ئێستا عێراق بە قەیرانێكدا تێدەپەڕێت، ئەگەر هەموو لایەنە سەرەكییەكانی نێو پرۆسە سیاسیەكە بەگیانی هەستكردن بەرپرسیاریەتی مامەڵە لەگەڵ ئەم بارودۆخە هەستیارە نەكەن، ئەوا زۆر زەحمەتە بتوانرێت عێراق ڕزگار بكرێت، لەوانەیە عێراق بەرەو شەڕێكی نەخوازراوی ئەووتۆ هەنگاو هەڵبگرێت كە پاشان بە ئاسانی چارەسەر نەكرێت، لەم بارودۆخەدا وەك هەموو جارەكانی پێشان لایەنی كوردستانی ڕۆڵی ناوبژیوان لە چوارچێوەی دەستووری عێراق و پابەندبوونی هەموولایەك بە جێبەجێكردنی ئەو دەستوورە دەگێڕێت، هەربۆیە ئەگەر لایەنە عێراقییەكان بە ئاستی بەرپرسیاریەتی ئەم قۆناخە سەیری پرۆسەكە بكەن و ئامادەباشییان هەبێت بەوەی بێجگە لە گەڕانەوە بۆ دیالۆگ و كۆبوونەوەو وتووێژ لەچوارچێوەی دەستوور ڕێگەچارەیەكی دیكە نییە، ئەوا سەرەتای جۆرە گەشبینیەك دێتەوە ئاراوە كە ئەمجارەش بتوانرێت پرۆسە سیاسیەكە رزگار بكرێت، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم قەیرانەو ڕێگەچارەكان بۆ دەربازبوون لێی، گوڵان سەردانی بەغدای كردو لەگەڵ بەرێز د.رۆژ نوری شاوەیس جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق و نوێنەری سەرۆكی كوردستان بۆ پێوەندیكردن لەگەڵ هێز و لایەنە عێراقییەكان،ئەم پرسە گرنگەی تاوتوێ كرد، بەسوپاسەوە بەرێز د.رۆژ نوری شاوەیس پێشوازی لە پەیامنێری گوڵان كردوو بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی داینەوە، ئەمەش دەقی دیمانەكەیە.

گوڵان- بەغدا
هاوكات لەگەڵ كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق، عێراق كەوتە ناو تەنگژەیەكی سیاسی - ئەمنی، بۆیە پرسیاری یەكەممان بەوە دەست پێدەكەین، ئایا بەرێز د.رۆژ نوری شاوەیس وەك جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق چۆن ئەم بارودۆخە دەبینێت و هەروەها بۆچی لەپڕ عێراق كەوتە ناو ئەم تەنگژە سیاسی و ئەمنییەوە؟
- لە ڕاستیدا ئێمە وەك پارتی دیموكراتی كوردستان مەزندەی ئەوەمان دەكرد كە دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا بە پلەی یەكەم بۆشاییەكی ئەمنی دروست ببێت،ئەمڕۆش ئەوە دەركەوتووە كە راستەوخۆ دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا بارودۆخی ئەمنی تێكبچێت،ئێمە پێشتر زۆر جەختمان لەسەر ئەوەكردەوە كە پێویستە ئەو كەلێنە ئەمنیانەی هەیە پڕبكرێنەوە،یان هەوڵی ئەوە بدرێت بەشێوەی رێككەوتن بەشێك لە هێزەكانی ئەمریكا بۆ ماوەیەكی دیاریكراوی دیكە لە عێراقدا بمێننەوە، دیاربوو ئەمە نەكرا، بۆیە ئێمەش لەگەڵ رای گشتی عیراقییەكان ڕۆیشتین، سەبارەت بەو تەنگژە سیاسیانەی ئەمڕۆ هەن، ئەمەیان جیاوازە و بەپلەی یەكەم ئەركی پێكهاتە سیاسیەكانە كە چارەسەری بۆ بدۆزنەوە، لەلایەكی دیكەوە من پێموایە دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا بەو حسابەی هیچ لایەنێك نییە كە بتوانێت زامنی پرۆسە سیاسیەكە بكات، بۆیە زۆربەی لایەنەكان هەوڵیاندا ئەو بارودۆخە بقۆزنەوە بۆ ئەوەی سیاسەتی خۆیان بسەپێنن، یان ئەو راوبۆچوونەی هەیانە بەزۆر بەرەو پێشەوەی بەرن و بەسەر لایەنەكانی دیكەدا فەرزی بكەن، بۆیە ئەمە وایكردووە ڕووبەڕووی قەیرانێك ببینەوە، وەك دەبینین قەیرانەكەش قەیرانێكی ئاسان نییە و، قەیرانێكی سیاسی قووڵە كە ئەمڕۆ لە عێراقدا هاتۆتە ئاراوە.

