ئەگەر ئاوڕێك لە بزاڤی یەكسانیخوازیی رەگەزی بدەینەوە، ناچار دەبین بە ناخی خەبات و رەنگدانەوەی رۆژی جیهانی ئافرەتاندا خۆمان شۆڕ بكەینەوە، لەبەر ئەوەی خولقێنەری دەستنیشانكردنی رۆژێكی وا بۆ خانمان و ئەوەی كە دەروازەیەكی گەورەی بە رووی دەستەبەركردنی مافەكانی رەگەزی مێدا كردەوە، خەبات و قوربانیدانی خودی خانمان بووە، كە ئەسپی خۆیان لە گۆڕەپانی نەهێشتنی جیاوازیی رەگەزیدا تاو داوە و بەوەش بناغەی ریفۆرمێكی مێژووییان دانا، كە رۆژی جیهانی ئافرەتانی لێكەوتەوە، بەڵام ئایا پاش ئەو هەموو قوربانیدانە، هەنگاوەكان بەرەو چ ئاراستەیەك بووە و، چ ئاسۆیەكی لە بەردەم مسۆگەركردنی مافەكانی ئافرەتاندا كردووەتەوە؟ ئایا لە هەرێمی كوردستان تا چەند بایەخ بەو رۆژە جیهانییە و ناوەڕۆكی پەیامەكانی دەدرێت؟ رۆڵی پارتی دیموكراتی كوردستان لە دەستنشانكردنی ئافرەتێك بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان چ خوێندنەوەیەكی بۆ دەكرێت؟ ئایا ئەو دەستپێشخەرییە مێژووییە كە لە وڵاتانی ناوچەكەدا تا ئێستا رووی نەداوە، تا چەند هاندەری خانمان دەبێت هەتا خۆیان بۆ بەشداریكردن لە دروستكردنی سیاسەت و بەڕێوەبردنی وڵاتدا ئامادە بكەن؟ بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان وەڵامی ئەو پرسیارانە دەدەنەوە.


رۆشنا ج. م. ئەمین، مامۆستایە لە زانكۆی سەلاحەدین و پسپۆڕی بواری جینۆساید و راگەیاندن و زمانەو هەڵگری بڕوانامەی ماجیستێرە لە جینۆساید كە لە وڵاتی ئەڵمانیا ئەو بڕوانامەیەی وەرگرتووە. لە وەڵامی ئەو پرسیارەدا كە رۆژی جیهانیی ئافرەتان چ ئاسۆیەكی لە بەردەم مسۆگەركردنی مافەكانی ئافرەتدا كردووەتەوە؟ سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە «ئەم بابەتە گرنگی و پێویستییەكی یەكجار گەورەی نەك تەنیا بۆ ژنان، بەڵكو بۆ پیاوان و گەنجان و منداڵ و هەموو تاكێكی كۆمەڵ هەیە، چونكە دەستەبەركردنی مافەكان و ژیانێكی سەربەرز و ئارام و ئاشتییانە بۆ ئافرەتان زامنی ئاشتی و ئاسوودەیی و پێكەوەژیانی هەموو ئەندامانی خێزان و كۆمەڵگەیە». هاوكات دەڵێت: «خەباتی دژواری ژنان لە هەرێمی كوردستان و هەموو بەشەكانی دیكەی كوردستانی گەورە بۆ بەدیهێنانی مافە سادە و بنەڕەتییەكانیان مێژوویەكی زۆر سەخت و پڕ لە نەهامەتی و ماندووبوونی هەیە. كاتێك دەڵێین مافی سەرەتایی، مەبەستمان لەو مافانەیە كە بەپێی دەستوور و یاساكانی ئەو وڵاتە بۆ هاموو تاكێك یان هاووڵاتییەكی وڵاتەكە زامن كراون. تەنانەت ژنان بۆ سەندن و پچڕینی مافەكانیان و جێبەجێكردنی ئەو یاسایانە كە مافەكانیان دەستەبەر دەكات، دەبێت خەبات بكەن و قوربانی بدەن بكەن، ئینجا نەخوازە كاتێك بێینە سەر داواكردنی ئەو مافانەی كە ژنانی وڵاتانی دیكە بەتایبەت لە وڵاتە دیموكراسی و پێشكەوتووەكان خەباتی بۆ دەكەن، ئەوا كارەكەمان زۆر سەختتر و دژوارتر دەبێت و چەندەها ساڵی دیكە لە هەوڵ و قوربانیدانی پێویستە.
