هاوسەرگیری ڕەو (مسیار) لەكۆمەڵگەی كوردی خوێندنەوەی جیاوازی بۆ دەكرێت، دانەری پڕۆژە یاساكە زۆر بە ئەرێنی دەزانێت، مامۆستایەكی ئایینی هێما بۆ ئەوە دەكات كە لەگەڵ شەرع ناتەبایی نییەو ڕێپێدراوە، توێژەرێكی كۆمەڵایەتیش بە «هاوسەرگیرییەكی نەگونجاو»ی هەژمار دەكات كە مەترسی زیاتربوونی فرەژنی لێدەكەوێتەوە.
شێخ ئاریان عەزیز ئەحمەد بەرزنجی، پێشتر ڕاوێژكاری كۆمەڵایەتی وەزیری ڕۆشنبیری هەرێمی كوردستان بووەو لە 16/6/2007 پڕۆژەیاسایەكی بۆ هاوسەرگیری ڕەو (مسیار) ئامادەو پێشكەشی پەرلەمانی كوردستانی كرد، بەڵام تا ئێستا ئەو پڕۆژەیاسایە گفتوگۆی لەسەر نەكراوە.
شێخ ئاریان سەبارەت بە بیرۆكەی داڕشتنی ئەو پڕۆژە یاسایە لەلێدوانێكی تایبەتدا بۆ گوڵان، بەم جۆرە هاتە ئاخافتن: «بیرۆكەی یاساكە لەوەوە سەرچاوەی گرت، كە دwەمبینی لە وڵاتانی دیكەی ئیسلامی ئەو سیستمە پەیڕەو كراوە، هەروەها بارودۆخی ئێمەش وەكو بارودۆخی ئەوانە، بۆ نموونە ئەو یاسایە لەو وڵاتانەدا پەیڕەو دەكرێت كە ڕێژەی بێوەژنی زۆرە، لە ئێستاشدا عێراق پێیدەگوترێ وڵاتی بێوەژنان، لە عێراق ڕێژەی مێینە زۆر زیاترە لە ڕێژەی نێرینە كە یەك بە هەشتە، لەوانەیە زیاتریش بێت، لە كەركووك بەرەو خوارەوەش ڕێژەكە یەك بە یازدەیە، دیارە هۆكارەكەشی بۆ جەنگە یەك لە دوای یەكەكانی عێراق دەگەڕێتەوە، وێڕای چوونە دەرەوەی ژمارەیەكی زۆری گەنجان، جا بۆ ئەوەی وڵاتەكەمان تووشی خراپەكاری نەبێ و نەخۆشی كوشندە لەناو تاكەكان بڵاو نەبێتەوە كە لە دەرەنجامی سێكسی ناشەرعییەوە تووشی مرۆڤەكان دەبێ، بیرم لە داڕشتنی ئەو پڕۆژە یاسایە كردەوە».
