسلامییە سیاسییانەی كە لێژنەی فەتوای تایبەت بەخۆیان داناوە بە ئارەزووی خۆیان و لە بەرژەوەندیی خۆیان فەتوا دەدەن، كە ئەمەش مەترسیەكی زۆر گەورەیە بۆ سەر میللەت و ئایینی ئیسلامی پیرۆزیش، بەڵكو فەتوا تەنیا لەلایەن ئەو لێژنە بالایەوە دەدرێت، كە حكومەتی هەرێمی كوردستان دایناوە.