تاچەند دامودەزگاكان ژینگەیەكی ساخڵەمن بۆكاركردنی ئافرەتان؟
November 29, 2012
کۆمەڵایەتی
بەپێی ئەو راپرسییە بێت، هێشتا زۆرینەی هاووڵاتیان رایانوایە حزبەكان نەبوونەتە ژینگەیەكی ساغڵەم بۆ ئەوەی ئافرەتان تێیدا هەموو مافەكانیان دەستەبەر بكرێت، بۆیە لە ناو حزبدا ئافرەت زیاتر لە ناو دامودەزگەی حكوومی ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبێتەوە.
لە دامودەزگاكان و خێزانیشدا توندوتیژی دژی ئافرەتان هەیە
بەناز كوێستانی، شاعیر و رۆژنامەنووس لەوبارەیەوە رایوایە كۆمەڵگە ناڕاستەوخۆ لە هەر جۆرە توندوتیژییەكی خێزانی بەرپرسەو دەڵێت :حزبەكانیش بەشێكن لەو كۆمەڵگەیە كە بەردەوام پێشێلكاری مافی ژنان دەكەن. جەختیش لەوە دەكاتەوە كە لەزۆربەی شوێنەكاندا وەك (خێزان، شوێنە گشتییەكان، دامودەزگاكانی حكومەت و حزب و...هتد) توندوتیژی ئەنجام دەدرێت، زیاتریش بەرامبەر رەگەزی مێینە بەكاردەهێنرێت، بەتایبەتیش لەكۆمەڵگەیەكدا كە توندوتیژی رەگی تێدا داكوتیوە، ئەمە پێویستی بەكاركردنی جددی و هیلاك بوونێكی زۆر هەیە تاوەكو بتوانین ئەو رەگە بەهێزە لە ریشەوە هەڵبكێشێن و كۆمەڵگەیەكی تەندروست بنیات بنێین. گوتیشی: كۆمەڵگە بە ڕاو بۆچوون و كەلتوور و دابونەریت و لۆژیكەكانییەوە تاكی وا پەروەردە كردووە كە هەست بە لێپرسراوی نەكات لەو توندوتیژییەی بەرامبەر رەگەزی مێینە ئەنجامی دەدات، ئەمە لە ناو حزب و حكومەت و خێزانیش بوونی هەیە، كۆمەڵگەی ئێمە لە هەموو حاڵەتەكاندا هەر ژن بەتاوانباری یەكەم دەزانێت، ئەگەر زوڵمیشی لێكرابێت، ئەمەش تێڕوانینێكی هەڵەیە و پێویستە كۆمەڵگە تاكەكانی وا گۆش بكرێن كە راست و هەڵەو زۆردار و زوڵم لێكراو لە یەكتر جیا بكەنەوە». ئەو كەسانەشی كە توندوتیژی بەرامبەر بە ئافرەت بەكار دەهێنن، بە كەسانی خاوەن «كەسایەتیی لاواز و دەروون نەخۆش» هەژمار كرد، كە زۆر جار هەست بە كەمی خۆیان دەكەن، بۆیە ئەو كردەوە نامرۆڤانەیە ئەنجام دەدەن.
دواتر سكرتێری یەكێتیی ئافرەتانی كوردستان، سەبارەت بە هەمان پرس لە دیمانەیەكیدا لەگەڵ گوڵاندا، ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە لەناو خێزان و حزب و حكومەتیش دەبێت ئەو بوارە هەبێت كە بیروڕا بگۆڕنەوەو لەیەكتر بگەن، ئەگەر دەرفەتی ئاڵۆگۆڕی بیروڕا نەما، ئەو كات توندوتیژی دروست دەبێت. واتە داخستنی دەرگای لێكتێگەیشتن هۆكاری سەرەكیی توندوتیژییە. سەبارەت بە تەوەری ئەم ڕاپۆرتەش دەڵێت «بێگومان تایبەتمەندیی ئۆرگانی حكوومی و حزبی جیاوازە، پەیوەندی نێوان حزبییەكانیش جیاوازە لەگەڵ پەیوەندی كاركردن لەناو حكومەت، بۆ نموونە حكومەت فراوانترە و یاسای زۆری هەیە، گەرچی حزبیش دیسپیلن و پەیڕەو پڕۆگرامی خۆی هەیە، واتا كارەكان دیاری كراون و هەر كەسەو سنوورێك بۆ كارەكانی دانراوە، بەجۆرێك كەس ناتوانێت لەكاری خۆی زیاتر بكات، بۆ نموونە لە حزب ئەگەر كەسێك توندوتیژی بەرامبەر كرا، دەتوانێت سەرووی خۆی ئاگادار بكاتەوە، بەڵام لەحكومەت دەسەڵاتی دادوەری و دادگا هەیە، بەڵام لەحزب دادگا نییە. بەگشتی توندوتیژی لەناو هەموو حزبەكاندا هەیە، هۆكارەكەشی ئەوەیە كە هەندێك لەو پیاوانەی پلەی حزبی یان حكوومییان هەیە، توندوتیژی بەكار دەهێنن، ئەوانە ناتوانن سەیری كارامەیی و تواناكانی ئافرەت بكەن و تەنیا لەجەمسەری مێینەوە تەماشای دەكەن، بۆیە پێویستە كار بۆ ڕووبەڕووبوونەوەیان بكرێت. زۆر جێگەی شەرمیشە كە ئافرەتێك توندوتیژی قبووڵ بكات».
