قەدەری بێ بەزەیی زۆرجار بە هۆی رووداوی سروشتی و ناسروشتی شیرازەی خێزانێكی شێواندووەو منداڵانی چاوگەش و بێتاوانی لە نازی باوك و دایكیان بێبەش كردووە. لە زۆربەی وڵاتانی دونیادا دەسەڵات و حكومەت بە شێوازی جیا هەوڵیان داوە ئەو منداڵانە لەخۆ بگرن، لە هەرێمی كوردستانیش چەند شوێنێك بۆ داڵدەدانی منداڵانی بێ سەرپەرشت تەرخان كراوەو یەك لەو شوێنانەش، خانەی نەوجەوانان ـە لە هەولێر.

منداڵ و نەوجەوان و هەموو ئەوانەی لە ژێر تەمەنی یاساییدان (كەمتر لە 18 ساڵان) دونیایەكی تایبەت بە خۆیان هەیە، ئەوان بۆ ئەوەی خەونەكانیان بێتەدی، بەردەوام پێویستییان بە سەرپەرشتیی خێزان هەیە، بەڵام هەر لەو تەمەنە هەستیارەدا، ئەوانەی شیرازەی خێزانییان تێكچووە، یان لە نازی دایك و باوك بێبەشن، ئاریشە و خەمێكی بەرفراوانتریان هەیەو زۆر جار بە نیگەرانییەوە لە داهاتوویان دەڕوانن. هەندێك لەو نەوجەوانە چاو گەشانە ئاوارەی شەقام و گیرۆدەی چارەنووسێكی نادیار و پڕ مەترسیدار دەبن، هەندێكیشیان پەنا بۆ شوێنێك دەبەن بۆ ئەوەی داڵدەیان بدەن و لانی كەم بتوانن پردێك بۆ درووستكردنی داهاتوویان بدۆزنەوە. یەكێك لەو شوێنانەش كە داڵدەی منداڵانی بێ سەرپەرشت دەدات، (خانەی نەوجەوانان)ـە كە چیرۆكی چەندین منداڵی بێنازی تێدا تۆمار دەكرێت.

خانەی نەوجەوانان لە هەولێر سەربە وەزارەتی كاروكاروباری حكومەتی هەرێمی كوردستانەو زیاتر ئەو منداڵانە لەخۆ دەگرێت كە بەرهەمی جیابوونەوەی دایك وباوكانن، هەندێكیشیان دایك یان باوكیان لەدەستداوەو ژمارەیەكیشیان دایك وباوكیان لەژیاندان، بەڵام بە هۆی كێشەی جیاواز و لادان لە سەرپەرشتییەكی دروست، دادگا منداڵەكەیان لێ وەردەگرێت و رەوانەی خانەی نەوجەوانانی دەكات. زەیتۆ تۆفیق بەڕێوەبەری چاودێریی كۆمەڵایەتی لە وەزارەتی كاروكاروباری حكومەتی هەرێمی كوردستان جەخت لەوە دەكاتەوە كە زۆرترین رێژەی منداڵانی نێو خانەی نەوجەوانان، ئەو مندالانەن كە یان دایك یان باوكیان گیانیان لەدەستداوە.

وەك ئەو باسی كرد، خانەی نەوجەوانانی كوڕان و كچان لە ساڵی 1979 لە هەولێر دامەزراوە و ئێستا 420 منداڵ لە خۆ دەگرێت، كە لەو ژمارەیە 90منداڵیان بە شێوەی هەمیشەیی لە خانەی نەوجەوانان دەمێننەوە و ئەوانەی دیكەشیان هاتوچۆی خێزان و خانەی نەوجەوانان دەكەن.



