لە هەر شەڕو بار گرژیەكدا ئافرەتان باجی ناكۆكیەكان دەدەن
November 14, 2017
کۆمەڵایەتی
« دوای هێرشەكەی حەشد بۆ سەر كەركووك لە ترسی گیانی هاوسەر و تاقە كوڕەكەم بە جلكی بەرمان رامان كرد، لە بارودۆخێكی دەروونی خراپداین، چوار رۆژی تر زستان و سارد و سەرما دێ، منداڵەكانمان خوێندنی ئەمساڵیان فەوتا. ئەوە یەكەمجار نییە ئاوارە و ماڵوێران و دەربەدەر دەبین، لەوەتی كەركووك هەیە، كوردی ئەو شارە لە لایەن حكومەتەكانی عێراقەوە دەربەدەر و شاربەدەر و ماڵوێران دەكرێن، لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا دڵم لەناو دەستمە و خەمی هاوسەر و برا و كوڕەكەمە، دەڵێن دەڕۆینە كەركووك و مافی كورد وەردەگرینەوە.» ئەوە قسەی میدیا سلێمان بوو. ئەو یەكێكە لەو هەزاران دانیشتووانەی شاری كەركووك كە ئاوارەی هەولێری پایتەخت بوون.
میدیا لە درێژەی قسەكانیدا بۆ گوڵان دەڵێت: «بەهۆی ئەوەی كوڕەكەم ئاسایش بوو، لەبەرچاوی خۆمان دەستیان بە تاڵانكردنی ماڵەكەمان كرد و هەر ئەوەندەمان پێكرا گیانی خۆمان رزگار بكەین، لە ئێستاشدا ماڵەكەمان سووتێندراوە، ئەوانە هیچ گرنگ نین، چونكە ئەوەندەی بیستوومانە حەشدی شەعبی لە داعش زۆر خراپترە، تەنانەت لە زۆر ناوچە دوای هێرشەكە دەستدرێژی كراوەتە سەر ئافرەت و بێ رێزییان پێكراوە.»
فەزیلە شۆڕش بەرپرسی یەكێتی ئافرەتانی كوردستان لە ئۆفیسی ئەوروپا، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «ئێمەی ئافرەتانی تاراوگە هەر وەك رۆڵە كۆڵنەدەرەكانی كوردستان و پێشمەرگە قارەمانەكانمان و دایكی شەهیدان و شەهیدە نەمرەكانمان كە خۆیان كردە قوربانی بۆ ئازادی و سەربەخۆیی كوردستان، ئومیدمان زۆرە بە هاتنەدی خەونی سەدان ساڵەی كورد و كوردستانییان. بێگومان دەوڵەتی كوردستانی سەربەخۆ خەونێكە بۆ بەرەوپێش چوون و لەم دەوڵەتە سەربەخۆیە مافی هەموو پێكهاتە و چینەكان بەتایبەتی ئافرەت پارێزراو دەبێت.» گوتیشی: «رۆژی 25-9-2017 رۆژێكی پیرۆزە لە مێژووی كورد و كوردستاندا كە لەسەر دەستی سەرۆك و مەرجعیەتی كورد بەڕێز مسعود بارزانی ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی ئەنجام دراو كوردستانییان لە هەموو شوێنێك بە جۆش و خرۆشێكی زۆرەوە روویان لە سندوقەكانی دەنگدان كرد، كوردەكانی تاراوگەش كۆمەڵ كۆمەڵ لە شوێنێك كۆ دەبوونەوە و لە رێگەی لاپتۆپەكانیانەوە دەنگیان بە (بەڵێ) دا بۆ سەربەخۆیی. ئەوەی جێگای داخەو لاپەڕەیەكی رەشی مێژووی كوردستانە، كە لە رۆژی ١٦-١٠-٢٠١٧ شارەكانی كەركووك و خورماتوویان رادەستی دوژمنانی كورد كرد، ئەگەر ئەو كارە نەكرایە ئێستا زۆر كاری باشتر دەكرا بۆ گەیشتن بە سەربەخۆیی. رژێمی عێراق جارێكی دیكەش دەستدرێژی كردە سەر كوردستان و دەرئەنجامەكەشی وێرانی و دەربەدەربوونی دەیان هەزار رۆڵەی كورد بوو، ئەوەش كە زۆر زیانی پێگەیشتووە لەم كارەساتانە ئافرەت و منداڵە، بەتایبەتی كە منداڵان لە قوتابخانەو خوێندن دوور كەوتنەوە، ئەو بارە ناخۆشە كاریگەرییەكی گەورەی هەیە بەتایبەتی لەسەر لایەنی دەروونیی منداڵ و خانەوادەكەی، بەو سەدەمەیەش رەنگە زۆریان تووشی نەخۆشی دەروونی ببن.
فەزیلە شۆڕش لە درێژەی رادەربڕینەكەیدا جەخت لەوە دەكاتەوە كە «هەموو خێزانێك شایستەی ئەوەیە كە لە كەشێكی ئارام و ئاساییدا بژی و لە هەموو فشارو توندوتیژییەك دوور بێت، بەڵام دۆخی جەنگ تێكدەری ئەو كەشەیە و بە هۆی توندوتیژی و كوشتن و ویرانكاری، خێزانەكان ئاوارە دەبن و لە ناوە خێوەتی كەمپەكاندا دۆخێكی زۆر سەختدا تێدەپەڕن. سەبارەت بە كاروچالاكی خۆشیان گوتی: «ئێمە وەك ئۆفیسی ئەوروپای یەكێتی ئافرەتانی كوردستان پەیامێكمان ناردووە بۆ زۆربەی پەرلەمانەكان و یەكێتی ئەوروپا و باڵیۆزخانەكان و داوای پاڵپشتی و هاوكاری و یارمەتیمان بۆ كوردستان كردووە و داوامان كردووە كە كوردستان بە تەنیا جێ نەهێڵن لەم كارەساتەی كە دەستدرێژی دەكرێتە سەر خاك و گەلەكەی، چونكە كوردستان بە كەڵكی هەموو جیهان هاتووەو لەجیاتی هەموو جیهان شەڕی داعشی كردووەو پێشمەرگە قارەمانەكانمان بوێرانە و ئازایانە رووبەڕووی تیرۆیستان بوونەوەو جیهانیان پاراست لە تەشەنەكردنی تیرۆریستانی داعش، ئێستاش كاتی ئەوە هاتووە كە هەموو جیهان هاوكاری و پاڵپشتی كوردستان بكات.» گوتیشی: «كاتێك پێشمەرگەیەك لە سەنگەردا شەهید دەكرێت، هاوسەر و منداڵەكانیشی دەبنە قوربانی و چارەنووسێكی زۆر سەخت و نالەبار بەرۆكیان دەگرێت، بۆیە ئەركی هەموو لایەكە كە بە جددی ئاوڕیان لێ بدەنەوە، هەروەها ئەو خێزانانەی كە بە هۆی شەڕەوە ئاوارە دەبن و ماڵ و موڵكیان تاڵان دەكرێت، بە تەواوی لە رووی دەروونییەوە تێكدەچن، بۆیە پێویستە بەپەلە بەسەر بكرێنەوە و لە هەموو رووویەكەوە هاوكاری بكرێن.» جەختی لەوەش كردەوە كە «ئافرەتان رۆڵێكی زۆر گەورەیان هەیە لە خۆپیشاندانەكان و ناردنی پەیام بۆ پاڵپشتی و هاوكاریكردنی كوردستان لەلایەن وڵاتانی گەورەی جیهانەوە، بۆ هەموو جیهانیش روون بووەتەوە كە مافی هەموو پێكهاتەكانی عێراق و بەتایبەتی كورد لەو وڵاتەدا پێشێل كراوەو تائیفییەت و مەزهەب بە زۆری بە سەر خەڵكدا سەپێندراوە و لە سایەیدا ئافرەت بە توندی چەوساوەتەوە.»
