سەرەڕای ئەوەی كورد ئافرەتی سیاسەتوان و پەرلەمانتار و وەزیری هەیە، بەڵام جەخت لەوە دەكرێتەوە كە میدیای كوردی ئافرەتان ڕووبەڕووی پرسی سیاسی ناكەنەوەو لەم بوارەدا ڕایان وەرناگرن. ئایا ئەوە هێمای لاوازیی ئافرەتی كوردە لەبواری سیاسی، یان هۆكاری دیكەی هەیە؟ لەوبارەیەوە بەشداربووانی ئەم ڕاپۆرتە راوسەرنجی خۆیان دەخەنەڕوو.
زۆرجار باسی ئەوەی دەكرێت كە هەرێمی كوردستان لەڕووی سیاسی، كۆمەڵایەتی، ئابووری و هەموو بوارەكانی پەرەسەندن، گەشەی بەرچاوی كردووە، ئافرەتانیش چ لە رۆژانی خەباتی شاخ و چ لە دوای رزگاریی كوردستان لەهەموو كایە سیاسی و كۆمەڵایەتییەكاندا ڕۆڵی بەرچاویان هەبووە، لەگەڵ ئەوەشدا كە ژمارەی ئافرەتانی سیاسەتوانی كورد كەم نین و لە ناوەندە حزبی، حكوومی، مەدەنی و تەنانەت لەناو پەرلەمانی كوردستانیشدا كاریگەرییان لەسەر بڕیارەكان هەیە، بەڵام ڕاگەیاندنی كوردی بەدەگمەن ئافرەتان ڕووبەڕووی پرسی سیاسی دەكەنەوە؟ ئایا ئەوە هێمای لاوازی ئافرەتی كوردە لە بواری سیاسیدا، یان هۆكاری دیكەی هەیە؟
كاتێك ئافرەت جێی خۆی دەگرێت كە بتوانێت وەڵامدەرەوەی پرسی سیاسی و نەتەوەیی بێت
سەرفراز نەقشبەندی، رۆئافرەتامەنووس و سیاسەتوانی كوردی دوورەوڵات، لەوەڵامی ئەو پرسیارەدا بە پێویستی دەزانێت، پێش هەموو شتێك باسی ئەوە بكات كە «ئافرەتانی دنیا زۆر لێبڕاوانە بۆ ئازادی و یەكسانی و دەستەبەركردنی مافەكانی خۆیان لە بزاڤەكاندا خەباتیان كردووە، لە هەموو بوارێكی ژیانیشدا خەباتی بەرچاویان هەبووە، كاتێك دیرۆكی خەباتی ئافرەتانی دنیا دەخوێنینەوە، مرۆڤ بە ئاشكرا ئەوە دەبینێت، بەڵام لە كوردستاندا ئافرەتان چ شۆڕشێكی وایان بۆ دەستەبەركردنی مافەكانیان دەستپێنەكردووە، دیارە ئەوەش وایكردووە لە واری سیاسیشدا لە پاش بمێنن». گوتیشی «تا ئێستاش لە راگەیاندنی كوردیدا گەر هەندێك رۆئافرەتامەوانیش بخوازن ڕووماڵی پرسێكی سیاسی بكەن و نیازیان وابێت پرسیارەكان ئاراستەی ئافرەتان بكەن، بەگومانن لەوەی كە ئافرەت ئەو سەكۆیە بێت كە بكارێت رۆژەڤی سیاسی بكات»
سەرفراز قووڵایی كێشەكە بۆ «بناغەی حزبی» دەگەڕێنێتەوەو دەڵێت «حزبەكانی ئێمە حزبی نێرن، وەك چۆن چاوی بزاڤی ئێمە نێرە. ئەمە قۆناغی باوكسالارییەو هەنگاوێك بۆ پێش و دوو هەنگاو بۆ پاش دەڕۆین». ئاماژە بۆ ئەوەش دەكات كە پەیامی شۆڕشەكان لە سەرانسەری جیهاندا «گەوهەرێكی نوێخوازە لەگەڵ پاراستنی كەلتووری نەتەوەیی، تەنیا لەو شۆڕشانەدا ئافرەت جێی خۆی دەگرێت و ئەزموونێكی نوێی ژیرانە پەیدا دەكات، كە دەتوانێت بەگشتی وەڵامدەرەوەی پرسی سیاسی و نەتەوەیی بێت».
