ئا:ڕۆشنا عومەر

ئەڤین هروری ئەندامی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان، لەدیدارێكیدا لەگەڵ گۆڤاری گوڵان تیشك دەخاتە سەر پێگەی سیاسی و كۆمەڵایەتی ئافرەتی كورد و هێما بۆ ئەوە دەكات كە تائێستا زۆر به‌كه‌می ئافرەتی كورد خۆی لە بواری سیاسەت دەرخستووە، جەختیش لەوە دەكاتەوە كە ئافرەت نابێت پۆستی كارتۆنی و نمایشی وەربگرێت، پێویستە بەكاری جددی خۆی بسەلمێنێت، له‌م چوارچێوه‌یه‌دا به‌مجۆره‌ وه‌ڵامی پرسیاره‌كانی گوڵانی دایه‌وه‌.
• زۆرجار دەگوترێ‌ ئافرەت نیوەی كۆمەڵگەیەو دایكی كۆمەڵگەشە، بەڵام بۆچی زۆرجار لەكاتی هەڵبژاردن متمانەی پێناكرێ‌ و دەنگی پێنادەن؟
- بێگومان ئەوە ڕەهەندی جیاوازی هەیە، ڕاستە ئافرەت نیوەی كۆمەڵگەیە، بەڵام لەكاراكردنی كۆمەڵگەو بەشداری لەدەسەڵاتدا نابێـتە نیوەی كۆمەڵگە، بەتایبەتی لەكۆمەڵگە رۆژهەڵاتییەكاندا كە ڕەهەندی ئایینی و كەلتووری و بەتایبەتی كاریگەرییەكانی ئایین، هەموو ئەوانە ڕۆڵی زۆریان هەیە لەوەی كە ئافرەت نەتوانێت لەپێگەی خۆیدا جێی ببێتەوە. هەرچەندە لەكۆتایی سەدەی ڕابردوو تاوەكو سەرەتای ئەم سەدەیە لەڕووی كۆمەڵایەتییەوە گۆڕانكارییەكی زۆر روویداوە، بێگومان كوردستانیش بەدەر نەبووە لەو گۆڕانكارییە، بەڵام سەرجەم گۆڕانكارییەكان گۆڕانكاری ئاسۆیی بوون، واتە هه‌مواركردنی هەندێك یاسا و دانانی چەند ئافره‌تێك بووه‌ له‌ پۆستی وه‌زاره‌ته‌كانی حكومه‌تدا ودانانی رێژه‌ی %30 بووه‌ وه‌ك كۆتا بۆ به‌شداری ئافره‌ت له‌ په‌رله‌ماندا، به‌لام چاره‌سه‌ری پرسی ئافره‌ت پێویستی به‌ گۆڕانكاری ستوونی هه‌یه‌، ئه‌مه‌ش ده‌بێت كۆمه‌ڵگه‌ به‌ره‌و رۆشنبیرییه‌كی ئه‌وتۆ هه‌نگاو هه‌ڵبگرێت كه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی پراكتیكی هه‌نگاو بۆ یه‌كسانی نێوان ژن و پیاو هەڵبگیرێت، بۆ ئه‌مه‌ش دەبێت هەموو كۆمەڵگە خۆی بە خاوەنی كێشەكە بزانێت، ئەوكات كێشەكە دەچێتە قاڵبێكی نوێ و بەدیدێكی یەكسان تەماشای هەموو كۆمەڵگە دەكرێت .