* هەست دەكرێت ئەم بارودۆخەی ئێستا هاتۆتە پێشەوە، كێشەكانی نێوان هەرێم و ناوەندی شاردۆتەوە، كە بەڕێزت دەزانی بەشی زۆری ئەو كێشانەی لە 19 خاڵەكەی رێككەوتنی هەولێر ئاماژەیان پێكراوەو چارەسەر نەكراون، ئایا تا چەند ئەم بارودۆخە چارەسەركردنی كێشەكانی هەرێمی كوردستانی دواخستووە؟
- وەك پێشتر ئاماژەم پێكرد ئەو قەیرانەی رووبەڕووی عێراق بۆتەوە كاریگەری زۆر خراپی لەسەر تەواوی پرۆسە سیاسیەكە هەیە، بۆیە دەتوانم بڵێم پرۆسەكە هەمووی كەوتۆتە بەر مەترسی و پێویستە پێش هەرشتێك پرۆسەكە رزگاربكرێت لەو قەیرانەی تێیكەوتووە، بۆیە من پێموایە جەنابی سەرۆك بارزانی رێگەچارەیەكی حەكیمانە بگرێتەر بەر و یەكەمجار هەوڵبدات ئەمجارەش عێراق لەو قەیرانە رزگار بكات و لە گەڵیشیدا كێشەكانی گەلی كوردستانیش چارەسەر بكات، بۆیە من وای دەبینم ئەگەر ئێمە وەك لایەنە كوردستانییەكان پێڕەوی ئەو سیاسەتە حەكیمانەیەی سەرۆك بارزانی بكەین، ئەوا دەتوانین رۆڵێكی كاریگەرمان هەبێت لە چارەسەركردنی ئەو قەیرانەی ئێستا عیراق تێی كەوتووە، هەروەها دەتوانین بەشی هەرە زۆری ئەو خاڵانەش جێبەجێ بكەین كە تایبەتن بە گەلی كوردستان و‌ لەسەری رێككەوتوین، ئەمەش ئاشكرایەو هەموو هێزە عێراقییەكانی دیكەش ئەو راستییە باش دەزانن كە پێویستیان بە هەڵوێستێكی لۆژیكانە و دووربینانەی لایەنە كوردستانیەكان هەیە.

* بەڵام هەموو لایەنە سیاسییەكان گلەیی دەكەن، بەوەی رێكەوتن ئیمزا دەكرێت و پاشان جێبەجێ ناكرێت، هەروەها سیاسەتی مراوەغەی لەگەڵ هەیە، ئایا تاچەند ئەم سیاسەتە كێشەكانی عێراقی بەو ئاستە ئاڵۆزكردووە، تاگەیاندیە ئەوەی وەك ئێستا دەیبینین بتەقێتەوە؟
- بەداخەوە زۆربەی سیاسیەكانی عێراق بەوجۆرە لە سیاسەت تێگەیشتوون، بەوەی تادەگەنە ئامانجێكی دیاریكراو بەڵێنێكی زۆر دەدەن، دواتر مەرج نییە ئەو بەڵێنانە جێبەجێ بكرێت، ئەمەش سیاسەتێكی راست و دروست نییە، جگە لەمەش لە سیاسەتدا هاوسەنگی هێز زۆر گرنگە بەوەی تۆ چەند هێزت هەبێت ئەوەندە دەسكەوت بە دەست دەهێنیت، ئەمەش بێگومان دیاردەیەكی تاڕادەیەك گشتییە، بۆیە كاتێك رێككەوتن ئیمزا دەكەیت دەبێت بەدوای ئەو رێككەوتنەدا بچیت، هەروەها دەبێت توانای خۆت وەك هەرێم و تەواوی پێكهاتەكان، بخەیتە گەڕ بۆ ئەوەی ئەو ڕێككەوتنە بەو شێوەیە جێبەجێ بكرێت كە ئەو لایەنە مەبەستی بووە، ئەوجا لێرەدا هەندێك جار ئیشكالیەت دروست دەبێت، دەبینن رێككەوتنی زۆر باشمان ئیمزاكردووە لەسەر كاغەز هەمووی نووسراوە، بەهەموو ئەو شتانەی نووسراون و لەسەری رێككەوتوین رازی دەبن بۆمان جێبەجێ بكەن،بەڵام كە دەگاتە قۆناخی جێبەجێكردنەكە دەبینین بەپێی هەلومەرج و باردۆخەكە پاشەكشەی تێدا دەكرێت.

