دیارە، رۆلێ ئافرەتێ ب شێوەكێ گشتی دناڤ جڤاكیدا كاریگەریا خوە یا راستەوخۆ لسەر هەمی بوار و یەكەیێن وێ دكەت، لەوما ژی ب دانەر وئاڤاكەرا لبنا ئێكێ یا پێكهاتەیا جڤاكی دهێتە هژمارتن، چونكی ژ لایەكی ڤە پەروەردەكارا نەوەیێن داهاتی یە و ژلایەكێ دیتر ڤە بهێزترین چەكێ كارتێكرنێ ددەست دایە كو دشێت دمیانا وی چەكی دا فشارێ بێخیتە سەر هەر لایەنەكێ وێ بڤێت گهورینێ تێدا بكەت.
پێشكەفتنا ئافرەتێ پیڤەرە بۆ پێشكەفتنا جڤاكی، لەوماژی دامەزارندنا وەلاتان وەكو فورم و سیستەمەكێ تایبەتێ ب رێڤەبرنا دەستهەلات وكاروبارێن مللەتی بێ بەشداریكرنا ئافرەتێ سستەمەكێ لەنگە، وژبو دانا باوەریێ برۆلێ سەرەكی یێ ئافرەتا كورد دهەمی قوناغێن دیروكا ملەتی دا ئافرەتێ مل ب ملێ زەلامی بەشداریەكا بێ سنور كریە لەوما نوكە و پشتی راسپاردەكرنا سەروكێ هەرێمێ و بریاردان لسەر ئەنجامدانا ریفراندومێ هەمان ئەو بارێ ل چیا ئافرەتێ ب ملێ خوەڤە هەلگرتیە و بەشەك ژ هاندانا خەلكی بۆ بەشداریكرن دڤی پروژەی دا ب ستوهێ خوەڤە گرتیە، ئەڤجا ژبلی كو بەشداریكرنا وێ ب خوە د ریفراندومێ دا وەكو دەستكەفتەكێ وەفاداری یە بەرامبەر كەیسا كوردی وئەو خەباتا مللەتێ كورد كری دهەمان دەمدا پالدەرەكە بۆ هاتنە هەبوونا وێ دناڤ گورەپانا سیاسی و بەشداریكرن د سەنتەرێن دەنگدانێ و چێكرنا بریارێ دا. ئەڤە ددەمەكیدایە كو نوكە و دڤی سەردەمیدا و دزوربەیا وان وەلاتێن خودان حكومەت ودەستهەلات ئافرەت هاتیە پەراوێزخستن سەرەرای وێ چەندێ كو ئەڤ وەلاتە ئەڤە ب سەدان سالە خودانێن ئاخ و دەستهەلات و سەربەخوییا خونە.
بەشداریكرنا ئافرەتێ و رۆلێ وێ د هاندانا خێزان و دەوروبەرێن خۆ كو بەشداری بریاردان لسەر دەستنیشانكرنا چارەنڤێسی(ریفراندومی) پەیامەكە بو هەمی وان كەس و لایەنان ئەوێن هەولێن بن دەستكرن و شكاندنا وێ دكەن. دیسان بلندكرنا وی دەنگیی یە ئەوا زەلام سالاریێ بێدەنگ كری كو د وێ گازیێ دا دیاربكەت كو دەم هات دا رۆلێ وێ بهێت ئەكتیف كرن و بەشداریكا كارا دهەر پروسەیەكا سیاسی و یاسای و چێكرنا بریارێ دا بكەت.
