لەكۆی 7000 ئەندامی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان، 997 ئەندام ئافرەتن، بەڵام رێژەی سەرنووسەر و خاوەن ئیمتیازی ئافرەت 1% یش نییە. ژمارەیەك لە ڕۆشنبیرانیش جەخت لەوە دەكەنەوە كە سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستانیش وەك تێكڕای كایەكانی دیكەی كۆمەڵگە دەسەڵاتی ئافرەتی سنوورداركردووەو پۆستە باڵاكان بۆ پیاوان قۆرخ كراون.
هەنگاوەكانی گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی سستن
«بەوپێیەی كە ڕێژەی ئافرەتی كورد لەئاستی بڕیارداندا زۆر كەمە، لە وەرگرتنی پۆستەكاندا رووبەڕووی كۆمەڵێ گرفت دەبێتەوە.
بەهار عەلی رۆژنامەنووس و چالاكی بواری مافەكانی ئافرەت، وایگوت، ئەو چالاكوانە هێما بۆ ئەوەش دەكات كە هەنگاوەكانی گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی لە هەنگاوەكانی پێشكەوتنی تەكنەلۆژیا و نۆژەنكردنەوە و بیناكردن لاوازترو سستترە، جگە لەوەی لە بواری سیاسیشدا ئافرەتان پەراوێزخراون و رێژەی بەشداری ئافرەت لە ناوەندەكانی بڕیاری سیاسیدا زۆر كەمەو لەئاستی پێویستی كۆمەڵگەدا نییە، ئەوەش ئەوە ناگەیەنێ كە ئافرەت توانای وەرگرتنی بەرپرسیارێتی نییە، بەڵكو نەریت و عورفە كۆمەڵایەتییەكان زاڵە بەسەر سەركەوتنی ئافرەتدا»، وتیشی «بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو بەربەستانەی كە هەیە، پێویستیمان بە كاتی زیاترو هەوڵ و تێكۆشان و خەباتی زیاتر هەیە، چونكە تاوەكو ئێستاش تێكۆشانی رێكخراوەكانی ئافرەتان بەربڵاوە.
رۆژنامەنووسانی ئافرەتی بەتوانا، غەدریان لێكراوە
گەرچی ئافرەتانی بە ئەزموون و كارامەو بەتوانا لە بواری ڕاگەیاندن كەم نین، لە هەرێمی كوردستانیش 997 ئەندامی سەندیكای رۆژنامەنووسانن ئافرەتن، بەڵام زۆر جار باسی ئەوە دەكرێ كە ئەو ئافرەتانەی لە بواری راگەیاندن بەرپرسیاریەتی باڵایان هەیە، بە هۆی ئەوەیە كە «باوك یان هاوسەریان بەرپرس و كەسایەتی كاربەدەستن» ئەوەتا ئالان محەمەد وەك ڕۆژنامەنووسێك دەڵێت «گەرچی غەدر كراوە لە رۆژنامەنووسانی بە توانای ئافرەت كە ژمارەیان زۆرە، بەڵام ئەو ژمارە كەمەش كە ئێستا پۆستی سەرنووسەرییان وەرگرتووە، لەسەر تواناو كارامەیی خۆیان نییەو تەنیا بە هۆی ئەوەیە كە كەسی نزیكی بەرپرسێكن»
ئافرەتی بەڕێوەبەر چەندان مقۆمقۆی لەسەر دەكرێ
سۆنیا سدیق سەرنووسەری گۆڤاری تاوی كۆمەڵایەتی، لە دەستپێكی قسەكانیدا هێما بۆ ئەوە دەكات كە نەك لە بواری رۆژنامەگەری، بەڵكو لە تێكڕای بوارەكانی دیكەو لە هەموو وەزارەتەكان ئافرەتی زۆر بەتوانا هەن، بەڵام سوودیان لێوەر نەگرتوون. وتیشی «هۆكاری پەراوێزخستنی ئافرەت زۆرن، بەڵام هۆكارە كۆمەڵایەتییەكان زیاترن و تائێستاش هزری عەشایەری بەسەر كۆمەڵگەكەماندا زاڵە، تاوەكو ئافرەتێك دەكرێتە بەڕێوەبەر چەندان مقۆمقۆ و گفتوگۆی بەرفراوانی لەسەر دەكرێ، كەچی رۆژانە بە دەیان و سەدان پیاوی بێ توانا دەكرێن بە بەڕێوەبەری گشتی، بەداخەوە هەمیشە ئافرەت پاشكۆی پیاو بووە، تەنانەت لە دامودەزگە و فەرمانگەكانیش، وێڕای ئەوەی كە ئافرەت هاوكاری ناكرێت و پشتگیری پێشكەش ناكرێت، تواناكانیشی بە هەند وەرناگیرێت، تەنانەت لە ناوەندەكانی بڕیاردانیشدا ئافرەت بۆچوونی وەرنەگیراوە، پێموایە هەموو ئەو هۆكارانە بۆ بوونی كۆمەڵگەی باڵادەستی پیاو دەگەڕێتەوە، پیاوی ئێمە ئەوەی قبووڵ نییە كە مونافسەكەی ئافرەت بێت، بەڵكو هەمیشە حەز دەكات مونافەسەوكێبڕكێ لەگەڵ پیاو بكات، هەربۆیە ئافرەتی زۆر بە توانامان هەیەو دەرفەتی پێنادرێت تواناكانی بخاتەڕوو، جگە لەوەی كە فكری حزب زاڵە بەسەر دامودەزگەكانی راگەیاندن، ئەگەر رۆژنامە و گۆڤارێكیش سەربەخۆ بن».
