خەباتی ئافرەتان بۆ یەكسانی و كۆتاییهێنان بە چەوسانەوە، لە وڵاتانی پێشكەوتوودا قۆناغی باشی بڕیوە، لە هەرێمی كوردستانیش وێڕای هەوڵە چڕ و پڕەكانی حكومەت و رێكخراوەكان هێشتا بەشێك لە ئافرەتان قوربانی دەستی كولتوور و نەریتی كۆمەڵگەن، ئەگەرچی لە ئێستادا هەوڵەكانی خانمان بۆ دەستەبەری یەكسانی و گێڕانەوەی مافە زەوتكراوەكانیان لە قۆناغی سەرەتاییدایە، بەڵام لە خەبات و تێكۆشانی بێ وچان بەردەوامن و قۆناغێكی سەختیان تێپەڕاندووە، لە ساڵهاتی رۆژی جیهانیی ئافرەتانیشدا ئافرەتان پێداگری لەسەر ماف و سەلماندنی تواناكانیان دەكەن.

رۆشنا جەمال م. ئەمین مامۆستای زانكۆی سەڵاحەدین، سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە «رۆژی 8ی مارس رۆژی بە جیهانیكردنی كەیسی ئافرەتانە و كێشەكانی تێكڕای ئافرەتانیش لەسەر گۆی زەوی لەیەك دەچن، هەر بۆیە خەبات و ئامانجی وەك یەكیان هەیە.» هاوكات دەڵێت: «من دیاریكردنی رۆژی 8ی مارس بە رۆژی ئافرەتانی كوردستان بە باش نازانم، چونكە ئێمەی ئافرەتانی كورد بۆنە و یادی زۆرمان هەیە، كە گوزارشت لە خۆمان وەكو كورد دەكات، بۆیە پێم باشترە خانمانی كوردستان رۆژێكی تایبەت بە خۆیانیان هەبێت.» هاوكات جەخت لە سەر ئەوە كردەوە كە «ئافرەتی كورد لە بەڕێوەبردن و ناوەندی بڕیاردا پێگەیەكی زۆر لاوازی هەیە، لە كاتێكدا 54%ی دانیشتووانی عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە ئافرەتن، كەچی رەنگدانەوەی بەشداریی ئەو رێژەیە لە بەڕێوەبردنی سێكتەرەكانی حكومەتدا زۆر كەم و لاوازە.» نموونەشی بەوە هێنایەوە كە «لە وڵاتێكی وەكو كەنەدا خانمان بە كۆتا رێژەی 50%ی كورسییەكانی پەرلەمانیان هەیە، ئەوەش هەوڵێكە بۆ یەكسانكردنی ئەرك و ماف لە یەك كاتدا.» سەبارەت بە هۆكارەكانی لاوازیی پێگەی ئافرەتانیش گوتی: «هۆكار زۆرن بۆ دوورەپەرێزی و پەراوێزخستنی ئافرەتان لە ناوەندی بڕیاردا، لەوانە: بێ متمانەیی ئافرەت بە خۆی و بە تواناكانی و بێ ئاگابوون لە مافە سەرەتاییەكانی ژیانكردن، جگە لەوەش بەداخەوە زۆرجار ئافرەتان پشتی یەكتر ناگرن، بۆ ئەوەی هەموو بەربەستەكان بشكێنن، بمانەوێ و نەمانەوێ خانمان لەكاتی خەباتكردن بۆ چوونە پێشەوە بەربەست و رێگری زۆریان هەیە، ئەو ئافرەتانەش جێگەی رێز و تەقدیرن نەك رەخنەی ناڕەوا و لێدانی تیر و توانج، فاكتەرێكی دیكەش تێڕوانینی گشتی پیاوانە بۆ ئافرەت و تواناكانیان كە تێڕوانینێكی هەڵەیە، لە كاتێكدا خانمان بۆ گەیشتن بە پۆستە گرنگەكان قوربانی زۆر دەدەن. هەروەها تێڕوانین لە دیدی نەریت و كولتوور و ئایینەوە فاكتەرێكی دیكەیە و، بەداخەوە هەندێك لە مامۆستایانی بەڕێزی ئایینی پێیانوایە ئازادبوونی ئافرەت و كاركردنی پێویست نییە، لە كاتێكدا ئافرەت لە سەردەمی سەرهەڵدانی ئیسلامدا زۆر گەورە و بەڕێز بووە و كاری بازرگانیشی لەگەڵ پیاواندا كردووە. حزبە كوردییەكان بەربەستێكی دیكەی بەردەم پێشكەوتنی خانمانن و ئەوان لە رێگەی مەحسوبییەت پلە و پۆست دابەش دەكەن، ئەوانەش كە هیچ پشتیوانییەكی حزبییان نییە، زۆر بە زەحمەت دەتوانن بێنە پێشەوە، لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا زۆرجار ئافرەتان رووبەڕووی گێچەڵی سێكسی دەبنەوە، بۆیە زۆر پێویستە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو جۆرە گێچەڵانە پشتگیری ئافرەتان بكرێت.»
