ناوچە دابڕینراوەكانی پارێزگای نەینەوا ژمارەیەكی زۆر لە قەزاو ناحیە و گوند لە خۆدەگرێت و ژمارەی دانیشتوانەكەی نزیكەی ملیۆنێك كەسە، لیستی (برایەتی نەینەوا) لە هەڵبژاردنەكانی 2009دا 12 كورسی لە ئەنجومەنی پارێزگا بەدەستهێنا، بەڵام لەبەر ئەوەی لیستی حەدبا بەبێ ئەوەی گفتوگۆ و دانیشتن لەگەڵ لیستی برایەتی ئەنجام بدات قۆرغی پۆستەكانیان كردوو هیچ پۆستێكیان بە كورد نەدا، هەربۆیە لیستی برایەتی بایكۆتی ئیدارەی پارێزگای نەینەوای كرد، لەم دواییەدا دوای ئەوەی لیستی حەدبا داوای لە لیستی برایەتی نەینەوا كرد بگەڕێنەوە ناو ئەنجومەنی پارێزگای نەینەوا، لیستی برایەتی بۆ ناو ئەنجومەنی پارێزگای نەینەوا گەڕایەوە. بۆ ئەوەی بزانین ئەو گەڕانەوەیە لەسەر چ بنەماو ڕێككەوتنێكە و هیچ پۆستێك لە ئیدارەی نەینەوا بە لیستی برایەتی دراوە؟ هاوكات حكومەتی هەرێم لە ڕووی ئەنجامدانی كارو پڕۆژەی خزمەتگوزاری تا چەند توانیویەتی هاوكاری ئەو ناوچانە بكات؟ بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارانە و چەندین پرسیاری تر گۆڤاری گوڵان (خەسرۆ گۆران) ی ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستانی دواند، كە پێشتر سەرۆكی لیستی برایەتی و جێگری پارێزگاری نەینەوا بووە. پوختەی وەڵامەكانی لەم ڕاپۆرتەدا دەخەینەڕوو.

كۆچی كوردان لەپارێزگای نەینەوا
سەبارەت بە بارودۆخ و ژمارەی كوردەكانی ناوچە دابڕێنراوەكانی پارێزگای نەینەوا خەسرۆ گۆران وتی: ناوچە دابڕێنراوەكان بۆ كورد گرنگە و لە هەڵبژاردنەكانیش كاریگەری زۆری لەسەر ژمارەی كورسیەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق و ژمارەو ڕێژەی ئەندامەكانی ئەنجومەنی پارێزگا هەیە، بەڵام بەداخەوە سەركردایەتی سیاسی ئێمە وەكو خۆی یا بەیەك چاو بایەخی بە هەموو شوێنەكان نەداوە و هەندێ شوێن كەمتەرخەمی بەرامبەر كراوە، بۆیەش دەڵێم ناوچە دابڕێنراوەكانی نەینەوا گرنگە، چونكە لە هەڵبژاردنەكانی 2010لە پارێزگای كەركوك 6كورسیمان هێنا و لە پارێزگای نەینەوا 8كورسی و بە كۆتاوە 10كورسیمان هێنا10كورسیش واتە ڕێژەی كوردو كوردستانیەكان كە دەكاتە یەك لەسەر سێی دانیشتوانی نەینەوا، كە ئەمەش بەڵگەیە كە ژمارەی كورد لە پارێزگای نەینەوا زیاتر لە یەك ملیۆن كەسە. هاوكات كاتێك لە عیراق ڕیفراندۆم لەسەر دەستوور كرا لە پارێزگای نەینەوا ئەو ڕێژەی دەنگیان بە «بەڵێ» بۆ دەستووردا 45%بوو ئەو كەسانەش كورد و كوردستانی بوون، لەلایەكی تر ڕاستە لە ناوچە دابڕێنراوەكان زیاتر ناوی كەركوك هاتۆتە پێش و باس دەكرێت، بەڵام ئێمە وەكو كورد لە 4 پارێزگا ناوچە دابڕێنراوەكانمان هەیە و بەپێی ژمارەی و ڕێژەی كورد ڕیزبەندی ئەو چوار پارێزگایانە بەمشێوەیەیە: یەكەم- پارێزگای نەینەواە و دووەم- پارێزگا كەركوكە و سێیەم- دیالەیەو چوارەمیش- سەڵاحەدینە، كوردی پارێزگای نەینەوا لە ڕووی پێكهاتەكەیەوە زۆر تێكەڵاوە، چونكە كوردی سوننە و شیعە و ئێزیدین و هەر یەكە لەمانە تایبەتمەندی خۆی هەیە چ لە شێوەی زارەوە بێت چ لە شێوەی ئایین بێت، هەروەها لە پارێزگای نەینەوا بەتایبەتی لە ناو سەنتەری شارەكەدا لە ماوەی 100ساڵی ڕابردوودا پێكەوە ژیانیان تاڵبووە و عەرەب باڵادەست بووە و زوڵم و ستەمی زۆری كردووە و كورد بە ناچاری خۆی ڕاگرتووە و ماوەتەوە، لەم دژایەتیكردنەدا زۆر رووبەرووی پڕۆسەی بەعەرەبكردن بووەتەوە، لە پرۆسەی بەعەرەبكردنیشدا زیاتر لە(450)گوندی كوردەكانی سنووری نەینەوا بۆ كۆمەڵگا زۆرە ملێیەكان دەركراو ڕاگوازراینەوە، بەڵام پاش ڕووخانی ڕژێم كوردە ڕەسەنەكە بۆ سەر زێد و خاك و گوندی خۆیان گەڕانەوە، بەداخەوە تا ئێستا لە شەنگار خەڵكەكە هەر لە كۆمەڵگایەكان ماونەتەوە و تواناو ئیمكانیاتیان نەبووە گوندەكانیان ئاوەدان بكەنەوە، هەروەها لە دوای 2003 و تا ئێستاش لە نەینەوا هەڕەشەی تیرۆریستان یەكجار زۆرە بە تایبەتی لەسەنتەری شارەكە هەر بۆیە لە ساڵی 2003 تا 2010 زیاتر لە 100هەزار كورد ناو شاری نەینەوای بەجێهێشتووە، ئەو كۆچكردنەش قورسایی لەسەر ناوچە دابڕێنراوەكان و شاری هەولێرو دهۆك هەیە بەتایبەتی لەسەر پڕۆژە خزمەتگوزارییەكانی ئەو شوێنانە و لە ناو نەینەوادا تا ئێستا زیاتر لە(4)هەزاركەسی كوردو كوردستان تیرۆرو كوژراون، كۆچی كوردەكان پارێزگای نەینەوا زۆر مەترسیدارەو كاریگەری زۆری لەسەر هەڵبژاردنەكان و هەر ڕیفراندۆمێك لە ئایندە لەم ناوچەو پارێزگایە بكرێت هەیە، بۆیە ئێمە دەڵێین نوێنەرانی كورد لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق زۆر كەمتەرخەمن بەرامبەر كوشتن و دەركردنی كوردەكان لەو پارێزگایە. حكومەتی هەرێمیش بەداخەوە ناڵێم هیچی بۆ ناوچە دابڕێنراوەكان نەكردووە، بەڵام ئەو كارو پڕۆژانەی ئەنجامیشی داون لە ئاستی داواكاری و پێداویستی خەڵك و وێرانكاری ناوچەكەدا نییە.