میدیا بەدەست كۆمەڵێك قەیران و كێشەوە دەناڵێنێ
هاوژین عومەر، كە خاوەنی بڕوانامەی ماستەرە لە ئەدەب و رۆژنامەگەری، سەبارەت بە هەمان پرس رایوایە «میدیای كوردی لەبەر ئەوەی هەر لەسەرەتاوە بەشێوەیەكی ئەماتۆرییانەی ناپیشەگەر لەدایك بووە، بۆیە بەدەست كۆمەڵێك قەیران و كێشەوە دەناڵێنێ، بەشێكی زۆری ئەو كێشانەی كێشەی بوونیەوین، زۆر بەڕوونی لە مەسەلەكانی تێگەیشتن لە كاری رۆژنامەنووس لە كۆمەڵگە، پەیڕەوكردنی بنەما ئیتیكییەكانی پیشەی ڕاگەیاندن، ئەدای دەزگا رۆژنامەنووسییەكان بەرامبەر بە پرسە جیاجیاكانی كۆمەڵگە دەبیندرێت، هەر بۆیە بەشێك لە فاكتەرەكانی كەمی ژمارەی خاوەن ئیمتیازو سەرنووسەرانی ئافرەت بۆ ئەو كێشانە دەگەڕێتەوە، لە هەمان كاتدا فاكتەرە كۆمەڵایەتییەكان، بەتایبەت رێگریكردن لە ژنان لە مومارەسەكردنی كاری ئیعلامی و نەزڕەی نادروستی كۆمەڵگە بەرامبەر ئەو ژنانەی لەو بوارە كاردەكەن هۆكاری بنەڕەتی ئەو حاڵەتەن». وتیشی «زۆرینەی كۆمەڵگەیەك كە لای ئاسایی نەبێ ژنانی وەك هەر قوتابیەك زانستییانە لە بەشە جیاجیاكانی رۆژنامەگەری لە پەیمانگە و كۆلیژەكان رۆژنامەگەری بخوێنێ، حەتمەن ڕێگری دەكات لە پراكتیزەكردنی ئەم پیشەیە لەلایەن مێینەكانی.لەڕووی چەندایەتی و ژمارەوە رێژەی ئافرەتانی میدیاكار بە بەراورد لەگەڵ پیاوان رێژەیەكی نابەرامبەرە، دەكرێ بڵێم رێژەكە هێندە لێكدوورە جێگەی بەراوردكردن نییە، بۆیە لەم سۆنگەیەوە ئاساییە كە رێژەی بەرپرسیارییەتیشیان لە دەزگا رۆژنامەوانییەكان كەم بێ».
هاوژین هۆكارێكی دیكەی ئەو حاڵەتەی بۆ شێوەی بیركردنەوەی دەزگا رۆژنامەوانییەكان بەتایبەتی بەڕێوەبەر و بەرپرسی ئەو دەزگایانە گەڕاندەوە كە «ئافرەت وەك دیكۆر و جوانكاری دەزگاكانیان بەكاردەخەن، بێئەوەی رێگە بدەن پشكداری جەوهەرییان لە بەڕێوەبردنی ئەو دەزگایانە هەبێ، یان تەیار و ئامادەیان بكەن تا لە داهاتوودا رۆڵی كەسی یەكەم لە دەزگاكان بگێڕن، لەهەمان كاتدا دەبێ ئەوەش بڵێین كە بەشێكیش لە فاكتەرەكانی ئەم حاڵەتە بۆ خودی ئافرەتانیش دەگەڕێتەوە .