*لەگەڵ ئەوەی بەڕێزت ڕاشكاوانەو بە دیاریكراوی دەستت خستە سەر كێشەكان، بەڵام راستییەكی دیكەش هەیە، بەوەی هەموو پێكهاتە سەرەكییەكانی عێراق دەزانن كە تەنیا رێگە بۆ چارەسەری كێشەكان رێگەی دیالۆگ و لێكتێگەیشتنە، بێگومان بەرێزتان وەك نوێنەری سەرۆك بارزانی ڕێكخەری رێككەوتنی هەولێر بوون كە لەبەر رۆشنایی دەستپێشخەریەكەی سەرۆك بارزانی هاتە دی، دواتریش هەر بەڕێزتان چاودێری جێبەجێكردنی ئەو رێككەوتنە بوون، بەڵام ئەو رێككەوتنە هەموو خاڵەكانی جێبەجێ نەكرا، ئایا بۆ بارودۆخی ئێستا دەتوانرێت كێشەكان بە گەڕانەوە بۆ ڕێككەوتنی هەولێر چارەسەر بكرێت یان دەبێت بەدوای بەدیل و رێگەچارەی دیكە بگەڕێن؟
- بەرای من پێش هەرشتێك هەنگاوی یەكەم بۆ ئیحتیواكردنی ئەم قەیرانە ئەوەیە بگەڕێینەوە بۆ رێككەوتنی هەولێر بۆ ئەو خاڵەی كە لێی راوەستاوین و، سەرلەنوێ لەو خاڵەوە دەست پێبكەینەوە، بۆ ئەوەی دەست بە جێبەجێكردنی ئەو خاڵانە بكەینەوە كە ڕێكەوتووین لەسەری، ئەمە رێگە چارەسەریەكی واقیعیە كە پێویستە هەوڵی جدی بۆ بدەین، لەدەرەوەی رێككەوتنی هەولێریش بێگومان رێگەچارەی دیكە هەیە كە دەبێت هاوسەنگی هێزی تەواوی پێكهاتەكان لەبەرچاوبگرین، هەروەها دەبێت بزانین ڕاو بۆچوونیان چۆنە، تاچەند ئامادەن بۆ رێگەچارەی دیكە هەوڵبدەن و تاچەند لەگەڵ بەرژەوەندییەكانیان یەكدەگرێتەوە، بۆیە ئێمە بە تەنیا ناتوانین رێگەچارە دیاری بكەین، لەوانەیە ئێمە بەتەنیا بتوانین ڕێگە چارە بدۆزینەوە، بەڵام ناتوانین بە تەنیا پیادەی بكەین.

* سەرۆك بارزانی داوای گرێدانی كۆنگرەیەكی نیشتمانی دەكات، ئایا بەڕای بەڕێزتان چەند ئامادەباشی بۆ گرێدانی كۆنگرەی نیشتمانی هەیە لەم بارودۆخەدا؟ تاچەند ئەمجارەیان سەرۆك بارزانی دەتوانێت ئەم بارودۆخە هێور بكاتەوە؟
- لەباری واقیعیدا ئەمڕۆ هەموو هێز و لایەنەكانی عێراق چاویان لەوەیە سەرۆك بارزانی رۆڵێكی كاریگەر بگێڕێت بۆ چارەسەركردنی ئەو قەیران و كێشانەی ئەمڕۆ دروست بوون، بێگومان سەرۆك بارزانی بە حوكمی ئەزموون و لێهاتوویی خۆی و پێگەی هەرێمی كوردستان، دەتوانێت لەچارەسەری زۆر كێشەدا بەتایبەتی لە كێشەكانی ئەمڕۆی عێراقدا رۆڵێكی كاریگەر بگێڕێت، هەربۆیە شتێكی نامۆ نییە ئەمڕۆ هەموو هێزە سیاسیەكان ڕوویان لە كوردستان و سەرۆك بارزانی كردووە، لەمەش زیاتر جەنابی سەرۆك بارزانی منی لێرە(مەبەستی بەغدایە) تەكلیف كردووە كە پێوەندی بكەم بەهەموو هێزو لایەنە سیاسیەكانەوە،ئێمەش پێوەندیمان پێوەكردوون، لە میانەی ئەو دیدار و پێوەندیانەدا هەست دەكەین ئەو سیاسەت و بۆچوونانەی سەرۆك بارزانی بۆ چارەسەری باردۆخەكە دەیخاتەڕوو، ئەمڕۆ هەموو هێزە عێراقییەكان لەسەر ئەوە كۆكن بەوەی تەنیا ڕێگە چارە رێگەی دیالۆگ و وتوێژ و لێكتێگەیشتنە، بەگەڕانەوەیە بۆ رێككەوتنەكانی هەولێر، بەكۆبوونەوەو پێكەوە دانیشتنە، ئەوجا ئەو كۆبوونەوەو پێكەوە دانیشتنانە، كۆنگرەیەكی نیشتمانی بێت، یان كۆبوونەوەی سەركردەی لایەنە سیاسیەكان بێت، هەموو لایەك لەسەر ئەم شێوازی چارەسەرە هاودەنگن.