• لەهەرێمی كوردستان تاچەند ئافرەت توانیویەتی لەناوەندەكانی بڕیاری سیاسیدا جێگەی خۆی بكاتەوە؟
- پێشتر لەهەرێمی كوردستان، نەك له‌بواری سیاسەت، بەڵكو چەند بوارێكی دیكه‌ش هەبوون كە دەیانگوت نابێت ئافرەت لەوبوارانەدا چالاكی هەبێت، بۆ نموونە بواری پۆلیس و ئاسایش، ته‌نانه‌ت بواری ڕاگەیاندنیش ئافره‌ت زۆر كه‌م ده‌چوون، هه‌ربۆیه‌ ئافرەتمان نەدەبینی پۆلیس بێت، یان زۆر بەشەرمەوە دەچووە سەر شاشەی تەلەفیزیۆن، ئێستا تاڕادەیەك دۆخەكە گۆڕاوە و ئافرەت توانیویەتی لەم بوارانەدا دەركەوێت، بەڵام تا ئێستاش زۆر به‌كه‌می ئافرەت له ‌وڵاتی ئێمه‌ خۆی لە بواری سیاسەت دەرخستووە، چونكە ئەو فكرە هەیە كە سیاسەت تایبەتە بەپیاوان و بەپێویستیشی دەزانن هەر پیاو بڕیار بدات، بۆیه‌ هه‌تا ئه‌گه‌ر ئافره‌ت له‌ پۆستی سه‌ركردایه‌تیشدا بێت، هه‌ر پیاو خۆی بەخاوەنی بڕیار دەزانێت و ئافرەت بە مونافیسی خۆی نازانێت، هه‌ربۆیه‌ هه‌تا پیاوان هەموو بڕیارێك بده‌ن، ئافرەت ناتوانێت لەنێو بڕیارە سیاسیەكاندا جێی خۆی بكاتەوە.
• لە پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و لە ناوەندە حزبییەكاندا ئەدای ئافرەتان چۆن دەبینی؟
- په‌رله‌مانتارانی ئافره‌ت له‌ كوردستان زۆر بابه‌ت ده‌وروژێنن و قسه‌ی له‌سه‌ر ده‌كه‌ن، له‌ په‌رله‌مانی عێراقیشدا رۆلی خۆیان هه‌یه‌،له‌ حزبه‌كانیش به‌پێی ئه‌و رێژه‌ی به‌شدارن چالاكی خۆیان هه‌یه‌، بەڵام بەهۆی ئەوەی كە هێشتا فكری پیاوسالاری لە كۆمەڵگه‌ زاڵه‌، ژمارەی ئافرەتانی چالاك كەمە و لە ئاستی تمووحی ئێمەدا نییە.
• له‌دوای كۆنگره‌ی 13 رێژەی ئافرەتان لە سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان هه‌ندێك زیادی كرد، ئایا ئێوه‌ ئێستا له‌و ئومێده‌ن هێشتا زیاتر بكرێت؟
- لە دواكۆنگرەی پارتی بە بەراورد بە كۆنگرەكانی پێشوو دەرفەتی زیاتر بۆ ئامادەبوونی ئافرەتانی سەركردە ڕەخسا، لەكۆنگرەكانی پێشوو تەنیا یەك ئافرەتی سەركردە هەبوو، بەڵام لەكۆنگرەی 13دا به‌رزكرایه‌وه‌ بۆ ڕێژەی 10%، ئەوە خۆی هەنگاوێكی زۆر باش بوو، بەڵام لە ئاستی تموحی ئێمەدا نییە. لە كۆنفرانسەكانی ساڵی رابردووش چەند هەنگاوێكی باشمان نا بۆ ئەوەی ڕێژەی ئافرەت زیاد بكرێ‌، كە نزیكەی هەزار ئافرەت لەسەرجەم رێكخستنەكاندا پلەیان سەركەوت، بەڵام هێشتا ئێمە هەوڵدەدەین كە ڕێژەكە زیاتر بكەین.



