بەشێكی زۆر لەڕۆژنامەو گۆڤارەكان یەك یان چەند لاپەڕەیەك تایبەت دەكەن بۆ پرسی ئافرەتان، كە لە لاپەڕەكانی دیكە جیای دەكاتەوە، بەڵام رایەك هەیە ئەوە بە كارێكی نەرێنی لەنەریتی رۆژنامەگەری دەزانێت، خاوەنەكانی ئەو بۆچوونە خوازیارن هیچ گۆڤارو ڕۆژنامەیەك تایبەت بە ڕەگەزێك نەبێت و ڕاگەیاندنەكان بە دەنگ و ڕەنگ و چاپەمەنییەكانەوە ڕەنگدانەوەی هەر دوو ڕەگەز بن، بۆ ئەوەی لە ئاریشەكانی یەكتر تێبگەن. ڕای پێچەوانەش هەیەو ئەو تایبەتمەندكردنە بە كارێكی ئاسایی دەزانن.
گوڵان: كۆمەڵایەتی

بوونی لاپەڕەیەكی تایبەت بەئافرەتان، یان رۆژنامە و گۆڤاری تایبەت بە ئافرەت یەكێكە لەو نەریتە رۆژنامەوانییەی كەلە زۆربەی وڵاتاندا هەیە، بەڵام هەندێك لە چالاكانی بواری جێندەر و یەكسانیخوازان ئەوە بە جیاكاری دەزانن و جەخت لەوە دەكەنەوە كە كاری لەو جۆرە بۆ هۆشیاری و بەرزكردنەوەی ئاستی رۆشنبیری پیاو بەرامبەر بە مافەكانی ئافرەت كاریگەرییەكی ئەوتۆی نییە.
كەلتوور و نەریتی كۆمەڵایەتی هۆكاری جیاكارییەكانن
سەنار محەممەد وەك كۆمەڵناسێك هێما بۆ ئەوە دەكات كە كەلتوور و نەریتی كۆمەڵایەتی هۆكارێكی سەرەكین بۆ ئەوەی لە گۆڤار و رۆژنامەكاندا ئەو جیاكارییە بكرێت. سەنار دەڵێت «جیاكاری ڕەگەزی لەكۆمەڵگەدا بۆتە دیاردەیەكی زەق و هەموو جۆمگەكانی گرتۆتەوەو ڕاگەیاندنیش لەو جیاكارییە بێبەش نییە، ئەمە درێژكراوەی ئەو كەلتوور و پەروەردە سەقەتەی خێزانەكانی كوردستانە كە هەر لە منداڵییەوە نەوەكان بە شێوەی جیاكاری ڕەگەزی پەروەردە دەكەن و دیوارێكی پۆڵایین لە نێوان نێر و مێیەكان درووست دەكەن. ئەو كۆمەڵناسە گوتیشی «من پێشتریش گوتوومە هەرگیز لەگەل ئەوەدا نیم ژنان رۆژنامە یا گۆڤاری تایبەت بە خۆیان هەبێت، بەڵكو دەبێت ئافرەت هەمیشە شان بە شانی پیاوان لە هەموو كایەكانی كۆمەڵگە لە مەیدانی خەبات بن».
بەپێچەوانەوەی سەنار، بەشێك لە ڕۆژنامەنووسان و ڕاگەیاندنكاران پێیانوایە بوونی لاپەڕەیەكی تایبەت بە ئافرەتان شتێكی ئاساییە. ئەوەتا رۆژنامەنووس و ڕاگەیاندنكار شیفا گەردی، دەڵێت «بوونی لاپەڕەی تایبەت بەئافرەت نابێتە هۆی جیاكردنەوەی رەگەزی، چونكە كۆمەڵێك پرسی تایبەت بە ژن هەیە، یان كۆمەڵێك بوار هەیە كە ڕەنگە تەنها ژن بیانخوێنێتەوە، وەكو بواری جوانكاری، ناوماڵ، مۆدەی جلوبەرگ، خواردن و كۆمەڵێك بواری دیكە».
لە زۆر وڵاتی دنیا گۆڤار و ڕۆژنامەی تایبەت بە ئافرەت هەیە
شیفا جەخت لەوەش دەكاتەوە كە لە زۆر وڵاتی دیكە گۆڤار و ڕۆژنامەی تایبەت بەو پرسانە هەن، كە بۆ ئافرەتان دەردەچن و رەواجێكی زۆریشیان هەیە، بەڵام لەناو ڕۆژنامەیەك كە ڕۆژنامەیەكی سیاسی، یان كۆمەڵایەتی و هونەرییە، یان تێكەڵاوە، لاپەڕەیەكی تایبەت بە ژن تەرخان دەكەن، ڕەنگە نەتوانن لەلاپەڕەیەكدا بە گوێرەی پێویست مافی ئەو پرسە بدەن، بەلام لایەنە باشەكانی ئەو جۆرە گۆڤارو رۆژنامانە ئەوەیە كە رەنگە پیاوەكانیش چاو لەو لاپەڕانە بكەن و ئاگاداری رەوشی ژنان بن».
