ئاسۆ: سابڵاخ

یەكێك لە خاڵە هاوبەشەكانی نێوان ئافرەتان لەڕووی سایكۆلۆژییەوە ‌پەیوەستە بە ژیانی هاوسەرگیریی، بریتییە لە هەستێكی بارگاوی بە دڵەڕاوكێ‌، سەرچاوەی ئەم هەستەش ترسە لە هاوڕەگەزەكانیان (ئافرەتان – كچان و ئافرەتان)، یان بەدەربڕینێكی تر ئەم هەستە لەو پەرۆشییەوە سەرچاوە دەگرێت كە ئافرەتان دەخوازن تەنیا خودی خۆیان زاڵ بن لەسەر هەست و نەستی هاوسەرە پیاوەكانیان، بەشێك لە ئافرەتان لەم پێناوەدا زۆر ڕێگەی جۆراوجۆر دەگرنەبەر كە هەندێجار هەتا ئاستی تەنگ پێهەڵچنین بەژیانی هاوسەرەكانیان پەرە دەسێنێت، لەو ڕێگایانەی بەشێك لە ئافرەتان بۆ دوورخستنەوەی ئەم ترس و دڵەڕاوكێیە دەیگرنەبەر:
1- هەوڵدان بۆ دابڕینی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییە ئاساییەكانی هاوسەرەكانیان.
2- هەوڵدان بۆ زەوتكردن و لێسەندنەوەی زۆرێك لە ئازادییە كەسییەكانی پیاو.
3- هەوڵدان بۆ دابڕینی هاوسەر لە ئارەزوو و خواستەكانی.
4- چاودێری كردنی بەردەوامی هاوسەر، بەمەش كۆی هەڵسوكەوتەكانی پیاو بەبەردەوامی دەخرێتە ژێر پرسیارەوە (كاتەكانی چوونە دەرەوە و گەڕانەوەی بۆ ماڵ، مۆبایل و نامە و پەیوەندییەكانی، فەیس بووك و پەیوەندییە ئەلكترۆنییەكانی تری پیاو، خۆگۆڕین و پۆشاك و شێوازی پۆشینی جلوبەرگ، ئەو كەناڵە تیڤی و پێگە ئەلەكترۆنییانەی پیاو تەماشایان دەكات و ….تد).
5- گومان كردن لە پیاو.
ئەگەرچی مەبەست لەو هەوڵ و ڕەفتارانەی ئافرەتان بە دیوێكدا دوورخستنەوەی ئەو ترس و دڵەڕاوكێیەیە لە دەروونی خۆی یاخود بەمەبەستی دەستكەوتنی ئەو دڵنیاییە دەروونییەیە كە هاوبەشێكی لە ڕەگەزەكەی خۆی بۆ پەیدا نەبێت و هەموو هەست و سۆز و گرنگیپێدانەكانی هاوسەرەكەی تەنیا بۆ خۆی بێت، كە ئەمەش دەكاتە هەستكردن بە دڵنیایی لە ژیانی هاوسەریی. بێگومان ویستی هاوسەرەكان (مێ بێت یان نێر) بۆ دڵنیایی لەژیانی هاوسەرییدا ویستێكی ڕەوایە، بەڵام میكانیزمەكانی دەستكەوتنی ئەم دڵنییایە ئەگەر زێدەڕۆیی تێدا بكرێت و ڕەچاوی بەرامبەری تێدا نەكرێت ئەوا ئەو هەڵسوكەوت و هەوڵانەی ئافرەتان ئامانج ناپێكێت و فۆرمێكی تر وەردەگرێت و دەبێتە جۆرێك لە موڵكداری كردن بۆ پیاو، واتە قۆرخكردن و كۆنترۆڵكردنی تەواوی پیاو، ئەمەش لای زۆرێك لە پیاوان پەسەند ناكرێت. هەربۆیە ئەم هەوڵانە ئەوەندەی دووچاری بەربەست و تێكشكان دێن، ئەوەندە ئامانج ناپێكن، چونكە ئەم هەوڵانە لە زۆرینەی حاڵەتەكاندا دووچاری پەرچەكرداری پیاو دەبنەوە، زۆرینەی پیاوان پەرچەكرداری جۆراوجۆریان دەبێت بەرامبەر ئەم هەوڵانەی هاوسەرەكانیان، وەك (تووڕەبوون، كەمبوونەوەی سۆز و خۆشەویستی، ئاژاوەی خێزانی، كەمبوونەوە یان نەمانی بەندیواری (الانتماء) بۆ ژیانی هاوسەرگیریی، یاخیبوون، هەڕەشەی جیابوونەوە، كەمكردنەوەی پەیوەندییە سێكسییەكان و …تد).
ئەم ترسەی ئافرەتان تەنیا ترس نییە لەوەی هاوسەرە پیاوەكەی ئافرەتی دووەم بهێنێت، چونكە لەم ڕۆژگارەدا ئەم پرۆسەیە لەڕووی ئابوری و یاسایی و كۆمەڵایەتییەوە ڕەنگە ئاسان نەبێت ئەگەر نەشڵێین زۆر زەحمەتە، بەڵام ئەم ترسە زیاتر‌ لە پەنابردنی هاوسەرەكەیەتی بۆ ناپاكیی هاوسەریی، ترسە لەو شۆكە دەروونییەی لەكاتی دەركەوتنی ناپاكیی هاوسەریی هاوسەرەكەی دووچاری دەبێت، ترسە لە هەرەسهێنانی هەموو ئەو خەونانەی لەسەر بناغەی ژیانە هاوسەرییەكە هەڵچنیوە، ترسە لەوەی ڕوودانی ناپاكی هاوسەریی لە هاوسەرە پیاوەكەی دەكاتە مایەپووچ بوونی خۆی، چونكە دەكاتە ئەوەی كە ئەم وەك هاوبەشێكی ژیان بێ نرخ و بێ بەهایە، ترسە لەوەی كە ئەم وەك ئافرەتێك نەیتوانیوە هەتا سەر ببێتە جێی سەرنجی هاوسەرەكەی.