ژبو پتر ئافرەت بشێت خوە دناڤ سەنتەرێن بریارێ دا ببینیت و بكاریت ب شێوەكێ فول كاریكەر كارتێكرنێ لسەر گهورینا ئاراستێن سیاسی و هزر و ئایدیۆلۆژیاتێن تاكێن جڤاكی و گهورینا بریارێن تاكەكەسی بكەت پێدڤیە ڤان خالان بەرچاڤ وەربگریت:
1- بلندكرنا ئاستێ خاندن و روشنبیریێ، كو هەر چەند گرنگیێ ب خاندنێ و فێركرنێ وبلندبوونا ئاستێ خاندنێ بدەت ب وێ رادێ دێ شێت كارتێكرنێ ل وی جه و دەڤەرێ كەت یا لێ دژیت. هەژی ئاماژەكرنێ یە كو ل هەرێما كوردستاندنێ بیاڤێ خاندنێ ووەرگرتنا باوەرنامێن بلند و بەشداریكرنا ئافرەتێ دسەكتەرێن پەروەردە وخاندنا بلند دا پێنگاڤەكا مەزن ب خۆڤە گرتیە و پتر رێك هاتینە خوشكرن بو هندێ كو ئافرەتا كورد قەرەبوویا وان هەمی نەخوشیا بكەت یا ل چەل وچیا و ب ملێ زەلامی ڤە دیتی، كو ئەگەر د وەختەكیدا كارێ ئافرەتێ دقادا خەباتێ دا تەنها چێكرنا خارنێ بویە بو پێشمەرگەی و پەروەردەكرنا زاروكان بایە، ئەڤرۆ ژبلی وان ئەركا وەكو ماموستا ل زانكو ودەزگەهێن پەروەردەی ماموستا وفەرمانبەر و دادوەر ونوژداروئەندازیاروفەرماندەیە ل بەروكێن شەری...هتد، ئەڤ چەندە ژی دزڤریتە وان رێخوشكرنێن دەستهەلاتێن سیاسی ژلایەكی ڤە ودەزگەهێن حكومی و تەشریعی ئەوێن حكومەتا هەرێمێ بۆ ئافرەتێ و خزمەتكرنا وێ و گرنگیدان ب رۆلێ وێ و زانینا وێ ڕادا كاریگەریێ ئەوا ئافرەت دكەت رەخساندینە.
2- بهادان ب رولێ ئافرەتێ ژ لایێ جڤاكی وئابووری، كو ئێك ژ وان ئاستەنگێن لاوازیا رۆلێ ئافرەتێ دناڤ زوربەیا جڤاكێن روژهەلاتدا كێمكرنا بهایێ وێ یە دناڤ جڤاكی دا. و ئەڤە ژی ئێك ژوان ئاستەنگایە كو دهەمان دەمدا رێكێ بەرامبەر پێشكەفتنا وێ دگریت و ناهێلیت ئەو رۆلێ كاریگەر لسەر گهورینا ئاراستێن جڤاكی و ئابووری بگیرێت. بەلێ بشتی 2003 گهورینا هزری ل هەرێما كوردستانێ ب شێوەكێ گشتی بو پتر گرنگی دان ب رۆلێ ئافرەتێ وگرنگییا وێ دناڤ جڤاكی دا هاتیە هەبوونێ و ئەڤەژی ڤەدزڤریتە هەبوونا وێ باوەریێ ئەوا ئێكەم جار لایەنێن سیاسی یێن هەمی پارتا ل كوردستانێ ب شیان و پێگەهاندنا ئافرەتێ دای، كو ئەڤرو بەشداریێ دهەمی بوارێن سیاسی ویاسایی و لایەنێن جێبەجێكار دا رۆلێ خوە ببینیت و شیایە شوین تبلێن خوە لسەر هەر جه و شینوارەكی بهێلیت. ب ڤی شێوەی ووێ باوەریا لایەنێن سیاسی وحكومی گەهشتینە وێ قەناعەتێ كو ئافرەت دشێت كارتێكرنێ لسەرهشیاركرنا جڤاكی ب هەمی تەخێن خۆڤە بكەت كو بەشداریێ دهەر بریارەكا دبەژەوەندا گشتی و مللەتیدا بیت بكەت.