لەمیدیای كوردیدا ژمارەی ئافرەتان بڕیاردەر لەكاری راگەیاندن كەم نین
ژاڵە سەعید، وەك میدیاكار سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت «كوردستانیش وەك هەموو وڵاتانی جیهان خاوەنی ئافرەتانی تێكۆشەر و سیاسەتمەدارە، ژمارەیەكی زۆریش لەو ئافرەتانە لە زۆربەی كایەكانی كۆمەڵگەدا بە كۆمەڵایەتی و سیاسییەوە توانیویانە لەناوخۆ و دەرەوەی وڵاتیش رۆڵی بەرچاو ببینن، بەڵام بەداخەوە كۆمەڵگەی كوردیش وەك وڵاتانی ناوچەكە كۆمەڵگەیەكی پیاوسالارە و كەمتر بوار بۆ ئافرەت ڕەخساوە هەتا شانبەشانی پیاو لە كایە سیاسییەكاندا بەشداری بكات، لە میدیای كوردیش ژمارەی ئەو ئافرەتانەی كە ئاستی بڕیاردان لە كاری راگەیاندنن كەم نین، بەڵام دەبێت ئەو ڕەخنەیە ئاراستەی میدیای كوردی بكەین كە بۆچی بۆ پرسە سیاسییەكان رای ئافرەتان وەرناگرن؟ لە هەموو بەشەكانی كوردستان ئافرەتی سیاسی و چالاك كەم نین، لە هەرێمی كوردستانیش پەلەمانتار و تەنانەت وەزیری ئافرەتمان هەیە
لەناو جیاوازیی قووڵی ڕەگەزیدا زۆر بەدەگمەن ئافرەتانی سیاسی دەردەكەون
مستەفا شێخە، ئەدیب و ڕۆئافرەتامەنووسێكی كارامەیەو لەوەڵامی ئەو پرسیارەدا كە بۆچی ڕاگەیاندنی كوردی بەدەگمەن ئافرەتان ڕووبەڕووی پرسی سیاسی دەكەنەوە، سەرەتا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە كاری میدیایی وەك هەموو كارەكانی دیكەی كۆمەڵگە، رەنگدانەوەی كەلتووری كۆمەڵگەكەی خۆی پێوە دیارە، هاوكات جەخت لەوە دەكاتەوە كە «بارودۆخی ژیانی ئافرەتان لە ژیانی رۆژانەی كۆمەڵگەو چۆنییەتی كاری دەزگاكانی راگەیاندنی كوردستان پێویستیی بە كاتی زۆر و وەڵامی دوور و درێژ هەیە، بەڵام ئەگەر بە كورتی ئاماژە بە ڕۆڵی ئافرەتان لە چالاكیی سیاسی و شێوازی كاری راگەیاندنی كوردی لە شێوەڕوانینیان بۆ ئافرەتان و رۆڵیان لە سیاسەتدا بكەین، پێویستە سەرەتا سەبارەت بە رۆڵی ئافرەتان لە كاروباری سیاسیدا ورد بینەوەو دواتر بزانین دەزگاكانی راگەیاندن واتە میدیای كوردی لەم پانتایەدا چ بایەخێك بە ئافرەتان دەدەن».
مستەفا شێخە ڕایوایە «ئافرەتانی كوردستان وەك هەموو ئافرەتانی رۆژهەڵات، گیرۆدەی كۆمەڵگەیەكی پیاوسالارن كە لەلایەن هەردوو رەگەزی ئافرەت و پیاوەوە بەتوندی پەیڕەو دەكرێت و هەوڵ بۆ پاراستنی دەدرێت. لە كۆمەڵگەیەكدا كە بەهۆی ژیانی هاوبەشی كچان و كوڕانی سەر بە عەشیرەت و خزمایەتی، بەشێكی بەرچاوی منداڵان بە نەخۆشیی تالاسیمیاوە دەناڵێنن، لەو كۆمەڵگەیەدا كە ئافرەتان كاتێك شایی شووكردنی كچەكانیانە، پێیان شەرمە‌ پیاوەكانیان لەماڵەوەبن. دیارە لە‌م جۆرە كۆمەڵگەیەدا ئافرەتانی سیاسیش بەدەگمەن هەڵدەكەون. كەوابێت، لەناو جیاوازیی قووڵی دووڕەگەزدا رەگەزی یەكەم كە پیاوە، قسەی یەكەم دەكات.