وەك باسیكرد لەم هاوسەرگیرییەدا ژن دەستبەرداری سێ ماف لە مافەكانی خۆی دەبێت، كە بریتین لە « 1 – خەرجی ڕۆژانەی مێردەكەی بەسەریدا (النفقة الیومیة). 2 – دابینكردنی خانەی هاوسەر لەلایەن پیاوەكەوە (بیت الزوجیة).3 – مانەوەی شەوانەی مێردەكەی لەلای (حق القسم)، واتا ئەگەر پیاوەكە ڕۆژێ لەلای بێت و ڕۆژێ لەلای نەبێ، نەبێتە كێشە و هەركات بۆیان ڕەخسا یەكتر ببینن»، گوتیشی «بێوەژن هەیە لە ترسی قسەی خەڵك نایەوێ بە ئاشكرا شوو بكاتەوە، یان هەیە منداڵی هەیە و نایەوێ پیاوێك بێنێتە سەر ماڵ، یان گەورە كچ هەیە دایك و باوكی پیر و پەككەوتە بوون و بەخێویان دەكات، بۆیە چەند ژنی و زەواجی مسیار چارەسەرێكی بنەڕەتی قەیرانی بێوەژن و گەورە كچان دەكات، بەوەش هیچ مێینەیەك لە مافی هاوسەرگیری بێبەش نابێ». دەربارەی پێشكەشكردنی پرۆژەیاساكەش بە پەرلەمان، بەرزنجی گوتی «بەحوكمی ئەوەی پەرلەمان مینبەرێكی یاسایی و شەرعییە، ئەو پڕۆژە یاسایەم پێشكەشی پەرلەمان كرد، بۆئەوەی ئەوان خوێندنەوەی خۆیانی لەسەر بكەن، بەڵام ئەوان پێیانوابوو كە مەسەلەكە پێویستی بە گفتوگۆ كردن نییە، تاوەكو یاسای تازەی بۆ دابندرێ، چونكە یاسای هاوسەرگیری هەیە»، گوتیشی «تەنانەت پیاو و ئافرەت لە یاسای هاوسەرگیری سروشتیشدا بۆیان هەیە لە هەموو مافەكانی خۆیان خۆش ببن، تەنیا مافی سەرجێی نەبێ، ئەوەش ئەساسی گرێبەستەكەیە و لەڕووی شەرعیشەوە، زۆربەی وڵاتە ئیسلامییەكان لەسەر ئەو یاسایە ڕێككەوتوون، لە وڵاتێكی وەكو سعودیە زەواجی مسیار هەیە، هەروەها زانكۆی ئەزهەریش دانی بە زەواجی مسیار داناوە، ئەو زەواجە بۆ كەسانێكی خاوەن بارودۆخێكی تایبەتە، لە زەواجی مسیاردا ڕای وەلی ئەمر وەردەگیرێ دوو شاهید پێویستە، مارەیی دادەندرێ، ئەگەر ژنەكە بیەوێ زێڕیشی بۆ دەكڕدرێ».
شێخ ئاریان جەختی لەوەش كردەوە كە «تەنیا ئەو كەسانەی كە لە پڕۆژەیاساكە تێنەگەیشتوون دژایەتی ئەو هاوسەرگیرییە دەكەن»، گوتیشی «هاوسەرگیری ڕەو دیاردەی ناهەمواری (زنا) بنبڕدەكات، كۆتایی بە داوێنپیسی و خیانەتكاری نێوان ژن و مێردیش دەهێنێت، لە بەر ئەوەی پرۆسەی هاوسەرگیرییەكە شەرعییەو بە ئاسانی پێكدێت. بۆ نموونە هەندێك لە ئافرەتان كە بێوەژنن، یان گەورەكچن، ئاستی ئابوورییان بەرزەو هیچ پێویستییەكیان نییە بەوەی هاوسەرەكانیان بژێوی ژیانیان بۆ دابین بكات، بەڵكو بەپێچەوانەوە دەتوانن هاوكاری هاوسەرەكانی خۆیان بكەن لەڕووی ئابوورییەوە، ئەوەش دەرباز بوونە لە ژیانی ساردوسڕی تەنیایی و دۆزینەوەی ڕێگەیەكی شەرعییە بۆ ئەو ئافرەتانەی كە هیوابڕ بوون لەوەی بتوانن ڕۆژێك لە ڕۆژان هاوسەرگیری بكەن، بەهۆی تێپەڕبوونی ئاستی تەمەنیان و شەرم كردنیان لە كۆمەڵگە، ئەگەر ئاستی ڕۆشتنبیری كۆمەڵگەش بەرز بێت، ڕەخنە لەو ئافرەتانە ناگرن كە بە ویستی خۆیان دەستبەرداری خەرجی هاوسەرەكانیان دەبن».