پێویستە هەموو جۆرە توندوتیژیەك رووبەرووی سزا بێتەوە
نارین عەبدولقادر چالاكوانی بواری مافی ئافرەتان و بەرپرسی ئەنجومەنی پارێزگای هەولێری یەكێتیی ئافرەتانی كوردستان، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت «هەموو هەڵسوكەوتێك كە جیاكاری ڕەگەزی و هەڕەشەلێكردن و سووكایەتی پێكردنی پێوە دیاربێت، توندوتیژییە جا ئەگەر ئەو توندوتیژییە جەستەیی، دەروونی یان كۆمەڵایەتی بێت، هەروەها چ لە ناو خێزان و چ لەناو حزب و دامودەزگەی حكوومی بكرێت، پێویستە ڕووبەڕووی سزا ببێتەوە».
بەبڕوای نارین بەكارهێنانی توندوتیژی بەرامبەر بە ئافرەتان لەناو دەزگا حزبییەكاندا زۆر كەمە، چونكە «زۆربەی حزبەكان رێگەخۆشكەرن بۆ كاركردنی ئافرەت و هەوڵی پێگەیاندنیان دەدەن»، گوتیشی «بێگومان ئافرەتان لەناو كەرتی تایبەتدا رووبەڕووی زۆرترین رێژەی توندوتیژی دەبنەوە، چونكە هیچ جۆرە ماف و دەستەبەرێكی كۆمەڵایەتییان نییە، هەرەوەها لەكەرتی گشتی واتا فەرمانگە حكوومییەكان ئافرەتان بەبەراود بەكەرتی تایبەت كەمتر ڕووبەرووی توندوتیژی دەبنەوە، ئەوەشمان لەیادنەچێت، لەناو حكومەتیش توندوتیژی بەرامبەر بەئافرەتان هەیە، چونكە توندوتیژی هەر تەشقەڵەپێكردن نییە، بەڵكو هەراسانكردن و ڕێگەلێگرتن و بێبەشكردن لەمافەكان ئەوانە هەمووی توندوتیژین، لە كەرتی گشتیشدا ئافرەتان ئەو كێشەیەیان هەیە، وەك ڕێگەگرتن لەپێشكەوتنیان و بێبەشكردن لەمافەكانیان، بەڵام من خۆم وەك ئافرەتێك ماوەیەكی زۆر دوورودرێژە لەناو دەزگە حزبییەكاندا كاردەكەم، هەست بەوەدەكەم كەئافرەت لەناو حزب ڕووبەڕووی توندوتیژی نابێتەوە، بەڵكو هاوكاری دەكرێت و هانی دەدرێت، دیارترین نموونەش سیستەمی كۆتایە كە لەناو كۆنفرانسەكانی حزبدا بۆ پێشكەوتنی ئافرەتان پەیڕەو كراوە».