3- پێگەهاندنا ئافرەتێ لسەر روشەنبیریا یاسایی ولایەنێ جێبەجێكار،تا ڕادەكێ گهورینێن داب ونەریتێن جڤاكی هاتینە كێمكرن و دەستهەلاتا یاسادانانێ دگەل دەستهەلاتا جێبەجێكار شیاینە ب هەماهەنگی هندەك یاسا دابرێژن كو دبەرژەوەندیا ئافرەتێدا بیت ومافێ وێ تێدا بهێتە پاراستن. هەژی ئاماژێ یە كو ئافرەت ل هەرێما كوردستانێ بەشداریكا راستەوخو و ب رێژەكا تایبەتا یاسایی بەشداریێ د چێكرنا یاسا و بریارادا دكەت، ئانكو بەشداریا راستەوخو یا ئافرەتێ ددانانا ڤان یاسایادا دمیانا بەشداریا وێ دپەرلەمانێ كوردستانێ وحكومەتا هەرێمێ دا بهەمی دام و دەزگەهێن خوڤە –بەلێ تاكو نوكە ئەڤ رێژا ئافرەتا ل دەزگەه و جهێن دبن وەزارەتا دا بەرەف خارێ ب رێژا یاسایی نەهاتیە دانان و ئەڤە ژی زیانە ب پێگەهێ ئافرەتێ و هەبوونا وێ- رێژا 30% دهێتن وەلاتێن كو بسەدان سالە دەولەت- ئافرەتێ ل گەلەك وەلاتێن نێزیكی هەرێمێ مافێ دەنگدانێ نیە دهەلبژارتنادا نە كو خوە بەربژێربكەت.
دزوربەیا جاراندا ئافرەت شیایە ب مافێ خوە دەنگان ب دەستڤەبینیت دور ژ كوتایێ، ئەڤ چەندە ژی ژ ئەنجامێ وێ دیموكراسیەتێ و پێگەهاندنێ یە ئەوا بۆ ئافرەتێ پەیدابووی و ئەو شیانێن وێ هەین دپەروەردەكرنا وی نەوەی دا ئەوا باوەری ب شیانێن وێ هەین. ئەڤجا قەرەبوكرنا ئافرەتێ بو حكومەتێ و لایەنێن خوە یێن سیاسی دێ دمیانا بەشداریكرنێ بیت د ریفراندومێ دا و هاندانا خەلكی و گەنجا و هەمی تەخێن جڤاكی كو بەشداریێ دڤێ پروسا چارەنوسازدا بكەن و ئەڤەژی ئەركەكێ نشتیمانی و نەتەوەی یە.
كەواتە ئەو ئافرەتا نیڤا جڤاكی پێكدئینیت و نیڤا دی پەروەردەكرنا وی زەلامێ قارەمان دبەروكێن شەراندا، ئەوا پەروەردە و پێگهاندنا ڤان سیاسەتمەدار و سەركردا دگەهینیت ڤی ئاستێ ئەوێ هەر ئێك ل جهێ خوە فەرمانێن خوە دسەپینن هەمی ل ژێریی رێنما و یاسایێن تایبەتێن ڤان ئافرەت و دایكا هاتینە فێركرن، لەوما ژی ئەڤرو هەر ئەو ئافرەتا ئەڤ سەركردێن سیاسی ئیناینە سەردونیاییێ و كرینە سەركردە دهەمان دەمدا دشێت ئاراستێن وان یێن هزری ونەتەوەی ژی بەرەف وەفاداریی بۆ پاراستنا بەرژەوەندا گشتی یا مللەتی ببەت. ئانكو دەستهەلاتا كوردی دشیت ئەڤرو ئالایێ پروپاكندا ریفراندومێ و گهورینا ئاراستێن جڤاكی كو بەشداریەكا سەرتاسەری د ڤی پرۆسیسێ دابكەن بكەتە ددەستێ ئافرەتا خودان شیان كو پێگەهێ خوە یێ جڤاكی، وسیاسی، و روشنبیری، وئەكادیمی هەبیت، جونكی چ گومان نینە كو ئەو بیروباوەرێن وێ وشیانێن وێ یێن زمانی و وژدانێ دێ كارتێكرنا خوە هەبیت.

* ئەنداما پەرلەمانێ كوردستانێ/ فراكسیونا زەرد