مامۆستا رۆشنا سەبارەت بە ژیانی تایبەتی و دۆخی ژینگەی كۆمەڵایەتی خۆی دەڵێت: «وەك ژنێكی بەرپرسیار بەرامبەر بە ژیانی خۆم و كۆمەڵگەكەم، وەك چالاكی بواری مافی مرۆڤیش، ساڵانێكە خەبات دەكەم بۆ دەستەبەركردنی ژیانێكی سەربەرز بۆ خۆم و منداڵ و خێزانم و بۆ ژنان و قوربانیانی جینۆساید و جەنگەكان لە كوردستان و ناوچەكە، رۆڵی رێكخراوەكانی حكوومی و ناحكوومی و حزبی ئافرەتان و ژنان و خانمان و ئەوانەی دیكە لە داواكردن و دەستەبەركردن و پارێزگاری، یان بەرگری لەو مافە سەرەتاییانەی كە هێشتا خەباتیان بۆ دەكرێت، بەڕای من هێشتا لاوازە و بە پێی پێویست نییە و لە ئاست پێداویستی و خواستی ژنان نییە كە لە بەردەم رێگەی سەخت و پڕبەربەستی خەباتدان بۆ دابینكردن و زامنكردنی مافەكانیان». سەبارەت بە هۆكارەكانیشی دەڵێت: «بێگومان هۆكارەكانی زۆرن بەپێی ئەو كارەسات و جەنگ و قەیران و نەهامەتییانەی بەسەر خەڵكی ناوچەكەدا هاتوون، كە بێ شك ئەم بارودۆخە ناهەموارەی رەوشی مرۆڤەكانی لێ كەوتۆتەوە، هەروەها هۆكاری دیكە بەداخەوە ناكۆكی و ناتەبایی و پەرتەوازەیی رێكخراوەكانە، هەروەها دەگمەنیی پلان و پڕۆژەی هاوبەش لە نێوانیان، كە بێگومان دەرەنجامێكی ئاسایی ناتەبایی حزب و لایەنە كوردستانییەكان خۆیانە رەنگی داوەتەوە لە سەرجەم دامودەزگا حكوومی و ناحكوومی و سەرجەم رێكخراوەكانیاندا، كە بەداخەوە رەوشی خەباتی ئافرەتانی كوردستانی لاواز كردووە، هەندێك جاریش چەقبەستووی كردووە. بەڵام ژنان خۆیان زۆر كات پەنجە دەخەنە سەر ئەو كێشانە و خۆشبەختانە جۆرە هۆشیارییەك بەدی دەكرێت لە بزووتنەوە و جووڵەی ئێستای رێكخراوەكانی داكۆكیكار لە مافەكانی ژنان بە حزبییەكانیشەوە كە گرنگی بە پێكەوە كاركردن و هەماهانگی بۆ خزمەت بە كێشەكان و دۆزینەوەی چارەسەرەكان دەدەن، كە دوورە لە ململانێ و ركابەریی سیاسیی نێوان حزبەكان. بەڵام ئەمەش دوچاری بەربەست و كێشە دەبێتەوە و دیسان دەمانباتەوە ناو بازنەیەكی داخراو كە چالاكی و هەوڵی گەیاندنی هاوكاری و خزمەتە بەو چینەی كە زەرەرمەندترین چینی كۆمەڵگەیە، ئەویش ژنانن. كەواتە تەنیا رێگەچارە بۆ كاركردنی جددی و ئەكتیڤ و بابەتییانە بریتییە لە وەلانانی جیاوازییەكان لە فیكر و ئایدۆلۆژیا و سیاسەتی حزب و لایەنەكان، بەتایبەت كاتێك باس دێتە سەر دەستبەركردنی مافەكانی ژنان و بەرگری لە قوربانیانی توندوتیژی و دەستدرێژی بە هەمو جۆرەكانیەوە، چونكە قوربانی رەنگ و بۆچوون و ئایدیۆلۆژیا دیاری ناكات. گوتیشی: «بەهیوای بەردەوامی و بەرەوپێشچوونی رەوشی خەباتی رزگاریخوازیی ژنان لە كوردستان