لەلای خۆیەوە مەلا زانا عەبدولكەریم ڕەحمان گردەسۆری، سەبارەت بە هەمان پرس، دوای هێنانی ناوی «خوای بەخشندەو میهرەبان» و ئاماژە دان بە چەند ئایەتێك، بەمجۆرە ڕای خۆی دەربڕی، «زەواج جۆری زۆری هەیەو زەواجی مسیاریش یەكێكە لەو زەواجانە كە لە ڕووی شەرعەوە ڕێپێدراوە، بەڵام زانایانی ئیسلامی ڕای جیایان لەسەری هەیە، ئاماژە بە كەموكوڕی و كێشەكانی بەردەم ئەو هاوسەرگیرییە دەكەن، یەك لەوانە كێشەی منداڵ و چارەنووسیەتی»، گوتیشی «ئەو هاوسەرگیرییە بەپێی وڵاتان، موفتییەكان فتوای لەسەر دەدەن، بۆ نموونە لەو وڵاتانەی كە ڕێژەی ئافرەتیان گەلێك زۆرە و فرەژنیش قەدەغە دەكرێ، ئەو هاوسەرگیرییە پەیڕەو دەكرێ،» ئەوەشی ئاشكرا كرد «لە كوردستانیش چەندین جار داوای مارەكردنی ئەو جۆرە هاوسەرگیرییەیان كردووە»، گوتیشی «گەرچی ئێمە بەپێی یاسا ئەو مارەبڕینە ناكەین، بەڵام بۆ پێشگرتن لە زیادبوونی خراپەكاری و گوناهكردن بە كارێكی باشی دەزانم».
تارا محەممەد خانمە شاعیرێكی ڕۆژنامەنووسەو ڕایوایە «ئەو هاوسەرگیرییە چارەسەرێكی گونجاو نییە بۆ كەمكردنەوەی ڕێژەی بێوەژن و گەورەكچان لە كۆمەڵگەدا، بەڵكو ڕێگەی فرەژنی بۆ پیاوان خۆشتر دەكات و دەبێتە ئامرازێك بۆ دووبارە سەرهەڵدانەوەی دیاردەی فرەژنی، چونكە هیچ كوڕێك ئامادە نییە زەواجی لەم شێوەیە ئەنجام بدات و ئەوانەی بەلای ئەم كارەوە دەچن زۆربەیان پیاوی ژندارن»، گوتیشی «پەیڕەوكردنی ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە زوڵمێكی دیكەیە لە خودی ژن دەكرێ، بەهۆی بێبەش بوونی لەلانە و ماڵی هاوسەری، چونكە كچ و ئافرەتانی ئێمەش بەهۆی كلتوور و دابونەریتی كۆمەڵگە بۆیان نییە بە تەنیا لە ماڵێكدا بژین، بۆیە كە بڕیاری هاوسەرگیری دەدەن ئامانجێكی ڕوونیان هەیە، كە لەڕێگەی هاوسەرەوە سەرپەنایەكی هاوبەشیان هەبێت».
زۆزك تاهیر ڕۆژنامەنووس و توێژەری كۆمەڵایەتی، ئەو جۆرە هاوسەرگیرییە لە كۆمەڵگەی كوردی بە «هاوسەرگیرییەكی نەگونجاو» دەزانێت و دەڵێت «لەو هاوسەرگیرییەدا نەفەقەی ئافرەت ناكەوێتە سەر پیاو، بەوەش ئافرەتەكە بەتایبەت ئەگەر باری دارایی باش نەبێت، دەچەوسێتەوەو مافی پێشیل دەكرێت، هەروەها دەبێتە هۆی فرەژنی لە كۆمەڵگەی ئێمە، زیاتر لە كوڕانیش، پیاوانی خاوەن هاوسەر مل بەو هاوسەرگیرییە دەدەن، بەوەش لەوانەیە چەندین كێشەوگرفتی كۆمەڵایەتی لێبكەوێتەوە، لەوانە هاوسەرگیری پیاوی ژندار بەنهێنی و تێكچوونی شیرازەی خێزانی».