سەبارەت بەوەیش كە بۆچی تەنیا ژنی بەرپرسان دەبنە خاوەن ئیمتیازو سەرنووسەر، وتی «بێگومان ئەم مەسەلەیە لە تواناو لێهاتوویی دوورە بەڵكو گرێدراوی ئەو پاشەگەردانیەیە كە بەهۆی هەندێك لە بەرپرسانەوە بواری رۆژنامەوانی و سەرجەم بوارەكانی دیكەی ژیان لە كوردستان تووشی بووە، بەبڕوای من گەر سەرنووسەری هێندەی ئەندام پەرلەمانیەتی چەور بوایە ئەوا لەپێناو مێینەكانی خۆیان سیستەمی(كۆتا)یان لەو بوارەش بە عورف و قەرار دەكرد».
زۆربەی سەرنووسەرە ئافرەتەكان هاوسەر و كەسی نزیكی بەرپرسانن
ستیڤان شەمزینی سەرنووسەری گۆڤاری شەپۆل، سەبارەت بە هەمان تەوەری ڕاپۆرتەكەمان دەڵێت «ئافرەتانی ئێمە تەنیا كێشەیان ئەوە نییە، سەرنووسەر، یان بەڕێوەبەری یەكەمی دەزگاكانی راگەیاندن نین، بەڵكو ئێمە هێشتا رۆژنامەگەرییەكمان هەیە بە عەقڵ و گوتاری نێرسالارانە دەهزرێت و مامەڵە دەكات. راگەیاندنی كوردی هێشتا راگەیاندنێكە دەیەوێ لە دیدێكی پیاوانەوە خۆی بگشتێنێت. بێگومان لەم نێوەندەدا كەمتر بوار بۆ ئافرەت دەڕەخسێت تاكو پێشبكەوێت و ببێتە كەسی سەرەكی و یەكەم لە دەزگاكانی راگەیاندن و كاری رۆژنامەنووسیدا». شەمزینی جەختی لەوەش كردەوە كە «هێشتا ئافرەتی ئێمە، ئافرەتێكی تەقلیدییەو شانازیی بەوەوە دەكات دایك یان كابانێكی باشە، هیچ بەشدارییەكی ئەوتۆی نییە لە ژیانی سیاسیی و ئابووری و فەرهەنگیدا، ئەمەش زیانی نەك بۆ خودی خۆی، بەڵكو بۆ هەموو كۆمەڵگە هەیە، چونكە سڕبوونی نیوەی كۆمەڵگە هیچی تر نییە جگە لە ئیفلیج بوونی هەموو كۆمەڵگە. ئەوەش هۆكاری كۆمەڵایەتی و ئایینی و سیاسیی خۆی هەیە»، گوتیشی «هێشتا روحی تەحەدا لەسەر ئاستی ئیستسنا نەبێت، لە ئافرەتی كورددا نایبینم. خولاسەی قسەكانم ئەوەیە، وێڕای ئەوەی ئافرەتانمان هەن لە بواری رۆژنامەگەریی كە دەشێ زۆریش چالاك بن، بەڵام بەهۆی پشتكردنی كۆمەڵگە لە مێینە و نەبوونی سەركێشی لای ژنی كورد، هێشتا ژنی كورد ئەو شانسەی نەبووە، وەك بەرپرسی یەكەم لە دەزگاكانی راگەیاندن و رۆژنامەنووسی دەربكەوێت. هەر ئەمەش كۆمەكمان دەكات بۆ ئەوەی تێبگەین. بۆچی زۆربەی سەرنووسەرە ژنەكان هاوسەرو كەسی نزیكی بەرپرسەكانن، چونكە ئەوان هەلی باشتریان بۆ هەڵكەوتووە بە حوكمی ئەو فەزا كۆمەڵایەتی و ئابوورییەی تێیدا دەژین».