و هەموو ناوچەكە و دەستخۆشی زۆر لەو خانمە ماندوونەناسانە دەكەم كە لە دژوارترین بارودۆخدا بەرگری لە مافەكانیان دەكەن و دڵنیابن كەوا رێگەی بەدیهێنانی ژیانێكی سەبەرز و ئاسوودە بۆ ژنان كاركردنی خۆیانە لەسەر خودی خۆیان و بەرەوپێشبردنی فیكر و كرانەوەی بیریان بە رووی ئەو هەموو زانست و داهێنان و زانیارییانەی لە دنیادا دەستەبەر كراون، هەروەها پشتبەستن بە داهاتی سەربەخۆ و توانایی دابینكردنی بژێوی ژیانی خۆیانە، نەك پەنابردن بۆ توندوتیژی فیكری و تۆڵەكردنەوە و یان تەسلیمبوون و پەنابردنە بەر خۆكوشتن و خۆسووتاندن، كە تەنیا ماڵوێرانی و دەرەنجامی خراپتری لێ دەكەوێتەوە. بە هیوای ژیانێكی ئاسوودە و پڕ لە ئاشتی بۆ هەمووان».
د. مەیادە نەجاڕ، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە «هەشتی مارس رۆژێكی پرشنگدارە لە مێژووی خەباتی ئافرەتاندا و لە سەرانسەری جیهاندا یادی ئەم رۆژە بە چەندین شێوازی جیاواز دەكرێتەوە. گرنگە هەموو ئافرەتانیش بەگشت ئایدیا جیاوازەكانەوە زۆر بە پیرۆزییەوە مامەڵە لەگەڵ ئەم رۆژە بكەن و دەبێت ئافرەتان پێكەوە لەم رۆژەدا پەیمان نوێ بكەنەوە و هەموو هەوڵێكیان بۆ چەسپاندنی مافەكانیان و گرنگیدان بە تواناكانیان بخەنەگەڕ و بەرەو داهاتووی گەشتر هەنگاو هەڵبگرن». هاوكات دەڵێت: «ئەگەر ئێمە بمانەوێت هەڵوێستێكمان لەسەر چۆنێتی یادكردنەوەی هەشتی مارس هەبێت، سەرەتا پێویستە تێرامانێكی وردی زانستی بكەین بۆ ئایندە و داهاتووی ئافرەتان، چونكە بە بڕوای من ناكرێت ئێمە تەنیا باس لە مێژووی رابردووی هەشتی مارس بكەین، پێویستە ئەزموونی لێ وەربگرین و باس لە ئایندەی ئافرەتی كورد بكەین و ئەو رێكارانە دەستنیشان بكەین كە داهاتووی گەشیان مسۆگەر دەكات. لێرەدا پێویستە رێكخراوەكانی ئافرەتان كۆمەڵێك هەنگاوی پراكتیكی بنێن بۆ بەهێزكردنی پێگەی ئافرەت و مەرجە هەوڵەكانیان بە هەماهەنگی بێت لەنێوان گشت رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی بە گشت ئایدیا و بیروباوەڕە جیاوازەكانەوە و پێویستە چەمكی مرۆڤسالاری و مرۆڤبوونی ئافرەت بكەنە مارشی سەرەكییان. بە بڕوای من مەرجە رێكخراوەكانی ئافرەتان سەرەتا كارەكانیان لە چوارچێوەی گۆڕانكاری لە هزری كۆمەڵگەوە دەست پێ بكەن، ئەویش بە بەڕێوەبردنی هەڵمەتێكی گشتگیری نیشتمانی بۆ بڵاوكردنەوەی چەمكی مرۆڤسالاری و مرۆڤبوونی ئافرەت بكەنە مارشی سەرەكییان، چونكە هەتا ئێستا لەرۆژهەلاتی ناوەراست وەك پێویست كار لەسەر چەمكی مرۆڤسالاری نەكراوە، پێویستە سەرەتا كار لەسەر چەسپاندنی چەمكی مرۆڤسالاری بكەن».