* لە بارودۆخێكی وەك ئەوەی ئێستا لە ئارادایە هیچ بەرنامەیەك هەیە كە سەرۆك بارزانی سەردانی بەغدا بكا؟
- نەخێر هیچ بەرنامەیەكی لەو شێوەیە لە ئارادا نییە و پێشبینی ناكەم لەم جۆرە بارودۆخەدا سەرۆك بارزانی سەردانی بەغدا بكات.

* لایەنی كوردستانی لە هەموو كێشەكاندا ڕۆڵی میانگیرو خێری گێڕاوە، بەردەوام بانگێشە بۆ ئەوە دەكات كە لایەنی كوردستانی بەشێكە لە چارەسەر نەك بەشێك بێت لە كێشەكە، ئایا بەراشكاوی مەبەستتان لەم گوتارە چییە، ئایا ئێوە تەنیا لەچوارچێوەی پابەندبوون و جێبەجێكردنی دەستوور بێ لایەنن، یان لە هەموو حاڵەتێكدا؟
- لەم حاڵەتەدا بەو شێوەیە نییە، ئێمە لەم قۆناخە گرنگەداو لەم كێشەیەدا گوتارمان بەم شێوەیە بێت، ئەمەش پێگەی كورد لە هاوكێشەكەدا بەهێزتر دەكات، بەڵام مەرج نییە ئەم گوتارە دەست و پێت بگرێت و بواری ئەوەت پێنەدا بجووڵێیتەوە، هەربۆیە مەبەستی سەرەكی تێكڕای لایەنە سیاسیەكانی كوردستان ئامانجی گەلی كوردستانە، پاراستن و پێشخستنی ئەزموونی هەرێمی كوردستانە، هەروەها بونیادی پێوەندییەكی تەندروست و هاوسەنگە لەگەڵ بەغدادا، بەڵام كاتێك كورد رۆڵی میانگیر بگێڕیت پێویستە بە ئاشكراو روونی پەیامی خۆی ڕابگەیەنێت كە ئەو ركابەری هیچ كام لەو هێزانە نییە كە ئەمڕۆ كێشە لە نێوانیاندا هەیە، هەروەها بەراشكاوی بیڵێین، ئێمە شەڕ لەسەر وەرگرتنی دەسەڵاتی بەغدا ناكەین،بەڵكو كورد هاوبەش و بەشدارە بۆ پێشخستنی پرۆسێسی دیموكراتی لە عێراقدا، ئەم هەڵوێستەی لایەنە كوردستانیەكان كە تائێستا هەبووە، بۆتە مایەی ئەوەی خەڵكانی دیكە متمانەی پێبكەن و گوێ لە پەیامەكەی بگرن، لەبەر ئەوەی چارەسەری كێشەكان و بەرەو پێشەوەبردنی پرۆسەی دیموكراتی لە عێراقدا، سەرەنجام بە قازانج و بەرژەوەندی كوردیش دەشكێتەوە، لەبەرئەوەی ئێمە بەپێی ئەزموونی خۆمان باش لەو ڕاستیە تێگەیشتووین كە بەبێ عێراقێكی دیموكراتی و بەبێ ژینگەیەكی لێكتێگەیشتن و هاریكاری، كوردستان لەمڕۆداو لەم قۆناخەدا بەتەنیا ناتوانێت گەشە بكات، ئەم بارودۆخەش هەمووی پێكەوە زەمینەیەكی وای هێناوەتە پێشەوە كە بتوانێت ڕۆڵێكی خێر لە قەیرانەكانی عێراقدا بگێڕێت. ئەمەش تەنیا بۆ چاكەكردن نییەو بەس، بەڵكو بۆ ئەوەیە سبەینێ بتوانین لە عیراقێكی دیموكراتیداو بەدیالۆگ و بەو رێوشوێن و شێوازانەی خۆمان باوەڕمان پێیەتی كێشەكان چارەسەر بكرێن، بۆیە لەم حاڵەتەدا بۆ خۆشمان وەك هەرێمی كوردستان بە ئیجابی دەشكێتەوە.

