تەكنەلۆژیاو ئامێرەكانی تێكەڵ بە ژیانی رۆژانەی تاك بووە، بە جۆرێك كە لە رووی ئەرێنی و نەرێنی و تەنانەت جۆری كەسایەتی و هەڵسوكەوتی تاك لە كۆمەڵگەدا كاریگەری راستەوخۆی هەیە. بەڵام چۆن دەتوانین ئەو كاریگەرییە ئەرێنییانە بە سەر نەرێنییەكانیدا زاڵ بكەین و ئامانجێكی لۆژیكی و رەفتارێكی تەژی لە بەهاكانی مرۆڤایەتی بۆ تاكی كۆمەڵگەی خۆمان دەستەبەر بكەین؟ دەسەڵاتی حوكمڕان و یاسا و میدیاكان پێویستە چ رۆڵێك لەو بوارەدا ببینن؟ بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان زیاتر تاوتوێی ئەو پرسە گرینگ و هەستیارە دەكەن.

ئیبراهیم حاجی زەڵمی، خاوەنی بڕوانامەی ماستەرە لە كۆمەڵناسی و وەك كۆمەڵناسێك هێما بۆ ئەوە دەكات كە «تەكنەلۆژیا و ئامێرەكانی لە ئەمڕۆدا لەو دیاردانەن كە چوونەتە ناو هەموو لایەن و یەكە و پنت و جومگە و جووڵە و رەفتارەكانی ئێمەوە، واتە رەفتار و هەڵسوكەوتەكانی ئێمەیان رەنگ و بۆ كردووە و خەریكە ئیرادەی بكەری ئێمەی مرۆڤ بەسەر كردەكاندا كاڵ دەبێتەوە. بەمانا ئەوەی لە مرۆڤ دەركەوتە دەبێت بریتییە لە رەفتار، دیارە رەفتاریش هەمیشە ئەو دەركەوتە مرۆییە بووە لە جووڵە و گفتوگۆ و كردە و هەڵوێست كە بەپێی بەهاكان و ویست و مەغزای مرۆیی و ئایینی و ئاكاری، خۆی نومایان كردووە، بەوەش مرۆیی بوونی (رەفتار مرۆیی) دەستەبەر كردووە. گومانی تێدا نییە كە رەفتاری مرۆیی بەوە دەناسرێتەوە كە هەردەم مەبەست و ئامانجێكی لۆژیكی لە پشت دەركەوتەبوونیەوەیەتی، بەمانا ئەگەر بدوێ، فوو بە هەوادا ناكات و ئەگەر كاربكات، نە كات بەفیڕۆ دەدات و نە شوێنیش دەكاتە جێگەی متبوونی، یان جووڵەی جەستەی بێ مەبەست، لەبەر ئەوە جووڵە و رەفتاری بۆ ئامانجەكانیەتی.» هاوكات دەڵێت: «ئامێرەكان ئەگەرچی دەستكردو بەرهەمی بیرو دەستی مرۆڤن، بە مەبەستی هاوكاری و زووتر و باشتر گەیشتن بە دەستكەوت بووە و پڕكەرەوەی پێداویستییەكانن كە مرۆڤ دەستی بۆ بردوون، بەڵام لە پاڵی ئەوەشدا ئەمڕۆ دەستگیرتر و كاریگەردانەرترین شتەكانی دەرەوەی مرۆڤن كە بە سەریەوە تەحەكوم دەكەن.» جەختی لەوەش كردەوە كە «ئامێرەكان ئەگەرچی لە ئەمڕۆدا دەستكەوتی باشن بۆ مرۆڤ و لایەنی ئەرێنی دەگرن لە بەڕێكردنی ژیانی رۆژانەی تاك، بەڵام وەك مۆتەكەیەكیشن بەسەریەوە چ لەسەر ئاستی خودێتی خۆی و خۆناسینیەوەی، چ لەسەر ئاستی بابەت و جیهانی دەرەوەی بەوەی كە ژینگەكەی ئەویان تەنیوە.»
ئەو كۆمەڵناسە پێداگری لە سەر ئەوە دەكات كە «تەكنەلۆژیا و ئامێرەكانی بەرچاوی مرۆڤیان گرتووە و لە هەر كوێدا دەست بۆ هەر شتێ دەبات، ئامێرەكان ئامادەن و خەریكە بەهرەو توانای كەسی لە مرۆڤ بەتاڵ دەكەنەوە، لەوەی كە مۆركی تایبەتمەندی كەسی و كەسێتی بەسەر كردەو جوولەكانەوە دەسەننەوە، وادەكەن كردەكان و پیشەكان و لە پێناو خۆیاندا نەبن و بەڵكو بچنە خزمەتی شتی ترەوە. ئازایی و توانا و لێوەشاوەیی خودی مرۆڤ بەرەو كەنار ببەن.» لە كۆتاییە وتەكانیشدا گوتی: «لەسەر ئاستی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان ئامێرەكان بووەنەتە ئەو دەستە چەپەڵەی كەكار لەسەر كاڵكردنەوەی دەكەن و مانایەكی راستەقینە بۆ پەیوەندیی كۆمەڵایەتی وەك جاران ناهێڵنەوە.»
