بارودۆخی سیاسی ئێستای عێراق بە قۆناخێكدا تێدەپەڕێت هیچ كەسێك حەسوودی پێ نابات، هاوكات لەم بارودۆخە خراپەشدا هێزەكانی ئەمریكا عێراق بەجێدەهێڵن و، كە تیایدا عێراق بە كۆمەڵێك كێشەی حكومی و سیاسی و هەروەها كۆمەڵێك كێشە لەنێوان هەولێر و بەغدا دەمێنێـتەوە، حكومەتی عێراق لەسەر ئاستی كاروبارەكانی حكومەت و دابین كردنی خزمەتگوزارییەكان لەوپەڕی خراپیدایەو هەتا ئێستا نەیتوانیوە خزمەتگوزارییە سەرەكیەكان دابین بكات، لەسەر ئاستی پرۆسەی سیاسی ئەوە وەك دەبینین پرۆسەی سیاسیی كەوتۆتە حاڵەتێكی ئەوتۆوە كە بە ئاسانی چارەسەر ناكرێت، لەسەر ئاستی پابەند بوون بە دەستوور و هەنگاو هەڵگرتن بۆ دامەزراندنەوەی عێراق لەسەر بنەمای دیموكراتی و فیدرالی، ئەوا وەك دەبینین حكومەتی بەغدا هەوڵ بۆ دووبارە سەنترالیزە كردنەوەی عێراق دەدات و پارێزگاكان هەوڵی دروستكردنی هەرێم و لامەركەزیەت دەدەن، لەسەر ئاستی كێشە هەڵواسراوەكانی نێوان هەولێرو بەغدا، كە پێویستە لە چوارچێوەی دەستووری عێراق چارەسەر بكرێن، وەك دەبینن هەموو هەوڵێك بۆ ئەوەیە دەستوورەكە پشت گوێ بخرێت، بۆ هەڵسەنگاندنی ئەم مەسەلانەی ئاییندەی عێراقی پێوە بەندە، ئەم پرسانەمان رووبەڕووی بەرێز تاریق هاشمی جێگری سەرۆك كۆماری عێراق كردەوەو بەرێزی بەسوپاسەوە بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە كە ئەمە دەقەكەیەتی.

گوڵان: هەڵوێستی بەڕێزتان سەبارەت بە باری ئێستای عیراق چییە و، چۆن لە عیراق دەڕوانیت لە دوای پاشەكشێ كارییەكەی ئەمریكاوە؟
تاریق هاشمی: هەڵوێستم بۆ باری ئێستای عیراق ئەوەیە بڵێم ناڕازیم، گەرچی بەشێوەیەكی گشتی لەوانەیە بارودۆخەكە لە هەرێمی كوردستان لەچاو بەشەكانی تری عیراق باشتر بێت، من بەشێوەیەكی گشتی دەدوێم، بەو هەموو سامان و دەرفەتە ڕاستەقینانەوە لە توانادا هەبوو كارو دەسكەوتی باشتر لە عیراقدا وەدیبهاتایە، بەڵام وەدی نەهاتنی بۆ خۆی بەڵگەیە لەسەر ئەوەی شپڕێوی و ناڕێكییەكی گەورە لە بارودۆخی گشتی و سیستمی كارگێڕی دەوڵەتدا هەیە.
ڕاشكاوانە دەیڵێم، ڕێكەوتننامەكەی هەولێرو دەستپێشخەرییەكەی ڕێزدار مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان ڕەخساندن و فەراهەم كردنی دەرفەتێكی زێڕینی مێژوویی بوو بۆ گواستنەوەی عیراق لەم حاڵەتەی ئێستایەوە بەرەو باروگوزەرانێكی باشترو گونجاو، بەڵام ئەو دەسپێشخەرییەو ڕێكەوتننامەكانی كە بەهۆیەوە لێی كەوتبوونەوە لەباربران، دواتر پاش ئەوەی ئەزموونێكمان وەرگرت لە توانستی كەسانێك كە هەوڵ دەدەن بۆ لەكارخستن و دواخستن، هیواخوازبووم هاوپەیمانی كوردستانی وەك دەستپێك ببوایەتە دەزگایەكی بەدواداچوون و چاودێریكردن و وەك ڕوانگەیەك وابوایە بۆ جێبەجێ كردنی هەموو بڕگەوخاڵەكانی ڕێكەوتننامەكان، نەك تەنیا ڕۆڵی لە دامەزراندنی سێ سەرۆكایەتییەكە گیرخواردوو بێت و لەملاشەوە ئەو بابەت و مەسەلە گرنگ و چارەنووسسازانەی كە پێوەندی بە خاڵەكانی ڕێكەوتنەكانەوە هەیە پشت گوێ بخرێن، عیراق دەرفەتێكی زێرێنی دۆڕاند، مەگەر ئەلتەرناتیڤ بۆ ئەو دەرفەتە (گەر لە ئاسۆشدا مابێتەوە؛) ڕەنگە گرێدانی كۆنگرەیەكی بەرفراوانی نیشتمانی بێت.
لە لایەكی ترەوە خۆشحاڵی خۆم دەردەبڕم بۆ ئەوەی كە وا عیراق، بەهۆی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكاوە تەواوی سەروەرێتی خۆی وەدەست دێنێتەوە، گەرچی بەو كشانەوەیەش كۆمەڵێك قورسایی و زەحمەتی زیاتر دەكەوێتە ئەستۆی دامودەزگاكانی دەوڵەتی عیراقییەوە، بۆیە پێویستە بە خێرایی بجووڵێین و بە ئاڕاستەی ئامانج و لە چوارچێوەی دەستپێشخەرییەكدا كە مونتەدای سیاسی بزاڤی نوێبوونەوە لە ژێرناوی(دەستپێشخەری نیشتمانی بۆ ڕاستەڕێ خستنەوەی عیراق لە پاش كشانەوە) ڕایگەیاندووە، بۆ ئەم دەسپێشخەرییەش ڕەزامەندی سەرۆك كۆمارو هەردوو جێگرەكەی لەسەر وەرگیراوە، ئەوانیش بەو بۆنەیەوە هەمان بیرۆكەو ڕوانگەیان هەبووە، بۆیە پرۆژەكە بە تێكڕایی پەسەند كراوە.