• بۆچی ڕێكخراوەكانی تایبەت بەئافرەتان نەیانتوانیوە ئافرەتی سەركردە و بەتوانا پەروەردە بكەن كە بتوانێت خۆی لە ناوەندەكانی بڕیاری سیاسیدا بسەلمێنێت؟
- من لەگەڵ ئەو بۆچوونە نیم كە نەیانتوانیوە ئافرەتی سەركردە دروست بكەن، خۆی ئەمە مەسەلەیەكی رێژەییە، قۆناغەكانی ژیانی كۆمەڵایەتیش كاریگەری خۆی هەبووە، بۆ نموونە پێش ڕاپەڕین لەبەر ئەو بارودۆخە سیاسییەی لەناو كۆمەڵگەی ئێمەدا هەبوو، نەتوانراوە لەو بوارەدا كار بكرێ‌، بەڵام ئێستا خۆشبەختانە توانیومانە هەندێك پێگەی جوان لە كوردستان دابنێین، ئینجا ئه‌گه‌ر لێره‌وه‌ بێمه‌ سه‌ر رۆڵی یه‌كێتی ئافره‌تان، ئه‌وا به‌راشكاوی دەڵێم دەیان ئافرەت لەیەكێتی ئافرەتانه‌وه‌ پێگەییشتوون، من یەكێكم لەو ئافرەتانەی كە پێشتر لەو ڕێكخراوە بووم و ئێستا لەسەركردایەتیم، و ئافرەتیش هەن كەپێشتر لەیەكێتی ئافرەتان بوون و ئێستا پەرلەمانتارن لە پەرلەمانی كوردستان و ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، یان چەندین بەڕێوەبەری گشتی هەن كە لە یەكێتی ئافرەتان پێگەیشتوون، ئێستاش یەكێتی ئافرەتان ئەو جددییتەیان هەیە بۆ ئەوەی گۆڕانكاری بكەن و هاوشانی پیاوان بتوانن لەقەراری سیاسیدا بەشداربن.
• ئەجندای پەرلەمان و حكومەتی هەرێم لە دەستەبەركردنی مافەكانی ئافرەتان چۆن دەبینی؟
- لەو بوارەدا كاری زۆر كراوە، لە 2001 و 2002 كۆمەڵێك یاسا دەرچوون كەهەمووی تایبەت بوون بەمافی ئافرەت، لەساڵی 2008دا یاسای نەهێشتنی فرەژنی دەرچوو، لەساڵی 2007 لەلایەن حكومەتەوە بڕیاری دامەزراندنی بەڕێوەبەراتی توندوتیژی دەرچوو، دواتر بڕیاری دامەزراندنی ئەنجومەنی باڵای خانمان دەرچوو، ئەمانە هەموویان هەنگاوێكی زۆر باش بوون. ئەمساڵیش لەیادی رۆژی جیهانی بەڕێوەچوونی هەڵمەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیدا هەڵمەتێكی زۆر بەرفراوان بەڕێوەچوو، لەڕووی راگەیاندنیشەوە گرنگی زۆری پێدراو ئەوەندەی من ئاگاداربم، بۆردێك هەیە لە ئەنجومەنی خانمان و لە شەش وەزارەت پێكهاتووە لەسەر ئاستی حكومەت كە ئەمەش هەنگاوێكی زۆر باشە .
* زۆر لەچالاكوانانی ژنان و ئافره‌تان گلەیی ئه‌وه‌ لەحكومەت دەكەن بەوەی كە ئافرەتان وەك دەستەگوڵێك لەناو حكومەتدا بەكاردەهێنن و خاوەن بڕیار نین، لەوبارەیەوە رات چییە؟
- ئەوە بەشێكی دەگەڕێتەوە بۆ خودی ئافرەت، كە نابێت شتی وا قبووڵ بكات، ئافرەت نابێت پۆستی كارتۆنی و نمایشی وەربگرێت، دەبێت بە كاری جددی خۆی بسەلمێنێت. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا زۆرجار كەموكوڕی لە خودی حكومەتیش هەیە، بۆ نموونە لە كابینەی حەوتەمیش هەر هەمان وەزیری ئافرەت دانرایەوە كە لەكابینەی شەشدا هەبوو، ئافرەتی دیكەش بەشدار نەكران، ئەگەر بگوترێ ئافرەتی بەتوانامان نییە بۆ پلەی وەزیری، ئه‌وا ناتوانرێت راستی ئه‌و قسه‌یه‌ بسه‌لمێنرێت.
چونكە مەعقوول نییە دوای بیست ساڵ ئازادی یەك ئافرەت ته‌نها وەزیری ئافرەتی ناو حكومەت بێت.
