بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی پەروەردە ساڵانە ژمارەیەكی زۆر لە قوتابیان واز لە خوێندن دەهێنن، ژمارەی ئەو قوتابیانەی وازیان لە خوێندن هێناوە لە ساڵی خوێندنی 2017-2018 لەكۆی (ملیۆنێك و 741 هەزارو 762) قوتابی (34 هەزارو 527) قوتابی بووە، ئەمساڵیش بەهۆی بڵاوبوونەوەی پەتای كۆرۆنا و پەیڕەوكردنی سیستەمی ئۆنلاین و ئەلیكترۆنی، مەزەندە دەكرێت ژمارەی ئەو قوتابییانەی لە خوێندن دابڕاون، زۆر زیاتر بێت. بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گۆڤاری گوڵان لەدیدی جیاوازەوە باس لە هۆكار و چارەسەرییەكان دەكەن.

گوڵان: كۆمەڵایەتی

ماجید خەلیل مامۆستای زانكۆ و سەرۆكی بەشی مێژووە لە كۆلێژی پەروەردەی زانستە مرۆڤایەتییەكانی زانكۆی سلێمانی، لەسەر ئاستی خوێندنی زانكۆكان باس لە هۆكارەكانی دابڕانی قوتابیان لە خوێندن دەكات و دەڵێت: «هۆكاری وازهێنانی خوێندكار لەزانكۆكاندا بە پلە یەك هۆكاری ئابوورییە، كە وادەكات خوێندكار واز لە خوێندن بهێنێت و، ببێتە بەشێك لە پرۆسەی كۆچی گەنجان، كە بەداخەوە بۆتە دیاردەیەكی مەترسیدار، تەنانەت ئەوانەش كە خوێندنیان تەواو كردووە، دانەمەزراون، بە هەمان شێوە لە پرۆسەی كۆچی گەنجان بەشدارن، لەلایەكی دیكەوە ئەوەی خوێندكارانی بۆ ناوەندەكانی زانكۆ هاندەدا، ئەو رۆحە كۆمەڵایەتییە بوو كە لەنێو زانكۆكاندا بوونی هەبوو، بەڵام بەهۆی قەیرانی دارایی و هاتنی كۆرۆنا ئەو دەرفەتە چێژبەخشانەی خوێندكاران نەما.» گوتیشی: «خوێندنی ئۆنلاین لەپرۆسەی خوێندنی ئێمەدا پرۆسەیەكی نامۆیە و رۆحیەتی تاكی كورد قبووڵی ناكات، تەنانەت 80%ی خوێندكارانی زانكۆ بایكۆتی خوێندنی ئەلیكترۆنییان كردووە، سەبارەت بە ناوەندە بنەڕەتی و ئامادەییەكانیش بۆ سستبوونی مووچە و پەراوێزخستنی كەرتی گشتی دەگەڕێتەوە، تەنانەت لەكوردستان تاوەكو ئێستا گوتاری پەروەردەیی گوتارێكی لاوازە و رەواجی خوێندن لە تێگەیشتنی كولتووری خێزانەكان، رەواجێكی بێ بەهایە، زۆرینەی ئەوانەی لە قۆناغی ئامادەیی واز لە خوێندن دەهێنن، لە دەرەنجامی زۆریی دەرچووانی زانكۆ و دانەمەزراندنیانە، بۆیە لە خوێندن نائومێد دەبن.» ئەو مامۆستایەی زانكۆ بە پێویستیدەزانێت ئەو ئاریشەیە، چارەسەرێكی ریشەیی هەبێت، جەختیش لەوە دەكاتەوە كە «نابێت راستەوخۆ سیستەمێكی ئەزموونكراوی 50 ساڵەی وڵاتانی خۆرئاوا بێنین و لە كۆمەڵگەی خۆمان بیچەسپێنین، بەڵكو پێویستە چارەسەرییەكە پشتبەستوو بێت بە رەوشی خوێندن و بیركردنەوەی خەڵكی ئێرە، ئینجا سیستەمێكی هەڵێنجراو بە رەوشی پەروەردەی ئێرە بە ئاوێتە لەگەڵ كەڵكوەرگرتن لە ئەزموونی خوێندنی رۆژئاوا.» گوتیشی: «لەكوردستان هەمیشە ئەرزش بۆ بەشێك دادەندرێت كە لەداهاتوودا دەستكەوتی ماددی زۆری هەبێت، خاڵی شكستی هەر نەتەوەیەكیش لێرەوە دەستپێدەكات، پێویستە بەها و ئەرزش بۆ دەرچووانی زانستە مرۆییەكان بگێڕینەوە.»
دوریا شێروانی مامۆستا لەسنووری پەروەردەی سۆران، سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە «رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و عێراق بەتایبەتی لەرووی تەندروستی و كۆمەڵایەتی و ئابوورییەوە(بەدەرەجە یەك لەرووی ئابوورییەوە) بەهۆكاری سەرهەڵدانی ڤایرۆسی كۆڕۆنا، لە هەرێمی كوردستانیش رۆژانە بە بەردەوامی لێرە و لەوێ گوێبیست دەبین، هەڵكشانی دابڕان و وازهێنانی قوتابیانە لە خوێندن، ئەوەش هۆكاری جیاوازی هەیە، لەوانە خۆپاراستن لە ڤایرۆسی كۆڕۆنا و پێویست نەبوونی توانا و ئیمكانیاتی ماددی، زۆر خێزان هەن كە توانای دابینكردنی ئامێری پێویستیان بۆ خوێندنی ئۆنڵاینی منداڵەكانیان نییە، یان خێزان هەیە توانای دابینكردنی كرێی هاتووچۆی نییە، خێزانیشمان هەیە كەوای پێباشترە منداڵەكەی لە خوێندن دووربخاتەوە، تا كاتی ئاساییبوونەوەی بارودۆخەكە.»هاوكات دەڵێت:» خێزانەكانیش لەبەر قورسیی ئەركی سەرشانیان و لاوازیی باری داراییان، ناتوانن منداڵەكانیان بخەنەوە بەر خوێندن، هەربۆیەش وەك هەڵسەنگاندنی بارودۆخەكە پێشنیاردەكەم: یا ئەوەتا خوێندن دوابخرێت بۆ دوای كۆنتڕۆڵكردنی ئەم ڤایرۆسە، بۆئەوەی منداڵی هەژاران بێبەش نەبن لەو خوێندنەی بە ئۆنڵاین تێپەڕیوە، یا ئەوەتا وەرزی یەكەم بە دەرچوو لەقەڵەم بدرێن، تاكو نادادپەروەری نەیێتەئاراوە.»
شاد حەمەئەمین دەرچووی زانكۆ و ئەندامی یەكێتی قوتابیانی كوردستان، سەرەتا هێما بۆ ئەوە دەكات كە «وازهێنانی قوتابیان لە قوتابخانەكان بۆتە كێشەیەكی گەورە و لەهەندێ وڵات و شوێن تەشەنەی سەندووە و، بەیەكێك لەكارەساتە گەورەكان دادەنرێت كە رووبەڕووی پڕۆسەی پەروەردە و فێركردن بۆتەوە، ئەوەش كاریگەری نەرێنی لەسەر رێژەی خوێندەواری دەبێت و، دەبێتە هۆی رێژەی زۆری بێكاری و هەروەها داڕووخانی ژێرخانی ئابووری،سەرەڕای ئەوەی دەبێتە هۆی دواكەوتنی وڵات لەرهەموو روویەكەوە.» سەبارەت بە رێكارەكانی چارەسەركردنی ئەو گرفتە گەورەیەش دەڵێت: «سەرەتا پێویستە حكومەت بەگرنگییەكی زیاترەوە لە پڕۆسەی پەوەردەو فێركردن بڕوانێت، وەك گۆڕینی پڕۆگرامی خوێندن و بەستنەوەیان بە سیستەمی پێشكەوتووی ئێستا بۆ ئەوەی قوتابیان كە خوێندنیان تەواو كرد،بتوانن كارێكی سەربەخۆ ئەنجام بدەن، لەكاتێكدا ئەگەر حكومەت توانای دامەزراندنیانی نەبوو.»