كەواتە ترس لە ناپاكیی هاوسەریی لەم ڕۆژگارەدا ئەو دێوەزمەیەیە كە پانتاییەكی گەورە لە بیركردنەوە و هەستی ئافرەتانی داگیر كردووە. ئەو ئافرەتانەی زیاتر دەكەونە ژێر كاریگەریی ئەم لێكدانەوانەوە:
1- ئەوانەی خوێندەوارن یان خاوەنی بڕوانامەن.
2- ئەوانەی پەیوەندی كۆمەڵایەتی زۆریان هەیە و ئاشنای ژیانی كۆمەڵایەتی كۆمەڵگەن.
3- ئەوانەی خاوەن كارن لەدەرەوەی ژیانی هاوسەریی.
4- ئەوانەی ئاشنان بە ئامێرە تەكنۆلۆژییەكان.
هەربۆیە پێویستی ئافرەتان بە وەرگرتنی سۆز و خۆشەویستی لەلایەن هاوسەرەكانیانەوە وەك كلیلێك بۆ كردنەوەی دەرگای دڵنیایی دەروونیی لەژیانی هاوسەرگیرییدا دەبینن‌، سۆز و خۆشەویستی وەك ڕەوێنەری ئەو ترس و دڵەڕاوكێیەیە لەمبوارەدا. ئافرەت لە ژیانی هاوسەرییدا بەها و پێگەی خۆی لەناو ژیانی هاوسەرییدا دەبەستێتەوە بە بڕی ئەو سۆز و خۆشەویستییەی لە هاوسەرەكەیەوە وەریدەگرێت، هەتا تێرتر بێت لەڕووی سۆز و خۆشەویستییەوە هێندە پێگەی خۆی بە قایمتر دەبینێت و خۆی بە بەهاتر و گرانتر دێتە پێش چاو.
بەستنەوەی وەرگرتنی سۆز و خۆشەویستی بە پێگە و بەهای مێینەتییەوە لای خودی ئافرەتان وایكردووە كە ئافرەتان هەمیشە وادەربكەون كە وەك بوونەوەرێكی وێڵ بەدوای سۆز و خۆشەویستیدا خۆیان دەربخەن. ئەگەرچی لەسەرەتای دروستكردنی ژیانی هاوسەرییدا پێوەرە مادییەكان ڕۆڵی خۆیان دەگێڕن لە دروستبوونی ئەو دڵنییاییە لای كچان و ماڵە باوانیان، بەوەی مارەیی زۆر داوا دەكەن یان خانوو و ئۆتۆمبێل و پێداویستییە مادییەكانی تر دەكەنە مەرج، بەڵام دواتر و دوای چوونە ژیانی هاوسەریی هەستدەكەن ئەم پێداویستییە ماددییانە نەیتوانی و ناتوانێت ئەو دڵنیاییەیان پێببەخشێت بەقەدەر ئەوەی پڕ كردنەوەی پێداویستییە ڕۆحی و دەروونییەكانیان دەتوانێت ئەو دڵنییایەیان پێببەخشێت، بۆیە لەو هەلومەرجانەدا ئافرەتان بەوانەی لەناو ژیانێكی ماددی تێر و تەسەلیشدان لە ئامادەنەبوونی سۆز و خۆشەویستیدا هەموو ژیانە ماددییەكەیان لەلا دێتەوە خاڵی سفر و هیچ مانایەكی نامێنێت. هەربۆیە لەم سەروبەندەدا پرۆسەی هاوسەرگیری لەسەرەتادا هێندەی فۆرمێكی مادی هەیە ئەوەندە فۆرمێكی ڕۆحی نییە، ئەمەش فشارێكی مادیانە لەسەر كوڕ و خێزانی كوڕەكە دروستدەكات كە ڕەنگە دواتر بەشێوەیەك لەشێوەكان وەك پاڵنەرێكی نەستی كار لە ڕەفتاری كوڕەكە بكات و وەك پێویست مامەڵەی دروست لەگەڵ هاوسەرەكەی نەكات، چونكە هەستدەكات كە هاوسەرەكەی گوێی نەداوەتە ژیان و باری دارایی خۆی و خێزانەكەی، بەڵام كاتێك ئافرەت لەوە تێدەگات كە هاوسەرەكەی سۆز و خۆشەویستیی پێنابەخشێت یان وەك پێویست گرنگی پێنادات، ئەو كاتە هەرچەندە لەوپەڕی ژیانی ماددیانەی لەباریشدا بێت هەست بە نامۆ بوون دەكات.
ئەگەرچی ئافرەتان وەك پێكهاتەی سایكۆلۆژیی سۆزدارتر و ڕۆمانسیترن لەچاو پیاواندا، بەڵام ئەو زیادەڕۆییەی دەكرێت لەلایەن ئافرەتانەوە لەمپێناوەدا بۆ هێنانەدی ئەو ئامانجانە و ڕەواندنەوەی ئەو ترس و دڵەڕاوكێیەیە.
دەروونناس: سامان سیوەیلی