گوڵان: حكومەتی عیراقی دوای ئەوەی نۆ مانگ لە دامەزراندنیدا دوا كەوتبوو، لە چوارچێوەی دەسپێشخەرییەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان ڕێزدار مسعود بارزانی دامەزرێنرا؛ ساڵێكیشی خایاند تا دامەزرا، تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت پەیكەربەندی گشتی حكومەت تەواو نەكراوە، بەڕای بەڕێزتان فاكتەر و بەربەستەكانی بەردەم ئەم پرۆسەیە چی بوون؟
تاریق هاشمی: باشترەو ئەوەی پێویستیشە وەڵامی ئەم پرسیارەتان بداتەوە سەرۆك وەزیران خۆی بێت، چونكە ئەوە خۆیەتی كە هەموو كاندیدكراوەكان بۆ پۆستی وەزیری بەرگریی ڕەت دەكاتەوە؛ لە كاتێكدا ئەو پۆستە مافێكی نیشتمانییانەی لیستی ئەلعیراقیە، هەر ئەویشە دامەزراندنی ئەنجومەنی باڵای سیاسەتە ستراتیژیەكانی شكست پێ هێناوە، وێڕای ئەو بایەخە زیندووەی كە ئەو ئەنجومەنە هەیەتی و حاڵی حازر عیراق پێویستی پێیەتی، بەو بۆنەیەوە ئەو خاڵە واتا ئەنجومەنی باڵی سیاسەتە ستراتیژییەكان یەكێك بوو لە خاڵە پڕ مشتومڕو گرنگەكانی كە لە دەسپێشخەرییەكەی بەڕێز سەرۆكی هەرێم كاك (مسعودبارزانی)یەوە دروست بوو.
چیترهەنجەت و بەهانە دۆزینەوەكان بۆ ڕەتكردنەوەی هەموو كاندیدكراوەكان لە لایەن سەرۆك وەزیرانەوە قەناعەت بە كەس ناهێنێت، رەنگە چەند پاڵنەرێك لە پشتەوەی ڕەتكردنەوەكانەوە هەبن كە پێویستە سەرۆك وەزیران شەفافانە بیاندركێنێت، چونكە مافێكی ڕەوای ڕای گشتییە كە هەموو هەقیقەتەكانیانی بۆ بخرێتە پێش چاو..

گوڵان: حكومەتی عیراقی بووەتە بەشێك لە پرۆسەی سیاسی، لە كاتێكدا ئەركی ئەوەی لەئەستۆیە چارەسەری تەنگژەی ئاڵۆزكاوی سیاسی بكات نەك زیاتر بیئاڵۆزكێنێ و دژوارتری بكات، هەتا كەی گرفتە سیاسییەكان بەبێ چارەسەر دەمێننەوە، بۆچی هەڵوێستێكی یەكگرتوو بۆ چارەسەری بەربەستەكان بوونی نییە؟.
تاریق هاشمی: نازانم چۆن دەكرێت گرفتە هەڵپەسێردراوو گیرخواردووەكان چارەسەربكرێن لە كاتێكدا تاقەجەمسەرێك هۆكاری ناكۆكی هەموو جەمسەرەكانی تر بێت و نەیەوێت بە دوای چارەسەرێكدا بگەڕێت، بەڵكو بۆ ئەو چارەسەرییانەی ئەوانی تر دایدەنێن، گوێشی شل نەكات، كەچی لەبری گوێڕاگرتن كار بۆ شێواندنی نییەت و مەبەستەكانی ئەوانی تر دەكات، هەروەها بە هەر ڕێگەیەك كە لە توانایدا بێت هەوڵدەدات بۆ تەنگ پێهەڵچنینیان، رەنگە ئومێد بۆ چارەسەركردنێك هەبێت، بەڵام پێویستی بە نیەتێكی ڕاستگۆیانەو ئیرادەیەكی ڕاستەقینەیە، بە داخەوە كە ئێستا ئەو نییەتە وەدەست ناخرێت..
ئەوەمان دەبیست كە بازرگانەكانی شەڕ، گرووپگەلێكن لە خەڵكانێك كە بە ڕشتنی خوێنی كەسانی تر سوودمەندو دەوڵەمەند دەبن، ئەمڕۆ لە عیراقدا بازرگانی تەنگژەكانمان هەن، گرووپگەلێكن لەو سیاسەتمەدارانەی كە سوودمەندن لە دروستبوونی فەوزاو پشێوی و ناكۆكی سیاسی وخراپ بەكارهێنانی بەڕێوەبردن و كارگێڕی و هەبوونی گەندەڵیی، دروست بوونی ئەم قەیرانانە بۆ ئەوان دەرفەتێكە هەرگیز قەرەبوو نابێتەوە، ئەوانە لە بازرگانانی تەنگژەو قەیران زیاتر؛ چ شتێكی تر نین.
كەواتە نامۆ نەبێت بەلامانەوە كە لەجیاتی ئەوەی دامودەزگا كارگێڕییەكانی حكومەت بە شێوازێكی بەدامودەزگایی كراویی و بە میتۆدەوە تەنگژەكانی ئێستا چارەسەر بكەن، كەچی لە شوێنی خۆیان گێرە دەكەن و لە تەنگژەیەكەوە دەچنە سەر تەنگژەیەكی تر..