بەرژەوەندی و تێڕوانینی لیستی حەدبا بەرامبەر بەكورد
سەبارەت بە لێكنزیكبوونەوەی هەردوو لیستی حەدبا و برایەتی نەینەواو چارەسەری كێشەكان؛ خەسرۆ گۆران ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی (پ.د.ك) وتی: كێشەی ئێمە لەگەڵ لیستی حەدبا كێشەیەكی سیاسیە، لە ساڵی 2009 كە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگا ئەنجامدرا لیستی حەدبا بە ئەجیندایەك و سیاسەتێكی ڕەگەزپەرستانە هەڵمەتی هەڵبژاردنی دەست پێكرد لە ئەنجامدا ئەوان19كورسیان هێنا و لیستی برایەتی نەینەواش 12كورسی هێنا، لە یەكەم دانیشتنی ئەنجومەنی پارێزگادا بەبێ ئەوەی گفتوگۆو دانیشتن لەگەڵ لیستی برایەتی نەینەوا بكەن هەموو پۆستەكانیان بەسەرخۆیان دابەشكرد، بۆیە سەركردایەتی سیاسی ئێمە بڕیاریدا لە دانیشتنەكانی ئەنجومەنی پارێزگای نەینەوا لەگەڵ لیستی حەدبا دانەنیشێت و بایكۆتی بكەن و ئەو بایكۆتەش ماوەی سێ ساڵ بەردەوام بوو، بەڵام ئێستاكە ماوەیەكە كە بارودۆخی عیراق گۆڕانكاری بەسەر داهات و كێشە و دابەشبوون لە ناو عیراق درووستبوو و لیستی عیراقیەو دەوڵەتی یاسا كێشەو گرفتەكانیان تەشەنەی كرد، هەموو ئەو هۆكارانەبوو وایكرد كە لیستی حەدبا ناچار بێت خۆی لە لیستی برایەتی نەینەوا نزیك بكاتەوە، جگە لەوەش هۆكاری تریش هەبوو لەوانە لە ناو خودی لیستی حەدبا دژی یەكتر كاریان دەكرد و خەڵكی عەرەبی ناو شاری نەینەوایش بوونە بەشێك و خەڵكی دەرەوەی شاریش بوونە بەشێكی تر، هاوكات لەماوەی ئەو سێ ساڵەدا كە سەرانی لیستی حەدبا سەردانی شارەكانی هەرێمی كوردستانیان دەكرت دیتیان لەم شارانە پێشكەوتنێكی جوان و زۆر هەیە و بۆیان دەركەوت كە نەینەوا بەبێ هەماهەنگی هەرێمی كوردستان هیچ پێشكەوتن و گەشەكردنێك بەخۆیەوە نابینێت، بایكۆتەكەی لیستی برایەتی نەینەواش كاریگەری خۆی هەبوو و وایكرد خەڵكی ئەو ناوچانەی پارێزگای نەینەوا بایكۆتی ئیدارەی ناوخۆی شارەكە بكەن، هەر لەبەر ئەمەش بوو پارێزگاری نەینەوا نەیدەتوانی بچێتە شەنگار و زمار و باشیك و تلكێف و هیچ شوێنێك لەو ناوچە دابڕێنراوەكان، لە واقیعدا ئەو پارێزگایە ببووە دوو كەرت و دوو پارێزگا كە بەشێكی سەر بە نەینەوا بوو و بەشەكەی تریشی سەر بە لیستی برایەتی نەینەوا بوو. لەلایەكی تر تا ئەو كاتەی كە لیستی حەدبا خاوەنی عەقڵیەت و ئەجیندایەكی شۆڤینیانەبوو ئێمە وەكو لیستی برایەتی نەینەوا ملكەچ نەبووین، هەر بۆیە دەرئەنجام ناچارمان كردن چۆك دابدەن و بێنە سەر هێڵ كە هاتنە سەر هێڵ ئینجا كاتەكە گونجاوبوو كە لیستی برایەتی نەینەوا بگەڕێتەوە، هەر چەندە من باوەڕم بەو لێكنزیكبوونەوەیە نییە، چونكە سیاسەت تەنیا ڕەش و سپی نییە، بەڵكو لە سیاسەتە هێنان و بردن و توندكردن و هێوركردنەوەش هەیە، هەر بۆیە ئێستاكە بەرژەوەندییەكە وادەخوازێت كە لیستی برایەتی نەینەوا هەمانگی لەگەڵ بەشێكی لیستی حەدبا بكات، لەبەر ئەوەی بەشێك لە ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگای نەینەوا لە لیستی حەدبا تا ئێساش هەر توندڕەوون، چونكە ئەو بەشە توندڕەووە دەڵێن: ((هیچ ناوچەیەك لە پارێزگای نەینەوا ناوچەی دابڕێنراو نییە و مادەی 140 پێویست ناكات)). ئێستاكە وەكو لیستی برایەتی بڕیارمانداوە بۆ ناو ئەنجومەنی پارێزگا بگەڕێینەوە، پاش گەڕانەوەی لیستی برایەتیش تا ئێستا پۆست بە ئەندامانی لیستی برایەتی نەینەوا نەدراوە و بڕیارە كە پۆستی یەك لە جێگری پارێزگاری نەینەوا بە لیستی برایەتی بدرێت و پێشتر داوای پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگامان دەكرد، بەڵام ئێستا بۆی هەیە لەسەر ئەمە گفتوگۆ بكرێت، چونكە ئەوان ئامادە نین پۆستی سەرۆكی ئەنجومەن بە كورد بدەن، بەڵكو دەیانەوێت پۆستی جێگری سەرۆكی ئەنجومەن بە لیستی برایەتی بدەن و ئەو پۆست و كارانەش ڕوون و دیار نییە كەی دەكرێت و جێبەجێ دەبێت، بەڵام لە ئەنجامی گفتوگۆیەكانی نێوان لیستی برایەتی و حەدبا دەردەكەوێت. لەلایەكی تر كاتی هەڵبژاردنەكان نزیك بۆتەوە كە تەنیا(7)مانگی ماوە و لەم ماوەیەشدا لە سیاسەت و بارودۆخی عیراق زۆر گۆڕانكاری ڕوودەدات بۆی هەیە جارێكی تر ئەو دوو لیستە لێك دووربكەونەوە لەبەر ئەوەی مەرام و هەڕەشەی ئەوان بەردەوامە و دەیانەوێت ئەنجومەنی قەزای نەینەوا كوردی تێدا نەمینێت. لەلایەكی تردا ئەو هەڕەشەی كوشتن و شەهیدكردنی كوردەكان بەهیچ جۆرێك قابیلی قبوڵكردن نییە، ئەگەر هەر وا بەردەوام بێت، بۆی هەیە دووبارە كێشە لە نێوان لیستی برایەتی و حەدبا درووست ببێتەوە.

ئیدارەی سەربەخۆ
سەبارەت بەوەی لە ناوچە دابڕینراوەكانی پارێزگای نەینەوا بۆچی حكومەتی هەرێم پارێزگایەك یا ئیدارەیەكی سەربەخۆی دانەمەزراندووە خەسرۆ گۆران وتی: دامەزراندنی ئیدارە پێداویستی و تایبەتمەندی خۆی دەوێت، دەبێت بودجەیەكی زۆرو تایبەت و ساڵانە بۆ ئەو ناوچانەیە دابین بكرێت و دەبێت لەگەڵ بەغدا بۆ دامەزراندنی ئیدارە ڕێك بكەون، گەرچی دەزانین بارودۆخی سیاسی باش و لەبارنییە تاوەكو ئێمە لەگەڵیان ڕێك بكەوین، واتە كێشەی سەرەكی جێبەجێ نەكردنی مادەی140دەستوورە، ئەگەر ئەو مادەیە جێبەجێكرا ئەوە راستەوخۆ كێشەی ئەو ناوچانە چارەسەر دەبێت، كاتێك كە من لە نەینەوا سەرۆكی لیستی برایەتی بووم لە سەركردایەتی سیاسی هەردوولا پارتی و یەكێتی داوامكرد كە بایەخ بە ناوچە دابڕینراوەكانی سنووری پارێزگای نەینەوا بدەن و نابێت فەرامۆش بكرێن، چونكە ئەو ناوچە دابڕێنراوانە بۆ كورد زۆر گرنگە، هاوكات ئەو كات داوامانكرد بودجەیەكی تایبەت و ساڵانە بۆ ئەو ناوچانە دابین بكرێت و لەسەر ئەو پێشنیارە لە كۆبوونەوەیەكی مەكتەبی سیاسی هەردوولا پارتی و یەكێتی كە منیش تێیدا بەشداربووم باس لە دابینكردنی ئەو بودجەیەكرا و هەردوولا واژوویانكرد كە داوا لە حكومەتی هەرێم بكرێت بو دابینكردنی ئەو بودجەیە بۆ ناوچە دابڕێنراوەكانی سنووری پارێزگای نەینەوا، ئێستاكە نازانم ئەو پێشنیارو بڕیارە بەچی گەیشتووە.

