كاتی خۆی ماڵپەڕی گوڵان (www.gulan-media.com) ڕاپرسییەكی ئەنجام دا و تێیدا ئەم پرسیارە خرایەڕوو: ئایا دیاردەی توندوتیژی بەرامبەر بە ئافرەتان لەناو دامودەزگە حكوومییەكان زیاترە، یان لە ناو حزبییەكان؟ لە ئەنجامدا لە كۆی هەزار بەشداربوو لە سەرجەم چین و توێژەكان، لە وەڵامی ئەو ئەو ڕاپرسییە 71% حزبییەكان و 05% حكوومییەكان و 24%یش هەردووكیان دەستنیشان كردبوو. یەكێك لەو ئافرەتانە كە رایوایە لە ناو دامودەزگە حكوومی و حزبییەكانیش ئافرەت رووبەڕووی توندوتیژی و ئیستیغلال كردن دەبێتەوە، بەسەرهاتی خۆی بۆ گۆڤاری گوڵان دەگێڕێتەوە.

« ئافرەت چ لە ناو خێزان و چ لە شوێنی كارەكەی، ئیتر دەزگایەكی حكوومی بێت، یان حزبی، یان كەرتی تایبەت، زۆر جار رووبەڕووی توندوتیژی دەبێتەوە. چونكە توندوتیژی لە كۆمەڵگەی ئێمەدا رەگی داكوتیوە و چووەتە ناو شادەماری هەموو تاكێكەوە، بۆیە خێزان و حزب و حكومەت و كۆمەڵگەشی گرتۆتەوە».
ئەوە دەستپێكی قسەكانی سروەی تەمەن 29 ساڵ بوو. ئەو بە نیگەرانییەكی زۆرەوە بەمجۆرە باسی چەند ساڵی رابردووی ژیانی خۆی دەكات: «ماوەی چوار ساڵە وازم لە كارەكەم هێناوە و ئێستا وەك كچی ماڵەوە بێ ئیشم و هیچ داهاتێكم نییە. پێشتر جگە لەوەی لە كۆمپانیایەك فەرمانبەر بووم، چالاكی حزبیشم هەبوو، بەڵام ئەوەندە بێزار بووم لە جۆری مامەڵەی پیاوانی پلەدار لەگەڵ ئافرەتانی بەردەستیان، وازم لە هەمووی هێنا. بەڕێوەبەری كۆمپانیاكە پیاوێكی چاوچنۆك بوو. ژمارە مۆبایلەكەمی هەبوو، بەردەوام داوای دەكرد چات بكەین. بەڵام من ئیهمالم دەكرد، چەندین جار هەڕەشەی دەركردنی لێكردم، هەر دەیگوت: من سومعەی خۆم دەپارێزم و تەنیا تۆم خۆش دەوێ، ئەوەش تاوان نییە، تەنیا قسەم لەگەڵ بكە و مەجالم بدە زوو زوو بتبینم. بەڵام من هەر پشتگوێم دەخست. تا وای لێهات، هەفتانە كە سێ رۆژ دەوامم دەكرد، كردی بە شەش رۆژ، منیش مووچەكەم هەر بەشی هاتوچووەكەی دەكرد، بۆیە داوای وازهێنانم لە وەزیفەكەم پێشكەش كرد و بە تەواوی وازم لە دەوامكردن هێنا. بەداخەوە لە كۆمەڵگەی ئێمە لە هەموو حاڵەتەكاندا هەر ئافرەت بە تاوانباری یەكەم دادەنرێت، تەنانەت ئەگەر زوڵمیشی لێكرابێت، ئەمەش تێڕوانینێكی هەڵەیە و پێویستە راست و هەڵە و زاڵم و زوڵم لێكراو لە یەكتر جیا بكرێتەوە».
سروە لە درێژەی قسەكانیدا جەختی لەوە كردەوە كە «زۆربەی ئافرەتان ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبنەوە، جا ئافرەتی فەرمانبەر بن، یان كادیری حزبی بن، یان ئافرەتی ماڵ بن، بەڵام ئەگەر ئافرەت پلەیەكی سیاسی، یان ئیداری هەبێت، كەس ناتوانێت ئیستغلالی بكات، یان بە توندوتیژی مامەڵەی لەگەڵ بكات. تەنانەت ئەگەر كچ، یان ژنی بەرپرسێكی حزبی، یان ئیداری بێت، ئەوا مافی پارێزراوە و كەس ناتوانێت توندوتیژی بەرامبەر ئەنجام بدات، بەڵام ئەگەر ئافرەتێك فەرمانبەرێكی ئاسایی بێت و هیچ پشت و پەنایەكی نەبێت، چ لە حزب بێت، یان حكومەت، یان دەزگایەكی راگەیاندن، یان كۆمپانیەكی كەرتی تایبەت، ئەگەری بەكارهێنانی توندوتیژی بەرامبەری زیاترە، نەك لەبەر ئەوەی ئافرەتە، بەڵكوو لەبەر ئەوەی هێزێكی نییە بەرگری لەخۆی بكات و هیچ شتێكی نییە بتوانێت خۆی پێ بپارێزێت». گوتیشی: «یاسایەك نییە بەرگری لە مرۆڤە بێدەسەڵاتەكان بكات، یاسا تەنیا بەرگری لەمرۆڤە باڵادەست و خاوەن تواناكان دەكات، واتا گرفتەكە نەبوونی یاسایەكی تۆكمە و بەرقەرارنەبوونی یاسایەكی چەسپێندراوە لەنێو كۆمەڵگەدا، بۆیە بەداخەوە توندوتیژی لای ئێمە بۆتە عورفێك كە هەموو تاكەكان دەگرێتەوە».