گوڵان: چۆن مامەڵە دەكرێت لەگەڵ دیاردەی تەشەنەسەندنی گەندەڵێتی لەناو وڵاتدا، بە تایبەتی لە عیراقدا كە لەهەناردەكردنی نەوتدا بە گرنگترین وڵاتی دنیا دەژمێردرێت؟
تاریق هاشمی: ساڵی 2007 سەرۆك وەزیرانی عیراقی ڕایگەیاند كە ساڵی 2008 بە ساڵی ڕزگاربوون لە گەندەڵی دادەنرێت، بەڵام ئەوەی دوای ئەو ڕاگەیاندنە ڕوویدا بارەكەی ئاڵۆزتر بوو، بەڵگەش لەسەر ئاڵۆزبوونی زیاتری بارودۆخ، ئەو ڕاپۆرتانەی دەزگای نەزاهەو ڕاپۆرتەكانی ڕێكخراوە نێودەوڵەتییەكان و ڕێكخراوەكانی تری كۆمەڵگەی مەدەنییە بە تایبەتی ڕێكخراوەكانی تایبەتمەند بە شەفافیەت لەناو هەموو وڵاتانی دنیادا عیراقیان بە ژمارە 177 پۆلبەندی كردووە..!
بەم شێوەیە عیراق لە نەهێشتنی گەندەڵیدا بۆ دواوە دەگەڕێتەوە، بەڵگەش لەسەر ئەم گەڕانەوەیەی عیراق بەرەو پاشەوە، ئەو تەنگ پێهەڵچنینەیە كە بە دەزگای نەزاهە دەگیرێت بەتایبەتیش بەرانبەر لیژنەكانی لێكۆڵینەوەو بە دواداچوونی دەزگای ناوبراو، كە بەهۆیەوە دادوەرێكی پیشەگەرو خاوێن و ڕاستگۆو سەركەوتووی وەك ڕەحیم عگێلی ناچار دەبێت دەست لەكار بكشێنێتەوە، دوای ئەوەی ئەم دادوەرە بە جەربەزەییەوە سنوورە سوورەكان دەستنیشان دەكات كە بەهۆی ئەو دەست نیشان كردنەوە، زۆر لە سەرانی سیاسی گەورە دەكەوتنە ناو بازنەی تۆمەتباركردنەوە.
هەندێك كەس لەم مەسەلەیەدا لەگەڵ من هاوڕا نین، ڕۆژ تا ئێوارە لە بانگەشەی ئەوەدان كە گوایە لەم دۆسیەیەدا پێشكەوتنێكی بەرچاو وەدیهاتووە، منیش داوای بەڵگەی سەلمێنراویان لێ دەكەم، ئایا زۆرتربوونی ژمارەو ڕێژەی خەڵكانێك لە عیراقدا كە دەكەونە ژێر هێڵی هەژارییەوە وەك لەم دواییانەدا ڕاپۆرتە نێو دەوڵەتییەكان ئاماژە بە زیادبوونێكی بەرچاو لەم بارەیەوە دەكەن كەلە%23 وە بەرزبووەتەوە بۆ %34، ئاخۆ ئەمەیە بەڵگەی پێشكەوتن لە پرۆسەی نەهێشتنی گەندەڵێتی؟؟!!
یان ئاخۆ ئەو ڕیسوابوونانەی هاوپێچ كرابوون لەگەڵ گرێبەستە وەهمییەكانی ئەم دواییەی وەزارەتی كارەبا، بەڵگەن لەسەر نەهێشتنی گەندەڵی؟!!
ــ ئایا یەكێك لەوكەسایەتیانەی كە لە پۆستێكی باڵای دەوڵەتدایە، دەسگیركراوەو خراوەتە بەردەم دادگا؟!
ــ ئایا ئەوەی دزی دەكات تەنیا فەرمانبەرانی گچگەن؟! گەورەكانیش هەر هەموویان كەسانی داوێن خاوێن و چاكن؟!
ــ قەد بیستوتانە بێتاوانێك بەبێ بەرتیلدان ئازادكرابێت؟!
ـــ ئەی ئێوە گوێبیستی ئەوە نەبوون كە پێش چەند ڕۆژێك لەمەوبەر ئەندامێكی هاوپەیمانی نیشتمانی شتێكی سەیری دركاند، ئەوەش بێگومان دوای ئەوەی تەماشای چەندین بەڵگەی سەلمێنراوی حاشا هەڵنەگری كردبوو، دواتر وتی كە پۆستە باڵاكانی ناو وەزارەتی بەرگری و ناوخۆ لە كڕین و فرۆشتنێكی ئاشكرادان و بۆرسەیان بۆ كراوەتەوە، بەپێی بارودۆخ و تەفاعولكردنیان لەگەڵ خواست و خستنەڕوودا نرخەكان بەرزو نزم دەبنەوە؟! كەواتە گەندەڵێتی بۆ ساڵانێكی دوورو درێژی داهاتووش هەر گەورەترین كۆسپ دەبێت لەبەردەم سەقامگیربوونی عیراق و پەرەپێدان و ئاوەدانكردنەوەیدا.