* لەگەڵ ئەو كێشانەی ئێستا لە بەغدا لە ئارادان دیسان لایەنە كوردییەكان یەكڕیزی خۆیان دووپات كردەوە لە بەغدا، ئەمە تاچەند دەبێتە زامنی ئەوەی كورد داواكارییەكانی خۆی جێبەجێ بكات و لە هەمان كاتدا بتوانێت لایەنێك بێت لە چارەسەر كردنی ئەم قەیرانە؟
- تاكە زامنی سەركەوتنی كورد لە عێراقدا بریتییە لە یەكڕیزی خۆی ئەمەش شتێكی تازە نییە و لە یەكەم رۆژەوە وتراوە، ئەگەر كورد لە بەغدا دوو دەنگ یان سێ دەنگ بوو و هەر یەكیان بە لایەكدا ڕایان كرد هەموو لایەك زەرەر دەكات، بۆیە ئەگەر كورد هەست بە لێپرسینەوە بكات لە بەغدا دەبێ دانوستاندن لەگەڵ یەكتردا بكەن وهەر هەڵوێستێك ئەگەر بە باش زانرا پێویستە هەموو لایەنەكان پەسەندی بكەن، چونكە ئەمە بۆ بەرژەوەندی ئەم حزب یان ئەویان نییە و چارەسەر كردنی كێشە سەرەكییەكانی گەلی كورد لە بەغدایە و ئەگەر بە ئینسافەوە قسە بكەین سوپاس بۆ خوا تا ئێستا كورد لە بەغدا هەڵوێستی دژی یەكتریان وەرنەگرتووە كە بە زەقی دژی بەرژەوەندی و ئامانجەكانی هەرێمی كوردستان بێت، منیش بە شەخسی هیوادارم هێزە كوردییەكان زیاتر لە یەكتری نزیك ببنەوە، زۆر ئاساییە ئەگەر لە كوردستان گرفت و ڕای جیاوازیان هەبێت، چونكە حزبی جیاوازن و ئەمەش ئاساییە، بەڵام لە بەغدا تۆ ئەگەر جیاوازیشت هەبێت من وا سەیر دەكەم هەموومان لە بەغدا نوێنەری گەلی كوردستانین بۆیە دەبێ بەرژەوەندی گەلی كوردستان لە پێش بەرژەوەندییەكانی ترەوە دابنێین، بەرژەوەندی گەلی كوردیش دیارە، چونكە لەو كاتەوەی عێراق هەیە كێشەی كورد هەیەو خاڵەكانی كێشەی كوردیش روون و ئاشكران وەك كەركوك، پێشمەرگە، دەسەڵاتەكان، پاراستنی هەرێم ئەمانەش هەموویان كێشەی هاوبەشن و هەموو لایەنە كوردییەكان دروشمی بەدیهێنان و چارەسەركردنیانیان بەرز كردۆتەوە، بۆیە كار كردن بە یەكەوە لە بەغدا زۆر ئاسان و پێویستیشە.

* ئایا بێجگە لە گەڕانەوە بۆ دەستوور هیچ رێگەیەكی دیكە هەیە، ئەگەر دەستوور كاری پێنەكرێت ئاییندەی عێراق بە كوێ دەگات؟
- ئێمە پشتمان بە دەستوور زۆر قایمە و باوەڕمان بەو دەستوورە هەیە كە كارمان تێیدا كردووە و میللەتەكەشمان دەنگی لەسەر داوە، بەڵام بەداخەوە سەیر دەكەی دەستوور وەكو دەستوور بە گشتی سەیر ناكەن و زۆرجار تەنیا مەبەستیان چەند ماددەیەكی دەستوورە كە لە بەرژەوەندی خۆیاندا بێت، بۆیە لە زۆر لە دانیشتنەكان و ئەو گفتوگۆیەی لەگەڵ هێزە عێراقییەكاندا كردوومانە جەختمان لەسەر ئەوە كردۆتەوە، كاتێك داوای پابەندبوون بە دەستوور دەكەین، مەبەستمان ئەوەیە هەموو پابەندبین بەتەواو ماددەكانی ناو ئەو دەستورە و هەوڵبدەین جێبەجێی بكەین، نەك ئەو ماددەی لە بەرژەوەندی ئێمەدا بێت بێت پێوەی پابەندبین و ئەوەی لە بەرژەوەندیماندا نەبێت پێوەی پابەند نەبین، بەداخەوە زۆر لە هێزە عێراقییەكان بەو چاوە سەیر دەكەن و بەچاوێكی گشتی سەیری ناكەن.