كۆمەڵگەی ئێمە كەلتوری توندوتیژی تێدایە
توێژەری دەروونی هانا عوسمان پێیوایە هەموو ئافرەتان رووبەڕووی توندوتیژی دەبینەوە جا ئافرەتی فەرمانبەر یان كادیری حزبی یان ئافرەتی ماڵ بن، چونكە «لە كۆمەڵگەی ئێمەدا توندوتیژی بەرامبەر بەهەموو تاكەكان دەكرێت، تەنانەت ڕەگەزی نێرینەش بێبەش نەبوونە لەڕووبەڕووبوونەوەی توندوتیژی، ئافرەت یان پیاو هەموویان بە رێژەی جیاواز و بەشێوەیەك ڕووبەڕووی تووندوتیژی دەبنەوە، بەبڕوای من كۆمەڵگەی ئێمە وەك دارستانێكی چڕ وەهایە، ئەوەی بەهێزبێت، كەمتر ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبێتەوە، بۆنموونە ئافرەتێك كە بەڕێوەبەری فەرمانگەیەكە، یان ئەندام پەرلەمانە، یان وەزیرە، یان پەرپرسی دەزگایەكی حزبییە، یان هەر پلەیەكی سیاسی و ئیداری هەبێت، كەس ناتوانێت توندوتیژی بەرامبەری بكات، تەنانەت ئەگەر كچ یان ژنی بەرپرسێكی حزبی یان ئیداری بێت، ئەوا مافی پارێزراوەو كەس ناتوانێت توندوتیژی بەرامبەری ئەنجام بدات، بەڵام ئەگەر ئافرەتێك فەرمانبەرێكی ئاسایی بێت و هیچ پشت وپەنایەكی نەبێت، چ لە حزب بێت، یان حكومەت، یان دەزگایەكی راگەیاندن، یان كۆمپانیەكی كەرتی تایبەت، ئەگەری بەكارهێنانی توندوتیژی بەرامبەری زیاترە، نەك لەبەر ئەوەی ئافرەتە، بەڵكو لەبەر ئەوەی هێزێكی نییە بەرگری لەخۆی بكات و هیچ شتێكی نییە بتوانێت خۆی پێ بپارێزێت. هانا گوتیشی : یاسایەك نییە بەرگری لەمرۆڤە بێدەسەڵاتەكان بكات، یاسا تەنیا بەرگری لەمرۆڤە باڵادەست و خاوەن تواناكان دەكات، واتا گرفتەكە نەبوونی یاسایەكی تۆكمەو بەرقەرانەبوونی یاسایەكی چەسپێنراوە لەنێو كۆمەڵگەدا، بۆیە بەداخەوە دەیبنین توندوتیژی لای ئێمە ڕەهەندێكی كۆمەڵایەتی وەرگرتووەو بۆتە عورفێك كە هەموو تاكەكان دەگرێتەوە.
ئەنجامدانی راپرسییەك لە فەیسبووكدا
نابێتە سەرچاوەیەكی باوەرپێكراو بۆ هیچ توێژینەوە و راپۆرتێك
سروە نووری وەك رۆژنامەنووسێكی چالاك، ئاماژە بەوە دەكات كە ئەنجامدانی راپرسییەك لەناو فەیسبووكدا بۆ هیچ توێژینەوەیەك و راپۆرتێك نابێتە سەرچاوەیەكی متمانەپێكراو، هاوكات دەڵێت : بێگومان بابەتەكەی ئێوە لەوەوە سەرچاوەی گرتووە كە لەڕاپرسییەكەی ناو فەیسبووكدا ئاماژە بەوە دراوە كە ئافرەتانی ناو دەزگەحزبییەكان زیاتر ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبنەوە، بەڵام فەیسبووك نابێتە سەرچاوە، چونكە كەسێك دەتوانێت هەزار دەنگ بدات، ئەگەر بتانەوێت ڕاپرسییەكی دروستتان دەستبكەوێت، پێویستە ڕاپرسییەك لەناو ئافرەتانی دەزگەحزبی و حكوومییەكان بكەن بۆ ئەوەی بگەنە ئەنجامێكی ڕاستەقینە.
سروە نووری رایوایە بابەتی كێشەی ئافرەتان و توندوتیژی كردن بەرامبەریان، لەناو دەزگا حكوومییەكاندا زۆر زیاترە لە دەزگا حزبییەكان و دەڵێت:ئەوەندەی ئافرەتان لەناو دەزگەحكوومییەكان ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبنەوە، ئەوەندە لە دەزگا حزبییەكان تووشی نابن، هۆكارەكەشی ئەوەیە ئافرەتانی نێو دەزگەحزبیەكان نوخبەی كۆمەڵگەن و كەسانی وریاو چاوكراوەن، خاوەنی ئاستێكی باشن لە هۆشیاری و شارەزای مافەكانیانن، ئەگەر ڕووبەڕووی توندوتیژی ببنەوە، لەلای سەرووی خۆیان سكاڵا دەكەن، بەڵام ئافرەتانی نێو دەزگە حكوومییەكان چینی گشتی كۆمەڵگەن و زۆربەیان هیچ شارەزاییەكیان سەبارەت بەمافەكانیان نییە، ئەگەر ڕووبەڕووی توندوتیژیش ببنەوە، بەئاسایی وەری دەگرن و هیچ سكاڵایەك ناكەن، چونكە زۆربەی ئافرەتانی كۆمەڵگەی ئێمە پێیانوایە ئەگەر ڕووبەڕووی توندوتیژی ببنەوەو باسی بكەن، ئەوا شتێكی عەیبیان كردووە، لەبەر ئەوە كەس نازانێت كە ئافرەتانی ناو دەزگا حكوومییەكان تا چەند ڕووبەڕووی توندوتیژی دەبنەوە، چونكە هەمیشە شتەكانیان بە شاراوەیی دەمێنێتەوە. ئەمە هۆكارەكەیە كە بابەتەكە روون دەكاتەوە، ئافرەتانی ناو دامودەزگەكانی حكومەت شەرمنترن لەئافرەتانی ناو دەزگا حزبییەكان».