هەر لەو بارەیەوە پێشنیار دەكات: «قوتابیان بیر لەوە بكەنەوە لەداهاتوو خۆیان ببن بەخاوەن كاری خۆیان لە بوارەكەی خۆیاندا و بتوانن كارێكی سەربەخۆ بكەن و پشت بەتوانا و لێهاتوویی خۆیان ببەستن. هەروەها ئەركی حكومەت و لایەنی پەیوەندیدارە گرنگییەكی تەواو بە كەرتی تایبەت بدەن و داوا لەكۆمپانیاكانبكەن، زیاتر قوتابیانی دەرچووی ناوخۆیی لەكارەكانیاندا دابمەزرێنن، وەك لەوەی پەنا بۆ قوتابیانی دەرچووی بیانی ببرێت.» جەخت لەوەش دەكاتەوە كە كەناڵەكانی راگەیاندنیش دەتوانن ڕۆڵێكی ئەرێنی و گرنگ بگێڕن لە پێخشستنی پڕۆسەی پەروەردەو فێركردن و بەرنامەی تایبەتیان لەبوارەكانی پەروەردەو فێركردن هەبێت و رۆڵ بگێڕن لە وشیاركردنەوەی قوتابی و كۆمەڵگەدا و زیاتر گرنگی بە درامای پەروەردەیی بدەن.» گوتیشی: «قوتابیان پێویستە لە پشووەكاندا هەوڵی فراوانكردنی ئاستی تێگەشتن و بەرزكردنەوەی ئاستی زانستی خۆیان بدەن، بەڵام بەداخەوە بەكارهێنانی یارییە ئەلیكترۆنییەكان و تۆڕەكانی ئینتەرنێت بەشێوەیەكی بێ پلان وایكردووە هزری قوتابیان بچووك بكرێتەوەو، نەتوانن پڕۆسەی خوێندن تەواو بكەن، ئەمەش یان بە وازهێنانی قوتابیەكە كۆتایی دێت لە خوێندن، یان ئەوەی بڕوانامەیەك بەدەست بهێنێت كە نەتوانێت لەبوارەكەی خۆیدا خزمەتی بەرەوپێشچوونی وڵاتبكات.»