* بەرێز مالیكی رایگەیاند عێراق پێویستی بە تەوافوق نەماوە ئەگەر پێویست بكات حكومەتی زۆرینە ڕادەگەیەنێت، پرسیاری ئێمە ئەوەیە ئایا بەڕاستی عێراق پێویستی بە شەراكەت و تەوافوق نەماوە وەك سەرۆك وەزیران دەڵێت؟ ئەگەر تا ئێستاش عێراق پێویستی بە شەراكەت و تەوافوق هەیە بۆ ئەوەی پرۆسە سیاسیەكە بخاتەوە سەر سكەی خۆی، ئایا لێدوانەكانی سەرۆك وەزیران بۆ عێراق مەترسی هەیە؟
- من نازانم سەرۆك وەزیرانی عێراق تا چ ڕادەیەك رایگەیاندووە كە چیتر‌ عێراق پێویستی بە تەوافوق نییە، چونكە ئەمە پرەنسیپێكی دەستووری و سەرەكییە و ئێمە لە عێراقدا تا ئێستا لەسەر ئەم پرەنسیپە كارمان كردووەو تەوافوق بنەمایەكی بنەڕەتی بووە لە پرۆسەی سیاسی عێراقدا لە هەموو ئەو رێككەوتنانەی كە كراوە و لە درووست بوونی حكومەتەكانیشدا هەر تەوافوق بوونی هەبووە، بۆیە بە قەناعەتی پارتی دیموكراتی كوردستان و هێزە كوردستانیەكانیش لەسەر ئەم لایەنە ئاشكرایەو هەموو پێمان وایە كە بۆ ئێستا بەبێ تەوافوق حوكمڕانی لە عێراقدا ناكرێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە بۆ ئێستا عێراق بەو شێوەیە دەتوانێت بەردەوام بێت، كە پێكهاتە سەرەكییەكانی (كورد، عەرەبی شیعە، عەرەبی سوننە)‌ هەرسێكیان هەست بكەن كە ئازادن و هاوبەشێكی راستەقینەن لەو وڵاتەداو، نابێ هیچ پێكهاتەیەك زۆری لەسەر بكرێ و شتی بەسەردا بسەپێنرێت و دەبێ بە قەناعەتەوە بێت، هەربۆیە لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر تەوافوق نەبێت ئەو قەناعەتەش‌ بوونی نابێت.

* ئێستا لیستی دەوڵەتی یاسا، لیستی ئەلعیراقیە بە پشتگیری تیرۆر و گێڕانی پیلان بۆ كودەتا بەسەر حكومەتی مالیكی تۆمەتبار دەكات، لەبەرامبەردا ئەندامانی لیستی ئەلعراقیە د.مالكی بە دیكتاتۆر وەسف دەكات، ئایا لەنێوان ئەم دوو هەڵوێستە دژ بەیەكەدا، ئێوە وەك لایەنی كوردستانی هەڵوێستتان چییە؟
-ئەوەی كە ئێمە بیستوومانە ولەسەر تەلەفزیۆنەكان بینیومانە كەسانێكی زۆر گیراون و ئیعتیرافی زۆریشیان كردووە، دەوڵەتی قانون دەڵێ ئەم ئیعتیرافانە ڕاستن و لایەنەكەی دیكەش دەڵێ ڕاست نین، من دەڵێم ئەگەر ڕاستبن پێویستە ئەو كەسانەی دەستیان لە تیرۆردا هەیەو بەشدارییان لە تیرۆردا كردووە ڕادەستی دادگا بكرێن و یاسا ڕێرەوی راستەقینەی خۆی وەربگرێت، پرۆسەی سیاسی و یاساییش دەبێ لە یەكتر جیا بكرێنەوە، مەبەستم ئەوەیە ئەگەر كەسێك یان سەركردەیەكی نێو كوتلەیەكی سیاسی دەستی لەو كارانەدا هەبوو، ئێمە نابێ كوتلەكەی هەموو بخەینە ئەو خانەیەوەو دەبێ كوتلەكە و كەسەكە لە یەكتر جیا بكرێنەوە، چونكە خەڵكێكی زۆر دەنگی بە كوتلەكە داوەو نوێنەرایەتی پێكهاتەیەكی سەرەكی عێراق دەكات، بۆیە دەبێ ئێمە لە گفتوگۆدا بین لەگەڵ كوتلەكەو لە هەمان كاتدا نابێ چاوپۆشیش بكەین لە كەسانێك ئەگەر لە تیرۆردا بەشدارییان كردبێت، ئەمەشیان كاری یاسا و دادگایە كە دەبێ بە دادپەروەری و ئاشكراو بەشەفافیەت مامەڵەی لەگەڵدا بكات.