رۆژنامەنووسی شاری دهۆك هەلز عەلی سەلیم، بەپێچەوانەی شیفا بیر دەكاتەوەو سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «ئافرەت وپیاو هەردووكیان مرۆڤن و وەك یەك دەتوانن برەو بەتواناكانیان بدەن، لەبەر ئەوە بەڕای من بوونی لاپەڕەیەكی تایبەت بەئافرەتان لەڕۆژنامەو گۆڤارەكان زۆر پێویست نییە، چونكە لاپەڕەی كۆمەڵایەتی لە رۆژنامە و گۆڤاكاندا هەیە و باسی كێشەكانی هەردوو ڕەگەز دەكات و ئەوەش زیاتر دەتوانێت خزمەت بەدۆزی ئافرەت بكات، بەڵام پێویستە ئافرەت و پیاو بیخوێننەوە و پێكەوە سوودی لێوەر بگرن».
پێویستە بە عەقڵێكی یەكسانیخوازەوە مامەڵە لەگەڵ رۆژنامەگەری بكەین
میدیا شێخ جەمال چالاكوانی بواری مافی ئافرەتان لە ئەمریكا، هێما بۆ ئەوە دەكات كە هەر دوو ڕەگەز دەبێت شانبەشانی یەكتر لە هەموو بوارەكانی ژیان چالاك بن و سەبارت بە جیاكاری و تایبەتمەندكردنی گۆڤار و رۆژنامەكان بۆ ڕەگەزێك، بەمجۆرە ڕای خۆی دەردەبڕێت. «ڕۆژنامەی ژنان، ئەدەبی ژنان، لاپەڕەی ژنان، جۆرێكی دیكەن لە جیاكاری لە نێوان ژن و پیاودا. یەكسانی بە تێكەڵكردن و ئاوێتەبوون و كارلێكردنی هەردوو رەگەز دێتەدێ و بێ ئەوە هەر بانگەوازێك بۆ یەكسانی تەنیا بانگەشەیەكە و هیچی لێناكەوێتەوە. ئێمە پێویستمان بەوە هەیە لە هەر كوێ دەستمان گەیشتبێ كار بۆ مەسەلەی یەكسانی بكەین، نەك ئەوەی وەك بەشێك لە ئەتەكێت لاپەڕەی رۆژنامەیەك یان گۆڤارێك تەرخان بكەین بۆ ژنان، ئەمە مانای ئەوە بەدەستەوە ئەدات كە لاپەڕەكانی تر هەمووی بۆ پیاوانە. ئێمە پێویستە بە عەقڵێكی یەكسانیخوازییەوە مامەڵە لەگەڵ رۆژنامەگەری بكەین، بۆ نموونە نەهێڵین دیدی باوكسالاری بەسەر رۆژنامەوانی ئێمەدا زاڵ بێت، بە مانایەكی تر پێویستە دیدی یەكسانی بكەینە پێوەر نەك شتی تر، بە من چی لاپەڕەیەك لە ڕۆژنامەیەك هەبێت بۆ ژنان، بەڵام پیاوێكی بەڕێوەبەری هەمان ڕۆژنامە ئیستغلالی جەستەیی و سێكسی كارمەندە ژنەكەی بكات. ئێمە پێویستمان بە دیدێكی نوێ هەیە كە دژی باوك سالاری بێ.
كۆمەڵگە پێویستی بەوە هەیە كەتاكی ڕۆشنبیر دروست بكات
چرۆ كەمال وەك توێژەرێكی كۆمەڵایەتی، ڕایوایە «كێشەكە لەوەدا نییە كە لاپەڕەی تایبەت بە ئافرەت لە گۆڤار و ڕۆژنامەكان هەبێت، یان نەبێت، بەڵكو ئەوە گرنگە كە چاپەمەنییەكان بخوێندرێنەو و ناوەرۆكیان باش و دەوڵەمەند و باش بێت و خزمەت بە هەردوو ڕەگەز بكات، بۆ ئەوەی لە ژیانی ڕۆژانەیاندا سوودی لێ وەربگرن»، گوتیشی «كۆمەڵگە پێویستی بەوە هەیە كە تاكی ڕۆشنبیر دروست بكات، تاكێك كە بڕوای بە جیاكاری نەبێت و وەك مرۆڤ لە هەردوو ڕەگەز بڕوانێت». چرۆ پێیوایە نەریتی كۆمەڵایەتی وایكردووە، خودی ئافرەتانیش نەتوانن كار بۆ نەهێشتنی جیاكاری ڕەگەزی بكەن.
ئافرەتان خۆیان سنووریان بۆ خۆیان داناوە
چرۆ جەخت لەوەش دەكاتەوە كە «بوونی گۆڤار، یان رۆژنامە و ڵاپەڕەی تایبەت بە ئافرەت پێویست نییە، چونكە جیاكردنەوەی هەردوو ڕەگەز لە هەر جۆرە ڕاگەیاندنێك سوود بۆ دۆزی ئافرەتان نابێت»، گوتیشی «ئافرەتان توانیویانە وەك چینێكی گرینگ رۆڵێكی بەرچاو لە گۆڤار و ڕۆژنامەكاندا بگێڕن، بۆیە نابێت رێگە بە هیچ جیا كارییەك بدەن، بەداخەوە ئەگەر سەیر بكەین دەبینین ئەمڕۆ بەشێكی زۆر لە رۆژنامەنووسەكانی ئافرەت زیاتر خۆیان لەدوو لاپەڕەدا كۆكردۆتەوە، ئەویش لاپەرەی كۆمەڵایەتی، یان لاپەڕەی ئافرەتان و هونەرییە، كەمترین ئافرەت دەبینین كار لە لاپەڕەكانی سیاسیدا بكەن، ئەمەش ئاوێنەیەكی زۆر ڕوونە بۆ هەموومان كە ئافرەتان خۆیان سنووریان بۆ خۆیان داناوە».