كەموكوڕی پرۆژە خزمەتگوزاریەكان
لە تەوەرەیەكی تردا سەبارەت بە كێشە و كەموكوڕی پڕۆژە خزمەتگوزاریەكان لەم ناوچانەدا خەسرۆ گۆران وتی: لەبەر ئەوەی ئەم ناوچانە لەڕووی ئیدارییەوە سەر بە هەرێمی كوردستان نین، بۆیە وەكو شارو شارۆچكەو ناوچەو سنوورەكانی تری هەرێمی كوردستان لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە بایەخی پێنەدراوە، لەلایەكی تریش هۆكاری خراپی ئەو ناوچانە دەگەڕێتەوە بۆ خراپی بارودۆخی هەموو عیراق و ئەو ناوچانەش و وەكو قەزاكانی تری نەینەوا بارودۆخیان بە تایبەتی لە بوارەكانی خزمەتگوزاری خراپە، حكومەتی هەرێم لە ناوچە دابڕێنراوەكان هەندێ پڕۆژەی بچوك بچوكی كردووە، بەڵام ئەو پڕۆژانە كەموكوڕی ئەو ناوچانە چارەسەر ناكات و لە هەندێ شوێن وەكو زمارو شەنگار كێشەی ئاویان هەیە و بەتانكەر ئاو بەسەر هاووڵاتیاندا دابەش دەكرێت، لە هەندێ شوێنی تر كێشەی كەمی كارەبایان هەیە و ڕۆژانە 8تا9كاتژمێر كارەبایان بۆ دابینكراوە، هاوكات لە بوارەكانی پەروەردەو خوێندنی كوردی و تەندرووستی و تاپۆی خانوو و زەویوزارو موڵكداری و زۆربەی خزمەتگوزاریەكانی تر كێشەو گرفتی زۆرو بەرچاویان هەیە، بۆیە دووبارەو تەئكیدی دەكەمەوە كە ئەو ناوچانە پێویستیان بە پارێزگایەك یا ئیدارەیەكی سەربەخۆ هەیە كە بۆ ماوەی 10 ساڵ بەردەوام كار بكات تاوەكو كێشەكانیان بە تەواوی چارەسەرو بنبڕ دەكات، ئەگەر بارودۆخەكە بەم شێوەیەی ئێستاكە بڕوات و بایەخ بەم ناوچانە نەدەین وەكو باسمكرد كە سەركردایەتی خۆمانم لێ ئاگادار كردۆتەوە ئەوە وەكو كورد زیانێكی زۆر دەكەین بەتایبەتی لە دوو رووەوەی هەڵبژاردنەكان و لە هەر ڕیفراندۆمێك لەسەر چارەنووسی ئەو ناوچانە بكرێت، چونكە لە هەقیقەتدا خەڵكی ئەو ناوچانە زۆر بەهێزو ئیرادەبوون و بەرگرییەكی زۆری بارودۆخەكە و كەمی و كێشە خزمەتگوزارییەكانیان كردووە، سەرەڕای هەموو ئەوانە پڕۆسەی بەعەرەبكردن و هەڕەشەی دوژمنان هەر بەردەوامە.