سروە ئەو كەسانەی كە توندوتیژی بەرامبەر بە ئافرەت بەكاردەهێنن و ئیستغلالیان دەكەن، بە كەسانی «خاوەن كەسایەتی لاواز و دەروون نەخۆش» هەژمار كرد و گوتی: «ئەو پیاوانەی ناتوانن سەیری كارامەیی و تواناكانی ئافرەت بكەن و تەنیا لە رووی سێكسەوە تەماشای دەكەن، كەسانی خاوەن كەسایەتی لاواز و دەروون نەخۆشن كە پێویستە بە توندی سزا بدرێن». گوتیشی: «زۆر بەداخەوە زۆربەی ئافرەتانی كۆمەڵگەی ئێمە پێیانوایە ئەگەر ڕووبەڕووی توندوتیژی ببنەوە و باسی بكەن، ئەوا خۆیان ریسوا دەكەن، لەبەر ئەوە هەمیشە شتەكانیان بە شاراوەیی دەمێنێتەوە، بەڵام لە راستیدا وا نییە، بەپێچەوانەوە هەر ئافرەتێك ئیستغلالكردنی خۆی لەلایەن هەر كەسێكەوە قبووڵ بكات، یان بچێتە ژێر باری هەڕەشە و توندوتیژی، ئەوكات تەنیا شەرمەزاری و ریسوایی بۆ دەمێنێتەوە».
نارین عەبدولقادر چالاكوانی بواری مافی ئافرەتان و بەرپرسی ئەنجومەنی پارێزگای هەولێری یەكێتی ئافرەتانی كوردستان، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «هەموو هەڵسوكەوتێك كە جیاكاری ڕەگەزی و هەڕەشەلێكردن و سووكایەتی پێكردنی پێوە دیاربێت، توندوتیژییە، جا ئەگەر ئەو توندوتیژییە جەستەیی، دەروونی، یان كۆمەڵایەتی بێت، هەروەها چ لە ناو خێزان و چ لەناو حزب و دامودەزگەی حكوومی بكرێت، پێویستە ڕووبەڕووی سزا ببێتەوە».
بە بڕوای نارین بەكارهێنانی توندوتیژی بەرامبەر بە ئافرەتان لەناو دەزگا حزبییەكاندا زۆر كەمە، چونكە «زۆربەی حزبەكان رێگەخۆشكەرن بۆ كاركردنی ئافرەت و هەوڵی پێگەیاندنیان دەدەن»، گوتیشی: «بێگومان ئافرەتان لەناو كەرتی تایبەتدا رووبەڕووی زۆرترین رێژەی توندوتیژی دەبنەوە، چونكە هیچ جۆرە ماف و دەستەبەرێكی كۆمەڵایەتییان نییە، هەرەوەها لە كەرتی گشتی واتا فەرمانگە حكوومییەكان ئافرەتان بە بەراود بەكەرتی تایبەت كەمتر ڕووبەرووی توندوتیژی دەبنەوە، ئەوەشمان لەیاد نەچێت، لە ناو حكومەتیش توندوتیژی بەرامبەر بە ئافرەتان هەیە، چونكە توندوتیژی هەر تەحەروشپێكردن نییە، بەڵكوو هەراسانكردن و ڕێگەلێگرتن و بێبەشكردن لە مافەكان، ئەوانە هەمووی توندوتیژین، لە كەرتی گشتیش ئافرەتان ئەو كێشەیەیان هەیە، وەك ڕێگەگرتن لەپێشكەوتنیان و بێبەشكردن لە مافەكانیان، بەڵام من خۆم وەك ئافرەتێك ماوەیەكی زۆر دوورودرێژە لەناو دەزگە حزبییەكاندا كاردەكەم، هەست بەوە دەكەم كە ئافرەت لە ناو حزب ڕووبەڕووی توندوتیژی نابێتەوە، بەڵكوو هاوكاری دەكرێت و هانی دەدرێت، دیارترین نموونەش سیستەمی كۆتایە كە لە ناو كۆنفڕانسەكانی حزبدا بۆ پێشكەوتنی ئافرەتان پەیڕەو كراوە».