16%ی ئەندامانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان ئافرەتن
حاكم ئازاد حەمەدەمین نەقیبی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان، سەرەتا ئاشكرای دەكات كە ڕێژەی 16%ی ئەندامانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان ئافرەتن، وتیشی «هەر لە سەندیكا لیژنەی رۆژنامەنووسانی مێینەی خانمانی رۆژنامەنووس هەیە، لە دوای كۆنگرەی سێ بواری زیاترمان بە ئافرەت داوە، بەرپرسی لقی دهۆك ئافرەتە، بەرپرسی نووسینگەی خانەقین ئافرەتە، ئەندامانی لق رێژەیەكی باشی ئافرەتی تێدایە»، سەبارەت بە هۆكاری كەمبوونی ئافرەتانی سەرنووسەریش وتی: وەك چۆن رێژەی ئافرەت لە تێكڕای پۆستەكانی دیكە كەمە، لە حكومەت و پەرلەمان و دامودەزگەكان رێكخراوەكان، لەم بوارەش بە هەمان شێوەیە، ئەوەش مانای ئەوە نییە كە ئافرەت كەم توانایە، بەڵام بەهۆی سروشتی كۆمەڵگەو ئەركەكانی ئافرەت، كاركردن لەم بوارەدا بۆیان قورسترە.
لایەنی ئابووری ڕۆڵی سەرەكی دەبینێت
تانیا جەمال راگەیاندنكار و چالاكی مافی ئافرەت، سەرەتا ئاماژە بەوە دەكات كە ئێستا بە بەراورد لەگەڵ ساڵانی پێشوو، ڕۆژنامەنووسێكی زۆری رەگەزی مێینە دەركەوتوون، وتیشی: بەرلە ساڵانی نەوەدەكان بیرم دێت چەند ئافرەتێكی زۆر كەم بووین، كە دەكرا ببینە سەرنووسەرو خاوەن ئیمتیازیش هەرچەندە ئەو كاتە، زیاتر لە ئێستا كاری رۆژنامەنووسی قورستر بوو، هەموو كارەكان بە ماندووبونی جەستەو فكر بوو، وەك ئێستا نەدەكرا لەڕێگەی مۆبایل و ئیمێل و فەیسبووكەوە پێوەندی بكەی و پرسیارەكان بنێری و كۆنتاكت ئاسان نەبوو، جگە لەوەی وەزعەكانیش قورستر بوون، ئینجا سەرنووسەریشمان تێدا هەڵدەكەوت و ئەوكاتە خاتوونی نووسەر و رۆژنامەنووس سەرفراز نەقشبەندی سەرنووسەر بوو، لە دوای ئەو من بوومە سەرنووسەر، بەڵام كە ئێستا سەرنووسەری تەنیا بۆ ژنە بەرپرسەكان بێت، ئەوە هەڵوەستەی دەوێت، چونكە ئەو ژنە بەڕێزانەی كە ئەمڕۆ هاوسەری بەرپرسانن و خاوەن گۆڤار و رۆژنامەن، ئەوانەن كە پێش ئەوەی ببنە هاوسەری بەرپرسەكانیش، خولیای رۆژنامەنووسییان هەر هەبووە، بەڵام فرسەتیان نەبووەو ئێستا ئەم فرسەتەیان بۆ هاتۆتەپێش، ئەمەش دوو لایەنەیە لەسەرێكەوە جێگەی دەستخۆشین و پێویستە هان بدرێن، چونكە ژنگەلێكی زۆرمان هەیە كە هاوسەرەكانیان بەرپرس و دەوڵەمەندن و جگە لە زێڕكڕین و سەفەركردن و بازرگانی كردن كارێكی دیكە ناكەن، لە هەمانكاتیشدا ئەوە مانای ئەوە نییە كە رۆژنامەنووسی بەتوانامان نییە، بەڵام بابەتەكە هەمووی لایەنی مادی و ئابوورییە ئەگەر ئافرەتێك خۆی بتوانێت لەڕووی ئابوورییەوە گۆڤارێك دەربكات لەو باوەڕەم رێگری زۆر نەبێت، بەڵام تا ماددە لە دەست پیاودا بێت، ئافرەت بۆ دەركردنی گۆڤارێك پێویستی بە پیاوان دەبێت، جا ئەو پیاوە، هاوسەری بێت، یان لایەنی حكوومی،ـ یان حزبی بێت .
شایانی ئاماژەپێدانە بەپێی دوائامارەكانی سەندیكای ڕۆژنامەنووسانی كوردستان، 632 گۆڤار و ڕۆژنامە لە هەرێمی كوردستان دەردەچن كە 49 سەرنووسەر و 35 خاوەن ئیمتیازیان بەر ئافرەتان كەوتووە و لەكۆی 7000 ئەندامی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستانیش 997 ئەندامی ئافرەتن.