زەیتۆ تۆفیق ئەوەش دووپات دەكاتەوە، كە ئەو منداڵانەی لە خانەی نەوجەوانان ژیان دەگوزەرێنن، لەو خێزانانەوە هاتوون كە كێشەی كۆمەڵایەتییان هەیە، گوتیشی «ئەو خێزانانە خۆیان لەسەر ئاستی پێوەندییەوە گرفتیان هەیە، بۆ نموونە زۆر منداڵ لەلای ئێمە هەن، كە باوكیان گیانیان لەدەستداوە، دواتر دایكیان شوویان كردۆتەوەو منداڵەكە هێنراوەتە خانەی نەوجەوانان، بۆیە ئەو منداڵە پەیوەندی لەگەڵ دایكیدا نامێنێت، دایكی لەوانەیە منداڵی دیكەی بووبێت و پەرپرسیارێتیی دی بۆ دروستبووە، لەبەر ئەوە شتێكی حاشاهەڵنەگرە ئەو دایكە بەهیچ شێوەیەك ناتوانێت پەیوەندی لەگەڵ ئەو منداڵەی دروست بكاتەوە، هەروەها هەیە باوكی ژنی هێناوەتەوەو منداڵەكەی فەرامۆش كردووە». جەختی لەوەش كردەوە كە «ئەو خێزانانەی منداڵەكانی خۆیان دەهێننە خانەی نەوجەوانان لەئاستێكی رۆشنبیریی نزمدان و هەست بەگرنگیی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان ناكەن، ئەوان پێیانوایە منداڵەكەیان لە خانەی نەوجەوانان حكومەت بەخێوی دەكات و سەرجەم پێداویستیەكانی بۆدابین دەكات، بەڵام لەڕاستیدا ئەوە بەس نییە، چونكە ئەو منداڵە پێویستی بەسەردانیكردنی دایك و باوكی هەیە، پێویستی بەوە هەیە كە دایك و باوكی گرنگییان پێبدەن و فەرامۆشی نەكەن»، گوتیشی «ئەگەر منداڵێك هەموو پێداویستیەكانیشی لەڕووی ماددییەوە بۆدابینكرابێت، بەڵام لەسۆزی دایكایەتی بێبەش بێت، هەمیشە هەست بە نامۆبوون دەكات و زەحمەتە بتوانرێت كەسێكی سەركەوتووی لێ بەرهەم بێت» .زەیتۆ تۆفیق لەبارەی ئاوڕدانەوەی خێرخوازان لەو خانەیە گوتی «بێگومان گەشەسەندنی سەرجەم پڕۆژەكانی كاری كۆمەڵایەتی لە وڵاتی ئێمەدا لەلایەن كەسایەتی خێرخوازەوە هەنگاوی باشی هاویشتووە، بەشێوەیەكی بەرچاو پێشكەوتووە، بەجۆرێك لە سەدا پەنجای پڕۆژەكانی ئێمە كە ئەمڕۆ پێشكەوتووە بەهۆی هاوكاریی خەڵكانی خێرخواز و خێرەومەندەوەیە، چونكە پڕۆژەو كاری كۆمەڵایەتی هەر ئەوە نییە كە كەسێكی دەوڵەمەند خاوەن سەرمایە بێت بەپارە هاوكاری بكات، بەڵكوو بەشداریكردنی كەسێك لە وشیاركردنەوە یان خزمەتكردنی منداڵانی بێ سەرپەرشت دەچێتە قاڵبی هاوكاریی خێرخوازانەوە» .

وەك ئەو بەڕێوەبەرە باسی كرد، منداڵانی خانەی نەوجەوانان لەگەڵ منداڵانی دیكە لە قوتابخانەكانی شار دەخوێنن. جگە لەوەش چەندین خولی راهێنانیان بۆ دەكەنەوە. هەر لەو بارەیەوە لیڤار حەسیب محەممەد توێژەری كۆمەڵایەتی لە خانەی نەجەوانان بە گوڵانی گوت «ئێمە رۆژانە خولی جۆراوجۆریان بۆدەكەینەوە، بەهەردوو جۆری كات بەسەر بردن و بەهێزكردنەوە، خولەكانی كات بەسەر بردن وەك خولی (مەلەوانی، وەرزشی جوراوجۆر، وێنەكێشان و موزیك)، خولە بەهێزكردنەكانیش وەك خولی (بەهێزكردنی خوێندن، زمانی ئینگلیزی، پیشەی كاری دەستی، بەرگدروویی)، كە منداڵەكان ئازادن كام لەم خولانە هەڵدەبژێرن».