د. مەیادە نەجاڕ بە پێویستی دەزانێت: «رێكخراوەكانی ئافرەتان هەماهەنگی زیاتر بكەن و هەوڵەكانیان بۆ بەشداریی ئافرەتان لە سیاسەتدا زیاتر بكەن، چونكە گەیشتنی ئافرەتان بە ناوەندەكانی بڕیارسازی، كاریگەری زۆر گرنگی لەسەر پرسی ئافرەتان دەبێت و بگرە رەنگدانەوەی زۆری لەسەر ئاستی لۆكاڵ و تەنانەت لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش دەبێت. « هاوكات دەڵێت: «بە بڕوای من هەنگاوی یەكەم دەبێت هانی ئافرەتان بدرێت بەشداری لە پرۆسەی سیاسی بكەن، پێویستە هانی كچان بدرێت بەتایبەتی كچانی قوتابیی زانكۆكان بەشداری كاری رێكخراوەیی و كاری سیاسی بكەن، ئەوەی جێگەی دڵخۆشییە لە هەرێمی كوردستان تا راددەیەكی باش ئافرەتان بەشدارییان لە پرۆسەی سیاسیدا كردووە، بەڵام ئەم بەشدارییە لە ئاستی تمووحاتی ئێمەدا نییە، بۆیە پێویستە كچان بە رێژەی زیاتر بێنە مەیدانی كاركردن و هەوڵەكانیان بۆ بەشداری لە پرۆسەی سیاسی زیاتر بكەن، مەرجە هەموو هەوڵێك بۆ ئەوە بێت، بەشداریی ئافرەت لە پرۆسەی سیاسی بكرێتە كەلتوور. لەلایەكی ترەوە پێویستە رێكخراوەكانی ئافرەتان بە مەبەستی كاركردنی زیاتری خولەكانی پەیوەست بە پێگەیاندنی توانای ئافرەتان هەماهەنگیی زیاتر لەگەڵ رێكخراوەكانی نێودەوڵەتی و نەتەوە یەكگرتووەكان بكەن، واتا پێویستە هەماهەنگییەكان بە جۆریك بێت، نەتەوە یەكگرتووەكان چەندین ئەكادیمیای تایبەت بە پێگەیاندنی ئافرەتان لە بوارە جۆراوجۆرەكان (بەتایبەتی سێكتەرە گرنگەكانی وەك: سیاسی و ئابووری و كاری رێكخراوەیی و بزنس)، بۆ پێگەیاندنی ئافرەتان بكاتەوە، بە جۆرێك خولەكان هێندە فراوان بن، هەر كەسێك بیەوێت تواناكانی برەو پێ بدات، بتوانێ بەشداری بكات، واتە دەبێت خولەكان بە جۆرێك بێت، هەموو ئافرەتان بتوانن بەشداری تێدا بكەن بۆ ئەوەی بایەخی زیاتر بە تواناكانی خۆیان بدەن و بێ سڵەمینەوە روو لە گۆڕەپانی سیاسەت بكەن و بەرەوە ناوەندەكانی بڕیاری سیاسی هەنگاو بنێن». سەبارەت بە رۆژی جیهانی ئافرەتانیش گوتی: «پێویستە هەشتی مارس بكرێتە دەستپێكی كاری گەورە و چەندین هەنگاوی گرنگ، بەتایبەتی لە رێگەی كردنەوەی چەندین خولی تایبەتمەندەوە، پێویستە هانی بەشداریی ئافرەت لە سیاسەت و بڕیاردروستكردن بدرێت و لە ناوەندەكانی بڕیارداندا زیاتر بەشداری بكەن. هەروەها پێویستە رێكخراوەكانی ئافرەتان هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی پەروەردە و وەزارەتی خوێندنی باڵا و سەرجەم ناوەندەكانی خوێندن بكەن بۆ ئەوەی لە چوارچێوەی پرۆگرامی پەروەردەدا سیستەمێكی یەكسانی لە نێوان