كارەسات ئەوەیە ئافرەتان لەناو خۆیانیشدا پتر بڕوایان بە كارامەیی پیاوان هەیە
سەرفراز نەقشبەندی، لە درێژەی ئاخافتنەكەیدا جارێكی دیكە دەگەڕێتەوە بۆ شرۆڤەی دۆخی سیاسی و كۆمەڵایەتی كوردستان و دەڵێت «لەم هەلومەرجە كۆمەڵایەتی و سیاسییەی كوردستاندا، پیاوانی سیاسی و رۆشنبیری ئێمە ژمارەیەكی زۆریان بڕوایەكی بەهێزیان بە هزر و را و بیر و ئیرادەی ئافرەت نییە، تەنانەت هەندێكیان هەست بە كێماسی خۆیان بەرامبەر بە ئافرەتی كارامە و بەتوانا دەكەن، گەر ئافرەتێكیش لە خۆیان بە ڕووناكبیرتر ببینن، شەڕی هەمەجۆری لەگەڵ دەكەن، كارەساتەكەش بە تەنێ ئەوە نییە، بەڵكو كارەساتی قورستر ئەوەیە كە ئافرەتان لە ناو خۆیانیش پتر بڕوایان بە كارامەیی و كاری پیاوان هەیە». وەك دواقسەشی گوتی «كەنگی ئافرەت گەیشتە پلەی هۆشیاری كەسایەتی، ئەوكات دەكرێ وەك كەساتییەكی ئازاد لە جیهانی سیاسەتدا خۆی بسەلمێنی.
میدیای كوردی لەڕوانگەیەكی پیاوسالارانەوە لە ئافرەتان دەڕوانن
هەر سەبارەت بە نەدواندنی ئافرەتان لە پرسە سیاسییەكاندا لەلایەن میدیای كوردییەوە، مستەفا شێخە جەخت لەوە دەكاتەوە كە نابێ هیچ شتێك لەلایەن میدیاكانەوە بكرێتە پاساوێك بۆ لانەكردنەوە لە بیروڕای ئافرەتانی سیاسی. گوتیشی «میدیاكانی كوردی كە زۆربەی بەڕێوەبەران و كارمەندانی خۆیان بە كەسانی رووناكبیر دەزانن، بەڵام لە ئاست ئافرەتاندا ئەوانیش لەڕوانگەیەكی پیاوسالارانەوە دەڕواننە ئافرەتان. تەنانەت ئافرەتانی چالاكی ناو دەزگاكانی راگەیاندنیش بەدەگمەن نەبێت، لە كاری رۆژانە و میدیاییاندا زیاتر بە دوای پرسە كۆمەڵایەتیەكانی ئافرەتان و بەرگریكردن لە مافە كۆمەڵایەتیەكانیان دەكەون، یان بەدوای زەقكردنەوە و پێشاندانی ئەو تایبەتمەندییانەی ئافرەتان دەكەو‌ن كە پیاوانی چاوبرسی حەزیان لێیەتی».