ئەو توێژەرە سەبارەت بە كێشەكانی مناڵانی خانەی نەوجەوانان لەڕووی دەروونی و كۆمەڵایەتییەوە، هێمای بۆ ئەوە كرد كە «هەموو مرۆڤێك كێشەی جیاوازی هەیە، تەنانەت بەشێك لەو منداڵانەش كە لەماڵەوەن و لەلای دایك و وباوكی خۆیانن كێشەی دەروونییان هەیە، چونكە سروشتی مرۆڤ وەهایە و كەسێك نییە بێ كێشە بێت»، گوتیشی «ئەوەی بەلای ئێمەوە گرنگە، ئەوەیە كە هەتا ئێستا كێشەی ترسناك لەناو خانەی نەوجەوانان رووی نەداوەو هەموویان بەشێویەكی باش گرنگیان پێدەدرێت، ئەو كێشانەش كە روودەدەن، شتی بچووكن، وەك دواكەوتن لەخوێندن، یان ئیكمال بوون، بەڵام ئێمە وەك گشت ستافەكە هاوكاریی تەواویان دەكەین و ئەگەر لەخوێندن دوابكەن، مامۆستایان بۆدەگرین و بەبەردەوامی چاودێرییان دەكەین». جەختی لەوەش كردەوە كە «زۆر لە نەوجەوانان كە دەگەنە تەمەنی هەرزەكاری حەزناكەن بەهیچ شێوەیەك دەستبخەنە ناو ژیانی تایبەتییانەوە، بەڵام ئێمە بۆ ئەوەی كێشەكانیان چارەسەر بكەین، هەوەڵدەدەین وەك برادەرێك خۆمان زۆر لەو منداڵانە نزیك بكەینەوە، هەتا كێشەكانیان چارەسەردەكەین، بێگومان ئەمەش بەهاوكاریی بەخێوكەر و دایەنەكانە كە رۆڵێكی گرنگ لەم بوارەدا دەبینن».

نەوجەوانان لەو خانەیەدا وێڕای ئەوەی پێداویستییەكانیان بۆ دابین كراوە، وەك خۆیان ئاماژەیان پێدا، دایەنەكانیش زۆر لەگەڵیاندا میهرەبانن، بەڵام بە هۆی ئەوەی كە هەركامیان هەڵگری رابردوویەكی تفت و تاڵن، جۆرە خەمۆكییەك بە رووخساریانەوە دیارە. ئەوەتا بژاری تەمەن 11 ساڵ كە قوتابی پۆلی پێنجی سەرەتاییە، بەم جۆرە باسی ژیانی رابردووی خۆی بۆ گوڵان دەكات:

«من ناوم بژارە، بەچاوی خۆم دایك وباوكم نەدیوە، وەك بۆم باسدەكەن من سێ ساڵان بووم، دایك و باوكم پێكەوە مردوون، ماڵی مام و خاڵ و پوورەكانم كەسیان منیان نەگرتۆتە ئەستۆ، لەبەر ئەوە ماڵێكی خێرخواز منیان بەخێوكرد، دواتر منیان هێنایە ئێرە، ئێستا من زیاتر لە هەشت ساڵە لێرە دەژیم و كەسیش لەخزمەكانم سەردانیان نەكردووم، بەڵام زۆر سوپاس خوای گەورە دەكەم، كە لێرە كۆمەڵێك كەسوكاری باشم بۆ پەیدابووە، بەتایبەتی توێژەرەكان، وەك برام وان و رۆژانە لەگەڵمدا دادەنیشن و هەركە بزانن بێزارم سەردانم دەكەن».وەك بژار باسیكرد، ئەو لەگەڵ منداڵێكی دیكەدا پێكەوە لە یەك ژوور دەژین، «وەك برا وایان، هەندێكجاریش شەڕمان دەبێت، بەڵام زوو ئاشت دەبینەوە».ئەو نەوجەوانە بە هەڵكێشانی ئاهێك باسی گەورەترین ئاواتی دەكات و دەڵێت «من ئاواتەخوازبووم رۆژێك لە رۆژان ئەگەر بۆ یەك چركەش بێت، دایك و باوكم ببینم، بەڵام قەدەر منی لەوان جیا كردەوە، ئیتر ئەوەش قەدەری خوایە كە دایك و باوكی خۆمم نەدیوە، من لێرەوە زۆر سوپاسی توێژەران و سەرجەم كارمەندان دەكەم كە وەك دایك وباوكم وەهان و هەموو كێشەكانم بۆچارەسەردەكەن، هیوادارم بۆ هاوكاری سەرجەم مندالانی بیسەرپەرشت هەر بەردەوام بن».