ڤیان مەحموود زامدار، بەڕێوەبەری پێشكەوتوو لە وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی، رایوایە : «چەمكی پێشكەوتن مانایەكی دیاریكراو و دەستنیشانكراوی نییە، بەپێی جیاوازیی كەسەكان ناوەڕۆكی واتایی چەمكی پێشكەوتن دەگۆڕێت. لە خانمێكەوە بۆ خانمێكی دیكە تێگەیشتن و دیدەكان جیاوازن سەبارەت بە پێشڤەچوون و هەنگاونان بەرەو ئامانج. هەر تاكێك بەپێی ویست و پێداویستییەكانی خۆی مانا دەدات بە شتەكان. هەر بۆیە پێشكەوتن كلیلی نییە، بەڵام بنەما و زەمینەی هەیە.» گوتیشی: «باشتربوونی دۆخی گشتیی خانمان، لە سەرجەم بوار و كایەكاندا لەوەوە دەست پێ دەكات، كە بۆ كار و پێگە دەرفەتی یەكسانیان هەبێت، دوور لە جیاكاریی جێندەری. بە شێوەیەكی گشتیش، دەبێت تێڕوانینی دەستەجەمعیی كۆمەڵگە بە راددەیەك بكرێتەوە كە لەو جوغزە تڕادیشناڵییە كلاسیكییە دەرچێت كە پێیوایە دەنگی مێیینە نەشازە. كرانەوەی كۆمەڵگە و ئاشنابوونی تاكەكانی بە هۆشیاریی سەردەم و ئەو پێشكەوتنە مەزنەی لە بواری مافەكانی مرۆڤ و بێزاندنی جیاكارییەكان بەرامبەر خانمان، لە پڕاكتیزەكردنی ئیرادەی مێیینەدا پێوەرێكی جەوهەرییە.» جەختی لەوەش كردەوە كە «تاوەكو كۆمەڵگە بە رووی دنیادا نەكرێتەوە، بەقوربانیكردنی خانمان و تواناكانیان بەردەوام دەبێت. لەلایەكی دیكەیشەوە، خانمان كە خودان دۆز و داواكاریی رەوان، پێویستە كاربكەن لەپێناو خۆبونیاتنانەوە و خودناسیدا. ئەگەر خانمان خوازیار بن لە سەكۆكان دەنگ هەڵبڕن، پێویستە گوتارێكی یەكانگیر و روون گەڵاڵە بكەن. لە رووی ئەكادیمیش، خانمان لە بەرزترین ئاستی ئەكادیمیدا كادیر و پسپۆڕیان هەیە، بەڵام بەگەڕخستنی ئەو لێهاتوویی و توانستانە، لەلایەكەوە دەرفەتی دەركەوتنی دەوێت، لەلایەكی دیكەیشەوە، پێویستی بە لەخۆبوردەیی و بوێرییەكی زۆری خانمان هەیە.»
مینا سامی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «ساڵانە لە 8ی مارس خانمانی جیهان یادی رۆژی جیهانیی ئافرەتان دەكەنەوە و، كۆمەڵێك چالاكی ئەنجام دەدرێت بەو بونەیەوە و، وەكو نەریتێكی ژنانە باس لەو دەستكەوتانە دەكەن كە لە ئەنجامی خەبات و ماندوویەتی رێكخراوەكانی ئافرەتان بە دەست هاتووە و ئەوانەی لە چوارچێوەی یاسا بۆ ئافرەتان فەراهەم كراوە، بەڵام بە ئێستاشەوە ئەو مافانەی كە لە وڵاتانی جیهانی هەیە و بۆ ئافرەت بەدیهاتوون، سەرجەمیان لە یەك ئاست نین، بگرە جیاوازییەكی زۆری تێدایە و هەر وڵاتێك و هەر گرووپێك، بەپێی پێكهاتەی سرووشتی و كومەڵایەتی و ئاستی رۆشنبیریی خۆیان چەند قۆناغێكیان بڕیوە لەم بارەوە.» گوتیشی: «زۆربەی گەلانی جیهان بە حكومەتەكانیشیانەوە هەمیشە بەوە دەنازن كە چەندە مافی ئافرەتان لە وڵاتەكانیان دەستەبەر بووە و، چەندە ئافرەت لە كەرتەكانی ناو ژیان و حوكمڕانی و سیاسەت بەشدارن.» مینا سامی لە درێژەی وتەكانیدا باسی ئەوە دەكات كە «كومەڵگەی نیودەوڵەتی لەوە تێگەیشتوون، پێوەری پێشكەوتن سەركەوتوویی و رۆشنبیری و پێگەیشتنی هەر كۆمەڵگە و گرووپ و دەوڵەتێك دەگەرێتەوە بۆ پێگەی ئافرەتان لە ناو ئەو كومەڵگایە. ئەو وڵاتانەی كە كار دەكەن بۆ بەرەوپێشچوونی خۆیان و سەرخستنی ناوی وڵاتەكەیان، هەمیشە باشترین تێگەیشتنیان هەیە بۆ دۆخی ئافرەتان لە گشت بوارە جیاكاندا، میللەتی كوردیش بە گشتی و حكومەتی هەرێمی كوردستان بەتایبەتی هەوڵی جددییان لەو بوارەدا داوە. بەڵام پێویستە حكومەتی هەرێم و رێكخراوەكانی مافی ئافرەت كاری جددیتر لەسەر بەشداریكردنی فیعلی ئافرەتان لە بوارە جیاوازەكاندا بكەن. چونكە تاقە زامن بۆ مافی گەلی كورد و سەركەوتنی نەتەوەیی بەشداریی ئافرەتانە و برەودان بە تواناكانیانە، تاكو میللەتی كورد و حكومەتی كوردستان لە بەرەوپێش چوون و پێشكەوتنە جیهانییەكان دانەبڕێن.»

