بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی نەهێشتنی توندوتیژی:لە پارێزگاكانی هەولێر 7 و دهۆك 13 و سلێمانی 25 هەروەها لەگەرمیان دوو تاوانی دەستدرێژیی سێكسی لە ماوەی سێ مانگدا ئەنجامدراوە
دەستدرێژیی سێكسی بەرامبەر بە ئافرەتان و منداڵان بۆتە تابۆیەكی مەترسیدار و زۆر جار قوربانیانی ئەم دیاردەیە ناچارن بە درێژیی تەمەنیان ئەو نهێنییە پڕ ئازارەیان بشارنەوە. یەكێك لە كێشەكانی بەرچاویش لە ئاستی جیهانیدا ئەوەیە كە بە هۆكاری جیاواز ئاماری راستەقینەی دەستدرێژیی سێكسی بەرامبەر بە ژنان بڵاوناكەنەوە و زۆر جار رێژەی زۆر كەمتر لە رووداوەكانی دیاردەكە دەخەنەڕوو. هەروەها زۆربەی ئەو ئافرەتانەی ڕووبەڕووی دەبنەوە، بەپێی نەریتی كۆمەڵگەیەك كە تێیدا دەژین، تاوانەكە لە لای پۆلیس ئاشكرا ناكەن و زۆربەیان ناتوانن بە ئاسانی بۆ تۆماركردنی سكاڵای یاسایی پەنا بۆ دادگا ببەن. گەرچی زۆربەی وڵاتانی پێشكەوتوو دەزگا و ناوەندی تایبەتی راوێژكاری و چارەسەری دەروونییان بۆ قوربانیانی دەستدرێژی سێكسی دابین كردووە، بەڵام لە زۆربەی وڵاتانی ئاسیایی و ئەفریقیاییدا، لە لایەن حكومەتەكانەوە ئاوڕێكی ئەوتۆ لەو دۆخە نەدراوەتەوە و قوربانیانی دیاردەكەش بە هۆكارەكانی (پاراستنی ئابڕوو، راگرتنی پێگەی كۆمەڵایەتیی خێزانی، ترس لە كوشتنیان لە لایەن پیاوانی خێزانەكەیان و . هتد) ئەو تاوانەی بەرامبەریان كراوە، بە هیچ جۆرێك ئاشكرا ناكەن.

دەستدرێژی سێكسی لە بەریتانیاو كەنەدا و ژاپۆن
بەپێی ئامارەكانی وڵاتانی كەنەدا و بەریتانیا لە هەر (4-5) ئافرەت بە لایەنی كەمەوە یەك كەسیان لە ژیانی خۆیدا رووبەڕووی دەستدرێژی سێكسی دەبێتەوە. هەر لەو ئامارەدا هێما بۆ ئەوە كراوە كە 59%ـی ژنانی ژاپۆن لەلایەن هاوكارەكانیانەوە ڕووبەڕووی دیاردەكە بوونەتەوە، بەداواداچوونە فەرمییەكان و ئامارەكانی دەزگاكانی حكوومی ژاپۆنیش دانیان بەو رێژەیەدا ناوە. هەروەها لە وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكادا ساڵانە نزیكەی (5.1) ملیۆن ژن ڕووبەڕووی توندوتیژی و دەستدرێژیی سێكسی دەبنەوە.
رێكخراوی جیهانی (WHO) ئاماژە بەوە دەكات كە رێژەی ئەم تاوانە بەرامبەر بە كەسانی ژێر تەمەنی یاسایی (18ساڵ) هەروەها كاری زۆرەملێ و توندوتیژی جەستەیی و رۆحیی منداڵان، بەرزبوونەوەیەكی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە.
وەزارەتی ناوخۆی بەریتانیا لە نوێترین ئاماری خۆیدا ئاشكرای دەكات كە رۆژانە پتر لە 30 ژن لەو وڵاتەدا دەستدرێژیی سێكسییان دەكرێتەسەر، هەر بەپێی راپۆرتەكەیان لە یەك ساڵی زایینیدا (11 هەزار و ۴۴1 ) ئەم حاڵەتە بۆ سەر ئافرەتان روویداوە كە بەبەراورد لەگەڵ ساڵی رابردوو 30% رێژەكەی بەرز بۆتەوە.