گوڵان: بەپێی ڕاپۆرتێكی جیهانی كە چەند ڕۆژێك لەمەوبەر دەرچوێنراوە، ڤیێنا بە جوانترین و باشترین شاری دنیاو بەغداش بە دزێوترین و خراپترین شار لە جیهاندا ئەژماركراوە، هەتا كەی حكومەتی عیراقی هەنجەتان دەدۆزێتەوەو پەنا ناباتە وەبەر چارەسەری ڕیشەهێن، ڕێگەچارەكانی سەرلەنوێی هەستانەوەی وڵات كامانەن؟
تاریق هاشمی: لە هەر ڕۆژەو عیراق شەپازللەیەكی نوێی تێ دەسرەوێنرێت، ڕاپۆرتەكانی كە سەبارەت بەم وڵاتە بڵاودەكرێنەوە لە هەموو بوارەكانەوە ئارەقەی شەرمەزارییان لێ دەچۆڕێت، خۆزگە نەتەوەكەم دركیان بەمە دەكردن و هۆشیار دەبوونەوە، لەبیرمە كە ئەو پۆلبەندییە لەسەر بنەڕەتی پێداچوونەوەی هەموو شێوەكانی چالاكی سیاسی و ئەمنی و بژێوی و ئابووری و خزمەتگوزاری و پێوەندییە گشتییەكان دانراوە، هەروەها لەسەر بناغەی تێڕوانینی خەڵكە بۆ ئاییندە، دەرئەنجام پایتەختە خۆشەویستەكەمان لە پۆلبەندییەكەدا خراوەتە خانەی 221 ؟!!
گرفتەكە لە ئەداو توانستی ئەمانەی بەغدا تێپەڕیوە، تەنانەت لە بەربەستە كۆنكرێتییەكان و نەبوونی وزەی كارەباو خراپی كەرەسەكانی بەشەخۆراكی بایەعی و تەشەنەسەندنی بەرتیل و ناهەمواری بوارەكانی تەندروستی و خوێندن و بڵاوبوونەوەی هەژاری و ڕاكردنی مناڵان لە خوێندن ..تاد. زیاتریشە، ئەوەش بە هۆی غیابی دادپەروەری و تەكریس كردن و بەسیاسی كردنی خێڵایەتی، بە بێ گوێدانە ئەوەی هاووڵاتی و كەسی شیاو لە شوێنی گونجاو دابنرێت، بۆیە ئێستا ئەوەی پێویست بێت زۆر زیاترە لە دۆزینەوەی ڕێگەچارەی سنووردارو پچڕ پچڕ، بەڵكو پێویستە ڕوو بكرێتە چەندین ڕیفۆرمی ڕیشەهێن بۆ هەموو بوارەكانی ژیان، بەو شێوەیەی كە لە چوارچێوەی كۆنگرەیەكی بەرفراوانی نیشتمانی كە ئامانج لە سازدانی چاكسازیی واقیعی ئێستا بێت رێككەوتن بكرێت..

گوڵان: ئایا سەرۆكایەتی كۆمار لە توانست و ئەدای حكومەتی ناوەندی ڕازییە، بوارو لایەنە لاوازەكان و چارە بۆدۆزینەوەكان كامانەن ؟
تاریق هاشمی: بەگشتی نەخێر، وێڕای ئەوەی هەر یەك لە ڕێزدار سەرۆك كۆمارو بەڕێز دكتۆر خزەیر خوزاعی ڕاوبۆچوونی تایبەتییان هەیە، بەڵام ئەوەی كۆماندەكاتەوە حاڵەتی نیگەرانبوونمانە لە باری ئێستا، بۆیە پێویستە لە نزیكترین دەرفەتدا ئاڕاستەیەك وەربگرین، بە تێكڕایی كۆكین لەسەر زەرورەتی بەستنی كۆنگرەیەكی نیشتمانی بەرفراوان.

گوڵان: ئێوە لەو بڕوایەدان كە دادوەری وەك هەندێكیش پێیان وایە بە سیاسی كرابێت لە عیراقدا، ئێوە تا چەند ڕازین لەسەر شێوازی مامەڵەكردنی زیندانییەكان؟
تاریق هاشمی: هەندێك پێشكەوتن لە داد و قەزا وەدیهاتووە، بەڵام تا ئێستا لە پێوەرە نێودەوڵەتییەكانی كە تایبەتمەندن بە مافەكانی مرۆڤ دوورین، زۆر لە رەفتارو ئەركەكانی هەردوو وەزارەتی بەرگری و ناوخۆ پێچەوانەی بڕگەكانی دەستوورو ئەو ڕێساو یاسایانەن كە دانراون، عیراقیەكان گەیشتونەتە ئەو ئاستەی لە هێزە چەكدارەكان بترسێن و متمانەیان پێ نەكەن، بڕوانە لە ڕێژەی ئەوانەی لە زیندانەكانەوە ئازاد دەكرێن لە كۆی ئەوانەی كە گومانلێكراون، لەوێدا دەگەیتە ئەو ئەنجامەی كە هەر هاووڵاتییەك لە ئێستادا موعەڕەزە بۆ گرتن و بێبەش بوونی لە ئازادی، تەنیا بەهۆی گومانێكەوە یان بەهۆی ڕاپۆرتێكی تۆمەت بۆهەڵبەستراوەوە یان بەهۆی هاندانێكی گەندەڵكارییەوە.
لەلایەكی دیكەشەوە، چەندین جار سەبارەت بەوانەی دەستبەسەرو موحتەجەزن قسەم لەگەڵ ئەنجومەنی قەزائی و حكومەتدا كردووە و ئەوانەی چەندین ساڵ بەسەر گرتنیان تێپەڕبووەو بە تەواوی تاوانیان لەسەر ساغ نەبۆتەوە، ئەمەش بە پێچەوانەی دەستوورو یاسایە كە هێشتا نەخراونەتە بەر دەم دادگا یان بەرنەدرابێتن، رەنگە ئاگاداربیت كە چی لە ناو زیندانەكان ڕوودەدەن، گومانلێكراو هەن تەنیا بەهۆی بوونی تۆمەتێكەوە دەگیرێن و لێكۆڵینەوەیان لەگەڵ ئەنجام دەدرێت، بێ تاوانییەكەی ئیسپات دەكرێت كەچی هەر ئازاد ناكرێت و، بە ڕاشكاوی پێی دەوترێت لە زیندان چاوەڕێ بە بەشكم بزانین ئاخۆ تۆمەتێكی دیكەت ئاڕاستە ناكرێت، بەو شێوەیە...
بنكەكانی دەستبەسەراگرتن و زیندانەكان لێواو لێون لە خەڵكانێك، بێ ئەوەی بینایەكان سازو ئامادەكرابێتن تا ببنە پەناگە بۆ چاككردن و ڕاستكردنەوەی لارییەكان، هەندێك كات هەواڵی سامناكم پێ دەگات لەسەر پیادەكردنی ئەشكەنجەدان و لێدان و جنێودانی بازاڕیانەو بەزاری خێڵایەتی بێزراوو..تاد

گوڵان: ساڵانێكە لە نێوان حكومەتی ناوەندی و حكومەتی هەرێمی كوردستاندا چەندین دۆسێ و تەوەری هەڵواسراو ماوەتەوە، لایەن و هێزە سیاسییەكان ڕازین و پێیان باشە بە پێی دەستوور ئەو دۆسێیە هەڵواسراوانە یەكلایی بكرێنەوە، بەڵام لەسەر زەمینەی واقیع هیچ جێبەجێكردنێك بوونی نییە، بەڵكە حكومەتی ناوەندی چارەسەركردنی ئەو گرفتانەی كە لەگەڵ حكومەتی هەرێمدا هەیەتی بە شێوازو ڕێگەی جۆراو جۆر درێژدەكاتەوەو كات بە فیڕۆ دەدات، بەڕێزت چۆن لەچارەی ئەو كێشانە دەڕوانیت، كە چەندین دانیشتنیان بۆ تەرخان كراون و جۆرەها لیژنەشیان بۆ پێكهێنراون؟
تاریق هاشمی: لەچوارچێوەی دەسپێشخەرییەكەی برای بەڕێزمان سەرۆكی هەرێمی كوردستاندا كۆمەڵێك ڕێكەوتنی پڕبایەخ و گرنگ دروست بوون كە زۆربەیان تایبەتن بەو دۆسێیانەی بە درێژایی ساڵانی ڕابردوو بەچەقبەستووی و هەڵواسراوی هێڵراونەتەوەو پێوەندی ڕاستەوخۆیان بە بەرژەوەندییە باڵاكانی نیشتمانەوەیەو هەندێك لایەن خۆیان لە گێلی داوە یان بێدەنگییان لە بەرانبەر چارەسەركردنیان هەڵبژاردووە، چونكە دواجار كوتلە سیاسییەكان تەنیا بەوە خۆیان ڕازی كردو قەناعەتیان بە خۆیان هێنا كە گوایە لە دامەزراندنی سێ سەرۆكایەتییەكە سەركەوتن و ئیتر ئەوە مەبەستەكە بووەو بەس، لە كاتێكدا پێویست بوو ئەو دەسپێشخەرییە بەرهەمەكەی پێ بگەییبایە، ئەویش بە دانانی دەزگای پێداچوونەوەو لێپرسینەوەو ئاڕاستەكردنی هەموو ڕێكەوتننامەكانی لەو دەسپێشخەرییەوە هەڵقوڵا بوون، كاتێك ئەوەش نەكرا پێویست وا بوو لەسەرخاوەنی دەسپێشخەرییەكە كە ئەویش هاوپەیمانی كوردستانییە لە هەموو بۆنەو كاتەكاندا ڕەخنەی زیاتر بگرتایەو سكاڵای بكردایە. ئێستا ناچارین پەنا بۆ چارەسەرێك ببەین ئەویش سەرخستنی كۆنگرەیەكی نیشتمانی بەرفراوانە..

گوڵان: هەرێمی كوردستان پەرەسەندێكی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوەو لە بوارەكانی ئابووری و بازرگانیدا بووەتە دەروازەیەكی پڕبایەخ بۆ هەموو عیراق، وێڕای ئەوەی دەسكەوت و پارەی نەوت دەگەڕێنەوە بۆ ناوەندو نایەتە هەرێمەكەوە، بەڵام حكومەتی ناوەندی هەردەم لەسەر پێیە بۆ گوشارهێنان و دروستكردنی گرفت و كۆسپ لە ڕێی كاروبارەكانی هەرێمدا، هۆكارەكانی پشت ئەم كۆسپ دروستكردنانە چین و چارەسەرەكان چین؟
تاریق هاشمی: لە لایەكەوە پێوەندی نێوان هەرێم و ناوەندو لەلایەكی تریشەوە بەهەمان شێوە پێوەندی نێوان ناوەندو پارێزگاكان بەو شێوە كامڵ و پتەوە نییە كە پێویستە ببێت، تەنانەت پێوەندییەكانیان لەگەڵ یەكتر ئاسایی و سروشتیش نییە، بەڵكو لە زۆربەی حاڵەتەكاندا لە نێوانیاندا بارگرژییەك هەیە، ئەمە یەكێكە لەو دۆسێیە گرنگانەی كە پێویستی زۆری بە پێداچوونەوەو رێككەوتنی نیشتمانی هەیە، رەنگە كۆنگرە نیشتمانییە بەرفراوانەكەی كە دەبەسترێت ئەو شوێنە گونجاوە بێت بۆ تاوتوێكردنی ئەو دۆسێیانە..
ناشارمەوە كە خۆگێلكردنێك لە لایەنی دەسەڵاتی ناوەندییەوە هەیە، هەروەها لار بوونەوەی نامەركەزیی لە بەرژوەندی مەركەزییەتی ڕەهادا شكاوەتەوە، ئەوەی پێویستمانە چاوخشاندنەوەیە بە ماددە دەستوورییەكانی پێوەندییان بەم مەسەلانەوەیە، تا بە شێوازێك دابڕێژرێنەوە هەرچی ناتێگەیشتن و ئەگەری چەندوچوون و ڕاڤەی هەمە چەشنە نەیهێڵێت، دانان و داڕشتنەوەی یاسای نەوت و غاز زۆرترین مشتومڕو موجادەلەو شەنگەبێژی لەسەر دروست بووە، بە ئەكیدی ئەو یاسایە یەكێكە لەو كلیلە سەرەكییانەی بەرپرسیارێتی و ئەركی هەر لایەك بە ڕێك و پێكی دیاری دەكات، هاوكات بە بۆنەی ئەم چاوپێكەوتنەوە دەرفەت دەقۆزمەوە تا پیرۆزبایی لە خەڵكی كوردستان بكەم لە بەرانبەر هەنگاوەكانیان بۆ ئەو پێشكەوتنەی لە بوارەكانی پەرەپێدان و ئاوەدانكردنەوە و خزمەتگوزارییەكان داویانەو بە هیوام پڕ بەرەكەتر و زیاتریشی بكەن چونكە شایەنی لەوە زیاترن..

گوڵان: گرفتەكانی پارێزگای كەركوك و ناوچە كێشە لەسەرەكان هەستەوەرن، بۆیە لەدەستووری عیراقدا چارەسەری گونجاویان بۆ دانراون، بۆچی ئەو دۆسێیە هەستەوەرە یەكلایی ناكرێتەوەو ئامانج چییە لە دواخستنی، ئاخۆ ململانێ و ناكۆكییەكانی لەسەر ئەم ناوچانە، عیراق بەرەو كوێ پەلكێش دەكەن؟
تاریق هاشمی: بەپێی ڕوانینی بەرژەوەندی نیشتمانی و بەڵكە بە پێی بەرژەوەندی برایانی كوردیش، پێویستە رێككەوتن لەسەر چارەسەری ئەو مەسەلە هەستەوەرانە بكرێت بۆ ئەوەی هەموو پێكهاتەكانی كە لە پێوەندیدان بەم مەسەلەیەوە ڕازی بكرێن، بە تەنیا دەستوور بەس نییە، بەڵگەش بۆ ئەمە مانەوەی ئەو دۆسێیانەیە بۆ ماوەی هەشت ساڵی ڕەبەق بە هەڵواسراوەیی، ئەوەی پێویستمانە هەڵمەتی ڕێكخستنەوەی پێوەندییە گشتییەكانە تا بارودۆخی كەركوك تەتبیع بكرێتەوەو متمانە لە نێوان لایەنەكاندا بچێنرێت، ئەوەش وەك سەرەتایەك بۆ دیالۆگێكی ئامانجدارو بونیادنەربێت تا لە لایەن هەمووانەوە هەوڵی پێكهێنانی ڕەچەتەیەكی سیاسیانەی قبوڵكراو بدەن، بە شێوازێك كە هەمووان هەست بە بەرژەوەندی هاوبەش و یەك خێزانیی بكەن..
مخابن كە دەڵێم ئەو هەوڵانەی تا ئێستا دراون لە ناو دەریای هەشت ساڵی پێشوودا كافی نەبوون، بۆیە نەبوونەتە هۆی ڕسكانی لە یەكترتێگەیشتن و دۆزینەوەی میكانیزمێك كە هەموو جەمسەرەكان پێی ڕازی بن، كە تا ئێستاش ئەو لایەنانە لێكتر پەرش و بڵاوو جیاواز و مەتەرێزگرتون لە بەرانبەر یەكتر. كەسوكارمان لە كەركوك بە جیاوازی لایەنگیری و خۆبەستنەوەیان بە فرەئەتنیی و ئایینەكانی كە پێوەی ناسراون، تەنیا خۆیانن كە پێویستە سەرپشك بكرێن لەسەر دیاریكردنی داهاتووی كەركوك، ئەوەش بە پێی ئەنجامدانی ڕاپرسی ئازادو خاوێن كە لە بارودۆخێكی سروشتییانەدا ئەنجام بدرێت بە داخەوە ئێستا ئەو بارودۆخە هێشتا فەراهەم نەبووە.

گوڵان: داخوازینامەی هەندێك لە پارێزگاكانی ناوەندو باكووری عیراق بۆ دامەزراندنی هەرێمی تایبەت بە خۆیان بووەتە بیرو ئایدیایەك، ئەوەش بە هۆی خراپی ئەداو توانستی حكومەتی ناوەندە لەگەڵ ئەو پارێزگانەدا، دیارە كە دەستوور ئەو مافەی پێ بەخشیون، كەواتە بۆچی حكومەت لە دژیان دەوەستێتەوە؟
تاریق هاشمی: هۆكارەكە ڕوون و دیارە، حكومەت لە میانەی پیادەكردنی ئەرك و ڕەفتارەكانیەوە مەیلی زیاتری هەیە بەلای مەركەزییەتییەكی چڕدا، ئەوەش بەپێچەوانەی دەستوورەوەیە كە لە بڕگەكانیدا هاتووە سەنگ و پێگەی نامەركەزییەتێكی بەرفراوان وەدی بهێنرێت و ئەركەكانی حكومەتی ئیتیحادی بە روونی دیاربكرێن..

گوڵان: بەڕێزتان چۆن لەسەر دیاردەی تۆڵەسەندنەوە قسەدەكەن، هەر كەسێك مانبگرێت و داوای ساناترین مافی خزمەتگوزاریی بكات پێی دەوترێت ئەوە بەعسییە و سەدامییە؟
تاریق هاشمی: بە داخەوە هەندێك لە بەرپرسان ڕقیان لە ڕەخنەو ئۆپۆزسیۆن دەبێتەوەو لە بەرانبەر خۆنیشاندان و مانگرتن پەست و نیگەران دەبن، لە كاتێكدا یەكێك لە پیادەكردنی ماددەی دەستووریی خۆنیشاندانە، بەڵكو هەندێك لە بەرپرسان بە خوێنساردییەوە تۆمەت دەخەنە پاڵ كەسانێك كە خۆنیشان دان ئەنجام دەدەن، وەك چۆن بینیمان دەسەڵات لە 25ی شوباتی ڕابردوو بەشێوەیەكی ناشارستانی مامەڵەی لەگەڵ بێكاران و برسییان و هەژارانی مانگرتووی گۆڕەپانی تەحریر كرد. مخابن كە ئەوە لە زەمەنێكدا ڕوو دەدات كە هەموومان دەخوازین عیراق لەسەر لۆجیك و بناغەی سیستمێكی دیموكراتی دابمەزرێتەوە كەچی بە تێپەڕبوونی كات بەرەو ستەمكاری دەچێت.

گوڵان: توركیا یەكێكە لە دەوڵەتانی دراوسێی عیراق و هەرێمی كوردستان، بۆچی حكومەتی ناوەندی پشتگیری لە پێوەندییەكانی نێوان توركیاو هەرێمی كوردستان ناكات؟
تاریق هاشمی: ئەم پرسیارەتان پێویستە ئاڕاستەی حكومەتی ناوەندی بكەنەوە، هەردوو وڵاتی عیراق و توركیا لە نێوان یەكتردا چەندین بیرخەرەوەی لێكتێگەیشتنیان واژۆ كردووەو كە قەبارەی زۆربەی بەرژەوەندییە هاوبەشەكانی هەردوولای داپۆشیوە، با وای دابنێین و وەك هەندێك پێیان وایە كە ساردییەك لە پێوەندییەكاندا هەیە ئەوەش بەهۆی دودڵی توركیاوەیە لە بەرانبەر ئیمزاكردنی ڕێكەوتننامەی ئاوو ئاودێری و ڕووباری نێودەوڵەتی لەگەڵ عیراقدا، لەو دواییەدا ئەنجومەنی وەزیران هەردوو وەزارەتی دەرەوەو سەرچاوە ئاوییەكانی ڕاسپاردووە بۆ بەدواداچوونی ئەو دۆسێیەو ئومێد دەكەم ئەنجامی باشی هەبێت و پێوەندییەكانی نێوان هەردوولا لە داهاتووی نزیكدا بگەڕێنەوە دۆخی سروشتی خۆیان، توركیا دەوڵەتێكە پێگەو قورسایی خۆی هەیە لە ناوچەكەو جیهانیشدا، بۆیە لە بەرژەوەندی باڵای نیشتمانیی عیراقیدایە كە پێوەندییەكانی لەگەڵ دراوسێیەكانی ئاسایی بكاتەوە.

گوڵان: دوای هەڵپەساردنی ئەندامێتی سووریا لە لایەن جامیعەی عەرەبییەوە، عیراق هەڵوێستێكی تایبەتی هەیە لە بەرانبەر بڕیارەكانی جامیعەی عەرەبی سەبارەت بە بارودۆخی سووریا، پاشان دواتر چۆن چۆنی مامەڵە لەگەڵ سووریادا دەكات، لەو بڕوایەدایت سەپاندنی ئەو سزا ئابووریانەی جامیعەی عارەبی بڕیاری لەسەر داون بە بەرژەوەندی گەلی سووریا بشكێتەوە؟
تاریق هاشمی: لەو بڕوایەدام جامیعەی عارەبی هەموو دەرخستەو پڕۆژەكانی خۆی كە بۆ هاندانی ڕژێمی سووریا داینابوون خستنیە ڕوو، یەكەمیان بۆ دانانی سنوورو حەدێك بۆ سەركوتنەكردن و نەكوشتنی هاووڵاتیانی سیڤیلی مەدەنی كە كۆمەڵگەی عارەبی دوچاری هێدمە كردو دووەمیشیان بۆ كۆمەڵێك چاكسازی كە پێویست بوون ڕژێمەكە لەو ڕووەوە بە ئەنجامیان بگەیەنێت، بەڵام ڕژێمی سووریایی وەڵامی ئەو هەل و دەرفەتانەی نەدایەوە كە خرانە پێشی و زۆر دەرفەتی لە دەست خۆی دا، لەبری تەدویل كردنەوە(بەنێودەوڵەتی كردنی كێشەكە) لەسەر جامیعەی عارەبی پێویست بوو بە ئەركەكانی خۆی هەستایە.

گوڵان: سعودیە لە ناوچەكەدا هێزو كاریگەرییەكی گرنگی هەیە، بەڵام تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت پێوەندییەكانی سعودیە لەگەڵ عیراقدا باش نییە، هۆكاری چییە، لەو بڕوایەدایت ئەو ناڕێكییەی نێوان عیراق و سعودیە هۆكارەكەی بۆ شەخسی سەرۆك وەزیران نووری مالیكی بگەڕێتەوە؟
تاریق هاشمی: لەبەرژەوەندی عیراقدایە كە پێوەندییەكانی خۆی لەگەڵ وڵاتانی عارەبی و دەوروبەری ئاسایی بن و لە پێشەنگی هەمووانیشەوە پێوەندی لەگەڵ سعودیەدا سروشتییانە بێت، ئەوەش دەكرێت و هەل و دەرفەت لەبارە، شەخسی خۆم دەرفەتم بۆ دروست بووە تا لەسەر بەرزترین ئاستەوە لە سعودیە ئەم بابەتە بوروژێنم و قسەی تێدا بكەم، ئەمە بۆ مێژوو دەیڵێم: بینیم هیواو ئومێدەكانی شەخسی خادەمی حەرەمەینی شەریفەین لە سعودیە بینی دەكەوێتە ئەستێڵكی بەرژەوەندییەكانی عیراقەوەو هیچ زیان و ئازارێك بە سەروەرێتی عیراق ناگەیەنێت، بەڵكو پتەوی دەكات، ئەوەش ئەرك وخواستێكی مەحاڵ نییە، گەر بەهۆی ئاسایی نەكردنەوەی بارودۆخەكانەوە لەگەڵ وڵاتانی دەوروبەر بە تایبەتیش وڵاتانی عارەبی كەس و لایەنێك یەكەمین زیانمەند بێت لەو ڕوەوە تەنیا عیراقە كە زیانی پێ دەگات، بۆیە لە لایەنی سیاسەتی دەرەوەی عیراقیەوە نزیك بوونەوەی سەرلەنوێ پێویستە بەرنامەی بۆ دابڕێژرێت و زۆریش گرنگە.