تانیا جەمال سەرۆكی رێكخراوی ناوین بۆ پێوەندی نێودەوڵەتی، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «كە باس لە تەكنەلۆژیا دەكەین، بە شێوەیەكی گشتی قسەی لەسەر دەكەین، لەبەر ئەوە دەتوانین بڵێین بەداخەوە تەكنەلۆژیا چەند خزمەتی بە مرۆڤایەتی كردبێت، رەنگە هێندەش زیانی پێ گەیاندبێ، ئەو تەكنەلۆژیایەی تەقەمەنیی پێ دروست دەكەین بۆ كونكردنی شاخێك و دروستكردنی رێگاوبان، هەر بەو تەكنەلۆژیایە سەدان جۆر بۆمب دروست دەكرێت و بۆ كوشتنی مرۆڤ و وێرانكردنی شار و گوندان بەكاری دەهێنن، ئەوە بۆ هەموو لایەنەكانی دیكەی تەكنەلۆژیا هەتا لە بواری پزیشكیشدا راستە، سەبارەت بە كاریگەرییەكەشی لەسەر تاك، زۆر بە روونی دیارە، چ لایەنی ئەرێنی یان نەرێنی، كە لایەنە ئەرێنییەكە وەربگرین، زۆرێك لە پێشكەوتنەكانی تەكنەلۆژی لە خزمەتی تاك و مرۆڤایەتیدایە بە تەلەفۆن و كۆمپیۆتەر و ئۆتۆمبێلیشەوە، بەڵام كاتێك تاك ناتوانێت بە دروستی بەكاریان بهێنێت و بۆ مەبەستی نەشیاو و بە خراپی بەكاری دەهێنێت، ئەوە ڕەنگدانەوەی خراپی تەنیا لەسەر خۆی نابێت، بگرە خێزان و چوار دەور و كۆمەڵگەش وێران دەكات. زۆر بەداخەوە كۆمەڵگەی ئێمە باشترین نموونەیە بۆ خراپ بەكارهێنانی ئەو تەكنەلۆژیایەی كە نەمانتوانیوە بۆ خزمەتی خۆمان و كۆمەڵگە بە كاری بهێنین، بۆیە ڕۆژانە گوێبیستی رووداوی هاتوچۆ و قوربانیی مۆبایل و سۆشیال میدیا دەبین، كە یان لە زیندانن، یان لە ژێر خاكن. ئەوانە و چەندین كاریگەری ئەرێنی و نەرێنی دیكەی هەیە كە دەكرێت بە وردی باسی بكەین و رێكارەكانی چارەسەریان دەستنیشان بكەین، بەڵام لە راپۆرتێكی كورتدا ئەو دەرفەتە ناڕەخسێت.»
مەحموود عەبدولكەریم باجەڵان، سەرپەرشتیاری پەروەردەییە و جەخت لەوە دەكاتەوە كە «تەكنەلۆژیا، خۆی لە خۆیدا كاریگەری گەورەی لەسەر تاك و كۆمەڵ هەیە، بەڵام ئەرێنی یان نەرێنی، خودی بەكارهێنەر دەستنیشانی دەكات، دەكرێت هەر داهێنانێكی زانستی لە پڕۆگرام، یان ئامێردا، لە بواری مرۆڤدۆستی و كاری بەسوود بەرجەستە بكرێت و بە هۆشیاری و كارامەیی بەكار بێت.» نموونەش بەوە دەهێنێتەوە كە «هۆكانی پەیوەندی وەك مۆبایل دەكرێت سەرچاوەی زانیاری بێت، نزیكبوونەوەی پەیوەندییەكان و ئاڵوگۆڕكردنی بیروڕا جیاوازەكان بێت و بكرێتە هۆكاری خودفێركاری لە خوێندن و پەروەردە، بەڵام هەمان هۆكار رەنگە مایەی لێكترازان و گرفتی كەسی و كۆمەڵایەتی بێت.»
شیلان ئاستەیی، وەك چالاكێكی مەدەنی سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «بێشك تەكنۆلوژیا كار دەكاتە سەر تاكەكانی كومەڵگە، بەتایبەتی بەكارهێنەرانی، بەڵام جۆری پەروەردە و سیستمی حوكمڕانی و بەتایبەتی یاسا و دەسەڵاتی چوارەم، یان راگەیاندن، بە هەر سێ بەشی (بینراو، بیسراو، خوێندراو)، رۆڵی سەرەكی دەبینن، بۆ ئەوەی تاك رووی ئەرێنیی تەكنەلۆژیا و ئامێرەكانی وەربگرێت. دواتر سوشیال میدیا و توڕەكانی كۆمەڵایەتی، وەك (تویتەر، یوتوب، تلیگرام و .. هتد، هەروەها (ئای تی) بە گشتی و ئامێری وەك مۆبایل و تەلەفۆن بەتایبەتی، لە پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان (بە باش و خراپیەوە) رۆڵی بەرچاویان هەیە، واتە لە لایەك بۆ پێگەیاندن و رۆشنفكریی تاك و پەیوەندیی بەهێزی كۆمەڵایەتی بەسوودن، لە لایەكی دیكەوە تێنەگەیشتن لە رووی ئەرێنیی تەكنەلۆژیا و ئامێرەكانی، بەلاڕێدابردن و توندئاژۆیی و تێكدانی شیرازەی خێزان و لاوازكردنی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانی لێ دەكەوێتەوە.»