هەردوو رەگەزی نێر و مێ پیادە بكرێت، بەتایبەتی بۆ ئەوەی لە رێگەی پرۆگرامی پەروەردەوە كار لەسەر توانا و هزری كچانی نەوجەوان بكرێت، بەتایبەتی پەروەردەكردنی كچان لە قۆناغەكانی سەرەتای لاوێتیدا زۆر گرنگە، ئەوەی كە زۆر گرنگە پەروەردەكردنی كچە لەسەر بنەمای هاندان و تێگەیاندن و بەهێزكردنی بۆ ئەوەی ببێتە خاوەن بڕیار و بتوانێت لە هەموو جۆرە كاروبارێكی هەستیاردا كار بكات. ئێمەی ئافرەتی كورد هەنگاوی زۆر گرنگمان ناوە، ئەمڕۆ سەدان ئافرەتی سیاسەتمەدارمان هەیە و هەزاران ئافرەتمان لە بواری كەرتی تایبەت كاردەكەن، ژمارەیەكی بەرچاو ئافرەتی سەركەوتووشمان لە بواری بزنس هەیە، سەدان ئافرەتانی چالاكی كۆمەڵگەی مەدەنیمان هەیە، بەڵام مەرجە هەموو هەوڵێكمان بۆ ئەوە بێت، زیاتر كار لەسەر تواناكانمان بكەین».
مینا ئاوەكەڵەیی، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، پێش ئەوەی باسی رۆژی جیهانی ئافرەتان بكات، هێما بۆ نەهێشتنی جیاكاریی رەگەزی دەكات و دەڵێت: «هەرچەندە من وەكو رای تایبەتیی خۆم بڕوام بەوە نییە ئافرەت لە كۆمەڵگە جیابكرێتەوە و بە شێوەیەكی تایبەت مامەڵەی لەگەڵ بكرێت، بەڵام هەموو كومەڵگەكان لە سەردەمانێك پێویستییان بە جیاكارییەكی ئەرێنی هەیە، بۆ بە دەستهێنانی ماف و ئیستحقاقاتی رەگەزێك، یان پێكهاتەیەك كە لە دەسەڵات نەبن، یان بە ژمارە كەمتر بن، تاكو دەرفەت بدرێ بێنە پێش و رۆڵی زیاتر ببینن، خەڵكیش رابێت لە سەر ئامادەبوون و بڕیاردانی ئەوان. بێگومان ئافرەتانی كوردستان رۆڵیكی بەرچاویان هەبووە لە بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان و سەرجەم سەرهەڵدانەكان، تا ئێستاش رۆڵی ئافرەتان لە پرۆسەی سیاسی و و ئابووری و كۆمەڵایەتی لە كوردستاندا رۆڵێكی بەرچاوە، لەلایەك لە سەكتەرە جیاجیاكان وەكو پەروەردە و رۆشنبیری و زانكۆ و تەندروستی و زانستی، لە لایەكی دی بەرپرسیار بووە لە پێگەیاندنی نەوەكان و سەرخستنی پرۆسەی پەروەردەیی منداڵان». گوتیشی: «ئاشكرایە شەڕی دژی تیرۆر لە كوردستان گەورەترین و ترسناكترین هەڕەشە بوو لە سەر كوردستان و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، بەڵام ئەم هەڕەشەیە لەلایەن پێشمەرگەی كوردستان و هاوپەیمانان بەرپەرچ درایەوە و رۆڵی ئافرەتانیش لە شەڕی دژی تیرۆریستان رۆڵێكی بەرچاو بووە، چ بە بەشداریكردنی فیعلی لە سەنگەرەكانی بەرگریكردن و چ بە پێشكەشكردنی پاڵپشتیی مەعنەوی، سەرەڕای ئەوەی ژمارەیەكی زۆریان، باوك، هاوسەر، یان رۆڵەیان لە پیناو پاراستنی خاكی كوردستاندا گیانی خۆیان بەخت كرد». .