هەر لە وڵاتی بەریتانیا هەواڵی دەستدرێژی سێكسی پێنج قوتابی كوڕ كە تەمەنیان لە نێوان 13 – 15 ساڵاندا بووە، بۆ سەر كچێكی تەمەن 11 ساڵانی هاوقوتابخانەی خۆیان، كە فیلمی ڤیدیۆییشیان لێ هەڵگرتبوو، ئەو وڵاتەی هەژاند. ئەو كارەساتە لە ناوچەی (كریدوون) لە ناو باخچەی قوتابخانەی (سلسدون) رووی دا، دوای بڵاوبوونەوەی فیلمەكە كا ماوەی دوو خولەك و 26 چركەیە، لە ماڵپەڕی (یوتیۆب) پولیس توانی ئەو پێنج هەرزەكارە دەستگیر بكات و ناوی كچەكەشیان بە نهێنی هێشتەوە. هاوكات بە فشار دروستكردن لەسەر ماڵپەڕەكە فیلمەكەیان سڕییەوە.
دەسدرێژی سێكسی لە ئەفریقای باشوور و لیبیا
لە ئەفریقای باشوور دەستدرێژیی سێكسی بۆ سەر منداڵان بە رێژەیەكی زۆر بەرزدا تۆمار كراوە و ئەوەش بە قەیرانێكی سەرەكی ئەخلاقی دادەنرێت. بەپێی لێكۆڵینەوەیەكی رێكخراوی تەندروستیی جیهانی، ساڵانە پتر لە 20 هەزار سكاڵا لەسەر ئەم تاوانە لە بنكەكانی پۆلیسی ئەو وڵاتە تۆمار دەكرێن، كە یەك لەسەر پێنجی ئەو ژمارەی تاوانە كە بەرامبەر بە منداڵانی ژێر تەمەنی 18 ساڵ دەكرێن. ئەو ئامارەش لە دەساڵی رابردوودا بەرزبوونەوەیەكی زۆری بەخۆیە بینیوە.
كەناڵی ئاسمانی BBC لە راپۆرتێكیدا جەخت لەوە دەكاتەوە كە لە دەساڵی رابردوودا رێژەی دەسدرێژی سێكسی بۆ سەر منداڵان 40% بەرزبۆتەوە. هەروەها هێما بۆ ئەوە دەكات، كچێك كە لە وڵاتی ئەفریقای باشوور لەدایك دەبێت، زیاتر لە ئەگەری چوونە بەرخوێندنی، ئەگەری ئەوە هەیە كە رووبەڕووی دەستدرێژی سێكسی ببێتەوە، كە زۆربەی ئەو كچانە لە توێژی هەژار و كەمداهاتی كۆمەڵگەن.
لەلایەكی دیكەوە زانكۆی وڵاتی ئەفریقای باشوور ئاشكرای كردووە كە ساڵانە پتر لە یەك ملیۆن ژن و منداڵ ڕووبەڕووی دەستدرێژیی سێكسی دەبنەوە. لەو وڵاتەدا تەنانەت كۆرپەلە و منداڵی ژێر تەمەنی شەش ساڵانیش ڕووبەڕووی بوونەتەوە. هەر لەو وڵاتەدا 70%ـی تەمەن گەورەكان و 80%ـی منداڵان هەڵگری ڤایرۆسی HIV ئایدزن.
لیبیاش یەكێكە لەو وڵاتانەی كە لەو ڕووی تاوانی دەسدرێژی سێكسی شتێكی لە ئەفریقای باشوور كەمتر نییە.
كتێبخانەی ئەنجومەنی پزیشكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا ئامارێكی بڵاو كردۆتەوە و تێیدا هێما بۆ ئەوە دەكات كە ساڵانە زیاتر لە 140 هەزار حاڵەتی برینداركردنی منداڵانی ژێر تەمەنی 18 ساڵ روودەدات و لە هەر ساڵێكیشدا (7.1) ملیۆن دەستدرێژی سێكسی لە سەرانسەری ئەو وڵاتەدا تۆمار دەكرێت.ئەنجومەنی پزیشكانی ئەمریكاش جەخت لەوە دەكاتەوە كە ساڵانە زیاتر لە هەزار منداڵ بە هۆی ئەم تاوانەوە گیانیان لەدەست دەدەن. دادگاكانی ئەمریكا ئاماژە بەوە دەكەن گەرچی تاوانی جۆراوجۆر لەو وڵاتە زیادی كردووە بەڵام رێژەی تاوانەكە زۆر كەم بۆتەوە.