ئەوەی‌ بژار لەگەڵ‌ منداڵەكانی‌ دیكە لەو خانەیە جیادەكاتەوە، ئەوەیە كە منداڵەكانی دی بەسەردان دەچنەوە ماڵی‌ كەسوكاریان، بەڵام ئەو هەمیشە لەخانەكەدا دەمێنێتەوە و هیچ كەسێكی سەردانی ناكات. بۆیە بە هەستێكی پەپوولەییەوە دەڵێت «كاتێك لەگەڵ توێژەرەكان و دایەنەكاندا دەچین بۆ پاركەكان، دەبینم منداڵانی دیكە لەگەڵ دایك و باوكیاندان، گریانم دێت، چونكە نازانم باوەشی دایك چەندە خۆشە و قەت نەمدیوە».

ئاری، تەمەنی 9 ساڵە و قوتابی پۆلی چواری سەرەتاییە، ئەو ئەندامێكی دیكەی هەمان خانەیە، بەڵام دایكی خۆی بینیوەو باسی ئەوە دەكات كە زۆربەی‌ شەوان بەیادی‌ ئەو كاتانەوە سەر دەخاتە سەر سەرین، كە لەگەڵ دایكیدا پێكەوە خەوتوون، بەڵام كاتێك رۆژ دەبێتەوە ئەو خەونانەی‌ بەتاڵ‌ دەبنەوە، كە سەیر دەكات لەخانەی‌ نەوجەوانانە، بەوە زۆر خەفەت دەخوات ‌و خۆزگە دەخوازێت خەونەكەی‌ ببێتە ڕاستی.‌ ئاری بە خەمبارییەكی زۆرەوە دەڵێت «بەخوای زۆربەی‌ شەوان خەو‌ بە دایكمەوە دەبینم». ئەو منداڵە چاوگەشە وەك خۆی باسیكرد، باوكی‌ چەند ساڵێك پێش ئێستا بەنەخۆشیی‌ دڵ گیانی‌ لەدەستداوە‌و دوای‌ هەشت مانگیش لە كۆچی دوایی باوكی، دایكیشی بەنەخۆشی‌ گیانی‌ لەدەستداوە، دواتر دراوسێیەكی خێرەومەند ماوەیەك بەخێوی دەكات و ئینجا رەوانەی خانەی نەوجەوانانی دەكات.

ئاری زۆر سوپاسی دایەنەكان دەكات، بەتایبەتی یەكێكیان كە هەمیشە ئامۆژگاری و قسەی خۆشی بۆدەكات، «یەكێك لەدایەنەكان وەك دایكم، ئێواران چیرۆكم بۆ دەگێڕێتەوە، منی زۆر خۆشدەوێت، هەر كە دەگریم، دێت قسەی خۆشم بۆدەكات و ناهێڵێت خەم بخۆم، هەروەها توێژەرەكانیش زۆرباشن هەموو رۆژێك دێن و قسەی خۆشم بۆ دەكەن، من زۆر سوپاسی خودا دەكەم كە ئەوان وەك دایك و باوك ئێمەیان خۆش دەوێت».
لە كۆتاییدا پەیامنێری گوڵان هەوڵی دا كچانی خانەی نەوجەوانان بدوێنێت، بەڵام هیچیان ئامادە نەبوون قسە بكەن.