گۆڕینی كۆمەڵگەی پیاوسالاری بەرەو كۆمەڵگەیەكی مرۆڤسالاری
مستەفا شێخە ئاماژە بۆ ئەوەش دەكات كە «لە ناو ئافرەتانی سیاسیدا لە كوردستان ئافرەتانی هوشیار و ئاگادار بە هەلومەرج و دۆخی سەردەم كەمترن. گوتیشی «رەنگە میدیاكان لەم كارەدا كەمتەرخەم بن، بەڵام ئەوانەی چالاكیشن، ئافرەتانی سیاسەتمەداریان كەمتر دەست دەكەوێت و ئەگەر وەڵامیش وەرگرن، كەسەكان ئەوەندە زۆر نین كە لە هەفتەدا چەندین جار لەلایەن میدیاكانەوە ناویان نەبرێت. پێموایە بۆ ئەوەی ئافرەتانیش لە ئاستی پیاواندا لە بوارەكانی سیاسیدا بكەونە بەر سەرنجی میدیاكانەوە، پێویستە بەر لە هەموو شتێك خەریكی گۆڕینی كەلتووری سەقەتی یەك‌ ڕەگەزسالاری بین و هەوڵ بدەین مرۆڤەكان بەر لە دیاریكردنی رەگەزی (نێر و مێ)یان وەك مرۆڤ هەڵسوكەوتیان لەگەڵدا بكرێت».
میدیاكار ژاڵە سەعید، لە دوابەشی قسەكانیدا بۆ گوڵان،داوا لە هەموو دامودەزگەكانی ڕاگەیاندنی كوردی دەكات كە بە جددی بەخۆداچوونەوەیەك بكەن و لە پرسە سیاسییەكاندا ئافرەتان پەراوێز نەخەن، گوتیشی « پێویستە بە هەموو لایەك هەوڵی گۆڕینی كۆمەڵگەی پیاوسالاری بەرەو كۆمەڵگەیەكی مرۆڤسالاری بدەین»
میدیاش رای ئافرەتانی كورد وەرناگرێت
لەلای خۆیەوە بێستون نوری سەرنووسەری گۆڤاری سڤیل، سەبارەت بە ئەو ڕەخنەیەی كە ئاراستەی میدیای كوردی دەكرێت، بەوەی كە ڕاگەیاندنی كوردی بەدەگمەن ئافرەتان ڕووبەڕووی پرسی سیاسی دەكەنەوە، سەرەتا ئاماژە بۆ واقعی كۆمەڵگە دەكات و جیاوازییەكانی وڵاتانی پێشكەوتوو لەگەڵ كوردستان بەمجۆرە دەخاتەڕوو «نموونەی ئەو ئافرەتانەی كە لە وڵاتانی پێشكەوتوو سیاسەت دەكەن، لەوانەیە لە كوردستانیش هەبێت، بەڵام واقعی كوردستان لەگەڵ واقعی ئەو وڵاتانە جیاوازە، لە كوردستان هیچ دەزگە و سەنتەر و ناوەندێكی ئەكادیمی شرۆڤەكاری سیاسی بوونی نییە، هەتاوەك هەر كێشەیەكی سیاسی هەبێت، ئەو دەزگایانە ڕوونی بكەنەوە، لەكوردستان زانیارییە سیاسییەكان لەلای چەند كەسایەتییەكی سیاسی لە ئاستی باڵادایە، بەڵام لەوڵاتانی پێشكەوتوو ئەوە لەلای چەند كەسێك كۆ نەبۆتەوەو دەزگایەكی ئەكادیمی لێكۆڵەرەوەی ستراتیژی هەموو زانیارییەكیان لەبەردەستە، كە زانیاریش لەبەر دەست بوو، دەكرێ لێكدانەوەو شرۆڤەشی بۆ بكرێت، قسەشی لەسەر بكەن». هاوكات جەخت لەوە دەكاتەوە كە «میدیای كوردی بەرخوردی لەگەڵ واقعە سیاسییەكان هەیە، هەموو كارەكتەرە گرنگە سیاسییەكانیش لە كوردستان پیاون، بۆیە زیاتر رای ئەو كەسایەتییە سیاسییانە وەردەگرن كە قەراریان بەدەستە و لێدوانەكانیان كاریگەریان لەسەر هاوكێشە سیاسییەكان هەیە و ئاگاداری دۆخە سیاسییەكەن». گوتیشی «ڕاستە ئافرەت لە سەركردایەتی حزبەكاندا بوونیان هەیە، بەڵام دڵنیام لە قەراری سیاسیدا بەشدار نین، بۆیە ڕاگەیاندنی كوردیش بەرخورد لەگەڵ ئەو حەقیقەتەدا دەكات كە لە كوردستاندا هەیە.