* زۆربەی چاودێران پێیان وایە ئەم حكومەتەی ئێستای عێراق كە بەڕێزتان جێگری سەرۆك وەزیرانن تیایدا، نەدەتوانێت پڕۆسەی سیاسی بخاتەوە سەر سكەی خۆی نەدەشتوانێت خزمەتگوزارییەكان بۆ عێراقییەكان دابین بكات، لەمەش ترسناكتر ئەوەیە چاودێران دەڵێن، گەندەڵی بەرادەیەك بۆتە بەشێك لە هەیكەلی ئەم حكومەتە، ئەگەر بمانەوێت گەندەڵی چارەسەر بكەین، ئەوا كاروباری ئەم حكومەتە شەلەل دەبێت، ئەمەش بە هەموو مانایەك ئەوە دەگەیەنێت پێویستە چاو بەو حكومەتەدا بخشێنرێتەوە، ئایا تاچەند ئامادەباشی بۆ ئەو كارە لەناو حكومەتی عێراقدا هەیە؟
- جارێ حكومەتی عێراق لەوەتەی ئەم پرۆسە سیاسییە دەستیپێكردووە لە ناكۆكی قوڵدایە لەنێوان كوتلەكاندا هۆكاری سەرەكیش ئەوەیە كە حزبە سیاسییەكانی عێراق لەگەڵ ئەوەی هەندێكیان بڕوایان بە دەستوور و پرۆسەكە و فیدرالیەت هەیە، بەڵام بەشێكی زۆریان هێشتا نەگەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە عێراق دەبێ دیموكراتی و فیدرالی بێت، زۆر لایەن بە رواڵەت وانیشاندەدات كە بڕوایان پێی هەیە و پابەندن پێوەی، بەڵام لە ژێرەوە بەشێوازێكی تر كار دەكات لەبەر ئەوە سەیر دەكەین ئەم بۆچوون و هەڵوێستانە لە حكومەتدا بە زەقی دەردەكەوێت و تووشی قەیران و ململانێی بەردەوام دەبێت بۆیە تا ئێستا ئەو سەقامگیرییەی كە دەبێتە مایە پێشكەوتنی وڵات و جێبەجێكردنی ئاواتەكانی هەموو پێكهاتەكانی عێراق درووست نەبووە و ئەمە هۆكارێكی سەرەكی كێشەكانی عێراقە، مەسەلەی گەندەڵی شتێكی ترە، گەندەڵی لە وڵاتانی رۆژهەڵات و عێراق بەتایبەتی، كاری ئەمڕۆ نییە و دەمێكە بوونی هەیەو بەدرێژایی حكومڕانی ڕژێمە كۆنەكانیش هەبووە بۆیە ئەم دیاردەیە كەڵەكە بووەو هەموو دامودەزگاكانی بەشێوەیەك گرتۆتەوە كە نەك تەنیا لەبەغدا بەڵكو لەهەموو دامەزراوەكانی عێراقدا بڵاو بۆتەوە، ئەمەش بۆتە هۆكاری ئەوەی كاریگەری خراپ و رووخێنەر لەناو سیستمی حوكمڕانی و لەناو هەیكەلی حكومەتیش دروست بكات، هەربۆیە ئەم دیاردەیە پێویستی بە چارەسەری بنەڕەتی هەیە، بەڵام سەیر دەكەی زۆر جار كێشمەكێشمی سیاسی دەبێتە هۆی ئەوەی زۆر كەس چاوپۆشی لەم دیاردەیە بكات، كە پێویست نییە چاوپۆشی لێبكات، لەوانەیە بیر لەوە بكەنەوە ئەگەر رەچاوی هەندێك لایەن نەكەن رەنگە لە هەڵبژاردن دەنگیان دەست نەكەوێ یاخود پێگەی سیاسیان لاواز ‌بێت، شان بە شانی ئەمانەش‌ ئێستا لە عێراقدا كۆمەڵێك دامودەزگا هەن كە زۆر بەجددی چاودێری گەندەڵی دەكەن، لەوانە دەستەی نەزاهە، هەروەها دیوانی چاودێری دارایی و دەزگا چاودێرییەكانی تریش، ئەمەش بەجۆرێكە كە كەس ناتوانێ بڵێ هەوڵی جددی لە عێراق نییە بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، بەڵام ئەمە ئەو كات كاریگەر دەبێت كە بە یەك چاو سەیری هەموو لایەك بكرێ و ئیعتیباراتی سیاسی تێكەڵ بەم مەسەلەیە نەكرێت.

* زۆر كەس باس لە بە سیاسیكردنی سوپا و هێزەكانی ئاسایشی عێراق دەكات و ڕاشكاوانە دەڵێن سەرۆك وەزیران و لیستی دەوڵەتی یاسا كۆنتڕۆڵی ئەم دوو دامەزراوە گرنگەیان كردووە و ئەمەش بۆتە هۆكاری ئەوەی ئەم دوو دامەزراوەیە لەبری ئەوەی كار بۆ بەر‌ژەوەندی عێراق بكات، بۆتە دوو دامەزراوە بۆ خزمەتی حزبی دەعوا( حزبی سەرۆك وەزیران)، ئایا بۆچی هەتا ئێستا ئەم دوو دامەزراوە گرنگەتان بەشێوەیەك رێكنەخستووە كە لە خزمەتی ئاسایش و پاراستنی تەواوی عێراقیەكاندا بێت؟
- هەرچەندە لە دەستووردا هاتووە یەكێك لە دەسەڵاتەكانی سەرۆك وەزیران بریتییە لە فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان لە عێراقدا، بەڵام باس لەوە نەكراوە كە بەشێوەیەكی رۆژانە و بەردەوام بچێتە ناو هێزە ئەمنییەكانەوە، هەروەها لە دەستووردا رەچاوی ئەوە كراوە كە دەسەڵات لە دەست سەربازەكان بهێنرێتە دەرەوە و بدرێتە دەست كەسانی مەدەنی بۆ ئەوەی كۆمەڵگایەكی دیموكراسی دروست دابمەزرێنین نەك هەموو رۆژێك كودەتایەكی سەربازی ئەنجام بدرێت یاخود ئەفسەرێك یاخی بێت و كودەتایەك ئەنجام بدات و چارەنووسی ئەم میللەتە بخرێت دەست ژەنراڵێكی سەربازی وەك ئەوەی لە 1958 تاكو 2003 لە عێراق ڕوویداوە، كەواتە مەبەستی دەستوور لە فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان ئەوەیە هێزە ئەمنییەكان بخرێنە ژێر دەسەڵاتی مەدەنییەوە كە خۆی لە سەرۆك وەزیراندا دەبینێتەوەكە لە پەرلەمانەوە هەەڵدەبژێردرێت و لەلایەن پەرلەمانیشەوە لا دەبردرێت، بەڵام بەداخەوە لەبەر ئەوەی لە عێراقدا نەریتی ئەوەی كە هێزە ئەمنییەكان بە دەست مەدەنییەوە بێت نەریتێكی تازەیە و لێی تێناگەن، دەبینین ئەم لایەنە بەشێوەیەكی رێكوپێك كاری خۆی ناكات و، ئەوجا لەبەر ئەوەی دەسەڵاتەكانی سەرۆك وەزیران زۆر لەوە زیاترە، بۆیە ئەگەر بە رێكوپێكی ئەو كارە نەكات، ئەوا پارسەنگی هێزە ئەمنییەكان بەلای حزبەكەی خۆیدا دەشكێتەوە ئەمەش تەنیا لەسەردەمی نوری ئەلمالیكی نەبووە بگرە لە حكومەتی كاتیی و ئینتیقالیش بە هەمان شێوە بووە، هەر بۆیە ئەگەر پێداچوونەوەیەك بەم مەسەلەیەدا‌ نەكرێت و دەستوور بەشێوەیەكی باشتر شی نەكرێتەوە،‌ رەنگە دەزگا ئەمنییەكان بەخراپ بەكاربهێنرێن.

* بەپێی بودجەی ساڵی تازە پێدانی مووچە پێشمەرگە لە دەسەڵاتی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراقە كە پێشتر لە دەسەڵاتی سەرۆك وەزیرانی عێراق بوو، شارەزایانی ئابووری و سیاسی پێیانوایە رەنگە ئەمە دووبارە ببێتە هۆی سەرهەڵدانی كێشە و گرفت، چونكە لایەنی جیاواز لەنێو ئەنجوومەنی وەزیران هەیە ئایا ئەمە نابێتە گرفت؟
- من لە بڕوایەدا نیم كە ببێتە هۆی دروستبوونی گرفت، چونكە لە دەستووریشدا هاتووە كە ئەمە دەسەڵاتی ئەنجوومەنی وەزیرانە بۆیە لەرووی یاسایی و سیاسییەوە دەستەواژەكە بەو شێوەیە راستترە كە ئەنجوومەنی وەزیران بڕیار لەسەر ئەوە دەدات لە جیاتی ئەوەی تاكە كەسێك ئەو دەسەڵاتەی هەبێت، رەنگە زۆر كەس پێیانوابێت ئەگەر دەسەڵاتەكە هی تاكە كەسێك بێت ئاسانترە، بەڵام ئەگەر ئەو تاكە كەسە نەیكرد یان نەیتوانی یان نەیوێرا بیكا، بۆیە ئەگەر ئەنجوومەن ئەو دەسەڵاتەی هەبێت زۆر باشترە، من پێموایە كێشەی پێشمەرگە چارەسەر دەكرێ.

* حەزدەكەین دوا وتە بۆ جەنابت بەجێبهێڵین، ئەگەر شتێك ئێمە پرسیارمان لەسەر نەكردبێت و جەنابت بتەوێت بەرێگەی گوڵان بە خەڵكی عێراق و كوردستانی رابگەیەنیت؟
- من جەخت لەسەر ئەوە دەكەمەوە كە دەبێ گشت هێزە عێراقییەكان بیر لەوە بكەنەوە كە ئایا دەیانەوێ بە یەكەوە بژین لە عێراقێكی پێشكەوتووی ئاسوودە كار بكەن كە جێگای هەموو كەسێكی تێدا ببێتەوە و ئامانج و بۆچوونی هەموو لایەنێكی تێدا بێتە دی، ئەگەر بیرێكی قووڵ لەوە بكەنەوە پێویستە بەیەكەوە هاوكار بن و رێگای دیالۆگ بگرنە بەر نەك رێگا ململانێی نایاسایی بەتایبەتی دەست نەبردنە بەر تیرۆر و بەشێوەیەكی گشتی دەبێ هەموو لایەك پابەند بن بە دەستوور و چۆن نووسراوەتەوە بەو شێوەیە جێبەجێی بكەن، چونكە ئەوە زامنی پاراستنی بە هێزی و یەك پارچەیی عێراقە.