• لەنێو موناقه‌شه‌ سیاسیه‌كانی نێو پارتیدا،تاچەند قسەی ئافرەتان وەردەگیرێت؟
- بێگومان كە كۆبوونەوە دەكرێت، ئێمەش وەك براكانمان لە ئەنجومەنی سەركردایەتی بەشدار دەبین و ڕای ئێمەش بەهەند وەردەگرن، هەر بڕیارێكیش بدرێت ئێمە تێیدا بەشدارین.
• ئه‌ی كه‌واته‌ بۆچی هیچ ئافرەتێك ئه‌ندامی ئه‌و شاندانه‌ نییه‌ كه‌ بۆ كێشه‌كانی عێراق و هه‌رێم پێكده‌هێنرێن؟
- ئەوە ڕاستە كە ئافرەتان ڕۆڵێكی دیاریان لەبڕیارە سیاسیەكان و لەچارەسەری كێشەكانی عێراق و هەرێمدا نییە، كە وەفدی دانوستان دەچێت، هەر پیاوە و ئافرەت نابینیت، هیوادارین پارتی دەستپێشخەر بێت لەم هەنگاوەدا، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بەدانانی ئافرەت لە ناو وەفدەكان زیاتر سیمای دیموكراسی بە هەرێم ببەخشێت.
* گومانی تێدا نییه‌ و مێژووی شاهیده‌ كه‌ ڕێبازی بارزانی هەمیشە ڕێزی لەئافرەت گرتووە و مافه‌كانی پاراستووه‌، بەڵام بۆچی هەندێك هه‌تا ئێستاش توندوتیژی دژ بەژنان بەكاردەهێنن؟
- توندوتیژی لەناو هەموو كۆمەڵگە و حزبێكدا بەشێوەی ڕێژەیی هەیەو ناتوانین بڵێین تەنیا لەناو پارتیدا هەیە، ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ساڵی 1948 كە جاڕنامەی گەردوونی مافی مرۆڤ راگەیەندرا، دوای چەند ساڵێك واتە لەساڵی 1953 واتە نزیكەی شه‌ست ساڵ پێش ئێستا بارزانی نەمر هەستی بەوەكرد كە پێویستە رێكخراوێك هەبێت بەرگری لەئافرەتان بكات و یەكێتی ئافرەتانی كوردستانی دامەزراند، بێگومان ئەو كاتەش خەباتی ئافرەتان زیاتر بە نهێنی بوو، یان زیاتر هاوكاری باوك وبرا و مێرد بوون، یان لە بواری ئامادەكردنی خواردن و ته‌ته‌ری و حەواندنەوەی پێشمەرگە كاریان دەكرد، بۆیه‌ گرنگه‌ پێش هه‌ر حزبێك، پارتی پارێزه‌ری مافی ئافره‌ت بێت و رێز له‌ خه‌بات و توانایان بگرێت.
* با ره‌خنه‌یه‌ك له‌ئێوه‌ش بگرین، قسه‌یه‌ك هه‌یه‌ ده‌ڵێن زۆربه‌ی ئافره‌تانی پارتی هه‌ست به‌وه‌ده‌كه‌ن، كه‌ خانمانی ناو سه‌ركردایه‌تی پارتی ئافره‌تانی خوار خۆیان نابینن، تۆ له‌مباره‌وه‌ چی ده‌ڵێت؟
- پێمواییە ئەو گلەییە ڕێژەییە، من خۆم تەلەفۆنم 24 سەعات كراوەیە، هەركەس تەلفۆن بكات یەكسەر وەڵامی دەدەمەوە، دەرگاشم هەمیشە بۆ ئافرەتانی و پارتی و هەموو ئافرەتێك كراوەیە، من خۆم وەهام، ئەوانی تریش نازانم چۆنن.