بارودۆخەكە خراپتر دەبێت
سەبارەت بە خراپی بارودۆخی عیراق كە چەند كاریگەری لەسەر ئەو ناوچە دابڕینراوانە هەیە خەسرۆ گۆران وتی: بارودۆخی سیاسی عیراق زۆر خراپ و مەترسیدارە بۆیە ئەو بارودۆخە خراپە كاریگەری زۆری لەسەر ئەو هەڵبژاردنانە دەبێت كە بڕیارە ئەنجام بدرێت و بارودۆخەكە وابڕوات ئەستەمە هەڵبژاردن بكرێت و چۆن دەتوانرێت لە بارودۆخێكی وا ناخۆش پڕۆپاگەندەی هەڵبژاردن پیادە بكرێت، هەروەها ئەو كێشەی لەنێوان هەولێرو بەغدا هەیە بەشی هەرە زۆری كێشەی ناوچە دابڕێنراوەكانە بەگشتی و مادەی 140 و پارێزگای كەركوكە، بۆیە لێرەدا دەڵێم ئەگەر دەرگای گفتوگۆی نێوان هەولێر و بەغدا نەكرێتەوە ئەوە بارودۆخەكە بەرەو خراپتر دەڕوات، گەرچی دەبێت ئێمە گەشبین بین و بەشێوەیەك لە شێوەكان دەرگای گفتوگۆ بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و ئایندەی ئەو ناوچانە بكرێتەوە، دەبێت مادەی 140 بە شێوەیەك لە شێوەكان جێبەجێ بكرێت، ئەگەر وەكو ئەوەی لە دەستووریش هاتووە جێبەجێ نەكرێت، تاوەكو ئایندەی ئەو ناوچانە دیاربێت و خەڵكەكە بزانن سەر بە چ پارێزگاو شوێنێكن.

هەڕەشەی تیڕۆریستان لە نەینەوا
بەرامبەر بە كورد هەر بەردەوامە
هەروەها لە تەوەرەیەكی تردا خەسرۆ گۆران وتی: حكومەتی عیراق دەیەوێت هێزی پێشمەرگە لە كەركوك و نەینەوا و ناوچە دابڕینراوەكان نەمێنێت و هەوڵدەدات سوپا و سەربازی عیراقی بێنێتە ئەو شارو ناوچانە و چەندین جار لە خانەقین و نەینەوا و شوێنی تریش سوپای عیراق هەوڵیداوە و هێرشی هێناوە كە پێشمەرگە لەو ناوچەو شوێنانە دەربكات و خۆیان بێنە جێگایان، بەڵام نەیانتوانی و لەلایەن هێزی پێشمەرگەوە كۆنتڕۆڵی ئەو هێرش و بارودۆخانە كرا، هەر ئەمەش بوو وایكرد كە ئەمریكیەكان بیر بكەنەوە كە بەدەیەها بازگەی هاوبەشی سێ قۆڵی لەو ناوچانە هەر لە شەنگار تا مەخمور دابنێن. لەلایەكی تر لەو قەزاو ناحیەو شوێنانەی كە هێزی پێشمەرگەی تێدایە و لەكاتێكدا پێشمەرگە لەو ناوچانە نەمێنێت ئەوە كوردەكان لەبەر هەڕەشەی تیرۆریستان و شۆڤینیەكان كۆچ دەكەن و شوێنەكانیشیان بەعەرەب دەكرێن، هاوكات مەسیحیەكان ئەو ناوچانەو ناو نەینەوایش بەدەرنەبوون لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو هەڕەشەو كوشتنانەی كە دەرهەق بە خەڵكی هەژارو سیڤیل كراوە، هەر لەبەر هەڕەشە و تیرۆریستان نزیكەی یەك لەسەر سێی مەسیحیەكانی ناو نەینەوا ڕایانكردووە بۆ كەرمەلە و قەرەقۆش و تەلكێف و بەرتلە و هەندێكیان هاتوونەتە هەولێرو عەنكاوەو دهۆك و شەقڵاوە و مەسیحیەكانی نەینەوا لەچاو كوردەكان زۆر كەم ڕووبەڕووی هەڕەشە و كوشتن بوونەوە.