دەستدرێژی سێكسی لە ئوسترالیاو بەلجییكا
فەرمانگەی ئاماری ئوسترالیا لە راپرسییەكیدا كە 6300 ئافرەتی تەمەن 18 ساڵ و سەرووی ئەو تەمەنە تێیدا بەشدار بوون، دەركەوت نزیكەی 2%یان رووبەڕووی دەستدرێژی سێكسی ببوونەوە، لەو رێژەیەش تەنیا 15%یان سكاڵای یاساییان لەسەر تاوانبارەكە تۆمار كردبوو
دادگاكانی وڵاتی بەلجیكا رۆژانە پتر لە 20 حاڵەتی سكاڵا لەسەر ئەم بابەتە تۆمار دەكەن، 45%ـی ئەو حاڵەتانە فایلەكەیان دادەخرێت و خۆیان بە شێوەی نیوە كارە وازی لێدێنن. لەو وڵاتە تەنانەت سووكایەتی و جنێودان دەچێتە خانەی توندوتیژی و سزای یاسایی هەیە.
دەسدرێژی سێكسی لە هەرێمی كوردستان
بێگومان تاوانی دەستدرێژی سێكسی بە ڕێژەی جیاواز لە سەرلەبەری وڵاتانی دنیادا ئەنجام دەدرێت، هەرێمی كوردستانیش لەم ئافەتە بەدەر نییە، بەڵام خۆشبەختانە بە هۆی پابەندبوون بە نەریتی كۆنی كوردەواری و ئەخلاقیات و تایبەمەندیی كەلتووری كوردی، رێژەی ئەو دیاردەیە زۆر كەمە،. گەر سەرنجی ئاماری بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی نەهێشتنی توندوتیژی لە سێ مانگی (ئایارو حوزریران و تەمووز) بدەین، كە بەم جۆرە لێرەدا ئاشكرا كراوە، دەبینین بەپێی ژمارەی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان رێژەی ئەو تاوانە بە بەراورد بە وڵاتانی دونیا زۆر كەمترە، ئەمەش دەقی ئامارەكەی سێ مانگی ئاماژەپێكراوە:
لەمانگی ئایاردا (6) كچ دەستدرێژیی سێكسی كراوەتەسەریان كە بەمشێوەیە بووە:
هەولێر (2)
دهۆك (5)
سلێمانی (9)
گەرمیان (نەبووە)
لەمانگی حوزریراندا (21) كچ دەستدرێژی سێكسی كراوەتەسەریان كە بەمشێوەیە بووە :
هەولێر (4)
دهۆك (6)
سلێمانی (9)
گەرمیان(2)
لەمانگی تەمووزدا(10) كچ دەستدرێژی سێكسی كراوەتە سەریان كە بەمشێوەیە بووە:
هەولێر (1)
دهۆك (2)
سلێمانی (7)
گەرمیان(نەبووە)
بەپێی ئەم ئامارە لە پارێزگاكانی هەولێر 7 و دهۆك 13 و سلێمانی 25 و هەروەها لە گەرمیان دوو تاوانی دەستدرێژی سێكسی لەماوەی سێ مانگدا ئەنجام دراوە، گەرچی لە ڕووی ئامارەوە هەرێمی كوردستان بەردەوام بەر ڕەخنەی هەمەلایەنی ناوخۆ و دەرەوەی وڵات كەوتووە، بەڵام چەند ساڵێكە گرنگی بەو بوارە دەدرێت و چاوەڕوانیش دەكرێ كاری جددیتری بۆ بكەن.
تێبینی: بۆ ئامارەكانی دەستدرێژی سێكسی لەو وڵاتانەی كە وەك نموونە لێرەدا ناویان هاتووە، زانیارییەكان لە134 سەرچاوە وەرگیراوە، دواسەرچاوەش ئاماری بەڕێوەبەرایەتی گشتیی نەهێشتنی توندوتیژی لە هەرێمی كوردستانە كە بە هۆی زۆربوونی سەرچـــــاوەكان لەسەر ماڵپەڕی گـــوڵانwww.gulan-media.com دانراوە.