* ئه‌ی زۆرجار دەگوترێ هەڵبژاردنی ئافرەتان لەناو پارتیدا بە خزم خزمانەیە، ئەوە تا چەند ڕاستە؟
- ئەو دیاردەیە نەك لەناو حزب، لەناو حكومەتیش هەیە، چونكە هەموومان پەرەوەردەی ئەم كۆمەڵگەیەین، من خۆم لەگەڵ ئەوەدا نیم، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دەبێت ئافرەت خۆی كارامە بێت. ناشڵێم ئەوانەی كە بەو ڕێگەیە هه‌ڵبژێروان بەتوانا نین، زۆر كەس هەیە بەو ڕێگەش هاتووه‌، بەڵام خۆیشی هەوڵی زۆری داوەو كەسی زۆر بەتوانای لێدروست بووەو خۆی پێگەیاندووە.
* ئایا ڕێژەی ئافرەتان لەئاستی بەرپرسیارێتی و ئەندامەتی لق و ناوچەكان چۆنە؟
- ئێستا جگە لە لقی یەك و لقی دە لەهەموو لقەكانی پارتی ئافرەتێكمان وەك كارگێڕی لق هەیە، بەڵام لەئاستی بەرپرسی لق و ئەندامی لق و بەرپرسی ناوچە ئافرەتمان نییە. هەرچەندە پێش گۆنگرە، یەك ئافرەتمان هەبوو كە بەرپرسی ناوچەی هەورامان بوو، ئەو ئافرەتەش نموونەیەكی زۆر جوان و سەركەوتوو بوو لەكارەكەی، كە پێویستە زۆر ئافرەت و پیاوی حزبی چاوی لێبكەن.
* ڕۆڵی راگەیاندن و كارتێكردنی لە كۆمەڵگە چۆن هەڵدەسەنگێنی‌؟
- زۆر كەس گلەیی لە ڕاگەیاندن دەكات، هەشە دەستخۆشییان لێدەكات، ڕاگەیاندنەكان بەگشتی كاری باش و خراپ و ئەرێنی و نەرێنییان بووە، ئەوەی زیاتر خزمەتی بە وشیاری نیشتمانی و كۆمەڵایەتی كردووە، دەستخۆشییان لێدەكەین و ئەوانەشی نا واقیعی بوون لە ڕووماڵی كارە مەیدانییەكان كاری لە دەرەوەی پێوانەكانی ڕاگەیاندن كردووە، ڕەخنەیان لێدەگرین. بەڵام زۆرینەیان بەپێی توانای خۆیان كاری ئەرێنییان كردووە، راگەیاندنیش كارتێكردنی زۆری لەسەر كۆمەڵگە هەیەو پێویستە باشتری بكەین و ئەو بۆشاییانەی هەیە چاكتری بكەین و خەلەلەكان نەهێڵین.
* ئەگەر ئەڤین هروری ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی پێبدرێت كێشه‌ی ئافره‌ت چاره‌سه‌ر بكات، ئایا لەهەرێمی كوردستان چۆن كێشەی ئافرەتان چارەسەردەكات؟
- من دەگەڕمەوە بۆیاسا، چونكە یاسا تاكە ڕێگەیە بۆ چارەسەری كێشەكان، دەبێت بەدواداچوونی جددیش بۆ جێبەجێكردنی یاساكان بكرێت. بۆ نموونە یاسای كوشتنی ئافرەت بەبیانووی شەرەف لەساڵی 2002 هەمواركراوە، بەڵام هەتا ئێستا كەسانێك هەن ئافرەت دەكوژن و ئاریشەكەی بۆچارەسەر دەكەن و كۆمەڵگەش بە ئازا پیشانی دەدات، بەبیانوی ئەوەی كە شەرەفی پاراستووە، بەڵام بە یاسا دەكرێ‌ هەموو بكوژێك سزای توند ببینێت بۆ ئەوەی كوشتن بە هەموو جۆرەكانیەوە بنبڕ بكرێت.
پرۆفایل:
ئەڤین هروری، لەساڵی 1987ـەوە كاری رێكخراوەیی كردووە، هاوسەرگیری كردووەو دایكی دوومنداڵە. لەساڵی 1992بۆتە بەرپرسی رێكخراو، ئێستاش ئەندامی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستانە.