وێڕای ئەو ئارامی و سەقامگیرییەی لە هەولێری پایتەخت بەرقەرارە، ماوەیەكە لێرە و لەوێ گوێبیستی گرژی و توندوتیژی و كوشتن دەبین، كە لە كێشە كۆمەڵایەتییەكانەوە سەرچاوەی گرتووە، زۆربەی كۆمەڵناسانیش جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە كە توندوتیژییەكان مەترسیی گەورە لەسەر ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی دروست دەكەن، بۆیە پێشنیار دەكەن، كاری جددی و هەمە لایەن لەسەر وشیاریی تاك بكرێت. بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان زیاتر تاوتوێی ئەو پرسە هەستیارە دەكەن.

گوڵان: كۆمەڵایەتی

توێژەری كۆمەڵایەتی عوبێد خدر گۆمەشینی، سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە «ئاسایشی كۆمەڵایەتی و توندوتۆڵكردنی شیرازەی كۆمەڵگە یەكێكە لە بنەماكانی مانەوە و درێژەپێدەری زیندوومانەوەی هەر كۆمەڵگەیەكە، بۆیە زۆربوون و تەشەنەكردنی دیاردەی كوشتن و ئاڵۆزی كۆمەڵایەتی لەم دواییەدا، كاردانەوەی خراپی لەسەر باری دەروون و كۆمەڵایەتی تاكەكان هەیە، ئەوەش وا دەكات تاك بڕوای بە ئاسایشی كۆمەڵایەتی لەق بێت و، هەمیشە لە دڵەڕاوكێ و نائارامی بژیت.» ئەو كۆمەڵناسە بە پێویستی دەزانێت، بۆ نەهێشتنی ئەو حاڵەتانە «حكومەت رێوشوێنی توندتر بگرێتەبەر و دیاردەی چەكداری و توندوتیژی نەهێڵێت.» هاوكات دەڵێت: «هەرچەندە هۆكار زۆرن بۆ زیادبوون و تەشەنەكردنی ئەم دیاردەیە، لەوانە بوونی ڕێژەی زۆر لە چەك و لاوازیی یاسا و بوونی كافتریای شەوانە و بێكاریی لاوان و هەندێك جار دەستكەوتنی پارە لەلای هەندێ كەس و بە بێ ماندووبوون، سەرەڕۆیی و نەبوونی چاودێرییەكی توند لەلایەن خێزان و دەزگا ئەمنییەكان. هۆكاری دیكەش هەن، بۆ بڵاوبوونەوەی ئەم دیاردەیە، وەك نەبوونی زمانی لێكگەیشتن و گیانی یەكتر قبووڵ كردن، مانەوەی گەنجانی سەرەڕۆ لە دەرەوەی ماڵ تا درەنگانی شەو، كە هانیان دەدات بۆ كاری تاوانكاری و پێویستە رێكاری دروست بۆ چارەسەری بدۆزرێتەوە.»
ئەڤین عەلی قوتابیی زانكۆیە و سەبارەت بە هەمان پرس رای وایە «دەستی دەرەكی و لایەنی دیاریكراو و هەندێك لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان هۆكارێكی بەرچاون بۆ تێكدانی ئەقڵییەتی خەڵك»، هاوكات دەڵێت: «خەڵكانێكی نابەرپرس حكومەت تاوانبار دەكەن، بەوەی وەكو پێویست پێداویستییەكانی ژیانی خەڵك دابین ناكات، لە كاتێكدا شاری هەولێر ئارامترین شارە لە عێراق و ناوچەكەدا، خەڵك سەردەمی حزبی بەعسیان لەبیر كردووە، كە لەئێوارەوە دەكرایە قەدەغەی هاتوچوو، كەچی ئێستا لەسایەی ئەمن و ئەمانی شاری هەولێر تا درەنگانی شەو خەڵك بێ ترس و دڵەڕاوكێ لە دەرەوەی ماڵەكانیان كات بەسەر دەبەن.»
زانا نەبەز بەرپرسی قوتابیان و قوتابیی زانكۆیە و باسی ئەوە دەكات كە «كرانەوەی سنوورەكان بە رووی وڵاتان و پێكەوەژیانی هاوولاتیان بە بێ جیاوازی نەتەوە و دین، ئەگەر هاوتای یەك نەبن، بەڵام تەواوكەری یەكترن، بەتایبەت پێكەوەژیانی ئاشتییانە لە وڵاتە بەهێزەكان لە نێویشیان پایتەختە ئارامەكان و هەولێریش نموونەیەكی ناوچەكەیە و بەدەر نییە لە ژیانكردنی هاووڵاتیانی بیانی بۆیە بۆتە شوێنگەیەكی ئارام و متمانەپێكراو لە ناوچەكە، لە سەر ئاستی جیهانیش كۆمەڵێك پێوەر هەن بۆ دەستنیشانكردنی شارە بەهێزەكان و لە سەرووی هەمووانەوە پێوەری ئەمنییەتی شارەكە كە گرنگترینی باسەكەیە، رووداو و كردەی نەویستی كوشتار ئەگەر لەم ناوچانە و شارانەش روو بدات، زیاتر زەق دەكرێت، بەهۆی ئەوەی ئەم رووداوانە لە ناوچەیەكی ئەمنی روویان داوە.» سەبارەت بە چارەسەریش دەڵێت: «ئەگەر تاك، دادگا بكاتە شوێنی چارەسەر، تاوانەكانیش كەمتر دەبن، لە هەموو جیهانیش چەندین ئامرازی كۆنتڕۆڵكردن هەن، بۆ كەمكردنەوەی تاوان، بەڵام هیچ تیۆرێك نییە، كە بڵێت تاوان كۆتایی دێت، بەڵام سنووردانان لە رێگەی یاسا و هێزەوە گرنگە، بەتایبەتی لەم دۆخەدا كە خەریكە دیاردەی كوشتن لە حاڵەتەوە دەبێتە دیاردە.»
جەختیش لەوە دەكاتەوە كە «دیاردەی چەك هەڵگرتن و بەكارهێنانی چەكی نایاسایی هۆكارێكی تاوانەكانن و ئەو رووداوانەی دوایی كە لە شاری هەوڵێر روویان داوە، زۆرینەیان بەو جۆرە چەكانە كراون، بۆیە كۆمەڵگە هەژەندە بووە و زیاتر ترسی خەڵك لەوەیە كە دەستكەوتنی چەكی بێ مۆڵەت زۆر ئاسانە و نرخەكەی بە جۆرێكە ئەوەی خواستی هەبێ، لە توانایدا دەبێت بیكرێت و لە كاتی تووڕەیی تاوانی پێ بكات». هێما بۆ ئەوەش دەكات كە «میدیاكانیش رۆڵی خراپیان لەو بوارەدا گێڕاوە، چونكە ئەوان رووی گوێزەرەوەن بۆ خەڵكی، بەڵام میدیاكان بە هۆی ئەوەی لە دەستی پارتەكانە، زۆر كات رووداوەكان زیاتر زەقتر و بە سیاسی دەكەن، واتە زۆر جار دەشێ رووداوەكە وا نەبێت، كە خەڵكی لە رێگەی میدیاكانەوە دەیبینن.»
هۆگر عەزیز گەڵاڵی بەڕێوەبەری راگەیاندنی پۆلیسی هەولێر، سەبارەت بەو كێشانەی بەم دواییە لە هەولێر روویان داوە، رای وایە: «ئەوانە حاڵەتن و نەبوونەتە دیاردە.» هەر لەو بارەیەوە دەڵێت: «بەپێی ئامارەكانی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی هەولێر حاڵەتەكانی كوشتن بە بەراورد بە ساڵانی رابردوو لەناو شاری هەولێر كەمی كردووە. لە ساڵی 2018 دا 44 كەس و 2019 دا 53 كەس كوژراون، كەچی لە ساڵی 2017 دا 64 كەس كوژراون، بۆ شارێكی وەكو هەولێر كە ژمارەی دانیشتووانەكەی لە سەرووی 1 ملیۆن و 200 هەزار كەسە، هەروەها زیاتر 800 هەزار كەس لە ئاوارە و خاوەن كار لە شاری هەولێر نیشتەجێن، بەو پێیە لەئێستادا ژمارەی دانیشتووانی هەولێر لە 2 ملیۆن كەسی تێپەڕاندووە، لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا هەموو ئەو تاوانانەی كە روویانداوە پۆلیسی هەولێر توانیویەتی هەموو تۆمەتبارەكان دەستگیر بكات، زیاتر لە 95%ی كێشەكانیان رووبەڕووی یاسا كراوەتەوە و دراوەتە دادگا.»
لە وەڵامی ئەو پرسیارەی كە ئایا بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی پۆلیسی هەولێر بۆ كەمكردنەوەی ئەو حاڵەتانە و بەسزا گەیاندنی تاوانباران، چ رێكارێكی گرتۆتەبەر، بەڕێوەبەری راگەیاندنی پۆلیسی هەولێر گوتی:
«لەپێناو پاراستنی ئارامیی شاری هەولێر بە بەردەوامی مەفرەزەكانمان لە شەقامەكانی شاری هەولێر بڵاوكردۆتەوە و، شەوانە بە هەماهەنگیی هێزی ئاسایش و زێرەڤانی و دەزگاكانی دیكەی ئەمنی لەناو شار دەسووڕێنەوە، بە خۆشحاڵییەوە لە ئێستادا هەولێر لەهەموو شارەكانی دیكەی عێراق ئارامتر و سەقامگیرترە، ئەوەش وای كردووە خەڵكانێكی زۆر لەناوە و دەرەوەی عێراق روو لە شاری هەولێر بكەن و تێیدا نیشتەجێ بن، ئەوەش دەلالەتە لەسەر ئەوەی كە هەولێر شارێكی ئارامە و ئەمن و ئەمان تێیدا بەرقەرارە.»