لەیلا عەلی قوتابی زانكۆیە و سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە «لە دوای رزگاریی باشووری كوردستان، ئێمە بەردەوام بە دروشم و جاربەجار بە یادكردنەوە ئەم بۆنانەی كە تایبەتن بە ئافرەتان وەك رۆژی جیهانیی 8ی مارس، هەوڵمان داوە داوای مافەكانی خۆمان بكەین، بەڵام ئاكامەكانی وەك پێویست نەبووە، لە بەرئەوەی كارەكتەرەكانی ناو كۆمەڵگە و حزبە كوردستانییەكان كە رۆڵی گەورەی تێدا دەبینن، هەر هەموویان زادەی كۆمەڵگەیەكی باوكسالارین.» گوتیشی: «خەباتی یەكسانیخوازی رەگەزی تەنیا بە یادكردنەوەی رۆژێك، یان بۆنەیەك، ناتوانێت گشت ئامانجەكانی بپێكێت، بەڵكو رچەشكێنی و كاری خۆبەخشانە و قوربانیدانی پێویستە هەتا ئەو بەها مرۆڤایەتییانە دەستەبەر بكات.» جەختی لەوەش كردەوە كە «سیستمی پەروەردە لە وڵاتانی نەریتیدا بە زەقی لەژێر پرسیاردایە، لە بەر ئەوەی لە دیالۆگی ناو كتێبەكانیان بایەخ بە یەكسانی رەگەزی نەدراوە، بۆیە پیاو بە سەرپەرشتی ماڵ و نانهێنەر دەناسرێت، ئافرەتیش تەنیا وەك دایك و هاوسەرێكی باش پێناسە دەكرێت.»


لە كۆتایی ئەم راپۆرتەدا بۆ بەرچاوڕوونی خوێنەر پێویستە ئاماژە بەوە بكرێت، خۆپیشاندانە گەورەكەی ئافرەتانی كرێكاری كارخانەیەكی رستن و چنین لە (نیویۆرك)ی ئەمریكا لە ساڵی 1857ی زایینی بە مەبەستی زیادكردنی حەقدەست و كەمكردنەوەی ماوەی كار، رووبەڕووی هێرشی هێزەكانی پۆلیس بوونەوە و، بووە هۆی كوژران و بریندار بوونی ژمارەیەك لە خۆپیشاندەران، ئەوەش بووە هەوێنی دەستنیشانكردنی رۆژێكی جیهانی بۆ ئافرەتان كە دواتر لە ساڵی 1910ی زایینی لە شاری (كۆپینهاگن)ی دانیمارك دووەمین كۆنفڕانسی ژنانی سۆسیالست بەڕێوەچوو، كە لەوێ (كلارا زتكین) یەكێك لە رێبەرانی ناسراوی حزبی سۆسیالیستی ئەڵمانیا لەسەر دیاریكردنی رۆژی جیهانی ئافرەتان دوا و پێشنیاری كرد، 8ی مارس وەكو رۆژی جیهانیی ئافرەت بناسرێت. ئەگەرچی ئافرەتانی نەمسا پێشتر رۆژی 1ی مانگی مەی و ئافرەتانی (ئەڵمانیا)ش رۆژی 19ی (مارس)یان پێشنیار كردبوو، ئافرەتانی (ڕووسیا)ش لە ئاخرین یەك شەممەی مانگی فێبریوەری 1917ی زایینی بە دروشمی (ئاشتی و ئافرەت) دەستیان دایە مانگرتن، ئەوەش لە كاتێكدا بوو كە رێبەرانی سیاسیی ئەوكاتی رووسیا ئەو مانگرتنەیان بە ناڕەوا دەزانی، بەڵام ئافرەتان سوور بوون لەسەر مانگرتن بۆ داواكارییەكانی خۆیان و دوای چوار رۆژ دەوڵەتی تزار ناچار بوو واز لە دەسەڵات بهێنێت. بەڵام كلارا زتكین بۆ جارێكی دیكە لە ساڵی 1921ی زاینی دوای 11ساڵ دیسان پێشنیاری كرد، 8ی مارس وەك رۆژی جیهانیی ئافرەتان دیاری بكرێ، پێشنیارەكەی پەسند كرا و ئەم رۆژە وەك رۆژی ئافرەتان لە مێژوودا دیاری كرا.