حەسیبە سەعید مامۆستا و چالاكی كۆمەڵی مەدەنییەو ئەویش سەبارەت بە هەمان پرس رایوایە : «ئەگەر پیاوان لە جەنگدا دەبنە قوربانیی ئامانجەكان و گیان لەدەست دەدەن، ئەوا ئافرەتان گەورەترین قوربانیی جەنگی سەربازین، ئەوان هاوسەر و خۆشەویستانیان لەدەست دەدەن، بێكەس و ماڵوێران دەبن و منداڵەكانیان بە بەرچاویانەوە برسی و بەدخۆراكی دەبن. ئافرەتانی ئاوارەی شەڕ لە لایەك بۆ لەدەستچوونی ئازیزان و لەلایەكی دیكەش بۆ قوربانی و تێكشكانی خۆیان لە تاسان و خەمێكی قووڵدا نقوم دەبن، ئەم ئازارە دەبێتە جەنگێكی دەروونی درێژخایەن بۆ هەمیشە كاریگەری لەسەر یادەوەرییان دەبێت و وا بەئاسانی ئەم گرێ دەروونییە ساڕێژ نابێت.» گوتیشی: «لە كاتی شەڕەكاندا لەگەڵ ئەوەی ئافرەتان و منداڵان بەشێك نین لە هەڵگیرساندنی شەڕەكان، بەڵام هەمیشە قوربانی و سووتەمەنی یەكەمی جەنگ و ناكۆكییەكانن، بۆیە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكان لە ساڵی ٢٠٠٠ بڕیاری (١٣٢٥)ی دەركرد بەناوی (ژن و ئاشتی و ئاسایش)، كە تایبەتە بەو دەوڵەتانەی ناكۆكی و شەڕ و ململانێی سیاسی و چەكداری تێدایە، هۆشداری دەداتە وڵاتان تا ئافرەتان و منداڵان بپارێزرێن و، لەكاتی ئاوارەبوون و پەنابەرییان كاری لە پێشینەیان بۆ بكرێت لە دابینكردنی پێداویستییەكانیان، لە هەمان كاتدا بڕیارەكە جەخت لەوە دەكاتەوە كە دەبێت ژنان رەگەزی سەرەكی بن لە دروستكردنی ئاشتی. بە گشتی بڕیارەكە پێویستییەكی گرنگی ئێستای ئافرەتانە بۆ ئەو ناوچانەی كە تێیاندا شەڕو ناكۆكی و ململانێیەكان لەئاستێكی مەترسیداردایە، بەڵام عیبرەت لە پابەندبوونی وڵاتانە بەو بڕیارە، كە لە رووی كردارییەوە لە ئاستیكی زۆر نزمدا جێبەجێ دەكرێت.»
بە گوێرەی ئامارەكانی رێكخراوی یونسێف، بە هۆی شەڕەكانەوە 10ملیۆن منداڵ تووشی نەخۆشیی دەروونی و خەمۆكی هاتوون، كە بەشی هەرە زۆری ئەو منداڵانە لە وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامین، دەروونناسان و پسپۆڕانی بواری پەروەردەش جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە كە شەڕ كاریگەرییەكی ترسناكی لەسەر كەسێتیی منداڵ هەیە، بە جۆرێك كە ئەو ترسەی جەنگەكان بە هۆی دەنگی فڕۆكە و تەقە و تەقینەوەی تۆپ و مووشەك و ئاژیرەكانی ئاگاداركردنەوە بەرهەمی دێنن، لەناو منداڵاندا دەبنە هۆی تووشبوون بە فۆبیا و خەمۆكییەكی توند. هاوكات شەڕەكان قەیرانی شوناس لای منداڵ دروست دەكەن، بەو پێیەی ئەوان نازانن سەر بە كام لایەنی شەڕكەرن و خۆیان لێ ون دەبێت. بە گوێرەی راپۆرتێكی یونسێف، نزیكەی (500) هەزار منداڵی عێراق پێویستییان بە چارەسەری دەروونی هەیە، ئەویش لە ئاكامی ئەو ترس و شۆكەی شەڕ لە دەروون و بیرەوەرییاندا چاندوویەتی».