مینا ئاوەكەڵەیی جەخت لەوە دەكاتەوە كە «لە كابینە یەك لە دوای یەكەكانی كوردستان و لە دەسەڵاتی چاودێری و یاسایی ئافرەتان نموونەیەكی كارامە بوون و توانیویانە گوڕانكاری لە ئەدای ئەو پۆستانەدا بكەن و جێ پەنچەی كار و هەوڵەكانیان دیار بووە، بەتایبەتی لە نوێنەرایەتیكردنی هاووڵاتیان بە سەرجەم چینەكانیەوە». هاوكات بە پێویستی دەزانێت «چالاكانی بواری ئافرەتان و رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی و بەتایبەتی سەركردایەتیی سیاسیی سەرجەم حزبەكانی كوردستان ئاسانكاری بۆ پەروەردەكردن و راهێنان و بەشداریی فیعلی ئافرەت لە كاری سیاسیدا بكەن و دەرفەت بدرێ بە ئافرەت بەشدار بن لە سونگەی بڕیاردان و خۆیان بڕیار لە چارەنووسی خۆیان بدەن، چونكە ئەمە لە دەرئەنجامدا دەبیتە هۆكارێكی سەرەكی بۆ بەهێزكردنی ئابووریی كوردستان و هەروەها سەرخستنی حكومەت لە بواری بەڕێوەبردن و كارگێڕیدا».
كۆمەڵناس ئالان لەشكری، سەبارەت بە رۆژی جیهانی ئافرەتان دەڵێت: «خۆشبەختانە ئافرەتان لە ئاستی جیهانیدا و بەتایبەتی لە وڵاتانی پێشكەوتوودا تا رادەیەكی زۆر توانیویانە مافەكانی خۆیان دەستەبەر بكەن، لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا خەبات و هەوڵەكانیان بەردەوامە بۆ ئەوەی بە تەواوی جیاوازی رەگەزی بنبڕ بكەن. بەڵام ئەو پێشكەوتنە لە وڵاتانی ناوچەكەدا و لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی بە كوردستانیشەوە، بەدی ناكرێت، ئەگەرچی هەرێمی كوردستان بەراورد بە وڵاتانی ناوچەكە، پێشەنگ بووە بۆ بەشداری ئافرەتان لە كاری سیاسی و رێكخراوەیی و تەنانەت ئابووری و بزنس، بەڵام ژمارەكە هێشتا دڵخۆشكەر نییە». لە وەڵامی ئەو پرسیارەشدا كە رۆڵی پارتی دیموكراتی كوردستان لە دەستنیشانكردنی ئافرەتێك بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان چ خوێندنەوەیەكی بۆ دەكرێت؟ ئایا ئەو دەستپێشخەرییە مێژووییە كە لە وڵاتانی ناوچەكەدا تا ئێستا رووی نەداوە، تا چەند هاندەری خانمان دەبێت هەتا خۆیان بۆ بەشداریكردن لە دروستكردنی سیاسەت و بەڕێوەبردنی وڵاتدا ئامادە بكەن؟ دەڵێت: «بێگومان دەستنیشانكردن و هەڵبژاردن خانمێك بۆ پۆستی سەرۆكایەتیی پەرلەمان كارێكی ناوازە و دەستپێشخەرییەكی مێژوویی بوو، تەنانەت ئەگەر بۆ ماوەیەكی كورت و كاتییش بێت، چونكە ئەوە رچەشكێنییە و رێنمایی دەرە بۆ دووبارە و چەندبارە بوونەوەی، بێگومان حكومەتی بەهێزیش بە بەشداری هەردوو رەگەز و بە بەگەڕخستنی تواناكی ئافرەتانی كارامە و پیاوانی شارەزا و پسپۆڕ دروست دەبێت».
لە كۆتایی ئەم راپۆرتەدا ماوە بگوترێ: خۆپیشاندانە گەورەكەی ئافرەتانی كرێكاری كارخانەیەكی رستن و چنین لە (نیویۆرك)ی ئەمریكا كە لە ساڵی 1857ی زایینی بە مەبەستی زیادكردنی حەقدەست و كەمكردنەوەی ماوەی كار و هێرشی هێزەكانی پۆلیس و كوژران و بریندار بوونی ژمارەیەك لە خۆپیشاندەران بووە هەوێنی دەستنیشانكردنی رۆژێكی جیهانی بۆ ئافرەتان. هەر بۆیە خەباتی كرێكارانی كارخانەی رستن و چنین لە ئەمریكا وەكو رووداوێكی مێژوویی و گرینگ لە مێژووی خەباتی مافخوزانەی ئافرەتان بەگشتی و خانمانی ئازادیخواز بەتایبەتی دێتە ئەژمار.
ساڵی 1910ی زایینی لە شاری (كۆپینهاگن)ی دانیمارك دووەمین كۆنفڕانسی ژنانی سۆسیالست بەڕێوەچوو، كە لەوێ (كلارا زتكین) یەكێك لە رێبەرانی ناسراوی حزبی سۆسیالیستی ئەڵمانیا لەسەر دیاریكردنی رۆژی جیهانی ئافرەتان دواو پێشنیاری كرد، 8ی مارس وەكو رۆژی جیهانیی ئافرەت بناسرێت. ئافرەتانی (ڕووسیا)ش لە ئاخرین یەك شەممەی مانگی فێبریوەری 1917ی زایینی بە دروشمی (ئاشتی و ئافرەت) دەستیان دایە مانگرتن، ئەوەش لە كاتێكدا بوو كە رێبەرانی سیاسیی ئەوكاتی رووسیا ئەو مانگرتنەیان بە ناڕەوا دەزانی، بەڵام ئافرەتان سوور بوون لەسەر مانگرتن بۆ داواكارییەكانی خۆیان و دوای چوار رۆژ دەوڵەتی تزار ناچار بوو واز لە دەسەڵات بهێنێت. بەڵام كلارا زتكین بۆ جارێكی دیكە لە ساڵی 1921ی زاینی دوای 11ساڵ دیسان پێشنیاری كرد، 8ی مارس وەك رۆژی جیهانیی ئافرەتان دیاری بكرێ، پێشنیارەكەی پەسند كرا و ئەم رۆژە وەك رۆژی ئافرەتان لە مێژوودا دیاری كرا.
ئەگەرچی تا هەنووكەش رێوڕسمەكانی ئەم بۆنەیە لە زۆرێك لە وڵاتان قەدەغەیە، بەڵام ئافرەتانی چالاك و خەباتكار كۆڵیان نەداوە و بۆ هێنانەدی ئاواتەكانیان لە خەبات و تێكۆشان بەردەوامن. لە هەرێمی كوردستانیش زۆر بە بایەخەوە یادی ئەم رۆژە جیهانییەی خانمان دەكرێتەوە و ئافرەتانیش ئاسۆی داهاتوویان گەش دەبینن.